fbpx
Wikipedia

Yeddi ata

Dekabr 10, 2021

Yeddi ata (qaz. Жеті ата, «Yeddi baba»; qırğ. Жети ата, «Yeddi ata»; başqa mənası — «Yeddi əcdad»; başq. ете быуын) — qazaxların, qırğızların və başqırdların şəcərə (qaz. шежіре, qırğ. санжыра, başq. шәжәрә) sistemi. Adətə görə, insan ən azı öz yeddi birbaşa əcdadının (ata, baba, böyük baba, və s.) adlarını əzbər bilməli. Yeddi ata sistemidə bir-birinə üst-üstə düşən əcdadlar olanlar şəxslərin evlənməsi insest sayıldığına görə, belə hallara cəmiyyətdə pis baxılır. Həmçinin, bu sistem həm yazılı, həm də şifahi şəkildə nəsillərin tarixini saxlayaraq, xalqların kimliliyin və ya xəyali icmaların formalaşmasında rol oynayır. Bu adəti saxlamağa kömək edənlər şəcərəçilər (qaz. шежіреші) idi. XIX əsrdə onlar qazaq qəzetlərində öz araşdırmaları çap etməyə başlayıblar. XX əsrdə Xalel Arğınbayev və Marat Mukanov kimi tarixçi etnoqraf olan şəcərəçilər Qazax Juzları haqqında araşdırmalar aparıb.

İndi Qazaxlar arasında yeddi ata ənənəsini saxlayanlar əsasən oralmanlar ilə Qazaxıstandan xaricdə yaşayan qazaxlardır. Məsələn, Çində yaşayan qazaxların 70%-dən çoxu öz yeddi əcdad nəsilini bilir.

İfadələr

Türk dillərdə yeddi nəsil ilə bağlı geniş terminologiya var

Nəticələr

Nəsil Azərbaycan dili Qazax dili Qırğız dili Başqırd dili
1 Uşaq/Bala Бала (oğul) Бала (oğul) Бала
2 Nəvə Немере (oğul tərəfindən) Небере Ейән (oğul), ейәнсәр (qız)
3 Böyük nəvə Шөбере (oğul) Чөбөрө Бүлә (oğul) бүләсәр (qız)
4 Böyük böyük nəvə Шөпшек (oğul) Кыбыра Тыуа (oğul) тыуасар (qız)
5 Böyük böyük böyük nəvə Немене Тыбыра Тыуаят
6 Böyük böyük böyük böyük nəvə Туажат Чүрпө Һаратан
7 Böyük böyük böyük böyük böyük nəvə Жүрежат Урпак Урпак
8 Böyük böyük böyük böyük böyük böyük nəvə - - Туңаяҡ

Əcdadlar

Kişilər

Nəsil Azərbaycan dili Qazax dili Qırğız dili Başqırd dili
1 Ata Әке Ата Ата, атай, нигеҙ һалыусы
2 Baba Ата Чоң ата олатай, ҡартатай, бабай, ҡарт
3 Böyük baba Арғы ата Баба ҡарт олатай
4 Böyük böyük baba Баба Буба ҡарт олатайҙың (ҡарт өләсәйҙең) атаһы
5 Böyük böyük böyük baba Тек ата Кубар -
6 Böyük böyük böyük böyük baba Түп ата Жото -
7 Böyük böyük böyük böyük böyük baba Жеті ата Жете -

Qadınlar

Nəsil Azərbaycan dili Qazax dili Qırğız dili Başqırd dili
1 Ana Шеше, ана Апа Әсәй, инәй
2 Nənə Нағашы әже Чоң эне (ata tərəfi) ҡартәсәй, өләсәй, әбей, инәй
3 Böyük nənə Арғы әже Чоң чоң эне (ata tərəfi) ҡарт өләсәй, ҙур (оло) инәй
4 Böyük böyük nənə Баба әже Чоң чоң чоң эне (ata tərəfi) -
5 Böyük böyük böyük nənə Тек әже Чоң чоң чоң чоң эне (ata tərəfi) -
6 Böyük böyük böyük böyük nənə Түп әже Чоң чоң чоң чоң чоң эне (ata tərəfi) -
7 Böyük böyük böyük böyük böyük nənə Жеті әже Чоң чоң чоң чоң чоң чоң эне (ata tərəfi) -

