fbpx
Wikipedia

Qazax Juzları

Juz— (Qazaxca: жуз jüz جٷز, həmçinin "ordu" və "yüz (sayı) deməkdir). Dəşt-i Qıpçaq bölgəsindəki üç əsas qazax icmasının nəzarət etdiyi ərazilər adlanır. Bu ərazilərin əksəriyyəti indiki Qazaxıstanın sərhədlərini əhatə edir.

Üç fərqli Qazaxıstan ordusunun inzibati əraziləri. Qırmızı zona Böyük Juzu, narıncı zona Orta Juzu, yaşıl zona Kiçik Juzu göstərir

Tarixi

Qazax Juzlarının xatırlandığı ilk mənbə XVII əsrə aiddir. Velyaminov Ezernova (1919) görə, juzun yaranmasının səbəbi Daşkənd, TürküstanSayram kimi vacib şəhərlərin ələ keçirilməsi idi. Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, juzlar XVI əsrin ortalarında köçəri tayfalar hərbi birləşmələr qurarkən Qazax xanlığının dağılması ilə yaranmışdır. Yuri Zuev isə juzların coğrafi xüsusiyyətlərinə görə meydana gəldiyini iddia edir, buna görə Böyük Juz Balxaş gölü ilə cənubcənub-şərq çöllərini digər iki juzdan ayırır. Qazax əfsanələrinə görə, Qazax türklərinin qurucu atasının üç oğlu vardı və bu uluslar da onlara verildi.

Böyük Juz

Tarixən, Böyük Juz— (qazaxca: Ұлы жүз, Ulı jüz, ۇلى جٷز ; Rusca:Старший жуз, Staršij žuz. Qədim Monqol İmperiyasının Cığatay xanlığı torpaqlarını, İli çayıÇu çayı hövzələri bugün ki, cənub-şərqi Qazaxıstan və İli-Qazax Muxtar dairəsi arasındakı bölgələri əhatə edir. Böyük juzlara Uysun juzlar da deyilir. Böyük Juz ilk dəfə 1748-ci ildə Əbul xan ilə çölün təhvil verilməsi üçün göndərilən Tatar elçisi Anna İvanovnanın qeydlərində meydana çıxdı. Tədqiqatçı Nikolay Aristovanın dediyinə görə 19.əsrin ikinci yarısında Büyük Juzun təxminən 550 nəfər idi. Böyük Juzun torpaqları 1820-ci ildə Kokand xanlığı tərəfindən, 1850-1860 cı illər arasında isə Rus İmperiyası tərəfindən işğal olundu. Qazaxıstan Respublikasının keçmiş prezidenti Nursultan Nazarbayev, Qazaxıstan Kommunist Partiyasının keçmiş işçiləri Dinmukhamed Konayev, məşhur şair Jambyl Jabayev kimi xüsusi adamlar da Böyük Juzların müvəkkilləridir. 19-cu və 20-ci əsrin əvvəllərində tayfaların adını yüksəltmək üçün bir sıra işlərə başladılar.

  • Dulad (Qazaxca: Дулат, Duwlat, دۋلات)
  • Janıs (Qazaxca: Жаныс, Janıs, جانىس)
  • Sıyğım (Qazaxca: Сиқым, Sïqım, سئقىم)
  • Botbay (Qazaxca: Ботбай, Botbay, بوتباي)
  • Şimşir (Qazaxca: Шымыр, Şımşır, شىمشىر)
  • Jalayır (Qazaxca: Жалайыр, Jalayır, جالايىر)
  • Qanqlılar (Qazaxca: Қаңлы, Qañlı, قاڭلى)
  • Alban (Qazaxca: Албан, Alban, البان)
  • Suyan (Qazaxca: Суан, Kuğu, سۋان)
  • Sarı-Uysun (Qazaxca: Сары-үйсін, Sarı-üysin, سارى-ٷيسٸن“Sarı Uysin”)
  • Şapıraşdı (Qazaxca: Шапырашты, Şapıraştı, شاپىراشتى)
  • Sirgəli (Qazaxca: Сіргелі, Sirgeli, سٸرگەلٸ)
  • Oşaqtı (Qazaxca: Ошақты, Oşaqtı, وشاقتى)
  • İstı (Qazaxca: Ысты, İstı, ىشتى)
  • Şanışqılı (Qazaxca: Шанышқылы, Şanışqılı, شانىشقىلى)

