Ukrayna əhalisi

Ukrayna Dövlət Statistika Xidmətinə görə Ukraynanın əhalisi 2018-ci il yanvarın 1-nə 42,216,766 nəfərdir.

Müxtəlif bölgələrdəki Ukrayna xalq paltarları poçt markalarında

2016-cı ildən etibarən Ukrayna:

226 ölkədən və 186-cı yer (1000 nəfərdən 10,5 doğulmuş) ;
Dünyada ölümə görə 4-cü (1000 nəfər başına 14.4 ölüm) ;
Bolqarıstan, Serbiya, Latviya və Litvadan sonra təbii əhalinin azaldılması səviyyəsinə görə dünyada 5-ci yer (1000 nəfər üçün 3,9 azalma) ;
Toplam əhalinin itkiləri baxımından dünya miqyasında 235 ölkədən 13-cü, Avropada isə 8-ci yerdə (yüzdə 0,39 nisbətində, ya da 1000 adam üçün 3,9 azalma) ;

Ukrayna əhalisinin son siyahıya alınması 2001-ci ildə keçirilmişdir.

2001-ci il əhalinin siyahıya alınması nəticəsində ölkə əhalisi 48,240,902 olmuşdur. 2016-cı il yanvarın 1-nə olan vəziyyətə görə 42,590,879 daimi sakinlərdən şəhər əhalisi 29,346,155 (68,9%), kənd əhalisi isə 13,244,724 (31,1%) idi.

Təbii və məcburi hərəkət

2016-cı ildə Ukraynada (Krım və Sevastopol nəzərə alınmadan) 397000 uşaq doğulub, 583600 nəfər ölüb. Təbii azalma 186600 nəfər təşkil edib. Əhalinin təbii artımı yalnız Zakarpatya (+601), Rivne (+1205) və Kiyevdə (+5904 nəfər) müşahidə edilmişdir. Digər bölgələrdə, Volin (-459), Donetskdə (-17487), Xarkovda (-18225), Dnepropetrovskda isə (-22127 nəfər) arasında dəyişən təbii azalma olmuşdur. 2016-cı ildə Ukraynada miqrasiya artımı (Krım və Sevastopol istisna olmaqla) 10600 nəfər idi. 2015-ci ildə Ukraynada (Krım və Sevastopol istisna olmaqla) 411800 uşaq dünyaya gəlib, 594800 nəfər ölüb. Təbii azalma 183000 nəfər təşkil edib. Əhalinin təbii artımı Zakarpatya (+1239) Rivne (+1442) bölgələrində və Kiyevdə (+5133)nəfər müşahidə edilmişdir. Digər bölgələrdə əhalidə təbii azalma var idi ki, bu da Volin (-369), Xarkov (-17667), Dnepropetrovskda (-20402), Donetsk (-22863) nəfərdir. 2014-cü ildə Ukraynada (Krım və Sevastopol nəzərə alınmadan) 465900 uşaq doğulub, 632700 nəfər ölüb. Təbii azalma 166800 nəfər təşkil edib. Əhalinin təbii artımı Volin (+920), Zakarpatya (+3569), Rivne (+2455), və Kiyev (+4829 nəfər) müşahidə edilmişdir. 2013-ci ildə Ukraynada 503700 (2012–520700) doğulub, 662400 nəfər ölüb (2012–663100 nəfər). Təbii azalma 158700 təşkil edib (2012-ci ildən 16300 çox). Əhalinin təbii artımı Zakarpatya (+3689), Rivne (+2889), Volin (+1034) və Kiyevdə (+5302) müşahidə edilmişdir. 2015-ci ildə Ukraynada miqrasiya artımı (Krım və Sevastopol istisna olmaqla) 14200 nəfər təşkil etmişdir. 2014-cü ildə Ukraynada miqrasiya artımı (Krım və Sevastopol istisna olmaqla) 22600 nəfər təşkil edib. 2013-cü ildə Ukraynada miqrasiya artımı 31900 nəfər olub ki, bu da 2012-ci ildəkindən 29900 azdır. 2012-ci ildə doğum nisbəti yalnız Ukraynanın altı bölgəsində- Kiyev, Rivne, Zakarpatya, Volin, Cernivtsi və İvano-Frankovsk bölgələrində ölüm həddini aşdı. 1989-cu ildən 2016-cı ilə qədər Ukraynada ümumi doğum səviyyəsi 1,935-dən 1,466-dək azalmışdır. 2015-ci ildə Ukraynada ümumi dogum nisbəti bölgələr daxil olmaqla, 1.506 olmuşdur. Son 10 il ərzində orta doğum yaşı 24 ildən 27 ilədək artmışdır. Ukrayna ən qədim əhali ilə dünyanın 20 ölkəsinden biridir.