Qanunilik

Yeddi nəsilnən bağlı qohumlar qədim zamanlardan yaxın sayılırdı, amma əvvəldən onların niqahları qadağan olunmurdu. Buna birbaşa ilk qadağa XVI-XVII əsrlərin dönəmində Yesim xan təsis edib. Onun sərəncamıda yazılırdı ki, Əgər qazaxlar bir-birinə qoxum ola niqah eləsələr, onlar edama məhkum olunur.

Qazaxıstan Rusiya İmperiyası tərəfindən işğal olunanda, fiqh saxlanılıb, adətlər isə, o cümlədən yeddi nəsilnən bağlı qohumların niqahına qadağa getdikcə sərtliyini itirib. Müasir Qazaxıstan Respublikasıda da bu cür qanun mövcud deyil, yanlız bacı-qardaş arasında niqahlar qanuna ziddir.

Mədəniyyətdə

Şəkərim Kudayberdiyevin Қалқаман-Мамыр poemasında yeddi nəsildə əlaqəsi olan, qaydanı pozan sevgililər cütlüyü haqqındadır.

Nümunələr

Qazaxıstanın 1-ci prezidentinin yeddi atası

(Ulu juz-Şapıraştı):

  1. Nursultan (1940),
  2. Əbiş (1903—1971),
  3. Nazarbay ),
  4. Yedil,
  5. Kebaba,
  6. Mırzatay,
  7. Aydar.
Şair Abay Kunanbayevin yeddi atası

(Orta juz-Arğın-Tobıqtı)

  1. Abay (1845—1904),
  2. Qunanbay (1804—1986), (qaz.)
  3. Öskenbay (1778—1850), (qaz.)
  4. Irğızbay (1744—1785), (qaz.)
  5. Aydos,
  6. Oljay, (каз.)
  7. Aytek.
Zabit Çokan Vəlixanovun yeddi atası

(Aqsuyek-Törü)

  1. Çokan (1835—1865),
  2. Çingiz Vəlixanov (1811—1895),
  3. Vəli xan (1781—1819),
  4. Abılay xan (1711—1781),
  5. Korkem Vəli sultan (16?? — 1723),
  6. Abılay xan Qaniçər (XVII век),
  7. Ulu bəy sultan.

İstinadlar

  1. Historical Dictionary of Kazakhstan, By Ustina Markus, Didar Kassymova, Zhanat Kundakbayeva, 2012 ISBN 978-0810867826
  2. David Gullette The Genealogical Construction of the Kyrgyz Republic: Kinship, State and "tribalism", pp. 84-85
  3. Бердалы Оспан Почему казах обязан знать семь поколений предков — традиция Шежіре түзу
  4. "Живущие в КНР казахи считают Китай своей Родиной". NUR.KZ. 2015-06-12. İstifadə tarixi: 2018-08-11.
  5. "Жеті ата (семь поколений)". Тойбизнес. İstifadə tarixi: 2018-08-11.
  6. "Кодекс Республики Казахстан от 26 декабря 2011 года № 518-IV «О браке (супружестве) и семье» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 02.07.2018 г.)". Информационная система ПАРАГРАФ. İstifadə tarixi: 2018-08-11.
  7. "Қалқаман мамыр поэмасы Шәкәрім Құдайбердіұлы қысқаша мазмұны". Cұрақ-Жауап сайты (qazax). İstifadə tarixi: 2018-08-11.
  8. Назарбай би: что известно о дедушке Президента Казахстана - новости Казахстана | Tengrinews
  9. "Ырғызбай". Родовод. İstifadə tarixi: 2018-08-11.

