Vəli Mahmud Paşa (d. 1420 - ö: 17 Avqust 1474) - II. Mehmed səltənətində 1455-1466 və 1472-1474-ci illər arasında sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamıdır. Osmanlı tarixində sədrəzəmliyə gətirilmiş ilk yeniçəri yetişdirməsidir.
Əslinin nə olduğu haqqında tarixçilər arasında böyük müzakirələr ortaya çıxmışdır. Zamanında hazırlanmış olan Ecthesis Chronica və Historia Patriarchia adlı salnamələrə görə Serb əsillidir və bir çox müasir tarixçi də bunu qəbul edirlər. Aşıq Çələbi "Təzkirə" si və Daşkörpülüzadə tarixinə görə əsli xorvatdır və buna qatılan müasir xarici tarixçilər də var. 1420'də Balkanların orta kəsimində, bu gün Kosovanın qərbində yerləşən Nobırda adlı bir qəsəbədə anadan olmuşdur.1427'də Osmanlıların Serbiya Despotluğu nu ələ keçirdikləri ildə gənc olaraq Osmanlılara əsir düşmüş və dəvşirmə yazılaraq Ədirnəyə göndərilmişdir. Dövrün yunan tarixçisi Laonikos Halkokondiles onun anası ilə Nobırdadan Səməndərəyə qaçmaqda ikən II. Muradın əsgərləri tərəfindən əsir alındığını qeyd edir. Dəvşirmə olaraq Ədirnədəki saray əndərun məktəbində təhsil almışdır. Təhsil həyatı bitdikdən sonra yeniçəri zabiti olaraq hərbiyə ilə məşğul olmuşdur. 1453 İstanbulun fəthi əsnasında yeniçəri ağası olaraq hərbi uğurlar göstərmişdir. 1454'də Rumeli Bəylərbəyi olmuşdur. Vəli Mahmud Paşa bu vəzifəni birinci sədrəzəm olduqdan sonra da yerinə yetirməyə davam etmişdir. Birinci dəfə sədrəzəmlikdən ayrılana qədər sədrəzəmliklə Rumeli Bəylərbəyi vəzifələrini birlikdə üzərinə götürmüşdür.
Birinci sədrəzəmliyi
Vəli Mahmud Paşanın nə zaman ilk dəfə sədrəzəm təyin edildiyi haqqında tam məlumatımız yoxdur.
Bəzi tarixçilər 1 iyun 1453-cü ildə II. Mehmedin təcrübəli sədrəzəm Çandarlı (2.) Xəlil Paşanı edam etdirib yerinə Vəli Mahmud Paşanı birinci dəfə sədrəzəm seçdiyini bildirirlər.
Lakin çox önəmli tarixçilər bunu qəbul etmirlər. 1453-cü ildə Çandarlı Xəlil Paşanın edamından sonra Zağanos Paşanın sədrəzəmliyə gətirildiyini və onun 1456-ci ildə Belqrad müharibəsindəki müvəffəqiyyətsizliyi səbəbindən vəzifədən azad edilməsi ilə 1456'da ikinci vəzir olan Vəli Mahmud Paşanın sədrəzəm olduğunu bildirirlər.
1456'da Zağanos Paşa macarlara qarşı Belqrad səfərindəki uğursuzluğundan sonra Mahmud Paşa əvvəl Serbiya münaqişəsi ilə məşğul olmaq məcburiyyətində qaldı. 1458'də Serb despotu Brankoviçin ölməsi ilə Osmanlı Dövləti ilə Macarıstan Krallığı arasında mübarizə yenidən canlandı. Serb Despotluğu daxilində, bir qrup Macarıstan tərəfini və digər bir qrup Osmanlı tərəfini tutmuşdu. Mahmud Paşa 1459'da Serbiya Səfərinə çıxdı. Reşav, Kuruca, Ostçovica və Durnik qalalarını işğal etdi və despotluq beləcə bütövlükdə işğal edilərək Osmanlı Dövlətinə ilhaq edildi.
1458'də Mora Despotluğu daxilində taxt davası çıxdı. Despotluq namizədlərindən Thomas Osmanlı Dövləti himayəsini istədi və rəqibi Demetrios venesiyalıların dəstəyini almışdı. Əvvəlcə 1458'də Fateh Mora səfərinə çıxdı. 1460'da isə Mahmud Paşa Fatehlə birlikdə İkinci Mora Səfərinə çıxaraq, despotluğun paytaxtı Mistora'nın fəthini reallaşdırdı. Lakin venesiyalılar Nauplia, Koron, Modon və s qalaları ələ keçirdilər.