Orta Juz

Orta Juz — (Qazaxca: Орта жүз, Orta jüz, ورتا جٷز ; Rusca: Средний жуз, Srednij žuz). Qədim Qızıl Orda dövlətinin şərq tərəfi və indiki Qazaxıstanın daxili və şərq hissələrini əhatə edirdi. Abay Kunanbayev, Əhməd Baytursunov, Çokan VəlixanovƏlixan Bökeyxan kimi məşhur şairlər Orta Juzda doğulmuşdur.

Orta Juzu birləşdirən tayfalar:

  • Arğın (Qazaxca: Арғын, Arğın, ارعىن)
  • Kereitlər (Qazaxca: Керей, Kerey, كەرەي)
  • Naymanlar (Qazaxca: Найман, Nayman, نايمان)
  • Qonirat (Qazaxca: Қоңырат, Qoñırat, قوڭىرات)
  • Qıpçaqlar (Qazaxca: Қыпшақ, Qıpşaq, قىپشاق)
  • Taraqlı (Qazaxca: Тарақты, Taraqtı, تاراقتى)
  • Vaq (Qazaxca: Уақ, Waq, ۋاق)

Kiçik Juz

Kiçik Juz— (Qazaxca: Кiшi жүз Kişi jüz, كٸشٸ جٷز ; Rusca: Младший жуз Mladšij žuz). Noqay Ordasının keçmiş torpaqlarını, bugün ki, Qərbi QazaxıstanıRusiyanın Omsk ilə Orenburq şəhərlərini əhatə edən ərazilərdə qurulmuşdur. Kiçik Juz Noqay Ordasının noqayları tərəfindən qurulmuşdur. Qazaxıstanın qərbində qurulan Noqay Ordası Kuban çayının çölündə qazaxlar, noqaylar və ruslar tərəfindən məğlub edildi. 18-ci əsrdə daxili Rusiya şəhərlərinə təhlükə yarandıqları üçün Rusiya İmperiyası Alp dağlarını Ural dağları göndərmək üçün Qalmuklarla ittifaq qurdu. Alşınlar burada Kiçik Juz qurdu. Qazak-Qalmuk mübarizələri zamanı Xivə xanlığı Mangistau yarımadasını ələ keçirtdi. Rusiya İmperiyasına qarşı müqavimət göstərən İsatay Taymanoğlu (Qazaxıstan: Исатай Тайманұлы, 1791-1838) və Mahambet Otemisoğlu (Qazaxıstan: Махамбет Өтемісұлы, 1803 / 4-1846) kimi vacib insanlar Kiçik Juzdan idilər. Kiçik Juzlar üç tayfadan ibarət idilər.

  • Bayırlı (Qazaxca: Байұлы, Bayrlı, بايرلى)
  • Alimoğlu (Qazaxca: Әлімұлы, Älimulı, ٵلٸمۇلى)
  • Jetiru (Qazaxca: Жетіру, Jetiruw, جەتٸرۋ)

Həmçinin bax

Mənbə

  • Orta Asya ' nın Svat Soucek, "Tarihi". Cambridge University Press (2000).
  • W. W. Bartold, Orta Asya, Leiden tarihi Dört çalışmalar: E. J. Brill, 1962.
  • А. Т. Толеубаев, Ж. К. Касымбаев, М. К. Койгелдиниев, Е. Т. Калиева, Т. Т. Далаева, перевод с казахского языка С. Бакенова, Ф. Сугирбаева. — История Казахстана. Изд-во «Мектеп», 2006 г.—https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/9965336288

İstinadlar

  1. Velyaminov-E. zernov, "Rusya, Moğolistan, Çin, 16, 17. ve erken 18. yüzyıl"
  2. name="Mukanov">Муканов М. С. 18 Этническая территория казахов в – нач. 20. yüzyılın başına 18 den Kazakları 20 вв ("Etnik bölge"), Almatı, 1991.

