Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Xəndan Sultan (1565, Osmanlı imperiyası – 9 noyabr 1605, Konstantinopol) — 13. Osmanlı sultanı III Mehmedin xanımı və I Əhmədin anası, Validə sultan.
| Xəndan Sultan | |
|---|---|
| Əvvəlki | Səfiyyə Sultan |
| Sonrakı | Həlimə Sultan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1565 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 noyabr 1605 |
| Vəfat yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Dəfn yeri | Sultan Mehmed türbəsi, İstanbul |
| Fəaliyyəti | Validə Sultan, qul[d] |
| Həyat yoldaşı | III Mehmed |
| Uşaqları | Şahzadə Səlim I Əhməd Şahzadə Osman Humaşah Sultan Aişə Sultan Ümmügülsüm Sultan |
| Dini | Xristian, islam |
Saraya daxil olmağı
Xəndan Sultan , son araşdırılan Balyos Raporları'na görə Boşnak əsilli və Cərrah Mehmed Paşanın cariyələrindən olan bir qız idi. Gözəlliyindən görə o dövrdə Manisa bayraq bəyi olan III Mehmedə hədiyyə edilmiştir. Yəni qısaca Xəndan Sultan 1583-cü ilin ikinci yarısında hareme girmişdir. Harama addım atmasından sonra Səfiyyə Sultanın ilk gəlini Halime Sultanın anlaşılmazlıqları nəticəsində III . Mehmed'e şəxsən Səfiyyə Sultan tərəfindən təqdim edildiyi aydın olur. 1589-cu ilin ətrafında III Mehmedin yoldaşı olduğu düşünülməkdədir. Daha sonra özünə ''gülər'' ya da ''şən'' mənasına gələn ''Xəndan'' adı verilmişdir . Təmiz əxlaqı ilə özünü hər kəsə sevdirən Xəndan Sultan yaşadığı müddət boyunca oğlu Şahzadə Əhmədin tərbiyəsi ilə maraqlandı.
Validə Sultanlıq dövrü
Xəndan Sultan oğlunun 13 yaşda taxta çıxması səbəbi ilə dövlət idarəsində güclü rol oynadı. Leslie Piercə görə, Xəndan Sultan ilk illərdə oğlunun adına dövləti şəxsən idarə etsə də, yalnızca 1000 axca, nənəsi Səfiyyə Sultan isə 3000 axca illik maaş alırdı. Xəndan Sultanın oğlu taxta çıxanda nənəsi Səfiyyə Sultan hələ də sarayda idi. Xəndan Sultan özü üçün təhdid meydana gətirən Səfiyyə Sultanın 9 yanvar 1604'te Köhnə Evə göndərilməsində təsirli oldu.
Xəndan Sultan Validə Sultanlığı boyunca Şahzadə Mustafanın həyatını qorumağa çalışmışdır. Vəfatından sonra şahzadənin öldürülmə fikri yenidən canlansa da Kösəm Sultanın hərəmə girişiylə uşaq yaşındakı padşah I Əhməd tamamilə bu fikirdən imtina etmişdir. Təbii ki, bu səbəblərin arasında Şahzadə Mustafanın ağıl sağlamlığının yerində olmaması da çox əhəmiyyətli bir amildi.
Xəndan Sultanın özü birbaşa olaraq siyasətə dolaşıq sevən biri deyildi və geri planda dayanıb xeyir işləri ilə yaxşılıq etməyi sevən bir Validə Sultandı. Bunda Səfiyyə Sultanın çox çox yüksəldikdən sonra yaşadığı sərt enişin və Xəndan Sultanın iqtidar ehtirasından çox xeyir işlərinə yönəlməsinin bir səbəb ola biləcəyi açıqdır.
Şəxsiyyəti
Xəndan Sultanın doğum ili və milliyyəti dəqiq bilinmir. Yunan əsilli və əsl adının Helen olduğu bəzi təsdiqlənməyən tarixi mənbələrdə qeyd olunur. 1603 tarixində oğlu I. Əhməd 13 yaşında taxta çıxdıqda Validə Sultan elan edildi. İki il ərzində oğlunun adından şəxsən Osmanlı dövlətini idarə etmişdir. Dövlət sənədlərində "Dövlətli, ismətlu Xəndan Validə Sultan Aliyyətüş-Şan Həzrətləri" olaraq anılmışdır.
