Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Xoy xanlığı — Cənubi Azərbaycan ərazisində (indiki İran ərazisində) xanlıq (XVIII yüzilin ortaları - sonları). Mərkəzi Xoy şəhəri idi. Xoy xanlığı Araz çayı, Naxçıvan, Maku, Urmiya, Təbriz xanlıqları və Osmanlı dövləti ilə hüdudlanırdı.
| Xanlıq | |
| Xoy xanlığı | |
|---|---|
 XVIII — XIX əsrlərdə Xoy xanlığı | |
| | |
| Rəsmi dilləri | Azərbaycan dili, fars dili |
| Dövlət dini | İslam (Şiəlik) |
| Əhalisi | azərbaycanlılar, ermənilər, kürdlər, farslar, aysorlar |
| İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya |
| Xan | |
| • (1747-1763) | Şahbaz xan Dünbili (ilk) |
| • (1798-1806) | Cəfərqulu xan Xoyski (son) |
Ümumi məlumat
Xoy xanlığının əsasını dünbuli tayfa başçıları qoymuşdu. Dünbuli Əhməd xan XVIII əsrin 60-cı illərində Təbrizdə də möhkəmlənmişdi. Xoy xanlığı İrəvan, Naxçıvan və Qaradağ xanlığını da özünə tabe etmişdi. Qarabağ xanlığı ilə müttəfiqlik hakimiyyətinin möhkəmlənməsinə müsbət təsir göstərdi.
1775-ci ildə Xoy xanı Əhməd xandan Çıldır valisi Süleyman paşaya göndərilən məktubda "Şimali Qafqazın istilasından qüvvət alan Rusiyanın və onunla ittifaq yaradan İrakli xanın təcavüzünə imkan verməməsi üçün Azərbaycan və Qafqaz xanlarının "Dövləti-Aliyyə" (Osmanlı imperiyası - Q.G.) ilə birgə mübarizə aparmasının vacib olduğu bildirilirdi".
Xoy xanlığı ilə Kərim xan Zəndin zərbələrindən sonra dirçəlməyə başlayan Urmiya xanlığı arasında ziddiyyət var idi. Əhməd xan Təbriz xanlığı ilə birləşərək 1783-cü ildə Təbriz şəhəri yaxınlığında Urmiya və Sərab xanlıqlarının birləşmiş qoşununu məğlub etdi. Bu qələbə Xoy xanlığının nüfuzunu xeyli artırdı. Kərim xan Zənd Xoy xanlığının güclənməsindən narahat olub, Əhməd xanı sarsıtmaq üçün tədbirlər görməyə başladı. Bu məqsədlə onun qardaşı Şahbaz xanın oğlanlarını əmilərinə qarşı mübarizəyə hazırlayırdı. Kərim xan Zəndin səpdiyi düşmənçilik toxumu onun ölümündən sonra belə özünü göstərdi. Şahbaz xanın oğlanları Əhməd xana qəsd edib, onu öldürdülər. Qəsdçilər hakimiyyəti ələ keçirməyə nail ola bilmədilər. Cəfərqulu xan Xoylu xilas ola bildi, onları cəzalandırdı və qardaşı Hüseynqulu xanı azad edərək hakimiyyətə gətirdi.
Xoy xanlığı yaranmış vəziyyətdə əvvəlki mövqeyini itirdi. İrəvan xanlığı müstəqillik əldə etdi. İrəvan və Qaradağ xanlığı yalnız Qarabağdan asılı oldu. Təbriz də əldən çıxdı. Xanlıqlar arasında yeni çəkişmələr başlandı. Xoy xanlığı Qacarlardan asılı vəziyyətə düşdü, sonra xanlığa son qoyuldu.
İnzibati qurluşu
Xanlıq inzibati cəhətdən 11 mahala bölünürdü. Bu mahallar aşağıdakılardır:
Xanlar
| № | Adı | Hakimiyyət illəri |
|---|---|---|
| 1 | Şahbaz xan Dünbili | 1747-1763 |
| 2 | Əhməd xan Dünbili | 1763-1786 |
| 3 | Hüseynqulu xan Dünbili | 1786-1798 |
| 4 | Cəfərqulu xan Dünbili | 1798-? |
Həmçinin bax
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Xoy xanlığı, Bakı: Mütərcim, 2012.
- Cemal Gökce. Kafkasya ve Osmanli Impratorlugunun Kafkasya siyaseti, Istambul, 1979,
- CƏNUBİ AZƏRBAYCAN XANLIQLARI
- Muriel Atkin. Russia and Iran, 1780—1828. 2nd. ed. Minneapolis:University of Minnesota Press Press. 2008. ISBN .Orijinal mətn (ing.)