Dinamika

XX əsrdə Ukrayna Avropada əhalinin ən çox böyüməsi ilə görüşdü. Lakin sonrakı müharibələr (Dünya müharibəsi, Vətəndaş müharibəsi, Ukraynanın hərbi əməliyyatlar arenasına çevrildiyi Böyük Vətən müharibəsi) və 1920-ci, 1930-cu illərin sonu və 1940-cı illərin qıtlığı Ukrayna əhalisinin təbii artmasına təsir etdi. Digər məsələlərlə yanaşı, sənayeləşmiş ölkələrin xarakterik xüsusiyyətləri əhalinin artım sürətinin azalmasına təsir göstərmişdir. 1897–1913-cü illərdə Ukraynanın əhalisi 24% artıb, 1959-cu ildən 1976-cı ilə (17 il) — 17%, 1976-cı ildən 1992-ci ilə (16 il) — 6%. Ukrayna əhalisinin maksimum sayı 1993-cü ildə qeydə alınıb — 52,2 milyon. Bu ildən başlayaraq əhalidə (həm şəhər, həm də kənd) 1993–2013-cü illə müqayisədə (20 il) sabit bir azalma müşahidə olunub, bu isə 12,9% təşkil edib. 2008-ci ildə Ukraynanın 20 min qəsəbəsində heç bir doğum qeydə alınmamışdır. Dövlət Statistika Xidmətinin məlumatına görə, 2013-cü ildə Ukraynanın əhalisi 127 min nəfər azalıb və ya ümumi əhalinin 0,28% -i (45,553-dən 45,426 milyon nəfər) azalıb. Doğum səviyyəsi də azalıb — 2012-ci ildə 520,7 min, 2013-cü ildə isə 503,7 min nəfər. 2013-cü il üçün ümumi doğum səviyyəsi 1000 nəfər üçün 11,1 nəfərdir, ölüm nisbəti 1000 adam başına 14,6 təşkil edir.

Milli tərkibi

Hal-hazırda ölkə əhalisinin əksəriyyəti Ukraynalılardır (əhalinin son siyahıya alınmasına görə (2001), onların payı ölkə əhalisinin 77,82% -ni təşkil edir). İkinci böyük millət ruslardır (onların payı əhalinin 17,28% -dən çoxunu təşkil edir). Ukrayna əhalisinin nisbətən böyük etnik qrupları: Belaruslar (0,57%), Moldovalılar (0,54%), Krım tatarları (0,51%), Bolqarlar (0,42%), Macarlar (0,32%), Rumınlar (0,31%), polyaklar (0,30%) və s. Lakin, Kiyev Beynəlxalq Sosiologiya İnstitutunun tədqiqatlarına əsasən, Ukrayna cəmiyyətinin strukturu rəsmi statistikadan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Belə ki, 2001-ci il əhalinin siyahıya alınması zamanı Ukraynanın etnik strukturu, Ukraynalıların təxminən 60–62%, rus- ukraynalıların 23–25%, rusların 9–10% -i və digər etnik qrupların 5% -ni təşkil etmişdir. 2012-ci ilin sentyabr ayında Araşdırma və Brendinq Qrupu tərəfindən aparılan bir sorğunun nəticələrinə görə, Ukraynanın 9%-i özünü sovet adamı hesab edir. Ukrayna xaricində (Rusiya, ABŞ, Kanada, Qazaxıstan, Moldova, Rumıniya, Polşa, Braziliya, Argentina və Avstraliyada) 11–15 milyon Ukraynalı yaşayır.

Ukrayna əhalisinin etnik strukturunda dəyişikliklərin əsas səbəbləri

Xalqların miqrasiya hərəkatı, transformasiya etnik prosesləri (onların etnik asimilasiyası), xalqların demoqrafik bərpası (müxtəlif səviyyələrdə doğum, ölüm, həyat ömrü) arasında fərq Ukraynanın əhalisindəki etnik qrupun sayının və nisbətinin tarixi boyunca dəyişməyə gətirib çıxardı. Amma miqrasiya, etnik və demoqrafik proseslər bir çox tarixi hadisələrə və böyük ölçüdə Ukraynanın tarixi mövzularında siyasi qərarlara bağlı idi. Müasir Ukraynanın ərazisində uzun müddətdir ki, slavyanca danışan və İran dilində olan etnik icmalar qonşu idi. Bundan sonra İranlılar türk tayfaları ilə əvəz edilmişdir. Əhalinin əhəmiyyətli bir hissəsi nisbətən qısamüddətli, Almanlar - Qotlar idi. Uzun müddətdir idi ki, Ukrayna ərazisi yunanlardan, yəhudilərdən ibarət idi. XIX əsrin sonlarında ən böyük etnik icmalar yəhudilər, ruslar, polşalar, almanlar idi. XX əsrdə Sovet dövründə Ukrayna əhalisinin etnik strukturunda əhəmiyyətli dəyişikliklər edildi. Yəhudilər, Polyaklar, Almanlar, Krım tatarlarının nisbəti bir çox dəfə azaldı, Ruslar isə mütənasib olaraq artdı.

