Qədim uyğur yazısından VIII–XIX əsrlərdə istifadə edilmişdir. Uyğurlar islam dinini qəbul etdikdən sonra, XI əsrdən bəri ərəb qrafikasından istifadə edir. 1930-cu ilə qədər SSRİ-də uyğur dilində yazmaq üçün bu qrafikadan istifadə edilmiş, Çində isə 1960–1980-ci illər dövrü istisna olmaqla bu günə kimi istifadə edilir. SSRİ-də 1930-cu ildən 1947-ci ilə qədər, Çində isə 1960–1980-ci illər latın qrafikasından istifadə edilmişdir. 1947-ci ildən bəri SSRİ və MDB ölkələrində yaşayan uyğurlar kiril qrafikasından istifadə edir. 1956–1957-ci illərdə Çində bu qrafikadan istifadəyə cəhd edilmiş, lakin sonradan ləğv edilmişdir.
Hal-hazırda uyğur dilinin iki rəsmi yazılı standartı var. Çində ərəb qrafikası, MDB ölkələrində isə kiril qrafikası əsas götürülür.
Qədim uyğur dili
Qədim və müasir uyğur dillərinin davamlılığı məsələsi mübahisəlidir. Buna baxmayaraq, mütəxəssislərin əksəriyyəti qədim uyğur dilindən istifadə dövrünü müasir uyğur dilinin inkişaf mərhələlərindən biri hesab edirlər.
Qədim uyğur dili üçün müxtəlif yazı sistemlərindən istifadə edilmişdir. Beləliklə, V əsrdə həmin dildə yazmaq üçün mani (manixey) əlifbasından istifadə edilmişdir. Bundan sonra V–VIII əsrlərdə qədim türk yazısından, VIII əsrdən sonra isə qədim uyğur yazısından istifadə edilmişdir. Qədim uyğur qrafikasının özü soğdi yazısı əsasında hazırlanmışdır. Müasir dövrə çatan qədim uyğur mətnlərində Tibet əlifbası, Suriya yazısı və Mərkəzi Asiya tipli Brahmi yazısından istifadə edilmişdir.
Uyğurlarislamı qəbul etdikdən sonra, yəni XI–XII əsrlərdən etibarən qədim uyğur qrafikası ərəb qrafikası ilə əvəzlənməyə başlamışdır. Ümumiyyətlə, bu proses XVI əsrə qədər başa çatmışdır, baxmayaraq ki, XVIII əsrə aid qədim uyğur qrafikası ilə yazılmış fərdi sənədlər mövcuddur. Buna əlavə olaraq, sarı uyğurlar XIX əsrə qədər bu qrafikadan istifadə etmişdir. 1920-ci illərin əvvəllərinə qədər Çin və Mərkəzi Asiyada yaşayan uyğurlar 28 hərfdən ibarət ərəf qrafikalı əlifbadan istifadə etmişdir.
ا ب ت ث ج ح خ د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ك ل م ن و ه ى
Tuquşeva, Liliya Yusufcanova (1997). Древнеуйгурский язык // Языки Мира. Тюркские языки (rus). Moskva: İndrik. ISBN5-85759-061-2.
Sadvakasov, Qojəhməd Sadvakasov (1997). Уйгурский язык // Языки Мира. Тюркские языки (rus). Moskva: İndrik. ISBN5-85759-061-2.
Sadvakasov, Qojəhməd Sadvakasov (1972). Алфавит литературного языка советских уйгуров (rus). Moskva: Nauka.
Moskalov, Aleksey Alekseyeviç (1981). Политика КНР в национально-языковом вопросе (1949-1978) (rus). Moskva: Nauka. 214.
Çjou, Minlan (2003). Multilingualism in China: the politics of writing reforms for minority languages 1949-2002 (ingilis). Berlin: Mouton de Gruyter. ISBN3-11-017896-6.