Sonra Anadoluda olan keçmiş Bizans və İtalyan Genuya dəniz müstəmləkə qalıqlarına qarşı səfərlərə başladı. Mahmud Paşa Fateh ilə birlikdə çıxdığı səfərlərdə Amasra 1459'da, Sinop və Trabzon 1461-ci ildə Osmanlı Dövləti əlinə keçirilməsini təmin etdi. Beləcə 1204'dən etibarən hökm sürən Trabzon-Yunan Dövləti də ortadan qaldırıldı.
1462'də Əflaq Voyvodası, "Drakula" olaraq da tanınan, III. Vladın göndərilən Osmanlı elçisi Həmzə Paşanı dirəyə asdırıb edam etdirməsi səbəbi ilə Mahmud Paşa bir Əflaq səfərinə çıxdı. Targoviste gecə basqınından əvvəl II. Mehmed tərəfindən göndərildiyi səfərdə III. Vlad tərəfindən məğlubiyyətə uğradılır.
1463'də Mahmud Paşa Bosniya Səfərinə keçdi. Son Bosniya Kralı olan Stjepan Tomasevic paytaxtı Bobavec'dən, Yayce'yə və sonra da Kluj'a qaçdı isə də orada tutulub May sonunda edam edildi. Bosniya krallıq xanədanı paylandı, Bosniya bir Osmanlı Bəylərbəyliyi olaraq ilhaq edildi. Herseqovinada da hökmdarlıq iddia edən xanədan mənsubları dağıdıldı.
Bosniya və Herseqovinada bu hadisələrə görə Macarıstan Krallığı ilə ciddi bir döyüş vəziyyəti ortaya çıxdı. Macarıstan, Venesiya və Albaniyada müstəqil olan İskəndər bəy bir ittifaqa girdilər. Bu ittifaqı Papa II. Pius bir Səlib yürüşü halına gətirməyə çalışmaqda idi. Digər tərəfdən bu Səlib ittifaqı Şərqi Anadoluda hakim olan Ağqoyunluların hakimi Uzun Həsən ilə elçilər göndərərək razılaşmağa çalışdı.
Macar Kralı Matthias Corvinusun dekabr 1463'də Bosniyada yeni tikilməkdə olan Yaycı qapısına hücumu üzərinə, 1464 də Mahmud Paşa Bosniya və Macarıstan üzərinə səfərə çıxdı. Osmanlı ordusunun Bosniyaya gəlməsiylə Macarlar qaçdı. Bir çox qənimət və əsirin ələ keçməsini təmin etdi.
İlk sədrəzəmliyi Yunan Mehmed Paşanın, Vəli Mahmud Paşanı Fateh Sultan Mehmedə pisləməsi səbəbindən sonlanmışdır. Bu pisləmə Qaramanlılar torpaqlarından gələn Türk mühacirlərin 1466 əvvəllərində İstanbula yerləşdirilmələri əsnasında Vəli Mahmud Paşanın aldığı rüşvət və özünü zəngin etmək üçün girişdiyi icraatlardan ötrü olduğu bildirilməkdədir. Vəzifədən alındıqdan bir müddət sonra Kaptan-ı Dərya olaraq donanmanın başına gətirildi.
Kaptan-ı Dərya
Kaptan-i Dəryalığı əsnasında Əyriboğaz səfəri üçün donanmanı təşkil etməklə vəzifələndirildi. Əyriboğaz adası və qalasının mühasirəsində donanma ilə və öz birlikləri ilə böyük faydalılıqlar göstərib, padşahla birlikdə qalanın mühasirəsində və mühasirənin davam etdirilməsində təkid etdi. Venesiya donanmasının mühasirəni aşıb qalaya kömək etməsinə mane oldu və nəticədə qala düşdü. Bu müvəffəqiyyətləri və digər xidmətləri nəticəsində İshaq Paşanın ardından, ikinci dəfə sədrəzəmliyə gətirildi.
İkinci sədrəzəmliyi
1472-ci ildə 2. dəfə sədrəzəmliyə gətirilən Vəli Mahmud Paşa padşahla birlikdə Uzun Həsənə qarşı səfərə çıxmış və bu səfərdə xüsusilə strateji baxımdan pis bir mövqedə başlayan Osmanlı qüvvələrinin buna baxmayaraq silah üstünlüyü və müvəffəqiyyətli taktikalarla Otluqbeli Müharibəsini qazanmasında böyük rol oynayanlardan biri olmuşdur.
