Emr i bi l ma rûf və nehy i anil munkər ərəbcə الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر Ali imran surəsi 104 Tövbə surəsi 112 Hu

Emr-i bi'l ma'rûf və nehy-i anil munkər, (Ərəbcə الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر) Ali-İmran surəsi 104, Tövbə surəsi 112, Hud surəsi 116 və s. Quran mənşəli bir ifadədir və bir çox ayələrdə rast gəlinir və dini ədəbiyyatda "yaxşılığı əmr edib pislikdən çəkindirmək" mənasında işlənir. Dini jarqonda dini (əxlaqi deyil) mənada yaxşı və pis olaraq təyin olunan fellərə istinad etmək üçün istifadə olunur.

Əfqanıstanda İnqilabçı Qadınlar Birliyinin 26 avqust 2001-ci il tarixində gizli şəkildə lentə aldığı kadrlarda bir qadının burkasını açdığına görə "əmr bil məruf və nəhy ənil *münkər"lə* məsul olan dini polislər tərəfindən dəyənəklə cəzalandırılması.

Bu ayələr etimoloji cəhətdən, hərfi mənada tərcümə olunduqda əslində "əmr etməyi əmr edib pislikdən çəkindirmək" mənasını daşımır. Məruf məlum, tanış mənasındadır və Quranda 30 misrada "ümumi köklü ənənəyi ifadə" məqsədiylə işlənir. Münkər isə məruf sözünün əksi kimi qeyri-müəyyən, tək və ya qəribə mənada olan nekre) sözlərindən düzəlib və yəqin ki, bu gün bidət (qeyri-ənənə, qəribə, yeni ixtiralar, sünnəyə daxil olmayan dini əməllər) ilə ifadə ediləndir.

Bu prinsip İslam əqidəsində məzhəbdən asılı olaraq " fərz-i ayn " və ya "kifaye" tanınır və tarixi "hisbə" institutu üçün ilham mənbəyidir. On iki imam şiə İslamında "Furu-i Din" deyilən on əməldən ikisini təşkil edir. Yaxşılığı əmr etmək və pislikdən çəkindirmək cihadın bir növü hesab olunduğundan bəzi İslam məzhəblərinə görə İslamın əsas vacib vəzifələrindən biridir. Bundan əlavə, İslam anlayışında xeyir və şər məfhumlarının nisbiliyi, yəni nəzərdə tutulanın İslama görə xeyir, (fərz, vacib, sünnə, müstəhəb), şər isə, İslama görə pisdir (haram, məkruh). (Həmçinin bax: Nisbi əxlaq)

Siyasi İslam və ya İslamçılıq deyilən hərəkatlarda hakim olan anlayış, Əmr-i bi'l mə'ruf və nehy-i anil münkərin yerinə yetirilməsidir. Prinsip cihadçı fundamentalistlərlə islahatçı islamçılar arasında mübahisə mövzusudur. Əsas islamçılar iddia edirlər ki, vəzifə hökumətlərə məxsusdur və fərdlər bu işi bir-bir yerinə yetirməyə çalışsalar, bu anarxiyaya gətirib çıxacaq. Cihadçı fundamentalizmdə isə bu məcburi bir vəzifədir. Əgər siyasi hakimiyyət dinin yanlış hesab etdiyi şeyləri aradan qaldırmaq üçün hərəkətə keçməsə, bu iş imkanı olan hər bir fərdin öhdəsinə keçəcək.

Qədim İslam ədəbiyyatında deyilir ki, alim sayılan möminlər haram əşyaları, xüsusən spirtli içki və musiqi alətlərini məhv edərək, pisliyi qadağan etmək üçün hərəkətə keçiblər. Bu gün İran, Səudiyyə Ərəbistanı, Nigeriya, Sudan, Malayziya və s. kimi ölkələrdə "Fəzilətlərin təşviqi və pisliklərin qarşısının alınması" kimi ifadələrlə müxtəlif güc səviyyələrində dövlət qurumları yaranmışdır.