Dekabr 10, 2021
yeddi, Жеті, ата, yeddi, baba, qırğ, Жети, ата, başqa, mənası, yeddi, əcdad, başq, ете, быуын, qazaxların, qırğızların, başqırdların, şəcərə, шежіре, qırğ, санжыра, başq, шәжәрә, sistemi, adətə, görə, insan, azı, yeddi, birbaşa, əcdadının, baba, böyük, baba, a. Yeddi ata qaz Zheti ata Yeddi baba qirg Zheti ata Yeddi ata basqa menasi Yeddi ecdad basq ete byuyn qazaxlarin qirgizlarin ve basqirdlarin secere qaz shezhire qirg sanzhyra basq shәzhәrә sistemi Adete gore insan en azi oz yeddi birbasa ecdadinin ata baba boyuk baba ve s adlarini ezber bilmeli Yeddi ata sistemide bir birine ust uste dusen ecdadlar olanlar sexslerin evlenmesi insest sayildigina gore bele hallara cemiyyetde pis baxilir 1 Hemcinin bu sistem hem yazili hem de sifahi sekilde nesillerin tarixini saxlayaraq xalqlarin kimliliyin ve ya xeyali icmalarin formalasmasinda rol oynayir 2 Bu adeti saxlamaga komek edenler secereciler qaz shezhireshi idi XIX esrde onlar qazaq qezetlerinde oz arasdirmalari cap etmeye baslayiblar XX esrde Xalel Arginbayev ve Marat Mukanov kimi tarixci etnoqraf olan secereciler Qazax Juzlari haqqinda arasdirmalar aparib 3 Indi Qazaxlar arasinda yeddi ata enenesini saxlayanlar esasen oralmanlar ile Qazaxistandan xaricde yasayan qazaxlardir Meselen Cinde yasayan qazaxlarin 70 den coxu oz yeddi ecdad nesilini bilir 4 Mundericat 1 Ifadeler 1 1 Neticeler 1 2 Ecdadlar 1 2 1 Kisiler 1 2 2 Qadinlar 2 Qanunilik 3 Medeniyyetde 4 Numuneler 5 IstinadlarIfadeler RedakteTurk dillerde yeddi nesil ile bagli genis terminologiya var Neticeler Redakte Nesil Azerbaycan dili Qazax dili Qirgiz dili Basqird dili1 Usaq Bala Bala ogul Bala ogul Bala2 Neve Nemere ogul terefinden Nebere Ejәn ogul ejәnsәr qiz 3 Boyuk neve Shobere ogul Choboro Bүlә ogul bүlәsәr qiz 4 Boyuk boyuk neve Shopshek ogul Kybyra Tyua ogul tyuasar qiz 5 Boyuk boyuk boyuk neve Nemene Tybyra Tyuayat6 Boyuk boyuk boyuk boyuk neve Tuazhat Chүrpo Һaratan7 Boyuk boyuk boyuk boyuk boyuk neve Zhүrezhat Urpak Urpak8 Boyuk boyuk boyuk boyuk boyuk boyuk neve TunayaҡEcdadlar Redakte Kisiler Redakte Nesil Azerbaycan dili Qazax dili Qirgiz dili Basqird dili1 Ata Әke Ata Ata ataj nigeҙ һalyusy2 Baba Ata Chon ata olataj ҡartataj babaj ҡart3 Boyuk baba Argy ata Baba ҡart olataj4 Boyuk boyuk baba Baba Buba ҡart olatajҙyn ҡart olәsәjҙen ataһy5 Boyuk boyuk boyuk baba Tek ata Kubar 6 Boyuk boyuk boyuk boyuk baba Tүp ata Zhoto 7 Boyuk boyuk boyuk boyuk boyuk baba Zheti ata Zhete Qadinlar Redakte Nesil Azerbaycan dili Qazax dili Qirgiz dili Basqird dili1 Ana Sheshe ana Apa Әsәj inәj2 Nene Nagashy әzhe Chon ene ata terefi ҡartәsәj olәsәj әbej inәj3 Boyuk nene Argy әzhe Chon chon ene ata