Ancaq ikinci sədrəzəmliyində xalq tərəfindən sevilməsinə baxmayaraq II. Mehmed ilə əlaqələri ilk sədrəzəmliyi kimi yaxşı olmamışdır. Bunun səbəbi Şahzadə Mustafa və saraydakı bir sıra dövlət adamları ilə daxil olduğu çəkişmələrdir. Bunun nəticəsində 1474-cü ildə II. Mehmed tərəfindən edam etdirilmişdir. Edam səbəbi isə tam bilinmir.
Mənbə
↑ Stavrides, Théoharis (2001),The Sultan of vezirs: the life and times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angeloviç (1453–1474), Brill
↑ Finkel (2006), səh. 79
Gabriel Piterberg, Teofilo F. Ruiz, Geoffrey Symcox,Braudel revisited: the Mediterranean world, 1600-1800, səh. 93
Taşköprülüzade (1852/1853), El Shakayık el-numaniyya, İstanbul (Osmanlıca)
Miller, Barnette (1941).The Palace school of Muhammad the Conqueror. Harvard University Press. səh. 7.
TC Turizm ve Kültür Bakanlığı Fatih Sultan Mehmed Han knolojisi
Veli Mahmud Paşa'nın 1456'da sadrazam olduğunu belirten eserler arasında eski tarihçiler Kritoboulus,Historıae, say. 87-88; İbni Kemal, (haz. Şeraffeddin Turan") (1957) Tevarih-i Ali Osman 3 Cilt, Ankara:Türk Tarih Kurumu say.121; Oruç Beg (Haz. N.Atsız) Oruç Beg Tarihi, İstanbul olduğu gibi ve günümüzün otoriter tarih kaynakları arasında Halil İnalcik, Fatih Devri, say.135; Halil İnalcik "Mehmed II", İslam Encyclopedia 2. Ed.Cilt.7 say.978; Théoharis Stavrides, (2001), The Sultan of vezirs: the life and times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angeloviç (1453–1474), Brill say.59; bulunmaktadır. Halil İnalcik (2009), son eserinde (say. 110) "Fethin ertesi gün veziriazam Çandarlı hemen azil ve tevkif olundu. Yerine Zağanuz geçti" denilmektedir.
Florescu, R. Radu; McNally, T. Raymond, Dracula: Prince of many faces - His life and his times, Little, Brown and Company, Boston, MA, 1989. ISBN 978-0-316-28656-5 s.135
Avqust 04, 2021
vəli, mahmud, paşa, 1420, avqust, 1474, mehmed, səltənətində, 1455, 1466, 1472, 1474, illər, arasında, sədrəzəm, olmuş, osmanlı, dövlət, adamıdır, osmanlı, tarixində, sədrəzəmliyə, gətirilmiş, yeniçəri, yetişdirməsidir, mahmud, paşa, birinci, sədrəzəmliyi1453,. Veli Mahmud Pasa d 1420 o 17 Avqust 1474 II Mehmed seltenetinde 1455 1466 ve 1472 1474 ci iller arasinda sedrezem olmus Osmanli dovlet adamidir Osmanli tarixinde sedrezemliye getirilmis ilk yeniceri yetisdirmesidir Veli Mahmud PasaMahmud Pasa Birinci sedrezemliyi1453 1466Selefi Zaganos PasaXelefi Yunan Mehmed PasaIkinci sedrezemliyi1472 1474Selefi Ishaq PasaXelefi Gedik Ehmed PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1420Dogum yeri Nobirda Osmanli imperiyasiVefat tarixi 17 avqust 1474Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiHerbi xidmetQosun novu Osmanli DonanmasiRutbesi AdmiralMundericat 1 Heyati 2 Birinci sedrezemliyi 3 Kaptan i Derya 4 Ikinci sedrezemliyi 5 MenbeHeyati RedakteEslinin ne oldugu haqqinda tarixciler arasinda boyuk muzakireler ortaya cixmisdir Zamaninda hazirlanmis olan Ecthesis Chronica ve Historia Patriarchia adli salnamelere gore Serb esillidir 1 ve bir cox muasir tarixci de bunu qebul edirler 2 3 Asiq Celebi Tezkire si ve Daskorpuluzade tarixine gore esli xorvatdir 4 ve buna qatilan muasir xarici tarixciler de var 5 1420 de Balkanlarin orta kesiminde bu gun Kosovanin qerbinde yerlesen Nobirda adli bir qesebede anadan olmusdur 1427 de Osmanlilarin Serbiya Despotlugu nu ele kecirdikleri ilde genc olaraq Osmanlilara esir dusmus ve devsirme yazilaraq Edirneye gonderilmisdir Dovrun yunan tarixcisi Laonikos Halkokondiles onun anasi