qazax, juzları, qazaxca, жуз, jüz, جٷز, həmçinin, ordu, yüz, sayı, deməkdir, dəşt, qıpçaq, bölgəsindəki, üç, əsas, qazax, icmasının, nəzarət, etdiyi, ərazilər, adlanır, ərazilərin, əksəriyyəti, indiki, qazaxıstanın, sərhədlərini, əhatə, edir, böyük, qazaxca, Ұ. Juz Qazaxca zhuz juz جٷز hemcinin ordu ve yuz sayi demekdir Dest i Qipcaq bolgesindeki uc esas qazax icmasinin nezaret etdiyi eraziler adlanir Bu erazilerin ekseriyyeti indiki Qazaxistanin serhedlerini ehate edir Boyuk Juz Qazaxca Ұly zhүz Uli juz ۇلى جٷز ve ya Uysun ordasi Cenubi ve Cenub Serqi Qazaxistan simal qerb Cin Sincan ve Ozbekistan hisselerini ehate edir Orta Juz Qazaxca Orta zhүz Orta juz ورتا جٷز ve ya Argin ordasi Merkezi ve Serqi Qazaxistani ehate eden 6 qebileden ibaretdir Kicik Juz Qazaxca Kishi zhүz Kisi juz كٸشٸ جٷز ve ya Alsin ordusu Qerbi Qazaxistani ehate eden uc tayfadan ibaretdir Uc ferqli Qazaxistan ordusunun inzibati erazileri Qirmizi zona Boyuk Juzu narinci zona Orta Juzu yasil zona Kicik Juzu gosterir Mundericat 1 Tarixi 2 Boyuk Juz 3 Orta Juz 4 Kicik Juz 5 Hemcinin bax 6 Menbe 7 IstinadlarTarixi RedakteQazax Juzlarinin xatirlandigi ilk menbe XVII esre aiddir Velyaminov Ezernova 1919 gore juzun yaranmasinin sebebi Daskend Turkustan ve Sayram kimi vacib seherlerin ele kecirilmesi idi Bezi tedqiqatcilar hesab edirler ki juzlar XVI esrin ortalarinda koceri tayfalar herbi birlesmeler qurarken Qazax xanliginin dagilmasi ile yaranmisdir 1 Yuri Zuev ise juzlarin cografi xususiyyetlerine gore meydana geldiyini iddia edir buna gore Boyuk Juz Balxas golu ile cenub ve cenub serq collerini diger iki juzdan ayirir Qazax efsanelerine gore Qazax turklerinin qurucu atasinin uc oglu vardi ve bu uluslar da onlara verildi Boyuk Juz RedakteTarixen Boyuk Juz qazaxca Ұly zhүz Uli juz ۇلى جٷز Rusca Starshij zhuz Starsij zuz Qedim Monqol Imperiyasinin Cigatay xanligi torpaqlarini Ili cayi ve Cu cayi hovzeleri bugun ki cenub serqi Qazaxistan ve Ili Qazax Muxtar dairesi arasindaki bolgeleri ehate edir 2 Boyuk juzlara Uysun juzlar da deyilir Boyuk Juz ilk defe 1748 ci ilde Ebul xan ile colun tehvil verilmesi ucun gonderilen Tatar elcisi Anna Ivanovnanin qeydlerinde meydana cixdi Tedqiqatci Nikolay Aristovanin dediyine gore 19 esrin ikinci yarisinda Buyuk Juzun texminen 550 nefer idi Boyuk Juzun torpaqlari 1820 ci ilde Kokand xanligi terefinden 1850 1860 ci iller arasinda ise Rus Imperiyasi terefinden isgal olundu Qazaxistan Respublikasinin kecmis prezidenti Nursultan Nazarbayev Qazaxistan Kommunist Partiyasinin kecmis iscileri Dinmukhamed Konayev meshur sair Jambyl Jabayev kimi xususi adamlar da Boyuk Juzlarin muvekkilleridir 19 cu ve 20 ci esrin evvellerinde tayfalarin adini yukseltmek ucun bir sira islere basladilar Dulad Qazaxca Dulat Duwlat دۋلات Janis Qazaxca Zhanys Janis جانىس Siygim Qazaxca Sikym Siqim سئقىم Botbay Qazaxca Botbaj Botbay بوتباي