Vəfatı
Xəndan Sultan oğlunun halkimiyyət illərində çox yaşamadı. Ölüm səbəbi bilinməsə də, bəzi qaynaqlarda ölüm səbəbi olaraq mədə xərçəngi göstərilir. Cənazəsi ərinin yanına, Sultan Mehmed türbəsinə dəfn edilmişdir.
Vəfatından sonra
Validə Sultanın cənazəsi Ayasofya Məscidində bütün dövlət ərkanı iştirakı qılınan namazının ardından III. Mehmedin türbəsinə dəfn edildi.
Xəndan Sultanın ölümü I Əhmədə çox təsir etmişdir. Sultan Əhməd xan validəsinin vəfatından sarayda dayana bilməz hala gəldi və yeddi gün sonra olduqca soyuq bir çağda fırtınaya baxmayaraq üç parça qadırğa ilə Bursaya getmişdir. Sədrəzəm baş məmuru olaraq Dərviş Paşa İstanbulda buraxıldı.
Vəfatından sonra salalar verildi və xalqa sədəqələr paylandı.
Əhməd xan anasının ölümünə görə çox kədərlənmişdir. Günlərlə gözyaşı tökən padşah validəsinin ölümündən sonra daha şiddətli bir hökmdar olmuşdur. Quyuçu Murad Paşanın sərt siyasətinə dəstək verməsindən də bu vəziyyət rahatca aydın ola bilər.
Övladları
- Şahzadə Səlim (1585–1597)
- Sultan I Əhməd (1590–1617)
- Şahzadə Osman (1597–1601)
- Aişə Sultan
- Humaşah Sultan
- Ümmügülsüm Sultan
Həmçinin bax
Mənbə
- ASVe, SDC, filza 58, fol. 269v (17 Ocak 1604 tarihli rapor)
- Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa:80
- Sâ-fî, Zübdetü’t-Tevârîh, Cilt II, Sayfa 7–21
- Enver Behnan Şapolyo, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yayınevi, Basım Tarihi: 1961, Sayfa: 226
- Naima Mustafa Efendi, Tarih-i Naima: Ravzat el-Hüseyin fi hulasat ahbar el-hafikayn, cild-i evvel, Sayfa:452
- Naima Mustafa Efendi, Tarih-i Naima: Ravzat el-Hüseyin fi hulasat ahbar el-hafikayn, cild-i evvel, Sayfa:453
- Enver Behnan Şapolyo, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yayınevi, Basım Tarihi: 1961, Sayfa: 222
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xendan Sultan 1565 Osmanli imperiyasi 9 noyabr 1605 Konstantinopol 13 Osmanli sultani III Mehmedin xanimi ve I Ehmedin anasi Valide sultan Xendan SultanValide sultanEvvelkiSefiyye SultanSonrakiHelime SultanSexsi melumatlarDogum tarixi 1565Dogum yeri Osmanli imperiyasiVefat tarixi 9 noyabr 1605 1605 11 09 Vefat yeri Istanbul Osmanli imperiyasiDefn yeri Sultan Mehmed turbesi IstanbulFealiyyeti Valide Sultan qul d Heyat yoldasi III MehmedUsaqlari Sahzade Selim I Ehmed Sahzade Osman Humasah Sultan Aise Sultan Ummugulsum SultanDini Xristian islamSaraya daxil olmagiXendan Sultan son arasdirilan Balyos Raporlari na gore Bosnak esilli ve Cerrah Mehmed Pasanin cariyelerinden olan bir qiz idi Gozelliyinden gore o dovrde Manisa bayraq beyi olan III Mehmede hediyye edilmistir Yeni qisaca Xendan Sultan 1583 cu ilin ikinci yarisinda hareme girmisdir Harama addim atmasindan sonra Sefiyye Sultanin ilk gelini Halime Sultanin anlasilmazliqlari neticesinde III Mehmed e sexsen Sefiyye Sultan terefinden teqdim edildiyi aydin olur 1589 cu ilin etrafinda III Mehmedin yoldasi oldugu dusunulmekdedir Daha sonra ozune guler ya da sen menasina gelen Xendan adi verilmisdir Temiz exlaqi ile ozunu her kese sevdiren Xendan Sultan yasadigi muddet boyunca oglu Sahzade Ehmedin terbiyesi ile maraqlandi Valide Sultanliq dovruXendan Sultan oglunun 13 yasda taxta cixmasi sebebi ile dovlet idaresinde guclu rol oynadi