ile Nobirdadan Semendereye qacmaqda iken II Muradin esgerleri terefinden esir alindigini qeyd edir 1 Devsirme olaraq Edirnedeki saray enderun mektebinde tehsil almisdir 2 Tehsil heyati bitdikden sonra yeniceri zabiti olaraq herbiye ile mesgul olmusdur 1453 Istanbulun fethi esnasinda yeniceri agasi olaraq herbi ugurlar gostermisdir 1454 de Rumeli Beylerbeyi olmusdur Veli Mahmud Pasa bu vezifeni birinci sedrezem olduqdan sonra da yerine yetirmeye davam etmisdir Birinci defe sedrezemlikden ayrilana qeder sedrezemlikle Rumeli Beylerbeyi vezifelerini birlikde uzerine goturmusdur Birinci sedrezemliyi RedakteVeli Mahmud Pasanin ne zaman ilk defe sedrezem teyin edildiyi haqqinda tam melumatimiz yoxdur Bezi tarixciler 1 iyun 1453 cu ilde II Mehmedin tecrubeli sedrezem Candarli 2 Xelil Pasani edam etdirib yerine Veli Mahmud Pasani birinci defe sedrezem secdiyini bildirirler 6 Lakin cox onemli tarixciler bunu qebul etmirler 1453 cu ilde Candarli Xelil Pasanin edamindan sonra Zaganos Pasanin sedrezemliye getirildiyini ve onun 1456 ci ilde Belqrad muharibesindeki muveffeqiyyetsizliyi sebebinden vezifeden azad edilmesi ile 1456 da ikinci vezir olan Veli Mahmud Pasanin sedrezem oldugunu bildirirler 7 1456 da Zaganos Pasa macarlara qarsi Belqrad seferindeki ugursuzlugundan sonra Mahmud Pasa evvel Serbiya munaqisesi ile mesgul olmaq mecburiyyetinde qaldi 1458 de Serb despotu Brankovicin olmesi ile Osmanli Dovleti ile Macaristan Kralligi arasinda mubarize yeniden canlandi Serb Despotlugu daxilinde bir qrup Macaristan terefini ve diger bir qrup Osmanli terefini tutmusdu Mahmud Pasa 1459 da Serbiya Seferine cixdi Resav Kuruca Ostcovica ve Durnik qalalarini isgal etdi ve despotluq belece butovlukde isgal edilerek Osmanli Dovletine ilhaq edildi 1458 de Mora Despotlugu daxilinde taxt davasi cixdi Despotluq namizedlerinden Thomas Osmanli Dovleti himayesini istedi ve reqibi Demetrios venesiyalilarin desteyini almisdi Evvelce 1458 de Fateh Mora seferine cixdi 1460 da ise Mahmud Pasa Fatehle birlikde Ikinci Mora Seferine cixaraq despotlugun paytaxti Mistora nin fethini reallasdirdi Lakin venesiyalilar Nauplia Koron Modon ve s qalalari ele kecirdiler Sonra Anadoluda olan kecmis Bizans ve Italyan Genuya deniz mustemleke qaliqlarina qarsi seferlere basladi Mahmud Pasa Fateh ile birlikde cixdigi seferlerde Amasra 1459 da Sinop ve Trabzon 1461 ci ilde Osmanli Dovleti eline kecirilmesini temin etdi Belece 1204 den etibaren hokm suren Trabzon Yunan Dovleti de ortadan qaldirildi 1462 de Eflaq Voyvodasi Drakula olaraq da taninan III Vladin gonderilen Osmanli elcisi Hemze Pasani direye asdirib edam etdirmesi sebebi ile Mahmud Pasa bir Eflaq seferine cixdi Targoviste gece basqinindan evvel II Mehmed terefinden gonderildiyi seferde III Vlad terefinden meglubiyyete ugradilir 8 1463 de Mahmud Pasa Bosniya Seferine kecdi Son Bosniya Krali olan Stjepan Tomasevic paytaxti Bobavec den Yayce ye ve sonra da Kluj a qacdi ise de orada tutulub May sonunda edam edildi Bosniya kralliq xanedani paylandi Bosniya bir Osmanli Beylerbeyliyi olaraq ilhaq edildi Herseqovinada da hokmdarliq iddia eden xanedan mensublari dagidildi Bosniya ve Herseqovinada bu hadiselere gore Macaristan Kralligi ile ciddi bir doyus veziyyeti ortaya cixdi Macaristan Venesiya ve Albaniyada musteqil olan Iskender bey bir ittifaqa girdiler Bu ittifaqi Papa II Pius bir Selib yurusu halina getirmeye calismaqda idi Diger terefden bu Selib ittifaqi Serqi Anadoluda hakim olan Agqoyunlularin hakimi Uzun Hesen ile