«In Safavi times, Azerbaijan was applied to all the muslim-ruled khanates of the eastern Caucasian as well as to the area south of the Araz River as fas as the Qezel Uzan River, the latter region being approximately the same as the modern Iranian ostans of East and West Azerbaijan.»
- Ənvər Çingizoğlu. Cəfərqulu xan Dünbili, "Soy" dərgisi, 12 (32). Bakı, 2009
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xoy deqiqlesdirme Xoy xanligi Cenubi Azerbaycan erazisinde indiki Iran erazisinde xanliq XVIII yuzilin ortalari sonlari Merkezi Xoy seheri idi Xoy xanligi Araz cayi Naxcivan Maku Urmiya Tebriz xanliqlari ve Osmanli dovleti ile hududlanirdi XanliqXoy xanligiXVIII XIX esrlerde Xoy xanligi 1747 1813Resmi dilleri Azerbaycan dili fars diliDovlet dini Islam Sielik Ehalisi azerbaycanlilar ermeniler kurdler farslar aysorlarIdareetme formasi Mutleq monarxiyaXan 1747 1763 Sahbaz xan Dunbili ilk 1798 1806 Ceferqulu xan Xoyski son Umumi melumatXoy xanliginin esasini dunbuli tayfa bascilari qoymusdu Dunbuli Ehmed xan XVIII esrin 60 ci illerinde Tebrizde de mohkemlenmisdi Xoy xanligi Irevan Naxcivan ve Qaradag xanligini da ozune tabe etmisdi Qarabag xanligi ile muttefiqlik hakimiyyetinin mohkemlenmesine musbet tesir gosterdi 1775 ci ilde Xoy xani Ehmed xandan Cildir valisi Suleyman pasaya gonderilen mektubda Simali Qafqazin istilasindan quvvet alan Rusiyanin ve onunla ittifaq yaradan Irakli xanin tecavuzune imkan vermemesi ucun Azerbaycan ve Qafqaz xanlarinin Dovleti Aliyye Osmanli imperiyasi Q G ile birge mubarize aparmasinin vacib oldugu bildirilirdi Xoy xanligi ile Kerim xan Zendin zerbelerinden sonra dircelmeye baslayan Urmiya xanligi arasinda ziddiyyet var idi Ehmed xan Tebriz xanligi ile birleserek 1783 cu ilde Tebriz seheri yaxinliginda Urmiya ve Serab xanliqlarinin birlesmis qosununu meglub etdi Bu qelebe Xoy xanliginin nufuzunu xeyli artirdi Kerim xan Zend Xoy xanliginin guclenmesinden narahat olub Ehmed xani sarsitmaq ucun tedbirler gormeye basladi Bu meqsedle onun qardasi Sahbaz xanin oglanlarini emilerine qarsi mubarizeye hazirlayirdi Kerim xan Zendin sepdiyi dusmencilik toxumu onun olumunden sonra bele ozunu gosterdi Sahbaz xanin oglanlari Ehmed xana qesd edib onu oldurduler Qesdciler hakimiyyeti ele kecirmeye nail ola bilmediler Ceferqulu xan Xoylu xilas ola bildi onlari cezalandirdi ve qardasi Huseynqulu xani azad ederek hakimiyyete getirdi Xoy xanligi yaranmis veziyyetde evvelki movqeyini itirdi Irevan xanligi musteqillik elde etdi Irevan ve Qaradag xanligi yalniz Qarabagdan asili oldu Tebriz de elden cixdi Xanliqlar arasinda yeni cekismeler baslandi Xoy xanligi Qacarlardan asili veziyyete dusdu sonra xanliga son qoyuldu Inzibati qurlusuXanliq inzibati cehetden 11 mahala bolunurdu Bu mahallar asagidakilardir Avaciq mahali Caldiran mahali Sokmenabad mahaliXanlar Adi Hakimiyyet illeri1 Sahbaz xan Dunbili 1747 17632 Ehmed xan Dunbili 1763 17863 Huseynqulu xan Dunbili 1786 17984 Ceferqulu xan Dunbili 1798 Hemcinin baxAzerbaycan xanliqlariMenbeEnver Cingizoglu Xoy xanligi Baki Mutercim 2012 Cemal Gokce Kafkasya ve Osmanli Impratorlugunun Kafkasya siyaseti Istambul 1979 CENUBI AZERBAYCAN XANLIQLARIMuriel Atkin Russia and Iran 1780 1828 2nd ed Minneapolis University of Minnesota Press Press 2008 ISBN 0 521 58336 5 Orijinal metn ing In Safavi times Azerbaijan was applied to all the muslim ruled khanates of the eastern Caucasian as well as to the area south of the Araz River as fas as the Qezel Uzan River the latter region being approximately the same as the modern Iranian ostans of East and West Azerbaijan Enver Cingizoglu Ceferqulu xan Dunbili Soy dergisi 12 32 Baki 2009