Leslie Pierce gore Xendan Sultan ilk illerde oglunun adina dovleti sexsen idare etse de yalnizca 1000 axca nenesi Sefiyye Sultan ise 3000 axca illik maas alirdi Xendan Sultanin oglu taxta cixanda nenesi Sefiyye Sultan hele de sarayda idi Xendan Sultan ozu ucun tehdid meydana getiren Sefiyye Sultanin 9 yanvar 1604 te Kohne Eve gonderilmesinde tesirli oldu Xendan Sultan Valide Sultanligi boyunca Sahzade Mustafanin heyatini qorumaga calismisdir Vefatindan sonra sahzadenin oldurulme fikri yeniden canlansa da Kosem Sultanin hereme girisiyle usaq yasindaki padsah I Ehmed tamamile bu fikirden imtina etmisdir Tebii ki bu sebeblerin arasinda Sahzade Mustafanin agil saglamliginin yerinde olmamasi da cox ehemiyyetli bir amildi Xendan Sultanin ozu birbasa olaraq siyasete dolasiq seven biri deyildi ve geri planda dayanib xeyir isleri ile yaxsiliq etmeyi seven bir Valide Sultandi Bunda Sefiyye Sultanin cox cox yukseldikden sonra yasadigi sert enisin ve Xendan Sultanin iqtidar ehtirasindan cox xeyir islerine yonelmesinin bir sebeb ola bileceyi aciqdir SexsiyyetiXendan Sultanin dogum ili ve milliyyeti deqiq bilinmir Yunan esilli ve esl adinin Helen oldugu bezi tesdiqlenmeyen tarixi menbelerde qeyd olunur 1603 tarixinde oglu I Ehmed 13 yasinda taxta cixdiqda Valide Sultan elan edildi Iki il erzinde oglunun adindan sexsen Osmanli dovletini idare etmisdir Dovlet senedlerinde Dovletli ismetlu Xendan Valide Sultan Aliyyetus San Hezretleri olaraq anilmisdir VefatiXendan Sultan oglunun halkimiyyet illerinde cox yasamadi Olum sebebi bilinmese de bezi qaynaqlarda olum sebebi olaraq mede xercengi gosterilir Cenazesi erinin yanina Sultan Mehmed turbesine defn edilmisdir Vefatindan sonraValide Sultanin cenazesi Ayasofya Mescidinde butun dovlet erkani istiraki qilinan namazinin ardindan III Mehmedin turbesine defn edildi Xendan Sultanin olumu I Ehmede cox tesir etmisdir Sultan Ehmed xan validesinin vefatindan sarayda dayana bilmez hala geldi ve yeddi gun sonra olduqca soyuq bir cagda firtinaya baxmayaraq uc parca qadirga ile Bursaya getmisdir Sedrezem bas memuru olaraq Dervis Pasa Istanbulda buraxildi Vefatindan sonra salalar verildi ve xalqa sedeqeler paylandi Ehmed xan anasinin olumune gore cox kederlenmisdir Gunlerle gozyasi token padsah validesinin olumunden sonra daha siddetli bir hokmdar olmusdur Quyucu Murad Pasanin sert siyasetine destek vermesinden de bu veziyyet rahatca aydin ola biler OvladlariSahzade Selim 1585 1597 Sultan I Ehmed 1590 1617 Sahzade Osman 1597 1601 Aise Sultan Humasah Sultan Ummugulsum SultanHemcinin baxI Ehmed III Mehmed Valide sultanlarMenbeASVe SDC filza 58 fol 269v 17 Ocak 1604 tarihli rapor Gunhan Borekci Inkirazin Esiginde Bir Hanedan III Mehmed I Ahmed I Mustafa ve 17 Yuzyil Osmanli Siyasi Krizi Sayfa 80 Sa fi Zubdetu t Tevarih Cilt II Sayfa 7 21 Enver Behnan Sapolyo Osmanli Sultanlari Tarihi Rafet Zaimler Yayinevi Basim Tarihi 1961 Sayfa 226 Naima Mustafa Efendi Tarih i Naima Ravzat el Huseyin fi hulasat ahbar el hafikayn cild i evvel Sayfa 452 Naima Mustafa Efendi Tarih i Naima Ravzat el Huseyin fi hulasat ahbar el hafikayn cild i evvel Sayfa 453 Enver Behnan Sapolyo Osmanli Sultanlari Tarihi Rafet Zaimler Yayinevi Basim Tarihi 1961 Sayfa 222