Xüsusi çəki

Millət	1926	%	1939	%	1959	%	1970	%	1979	%	1989	%	2001	%
ukraynalı	23218,9	80,01	23667,5	76,48	32158,5	76,81	35283,9	74,87	36489,0	73,55	37419,1	72,73	37541,7	77,82
ruslar	2677,2	9,23	4175,3	13,49	7090,8	16,94	9126,3	19,37	10471,6	21,11	11355,6	22,07	8334,1	17,28
beloruslar	75,842	0,26	158,2	0,51	290,9	0,69	385,8	0,82	406,1	0,82	440,0	0,86	275,8	0,57
moldovalılar	257,8	0,89	260,4	0,84	241,7	0,58	265,9	0,56	293,6	0,59	324,5	0,63	258,6	0,54
krım tatarları	179,1638	0.6			0,193	0,00	3,554	0,008	6,636	0,01	46,807	0,09	248,2	0,51
bolqarlar	92,078	0,32	113,5	0,37	219,4	0,52	234,4	0,50	238,2	0,48	233,8	0,45	204,6	0,42
macarlar	0,869	0,003			149,2	0,36	157,7	0,33	164,4	0,33	163,1	0,32	156,6	0,32
rumınlar	1,530	0,005	0,825	0,003	100,9	0,24	112,1	0,24	121,8	0,25	134,8	0,26	151,0	0,31
polyaklar	476,4	1,64	357,7	1,16	363,3	0,87	295,1	0,63	258,3	0,52	219,2	0,43	144,1	0,30
yəhudilər	1574,4	5,43	1532,8	4,95	840,3	2,01	776,1	1,65	632,9	1,28	486,6	0,95	103,6	0,21
yunanlar	104,7	0,36	107,0	0,35	104,4	0,25	106,9	0,23	104,1	0,21	98,594	0,19	91,548	0,19
ermənilər	10,631	0,04	21,688	0,07	28,024	0,07	33,439	0,07	38,646	0,08	54,200	0,11	99,894	0,21
tatarlar	22,281	0,08	55,456	0,18	61,334	0,15	72,658	0,15	83,906	0,17	86,875	0,17	73,304	0,15
azərilər	0,056	0,00	4,626	0,015	6,680	0,02	10,769	0,02	17,235	0,03	36,961	0,07	45,176	0,09
gürcülər	1,265	0,004	10,063	0,03	11,574	0,03	14,650	0,03	16,301	0,03	23,540	0,05	34,199	0,07
almanlar	393,9	1,36	392,5	1,27	23,243	0,06	29,871	0,06	34,139	0,07	37,849	0,07	33,302	0,07
qaqauzlar	0,014	0,00			23,530	0,06	26,464	0,06	29,398	0,06	31,967	0,06	31,923	0,07
Umumi	29018,2	100,0	30946,2	100,0	41869,0	100,0	47126,5	100,0	49609,3	100,0	51452,0	100,0	48240,9	100,0

Xalqları yenidənqurma

1925-ci ildə Ukrayna SSR şəhərlərinin əhalisinin milli tərkibi

Ukraynanın tarixi Orta Dneper və Qalisiya-Volin torpaqları — II. Minilliyin bütün dövründə əhalinin etnik dəyişikliklərinə məruz qalmamışdır. Bu torpaqlarda Ukrayna xalqı meydana çıxmağa başladı. Uzun müddət Krım tatarlarının tez-tez basqınları səbəbindən, əsasən, məskunlaşma məntəqələrinə malik olmayan Ukraynanın şərq və cənub bölgələri işğal edildi. Onların kütləvi şəkildə yenidənqurmasi yalnız XVII–XIX əsrlərdə baş vermişdir.

Rusiya imperiyasının cənub- qərbindəki xalqlar 1897-ci il sayımına görə.

2001-ci il sayımına görə əhalinin milli tərkibi

Əhalində etnik azlıqların payı

Birinci millət

İkinci böyük millət

Üçüncü böyük vətəndaşlıq

Dil tərkibi

2001-ci il siyahıyaalınmasına görə Ukrayna əhalisinin əsas dili

Anketlərin əksəriyyəti rəsmi statistikadan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. 2004-cü ildə Kiyev Beynəlxalq Sosiologiya İnstitutu tərəfindən aparılan sorğuda Ukraynanın 43–46% -inin ruscadan evdə istifadə etməsi məlum oldu. Sorğuya əsasən, cənub və şərq bölgələrinin əhalisinin mütləq əksəriyyəti əsasən rus dilini ünsiyyət üçün istifadə edir: Krım — 97% Dnepropetrovsk — 72% Donetsk — 93% Zaporojye — 81% Luqansk — 89% Odessa — 85% Xarkov — 74%