elciler gondererek razilasmaga calisdi Macar Krali Matthias Corvinusun dekabr 1463 de Bosniyada yeni tikilmekde olan Yayci qapisina hucumu uzerine 1464 de Mahmud Pasa Bosniya ve Macaristan uzerine sefere cixdi Osmanli ordusunun Bosniyaya gelmesiyle Macarlar qacdi Bir cox qenimet ve esirin ele kecmesini temin etdi Ilk sedrezemliyi Yunan Mehmed Pasanin Veli Mahmud Pasani Fateh Sultan Mehmede pislemesi sebebinden sonlanmisdir Bu pisleme Qaramanlilar torpaqlarindan gelen Turk muhacirlerin 1466 evvellerinde Istanbula yerlesdirilmeleri esnasinda Veli Mahmud Pasanin aldigi rusvet ve ozunu zengin etmek ucun girisdiyi icraatlardan otru oldugu bildirilmekdedir Vezifeden alindiqdan bir muddet sonra Kaptan i Derya olaraq donanmanin basina getirildi Kaptan i Derya RedakteKaptan i Deryaligi esnasinda Eyribogaz seferi ucun donanmani teskil etmekle vezifelendirildi Eyribogaz adasi ve qalasinin muhasiresinde donanma ile ve oz birlikleri ile boyuk faydaliliqlar gosterib padsahla birlikde qalanin muhasiresinde ve muhasirenin davam etdirilmesinde tekid etdi Venesiya donanmasinin muhasireni asib qalaya komek etmesine mane oldu ve neticede qala dusdu Bu muveffeqiyyetleri ve diger xidmetleri neticesinde Ishaq Pasanin ardindan ikinci defe sedrezemliye getirildi Ikinci sedrezemliyi Redakte1472 ci ilde 2 defe sedrezemliye getirilen Veli Mahmud Pasa padsahla birlikde Uzun Hesene qarsi sefere cixmis ve bu seferde xususile strateji baximdan pis bir movqede baslayan Osmanli quvvelerinin buna baxmayaraq silah ustunluyu ve muveffeqiyyetli taktikalarla Otluqbeli Muharibesini qazanmasinda boyuk rol oynayanlardan biri olmusdur Ancaq ikinci sedrezemliyinde xalq terefinden sevilmesine baxmayaraq II Mehmed ile elaqeleri ilk sedrezemliyi kimi yaxsi olmamisdir Bunun sebebi Sahzade Mustafa ve saraydaki bir sira dovlet adamlari ile daxil oldugu cekismelerdir Bunun neticesinde 1474 cu ilde II Mehmed terefinden edam etdirilmisdir Edam sebebi ise tam bilinmir Menbe Redakte 1 2 Stavrides Theoharis 2001 The Sultan of vezirs the life and times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angelovic 1453 1474 Brill 1 2 Finkel 2006 seh 79 Gabriel Piterberg Teofilo F Ruiz Geoffrey Symcox Braudel revisited the Mediterranean world 1600 1800 seh 93 Taskopruluzade 1852 1853 El Shakayik el numaniyya Istanbul Osmanlica Miller Barnette 1941 The Palace school of Muhammad the Conqueror Harvard University Press seh 7 TC Turizm ve Kultur Bakanligi Fatih Sultan Mehmed Han knolojisi Veli Mahmud Pasa nin 1456 da sadrazam oldugunu belirten eserler arasinda eski tarihciler Kritoboulus Historiae say 87 88 Ibni Kemal haz Seraffeddin Turan 1957 Tevarih i Ali Osman 3 Cilt Ankara Turk Tarih Kurumu say 121 Oruc Beg Haz N Atsiz Oruc Beg Tarihi Istanbul oldugu gibi ve gunumuzun otoriter tarih kaynaklari arasinda Halil Inalcik Fatih Devri say 135 Halil Inalcik Mehmed II Islam Encyclopedia 2 Ed Cilt 7 say 978 Theoharis Stavrides 2001 The Sultan of vezirs the life and times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angelovic 1453 1474 Brill say 59 bulunmaktadir Halil Inalcik 2009 son eserinde say 110 Fethin ertesi gun veziriazam Candarli hemen azil ve tevkif olundu Yerine Zaganuz gecti denilmektedir Florescu R Radu McNally T Raymond Dracula Prince of many faces His life and his times Little Brown and Company Boston MA 1989 ISBN 978 0 316 28656 5 s 135Menbe https az wikipedia org w index php title Veli Mahmud Pasa amp oldid 5515257, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