İstinadlar

"EMİR bi'l-MA'RÛF NEHİY ani'l-MÜNKER". İyiliği emredip kötülükten vazgeçirmeye çalışma yönündeki faaliyetler için kullanılan dinî, ahlâkî ve hukukî bir tabir. TDV İslam Ansiklopedisi. 24 Mayıs 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 16 Nisan 2021.
"Arxivlənmiş surət". 2021-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-13.
Ayrıca otuz ayette ma‟ruf kelimesi "iyilik, iyi güzel, örf haline gelmiş tutum ve uygulama" gibi anlamlarda geçmektedir. https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y 2022-09-30 at the Wayback Machine
Münker kavramı da (islam öncesi) ma‟rûfun zıddı olarak kullanılmakta ve toplumun benimsemediği, hoşlanmadığı davranışlar olarak bilinmektedir.https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y 2022-09-30 at the Wayback Machine
"Arxivlənmiş surət". 2022-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-13.
"Arxivlənmiş surət". 2022-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-13.
Momen (1987), p.180
Momem (1987), p.178
"Pillars of Islam". Britannica. 5 Eylül 2015 tarixində .
Momem (1987), p.176
Teknik bir terim olarak İslâmî literatürde cihâd,….iyiliği emredip kötülükten sakındırmaya çalışmak…şeklinde genel anlamda kullanılmıştır.http://abakus.inonu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11616/6458/Tez%20Dosyas%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y 2022-09-29 at the Wayback Machine
"Diyanet Dergi | Diyanet - Aylık Dergi - Aile - Çocuk - İlmi Dergi - Bülten". dergi.diyanet.gov.tr. 16 Nisan 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 16 Nisan 2021.
"Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-10-12 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-10-13.
Teâli-i İslâm Cemiyeti’nden: "Zaman-ı hâzırın erbâb-ı tefekkürünü ve mukadderât-ı milelin hal ve tanzimiyle alâkadar zimamdaranını herşeyden ziyâde işgâle şâyân olan Bolşevizm hakkında ebnâ-yı beşerin mühim bir kısmının nâzım-ı efkâr ve hissiyâtı bulunan İslâmiyetin nokta-i nazarını tesbit ve ilân emr-i bi’l-maruf ve nehy-i ani’l-münker vazifesiyle de mükellef olan cemiyetimizce… https://www.koprudergisi.com/guz-2000/islamin-siyasallasma-surecinde-cemiyet-i-muderrisinden-teali-i-islama/ 2022-10-17 at the Wayback Machine
, kötülüğün önlenmesine yönelik görevin hükümetlere ait olduğuna dair Hasan el-Benna’nın görüşüne itiraz etmektedir. Ona göre; "iyiliğin emredilip kötülüğün yasaklanması" farz-ı kifâye hükmünde bir vecibedir. Şayet siyasi otorite dinin münker gördüğü hususları ortadan kaldırma konusunda harekete geçmezse bu görev, gücü yetebilen her bir ferdin sorumluluğuna geçmiş olur.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1540148 2022-09-29 at the Wayback Machine
Cook, Forbidding Wrong, p.31
"Cats and dogs banned by Saudi religious police" 2019-09-13 at the Wayback Machine, NBC News, 18 December 2006.

[1] "EMİR bi'l-MA'RÛF NEHİY ani'l-MÜNKER". İyiliği emredip kötülükten vazgeçirmeye çalışma yönündeki faaliyetler için kullanılan dinî, ahlâkî ve hukukî bir tabir. TDV İslam Ansiklopedisi. 24 Mayıs 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 16 Nisan 2021.

[2] "Arxivlənmiş surət". 2021-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-13.

[3] Ayrıca otuz ayette ma‟ruf kelimesi "iyilik, iyi güzel, örf haline gelmiş tutum ve uygulama" gibi anlamlarda geçmektedir. https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y 2022-09-30 at the Wayback Machine

[4] Münker kavramı da (islam öncesi) ma‟rûfun zıddı olarak kullanılmakta ve toplumun benimsemediği, hoşlanmadığı davranışlar olarak bilinmektedir.https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y 2022-09-30 at the Wayback Machine

[5] "Arxivlənmiş surət". 2022-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-13.

[6] "Arxivlənmiş surət". 2022-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-13.

[7] Momen (1987), p.180

[8] Momem (1987), p.178

[Britannica-9] "Pillars of Islam". Britannica. 5 Eylül 2015 tarixində .

[10] Momem (1987), p.176

[11] Teknik bir terim olarak İslâmî literatürde cihâd,….iyiliği emredip kötülükten sakındırmaya çalışmak…şeklinde genel anlamda kullanılmıştır.http://abakus.inonu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11616/6458/Tez%20Dosyas%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y 2022-09-29 at the Wayback Machine

[12] "Diyanet Dergi | Diyanet - Aylık Dergi - Aile - Çocuk - İlmi Dergi - Bülten". dergi.diyanet.gov.tr. 16 Nisan 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 16 Nisan 2021.

[13] "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-10-12 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-10-13.

[14] Teâli-i İslâm Cemiyeti’nden: "Zaman-ı hâzırın erbâb-ı tefekkürünü ve mukadderât-ı milelin hal ve tanzimiyle alâkadar zimamdaranını herşeyden ziyâde işgâle şâyân olan Bolşevizm hakkında ebnâ-yı beşerin mühim bir kısmının nâzım-ı efkâr ve hissiyâtı bulunan İslâmiyetin nokta-i nazarını tesbit ve ilân emr-i bi’l-maruf ve nehy-i ani’l-münker vazifesiyle de mükellef olan cemiyetimizce… https://www.koprudergisi.com/guz-2000/islamin-siyasallasma-surecinde-cemiyet-i-muderrisinden-teali-i-islama/ 2022-10-17 at the Wayback Machine

[15] , kötülüğün önlenmesine yönelik görevin hükümetlere ait olduğuna dair Hasan el-Benna’nın görüşüne itiraz etmektedir. Ona göre; "iyiliğin emredilip kötülüğün yasaklanması" farz-ı kifâye hükmünde bir vecibedir. Şayet siyasi otorite dinin münker gördüğü hususları ortadan kaldırma konusunda harekete geçmezse bu görev, gücü yetebilen her bir ferdin sorumluluğuna geçmiş olur.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1540148 2022-09-29 at the Wayback Machine

[Cook-31-16] Cook, Forbidding Wrong, p.31

[nbc-cats-17] "Cats and dogs banned by Saudi religious police" 2019-09-13 at the Wayback Machine, NBC News, 18 December 2006.