Ukraynanın regional mərkəzlərindəki əhalinin 75% -i rusca ünsiyyət qurmağa üstünlük verirlər. Bundan əlavə, Araşdırma və Brendinq Qrupunun sorğusuna əsasən Ukraynalı vətəndaşların 68% -i rus dilində yaxşı bilirlər. Ən çox rus dili şərq və cənub bölgələrində yayılıb. 2001-ci ildəki bütün Ukraynalı əhali sayımına görə, Ukraynanın ümumi əhalisinin 85,2% ukrayn dilini ana dili olaraq adlandırmışdır (1979-cu ildə — 88,5%). Tarixi olaraq başqa dillərin yayılması ilə qonşu dövlətlər və xalqlar da geniş yayılmışdır. 2001-ci il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən Ukraynanın 29,6% -ni (1979-cu ildə — 31,3%) doğma dili rus dilidir, lakin əhalinin dil davranışına əsasən, Ukrayna əhalisinin yarıdan çoxu rus dilini istifadə edir (52,8%). Ukrayn dili, mərkəzdə, şimalda və ölkənin qərbində daha çox yayılmışdır, rus dili isə cənubda və şərqdə yayılıb. Ukraynanın şərq və cənubundakı böyük şəhərlərində, eləcə də Kiyevdə rus dilinin gündəlik ünsiyyətdə üstünlük təşkil edir. Ukraynada, xüsusilə etnik cəhətdən qarışıq ərazilərdə (Zakarpatya, Donbass, Budyak, Krım) ikili dilçilik (ikidilli) fenomenləri ümumi görünür. Etnk təsnifata görə, Ukrayna xalqlarının əsas dil qrupları (2001):

Slavyan dilləri — 46 513, 4 min nəfər. (96.42%): Ukraynalılar, ruslar, belaruslar, bolqarlar, slovaklar, çexlər, serblar, xorvatlar və s.
Türk dilləri — 453 min nəfər. (0.94%): Krım tatarları, tatarlar, Qaqauzlar, azərbaycanlılar, Özbəklər, Qazaxlar, Türkmənlər, Qırğızlar və s.
Roman dilləri — 411.5 min nəfər. (0,85%): Moldovalılar, Romalılar, İspaniyalılar, İtalyanlar, Fransızlar və s.
Fin-uqor dilləri — 183,8 min nəfər. (0.38%): Macarlar, estonlar, Finlər.
Sami dilləri — 113,6 min nəfər. (0,24%): yəhudilər, ərəblər və başqaları.
Erməni dili — 99,9 min adam. (0,21%): ermənilər.
Yunan dili — 91,5 min nəfər. (0,19%): yunanlar.
Hind-ari dilləri — 49,1 min nəfər. (0,10%):Hindistan və Pakistan xalqları.
German dilləri — 34,6 min nəfər. (0.07%): Almanlar, İngilislər, Amerikalılar və başqaları.
Kartvel dilləri — 34,2 min nəfər. (0.07%): Gürcülər.

Bölgələr üzrə dil tərkibi

N	region	Ukrayn dili	Rus dili	Digər dillər
1	Krım Muxtar Respublikası	10,1	77,0	Krımtatar dili — 11,4 %; Tatar dili — 0,4 %
2	Vinnitsa vilayəti	94,8	4,7
3	Volın vilayəti	97,3	2,5
4	Dnepropetrovsk vilayəti	66,9	32,0
5	Donetsk vilayəti	24,1	74,9
6	Jitomir vilayəti	93,0	6,6
7	Zakarpatya vilayəti	81,0	2,9	Macar dili — 12,7; Rumın dili — 2,6 %; Rusin dili
8	Zaporojye vilayəti	50,2	48,2	Bolqar dili — 0,5 %
9	İvano-Frankovsk vilayəti	97,8	1,8
10	Kiyev vilayəti	92,3	7,2
11	Kirovoqrad vilayəti	88,9	10,0	Moldav dili — 0,4 %
12	Luqansk vilayəti	30,0	68,8
13	Lvov vilayəti	95,3	3,8	Polyak dili — 0,4 %
14	Nikolayev vilayəti	69,2	29,3	Moldav dili — 0,6 %
15	Odessa vilayəti	46,3	41,9	Bolqar dili — 4,8; moldav dili — 3,7; Qaqauz dili — 0,9 %
16	Poltava vilayəti	90,0	9,5
17	Rivne vilayəti	97,0	2,7
18	Sumı vilayəti	84,0	15,6
19	Ternopol vilayəti	98,3	1,2
20	Xarkov vilayəti	53,8	44,3
21	Herson vilayəti	73,2	24,9	Tatar dili — 0,3; Türk dili — 0,3; Erməni dili — 0,3 %
22	Xmelnitski vilayəti	95,2	4,1
23	Çerkassi vilayəti	92,5	6,7
24	Çerniqov vilayəti	89,0	10,3
25	Çernivtsi vilayəti	75,6	5,3	Rumın dili — 11,5; moldav dili — 6,7 %
26	Kiyev	72,1	25,1
27	Sevastopol	6,8	90,6	tatar dili — 0,4 %