Canbaz, Varis Əbdülkərim. "An Introduction to Latin-Script Uyghur" (PDF) (ingilis). 2006 Middle East & Central Asia Politics, Economics, and Society Conference. Sept 7-9, University of Utah, Salt Lake City, USA. 11 oktyabr 2017 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 8 iyul 2021.[ölü keçid]
September 19, 2021
uyğur, əlifbası, uyğur, dili, üçün, istifadə, olunan, yazı, sistemi, müxtəlif, dövrlərdə, fərqli, ölkələrdə, uyğur, dilində, yazmaq, üçün, fərqli, yazı, sistemlərindən, istifadə, edilmişdir, bunlara, qədim, uyğur, yazısı, ərəb, qrafikası, kiril, qrafikası, lat. Uygur elifbasi uygur dili ucun istifade olunan yazi sistemi Muxtelif dovrlerde ve ferqli olkelerde uygur dilinde yazmaq ucun ferqli yazi sistemlerinden istifade edilmisdir Bunlara qedim uygur yazisi ereb qrafikasi kiril qrafikasi ve latin qrafikasi aiddir Qedim uygur yazisindan VIII XIX esrlerde istifade edilmisdir Uygurlar islam dinini qebul etdikden sonra XI esrden beri ereb qrafikasindan istifade edir 1930 cu ile qeder SSRI de uygur dilinde yazmaq ucun bu qrafikadan istifade edilmis Cinde ise 1960 1980 ci iller dovru istisna olmaqla bu gune kimi istifade edilir SSRI de 1930 cu ilden 1947 ci ile qeder Cinde ise 1960 1980 ci iller latin qrafikasindan istifade edilmisdir 1947 ci ilden beri SSRI ve MDB olkelerinde yasayan uygurlar kiril qrafikasindan istifade edir 1956 1957 ci illerde Cinde bu qrafikadan istifadeye cehd edilmis lakin sonradan legv edilmisdir Hal hazirda uygur dilinin iki resmi yazili standarti var Cinde ereb qrafikasi MDB olkelerinde ise kiril qrafikasi esas goturulur Mundericat 1 Qedim uygur dili 2 Muqayise cedveli 3 Menbe 3 1 Istinadlar 3 2 EdebiyyatQedim uygur dili RedakteQedim ve muasir uygur dillerinin davamliligi meselesi mubahiselidir Buna baxmayaraq mutexessislerin ekseriyyeti qedim uygur dilinden istifade dovrunu muasir uygur dilinin inkisaf merhelelerinden biri hesab edirler 1 Qedim uygur dili ucun muxtelif yazi sistemlerinden istifade edilmisdir Belelikle V esrde hemin dilde yazmaq ucun mani manixey elifbasindan istifade edilmisdir Bundan sonra V VIII esrlerde qedim turk yazisindan VIII esrden sonra ise qedim uygur yazisindan istifade edilmisdir Qedim uygur qrafikasinin ozu sogdi yazisi esasinda hazirlanmisdir 1 Muasir dovre catan qedim uygur metnlerinde Tibet elifbasi Suriya yazisi ve Merkezi Asiya tipli Brahmi yazisindan istifade edilmisdir 2 Uygurlar islami qebul etdikden sonra yeni XI XII esrlerden etibaren qedim uygur qrafikasi ereb qrafikasi ile evezlenmeye baslamisdir Umumiyyetle bu proses XVI esre qeder basa catmisdir baxmayaraq ki XVIII esre aid qedim uygur qrafikasi ile yazilmis ferdi senedler movcuddur Buna elave olaraq sari uygurlar XIX esre qeder bu qrafikadan istifade etmisdir 1920 ci illerin evvellerine qeder Cin ve Merkezi Asiyada yasayan uygurlar 28 herfden ibaret eref qrafikali elifbadan istifade etmisdir 3 ا ب ت ث ج ح خ د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ك ل م ن و ه ىMuqayise cedveli RedakteUygur elifbalarinin muqayiseli cedveli Ereb Cin 1982 ci ilden Latin Cin 1965 1982 Kiril Cin SSRI Latin SSRI 1946 ci ilden Latin ULY Layihe 2018 BFEئا A a A a A a A a A a aئە E e E e E e E e A a aeب B b B b B v B b B b bپ P p P p P p P p P p pت T t T t T t T t T t tج J j Җ җ C c J j C c ʤچ Q q Ch ch C c Ch ch Ch ch ʧخ H h X x X x X x X x xد D d D d D d D d D d dر R r R r R r R r R r rز Z z Z z Z z Z z Z z zژ Ⱬ ⱬ Zh zh Ƶ ƶ J j Zh zh J j ʒس S s S s S s S s S s sش X x Sh sh S s Sh sh Sh sh ʃغ Ƣ ƣ Ғ g Ƣ ƣ Gh gh Ǵ ǵ ʁف F f F f F f F f F f fق Ⱪ ⱪ Қ k Q q Q q Q q qك K k K k K k K k K k kڭ ng Ң n Ŋ ŋ ng N n ŋگ G g G g G g G g G g ɡل L l L l L l L l L l lم M m M m M m M m M m mن N n N n N n N n N n nھ Ⱨ ⱨ Һ һ H h H h H h hئو O o O o O o O o O o oئۇ U u U u U u U u U u uئۆ Ɵ ɵ Ө o Ɵ ɵ O o o o oئۈ U u Ү ү Y y U u U u yۋ V v V v V v W w V v vئې E e E e E e E e E e eئى I i I i I i I i I i i ɨي Y y J j J j Y y Y y jBundan elave kiril qrafikali uygur dilinde iki elave herf var Kiril Ereb Latin ULYYu yu يۇ yuYa ya يا yaMenbe RedakteIstinadlar Redakte 1 2 Sadvakasov 1997 Tuquseva 1997 seh 55 Sadvakasov 1972 seh 174 182 Edebiyyat Redakte Tuquseva Liliya Yusufcanova 1997 Drevneujgurskij yazyk Yazyki Mira Tyurkskie yazyki rus Moskva Indrik ISBN 5 85759 061 2 Sadvakasov Qojehmed Sadvakasov 1997 Ujgurskij yazyk Yazyki Mira Tyurkskie yazyki rus Moskva Indrik ISBN 5 85759 061 2 Sadvakasov Qojehmed Sadvakasov 1972 Alfavit literaturnogo yazyka sovetskih ujgurov rus Moskva Nauka Moskalov Aleksey Alekseyevic 1981 Politika KNR v nacionalno yazykovom voprose 1949 1978 rus Moskva Nauka 214 Cjou Minlan 2003 Multilingualism in China the politics of writing reforms for minority languages 1949 2002 ingilis Berlin Mouton de Gruyter ISBN 3 11 017896 6 Canbaz Varis Ebdulkerim An Introduction to Latin Script Uyghur PDF ingilis 2006 Middle East amp Central Asia Politics Economics and Society Conference Sept 7 9 University of Utah Salt Lake City USA 11 oktyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 8 iyul 2021 olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Uygur elifbasi amp oldid 6109098, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