terefi ҡart olәsәj ҙur olo inәj4 Boyuk boyuk nene Baba әzhe Chon chon chon ene ata terefi 5 Boyuk boyuk boyuk nene Tek әzhe Chon chon chon chon ene ata terefi 6 Boyuk boyuk boyuk boyuk nene Tүp әzhe Chon chon chon chon chon ene ata terefi 7 Boyuk boyuk boyuk boyuk boyuk nene Zheti әzhe Chon chon chon chon chon chon ene ata terefi Qanunilik RedakteYeddi nesilnen bagli qohumlar qedim zamanlardan yaxin sayilirdi amma evvelden onlarin niqahlari qadagan olunmurdu Buna birbasa ilk qadaga XVI XVII esrlerin doneminde Yesim xan tesis edib Onun serencamida yazilirdi ki Eger qazaxlar bir birine qoxum ola niqah eleseler onlar edama mehkum olunur 5 Qazaxistan Rusiya Imperiyasi terefinden isgal olunanda fiqh saxlanilib adetler ise o cumleden yeddi nesilnen bagli qohumlarin niqahina qadaga getdikce sertliyini itirib Muasir Qazaxistan Respublikasida da bu cur qanun movcud deyil yanliz baci qardas arasinda niqahlar qanuna ziddir 6 Medeniyyetde RedakteSekerim Kudayberdiyevin Қalkaman Mamyr poemasinda yeddi nesilde elaqesi olan qaydani pozan sevgililer cutluyu haqqindadir 7 Numuneler RedakteQazaxistanin 1 ci prezidentinin yeddi atasi Ulu juz Sapirasti Nursultan 1940 Ebis 1903 1971 Nazarbay 8 Yedil Kebaba Mirzatay Aydar Sair Abay Kunanbayevin yeddi atasi Orta juz Argin Tobiqti 9 Abay 1845 1904 Qunanbay 1804 1986 qaz Oskenbay 1778 1850 qaz Irgizbay 1744 1785 qaz Aydos Oljay kaz Aytek Zabit Cokan Velixanovun yeddi atasi Aqsuyek Toru Cokan 1835 1865 Cingiz Velixanov 1811 1895 Veli xan 1781 1819 Abilay xan 1711 1781 Korkem Veli sultan 16 1723 Abilay xan Qanicer XVII vek Ulu bey sultan Istinadlar Redakte Historical Dictionary of Kazakhstan By Ustina Markus Didar Kassymova Zhanat Kundakbayeva 2012 ISBN 978 0810867826 David Gullette The Genealogical Construction of the Kyrgyz Republic Kinship State and tribalism pp 84 85 Berdaly Ospan Pochemu kazah obyazan znat sem pokolenij predkov tradiciya Shezhire tүzu Zhivushie v KNR kazahi schitayut Kitaj svoej Rodinoj NUR KZ 2015 06 12 Istifade tarixi 2018 08 11 Zheti ata sem pokolenij Tojbiznes Istifade tarixi 2018 08 11 Kodeks Respubliki Kazahstan ot 26 dekabrya 2011 goda 518 IV O brake supruzhestve i seme s izmeneniyami i dopolneniyami po sostoyaniyu na 02 07 2018 g Informacionnaya sistema PARAGRAF Istifade tarixi 2018 08 11 Қalkaman mamyr poemasy Shәkәrim Қudajberdiuly kyskasha mazmuny Curak Zhauap sajty qazax Istifade tarixi 2018 08 11 Nazarbaj bi chto izvestno o dedushke Prezidenta Kazahstana novosti Kazahstana Tengrinews Yrgyzbaj Rodovod Istifade tarixi 2018 08 11 Menbe https az wikipedia org w index php title Yeddi ata amp oldid 5161074, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.