Sorğu məlumatları

Əsas etnik qrupların həm ukraynalılar, həm də ruslar olaraq eyni anda təsbit edən şəxslərin təsdiqi ilə:

Ukraynalılar arasında:

•Ukrayn dilli — 49,1% •Rus dilli — 50,9 %

Ruslar arasında:

•Rus dilli — 95,7 % •Ukrayn dilli — 4,3 %

Ukrayn-Ruslar arasında:

•Rus dilli — 81,4 % •Ukrayn dilli — 18,6 %

Dini tərkibi

1995–1997-ci illərdə Ukrayna kilsəyə ziyarətə görə dünyanın 59 ölkəsindən 41-ci yerdə idi. Litva və, ehtimal ki, Moldovadan sonra, keçmiş SSRİ-nin 7 Avropa respublikasından müntəzəm olaraq 2-ci ya da 3-cü idi. Bu araşdırmaya əsasən, Ukraynada həftədə bir dəfə kilsəyə gedirdilər. Ukraynanın 50 milyon əhalisindən təxminən 20 milyon insanı pravoslav idi. Vatikan katolik almanaxanın sözlərinə görə, 31 dekabr 1995-ci il tarixinə 3323 Katolik kilsəsində 5752 ziyarət var idi. Bu ziyarətlərdən ən azı 600-ü Roma Katoliki (təxminən 1 milyon ziyarət), qalanları isə təxminən 2700-ü Yunanıstan katoliki idi (4,5–5 milyon ziyarət). Üçüncü yerdə Ukrayna təmsilçiləri arasında protestanlar var. Beynəlxalq təşkilatın məlumatlarına əsasən, 1995-ci ildə protestanlar Ukrayna əhalisinin 2,74 faizini təşkil edirdi.

Rəsmi statistika və ictimai rəy sorğuları arasındakı fərqlər

SSRİ və Ukraynanın Dövlət Statistika Komitəsi (senzuralar) tərəfindən aparılan və qeyri-hökumət təşkilatları (sosioloji tədqiqatlar) tərəfindən aparılan demoqrafik tədqiqatların nəticələri arasında böyük fərqlər var və bu fərqlər Ukraynanın linqvistik tərkibinə çox uyğun gəlir. Bu cür fərqlər informasiya toplamaq metodologiyası ilə izah edilə bilər, belə ki, əhalinin siyahıya alınması ana dili aydınlaşdırılır (iki ana dili seçmək mümkünsüzdür). Sosioloji tədqiqatlar ana dili (və dilləri), üstünlük dili və danışıq dilini göstərir. Sonuncu halda, isə 18 yaşa qədər olan əhali nəzərə alınmır və s.

Dillərin istifadəsinin təsnifatı

Ana dil — ana dil adətən uşaqlıqda bir şəxs tərəfindən öyrənilən ilk dil kimi başa düşülür. Ancaq SSRİ və müasir Ukraynanın əhalisinin siyahıyaalmalarında əsasən ən çətin hallarda ana dili digər dil ilə qarışır.

Danışılan dil — ümumi bir ərazidə yaşayan müxtəlif millətlərin şəxsləri arasında gündəlik ünsiyyət vasitəsi olan bir dildir. Sovet İttifaqı və Ukraynanın siyahıyaalmalarında sayılmayıb.

Aktiv sahiblik dili — Sovet İttifaqının əhalisinin son sayımlarında (1970, 1979, 1989), ana dilindən başqa, dildə sərbəst danışma qabiliyyəti nəzərə alınmışdır.

Passiv sahiblik dili — Məlum olan bir dil, lakin gündəmdə bu mövzuda mütləq danışılmır.

Milli dil — xüsusi bir etnik qrupun dilidir. Etnik qrupun ölçüsü ilə üst- üstə düşür.

Dostlarla ünsiyyət dili — yaxın adam və dostlar tərəfindən danışılan dil, ev dilinə yaxın bir dildir.

Ailə üzvləri ilə ünsiyyət dili — ailədə danışılan dil.

Həmkarlar ilə ünsiyyət dili — adətən peşəkar şəkildə, iş yerində danışılır.

Donetsk bölgəsində Ukrayna dilinə nümunə:

Milli dil (əhalinin siyahıya alınması, 2001) — 56,9%

Aktiv sahiblik dili (əhalinin siyahıya alınması, 2001) — 47,5%

Ana dil (əhalinin siyahıya alınması, 2001) — 24,1%;

(DIAC sorğusu, 2006) — 15%

Ev dili (DIAC sorğusu, 2006) — 4%;

Dostlarla ünsiyyət dili (DIAC sorğusu, 2006) — 2%

İşdə dil (DIAC-in sorğusu, 2006) — 2%.