Simsir Qazaxca Shymyr Simsir شىمشىر Jalayir Qazaxca Zhalajyr Jalayir جالايىر Qanqlilar Qazaxca Қanly Qanli قاڭلى Alban Qazaxca Alban Alban البان Suyan Qazaxca Suan Kugu سۋان Sari Uysun Qazaxca Sary үjsin Sari uysin سارى ٷيسٸن Sari Uysin Sapirasdi Qazaxca Shapyrashty Sapirasti شاپىراشتى Sirgeli Qazaxca Sirgeli Sirgeli سٸرگەلٸ Osaqti Qazaxca Oshakty Osaqti وشاقتى Isti Qazaxca Ysty Isti ىشتى Sanisqili Qazaxca Shanyshkyly Sanisqili شانىشقىلى Orta Juz RedakteOrta Juz Qazaxca Orta zhүz Orta juz ورتا جٷز Rusca Srednij zhuz Srednij zuz Qedim Qizil Orda dovletinin serq terefi ve indiki Qazaxistanin daxili ve serq hisselerini ehate edirdi Abay Kunanbayev Ehmed Baytursunov Cokan Velixanov ve Elixan Bokeyxan kimi meshur sairler Orta Juzda dogulmusdur Orta Juzu birlesdiren tayfalar Argin Qazaxca Argyn Argin ارعىن Kereitler Qazaxca Kerej Kerey كەرەي Naymanlar Qazaxca Najman Nayman نايمان Qonirat Qazaxca Қonyrat Qonirat قوڭىرات Qipcaqlar Qazaxca Қypshak Qipsaq قىپشاق Taraqli Qazaxca Tarakty Taraqti تاراقتى Vaq Qazaxca Uak Waq ۋاق Kicik Juz RedakteKicik Juz Qazaxca Kishi zhүz Kisi juz كٸشٸ جٷز Rusca Mladshij zhuz Mladsij zuz Noqay Ordasinin kecmis torpaqlarini bugun ki Qerbi Qazaxistani ve Rusiyanin Omsk ile Orenburq seherlerini ehate eden erazilerde qurulmusdur Kicik Juz Noqay Ordasinin noqaylari terefinden qurulmusdur Qazaxistanin qerbinde qurulan Noqay Ordasi Kuban cayinin colunde qazaxlar noqaylar ve ruslar terefinden meglub edildi 18 ci esrde daxili Rusiya seherlerine tehluke yarandiqlari ucun Rusiya Imperiyasi Alp daglarini Ural daglari gondermek ucun Qalmuklarla ittifaq qurdu Alsinlar burada Kicik Juz qurdu Qazak Qalmuk mubarizeleri zamani Xive xanligi Mangistau yarimadasini ele kecirtdi Rusiya Imperiyasina qarsi muqavimet gosteren Isatay Taymanoglu Qazaxistan Isataj Tajmanuly 1791 1838 ve Mahambet Otemisoglu Qazaxistan Mahambet Өtemisuly 1803 4 1846 kimi vacib insanlar Kicik Juzdan idiler Kicik Juzlar uc tayfadan ibaret idiler Bayirli Qazaxca Bajuly Bayrli بايرلى Alimoglu Qazaxca Әlimuly Alimuli ٵلٸمۇلى Jetiru Qazaxca Zhetiru Jetiruw جەتٸرۋ Hemcinin bax RedakteQazax boylari Qazax xanligi YeddisuMenbe RedakteOrta Asya nin Svat Soucek Tarihi Cambridge University Press 2000 W W Bartold Orta Asya Leiden tarihi Dort calismalar E J Brill 1962 A T Toleubaev Zh K Kasymbaev M K Kojgeldiniev E T Kalieva T T Dalaeva perevod s kazahskogo yazyka S Bakenova F Sugirbaeva Istoriya Kazahstana Izd vo Mektep 2006 g https tr wikipedia org wiki C3 96zel KitapKaynaklar C4 B1 9965336288Istinadlar Redakte Velyaminov E zernov Rusya Mogolistan Cin 16 17 ve erken 18 yuzyil name Mukanov gt Mukanov M S 18 Etnicheskaya territoriya kazahov v nach 20 yuzyilin basina 18 den Kazaklari 20 vv Etnik bolge Almati 1991 Menbe https az wikipedia org w index php title Qazax Juzlari amp oldid 6064188, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.