Ana dili

Ana dili müəyyən edərkən, siyahıyaalma məlumatları və sosioloji tədqiqat məlumatları arasındakı fərqlər statistik səhvdir:

Siyahıalınmanın nəticələri, 2001:

•ukrayn dili — 67,53% •rus dili — 29,59% •digər dillərdə — 2,88%

KMIS sorğusunun nəticələri, 2003:

•ukrayn dili — 54,4% •rus dili — 30,4% •ukrayna dili və rus dili — 12,4% •digər dillərdə — 2,8%

Uzunömürlülük

Müasir Ukrayna ərazisinin əksəriyyətini əhatə edən Rusiya imperiyasının ərazisində orta ömür 1838–1850-ci illərdə təxminən 26 il idi (kişilər — 24,6, qadınlar — 27,0). 1874–1883-cü illərdə bu təxminən 29 il (kişi 28.0, qadınlar 30.2), 1904–1913-cü illərdə isə təxminən 33 il (kişilər — 32.4, qadınlar — 34, 5) olmuşdur. Ukrayna ellərindəki orta ömür Rusiya İmperiyasının Avropa hissəsi üçün orta səviyyədən əhəmiyyətli dərəcədə yüksək idi. Beləliklə, 1896–1897-ci illərdə Ukrayna quberniyasındakı orta ömür uzunluğu kişilər üçün 35.9, qadınlar 36,9 idi. Eyni zamanda, mərkəzi Rusiya, Volqa və Ural əyalətlərində yaş həddi kişilər üçün 29,4, qadınlar üçün 31,7, Baltik vilayətlərində isə ən yüksək göstəricilər isə 40,4 və 44,4 ildir.

**Ukraynada ömür uzunluğu, illər**
	1950	1955	1960	1965	1970	1975	1980	1985	1990	1995	2000	2004	2008	2013
kişilər	61,3	65,4	67,4	67,9	66,3	65,5	64,6	65,2	65,7	61,3	62,3	62,0	62,2	66,3
qadınlar	69,7	72,2	73,9	74,6	74,3	74,2	74,0	74,0	75,0	72,6	73,6	73,6	74,2	76,2

2008–2009-cu illərdə Ukraynada orta ömür 69,3 il olub, (şəhərdə 70 il, kənddə isə 67,8 il). Şəhərlərdəki orta ömür kəndlərdəkindən 2,2 il yüksəkdir (69,0 ilə 66,8 arasında). Bu, Zakarpatya istisna olmaqla, bütün bölgələr üçün xarakterikdir, burada kənd yerlərində ömür uzunluğu şəhərlərdəkindən 0,9 il yüksəkdir. Kişilərin orta yaş həddi qadınlara nisbətən 11,1 il azdır (müvafiq olaraq 63,8 və 74,9). Şəhər əhalisindən (10.6 il) müqayisədə bu fərq kənd yerlərində (11,9 il) çoxdur.

Kişi və qadın əhali

Kişi və qadın əhali
	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2013
Kişilər	48,4 %	47,7 %	44,4 %	45,2 %	45,6 %	46,2 %	46,3 %	46,2 %
Qadınlar	51,6 %	52,3 %	55,6 %	54,8 %	54,4 %	53,9 %	53,7 %	53,8 %

2001-ci ildə bütün Ukraynanın əhalisinin siyahıya alınması nəticələrinə görə, kişilərin sayı 22 milyon 441 min nəfər və ya 46,3%; qadınlar — 26 milyon 16 min nəfər, ya da 53,7% idi.

	kişilər %	qadınlar %
Krım Muxtar Respublikası	46,1	53,9
Vinnitsa vilayəti	45,7	54,3
Volın vilayəti	47,1	52,9
Dnepropetrovsk vilayəti	46,1	53,9
Donetsk vilayəti	45,9	54,1
Jitomir vilayəti	46,4	53,6
Zakarpatya vilayəti	48,1	51,9
Zaporojye vilayəti	46,0	54,0
İvano-Frankovsk vilayəti	47,2	52,8
Kiyev vilayəti	46,3	53,7
Kirovoqrad vilayəti	46,0	54,0
Luqansk vilayəti	45,9	54,1
Lvov vilayəti	47,4	52,6
Nikolayev vilayəti	46,5	53,5
Odessa vilayəti	46,8	53,2
Poltava vilayəti	45,8	54,2
Rivne vilayəti	47,4	52,6
Sumı vilayəti	45,7	54,3
Ternopol vilayəti	46,4	53,6
Xarkov vilayəti	46,0	54,0
Herson vilayəti	46,7	53,3
Xmelnitski vilayəti	46,1	53,9
Çerkassi vilayəti	45,5	54,5
Çerniqov vilayəti	46,8	53,2
Çernivtsi vilayəti	45,4	54,6
Kiyev	46,7	53,3
Sevastopol	45,7	54,3

2013-cü ildə Ukraynada 20,962,744 kişi (46,2%) və 24,409,948 qadın (53,8%) var idi. Şəhər əhalisi arasında kişi əhali 45,8%, qadınlar 54,2%, kənd əhalisi arasındaa 47% və 53% təşkil edir.

yaş qruplarına görə Ukraynanın kişi və qadın əhalisi
yaş	kişi		qadın
0–14	3 405 479	51,4 %	3 215 119	48,6 %
15–64	15 277 112	48,0 %	16 569 664	52,0 %
>65	2 280 153	33,0 %	4 625 165	67,0 %
Umumi	20 962 744	46,2 %	24 409 948	53,8 %

Evlilik, boşanma

2012-ci ildə Ukraynada 278,3 min nəfər evlilik qeydiyyatından keçib, bu da 2011-ci ildən 21,8% azdır. Nüfus nisbəti 1000 nəfər üçün 6.1 idi və Sumi və Çernıqov bölgələrində 1000 nəfər başına 5.1, Sevastopolda isə 8.2 oldu. Şəhər əhalisinin nikah nisbəti (1000-ə 6,8) kənd əhalisinin müvafiq göstəricisindən (1000-ə 4,7) artıq olmuşdur.

Əhalinin məşğuliyəti

İqtisadi cəhətdən fəal əhali (2011): 22,056,9 min nəfər (15–70 yaş arasında), 20,247,9 min nəfər (iş yaşı). Bunlardan: 20 324.2 (15–70 yaşda olan əhalinin 59,2% -i) və 18 516,2 (ümumi işçi yaşı əhalisinin 66,5% -i). Beləliklə, işsiz əhalinin səviyyəsi 7,9% (15–70 yaş arasında) və 8,6%-dir (iş yaşı).

Şöbə məşğuliyyəti

fəaliyyətlər	1999, %	2003, %
Sənaye	21,2	20,1
Kənd təsərrüfatı	22,5	23,1
Tikinti	4,9	5,5
Nəqliyyat	5,7	6,5
Ticarət	6,5	18,0
Səhiyyə	6,4	6,3
Təhsil, Mədəniyyət, İncəsənət, Elm	10,1	7,7
digər	22,7	12,8
Umumi	100	100

sənayenin növü	1985, %	1990, %	1994, %	1998, %
Maşınqayırma	42,7	43,1	38,8	34,3
yüngül	11,2	10,6	7,6	6,7
yeyinti	9,2	9,6	11,1	14,9
qara metallurgiya	6,7	6,3	7,7	9,8
tikinti materialları	5,9	5,6	5,7	6,6
kimyavi	4,6	4,6	4,9	4,7
meşə	4,3	4,2	4,3	4,4
digər	4,7	5,6	5,4	3,8
Umumi	100	100	100	100

Əmək bazarı

2012-ci il yanvarın 1-nə olan vəziyyət:

qeydə alınmamış işsizlər — 505,3 min nəfər

boş iş yerləri — 59,3 min nəfər.

2001-ci ilin əvvəlinə nisbətən bu boşluq 673,4 min nəfər azalıb.

2017-ci il 1 yanvar tarixindən etibarən vəziyyət (Krım və Sevastopol nəzərə alınmadan):

qeydiyyatdan keçmiş işsizlər — 390,8 min nəfər

vakant iş yerləri — 36,0 min nəfər

Əhalinin həyat səviyyəsi

göstərici	2000	2004	2008	2011
əhalinin gəlirləri, milyard	128,7	381,4	845,6	1266,7
orta aylıq əmək haqqı	230	590	1806	2633
sənayedə maaş	302	743	2017	3120
kənd təsərrüfatı sahəsində əmək haqqı	111	295	1076	1800
maliyyə fəaliyyətində əmək haqqı	560	1258	3747	5340
orta aylıq pensiya	83,7	316,2	934,3	1253,3

Doğum yeri. Vətəndaşlıq

2001-ci il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən Ukraynada 48,240,902 nəfərin 42,909,474 (88,9%) nəfəri Ukraynada doğulub. MDB ölkələrinin ərazisində 4,837,303 doğulub(10%)(Rusiyada 3 613 240 (7,5%), Belarusda 270,751 (0,6%), 245 072 (0,5% )). Avropa ölkələrində 288 489 (0.6%), o cümlədən Polşada 145 106 (0.3%) anadan olub. Amerika ölkələrində 3 135 nəfər, 24 324 nəfər Asiyada, 2 708 nəfər Afrikada, 281 Avstraliya və Okeaniyada doğulub. 175 188 nəfərin doğulduğu yer göstərilməyib.

Əhalinin sıxlığı

Əhalinin orta sıxlığı 75,4 nəfərdir. Bu göstərici Qərbi Avropaya nisbətən daha aşağıdır, lakin şimal ölkələrindən, qonşu Belarusdan və Rusiyanın Avropa hissəsindən daha yüksəkdir. Ən sıx əhalisi olan bölgə Donetskdir. Ən sıx məskunlaşmış şərq bölgələri Donetsk, Luqansk, Dnepropetrovsk, Xarkovdur. Xüsusilə Donetsk vilayətinin əhalisinin sıxlığı 164,6 nəfərdir. Meşə zonasının bölgələrində əhalinin sıxlığı Ukrayna üçün orta səviyyədədir. Əhalinin yüksək və orta sıxlığı olan ərazilər əsas yaşayış məntəqəsini təşkil edir, insanların həyat və fəaliyyəti üçün əlverişli təbii şərait yaradır. Ukaraynada, şimal və cənubda əhalinin sıxlığı daha azdır. Ukraynada Polesie və cənub bölgələri nisbətən nadir yaşayış yerləridir. Şimal Polesie hissəsi uzun müddət ağır bir kənar kimi tanınmışdır.Ukraynanın cənub çöl bölgələri çirkli bir iqlim, təzə suyun çatışmazlığı ilə xarakterizə olunur. Krımın cənub sahillərində əhalinin sıxlığı 270 nəfərdir.

Urbanizasiya

2016-cı il yanvarın 1-nə olan vəziyyətə görə ölkənin 42,590,879 sakindən şəhər əhalisi 29,346,155 (68,9%), kənd əhalisi isə 13,244,724 (31,1%) idi. 1 yanvar 2014-cü il tarixinə görə 45245,9 min əhalisi adamdan şəhər əhalisi 31081,0 min nəfər (68,69%), kənd əhalisi 14164,9 min nəfər (31,31%) idi. 1 yanvar 2013-cü il tarixinə Ukraynanın əhalisinin 68,9% -i şəhər və şəhər yerlərində yaşayır.

Şəhərlər

Son əhalinin sayına görə (2001), Ukraynada 5 şəhər "milyoner" var idi:

Kiyev
Xarkov
Odessa
Dneper
Donetsk.

Ukraynanın böyük şəhərləri — Zaporojye, Lvov, Nikolayev, Mariupol, Luqansk və başqaları.

Şəhər aqlomerasiyası

Ukraynada ən böyük şəhər aqlomerasiyaları — Kiyev, Xarkov, Donetsk.

Vilayətlər

Ukraynanın ən böyük bölgələri — Donetsk, Dnepropetrovsk, Xarkov, Lvov, Odessa və Luqansk.

Tarix

İlk insanlar 45 min il əvvəl Şərqi Ukraynanın ərazisinə gəldi. Ukrayna dili Hind-Avropa dillərinin Şərqi slavyan qrupuna aiddir. Nüfusun formalaşması mərkəzləri ilkin olaraq Qara dəniz və Azov dənizi idi, sonradan Dneper və Karpat torpaqları oldu. Əhalisi ilk dəfə XVII əsrin əvvəlində — 1629-cu ildə təyin olunub(5–6 milyon). Feodal dövrdə əhalinin artımına tez-tez baş verən müharibələr, epidemiyalar maneə törətmişdir. 1870-ci ildə əhali 18.7 milyona, 1913-cü ildə isə 35 milyona çatmışdır. XIX əsrin sonlarında — XX əsrin əvvəllərində kənd əhalisinin kütləvi miqrasiyası Ukraynadan kənarda baş verib.

Əhalinin sayımı

Rusiya imperiyasında

•Rusiya imperiyasının ilk ümumi siyahıya alınması — 1897

•1916-cı ildə kənd təsərrüfatı siyahıyaalınması

SSRİ-də

•Əhali sayımı — 1920

•Əhali sayımı — 1923

•Bütün birliyin əhali sayımı — 1926

•Şəhər əhalisinin qeydiyyatı — 1931

•Bütün birliyin əhali sayımı — 1937

•Bütün birliyin əhali sayımı — 1939

•Bütün birliyin əhali sayımı — 1959

•Bütün birliyin əhali sayımı- 1970

•Bütün birliyin əhali sayımı — 1979

•Bütün birliyin əhali sayımı — 1989

Ukraynada

•Bütün Ukraynanın Əhali Sayımı — 2001

Bəzi şəhərlərdə

•Evpatoriya — 1887

•Dnepr — 1865, 1873, 1917

•Jitomir — 1873

•Kiyev — 1874, 1916

•Nikolayev — 1875

•Odessa — 1873, 1879, 1892

•Xarkov — 1866, 1873, 1879, 1912, 1916

•Herson — 1887

•Yalta — 1894, 1903

1937

1937-ci ildə Sovet İttifaqının ikinci siyahıyaalınması aparılıb, bunlara əsasən:

Ukrayn SSR-nin ümumi əhalisi 28387,6 min nəfər təşkil edib;
ukraynlar — 76,5 %
ruslar — 13,5 %
yəhudilər — 4,9 %
almanlar — 1,3 %
polyaklar — 1,2 %