fbpx
Wikipedia

Ud

Avqust 06, 2021

Ud — əsasən Ərəbistan, Türkiyə, İran və bir çox Şərq xalqları arasında geniş yayılmış mizrabla çalınan simli-dartımlı musiqi aləti.

Ud
Hornbostel–Zaks təsnifatı 321.321-6
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Söz açımı

"Əl-ud" ərəb sözü olub, "ağac" mənasını daşıyır.

Farslar iddia edirlər ki, əslində "ud" sözü rud alətinin adından törəmişdir. Ancaq həm udun, həm rudun sələfi Orta Asiyada istifadə olunan beşsimli udabənzər qopuz (qopuzi-rumi) ola bilərdi.

Tarixçə

Ud haqqında ilk dəfə Mosullu İshaq İbn İbrahimin (767–849), daha sonralar isə Əbu Nəsr Fərabinin (870–950) əsərlərində məlumat verilir.

 
12-ci əsrə aid əsərdə musiqiçilərin udaoxşar musiqi alətləri çalmasının təsviri.

Orta əsrlərdə Yaxın Şərq mədəniyyətinin inkişafında udun çox böyük tarixi əhəmiyyəti olmuşdur. Bir çox qədim musiqi risalələrində udun qədim tarixə malik olması bildirilir və yaranması barədə rəvayətlər söylənilir. Səfiəddin Əbdülmömin Urməvinin "Kitab əl-ədvar" ("Musiqi dövrləri haqqında kitab", 1252) əsərini şərh edən Əbdülqadir Marağai ud musiqi alətinin peyğəmbərin nəvələrindən biri tərəfindən icad edildiyini bildirir. Yazılı mənbələrdə udun icadını qədim yunan filosofu Platonun adı ilə bağlayırlar.

Udun təkmilləşdirilməsində, onun yeni səs düzümünün yaradılmasında Səfiəddin Urməvinin çox böyük xidməti olmuş və həm də udda məharətlə çalmışdır.

Udun özünəməxsus qüdrətli səsini dahi Məhəmməd Füzuli "Yeddi cam" əsərində belə təsvir etmişdir:

Bir gün yenə mən nəşəli bir bəzm düzəltdim,
Mən bu işi bir hikmət üçün bərqərar etdim.
Bir ud sədası bu zaman qalxdı həvayə,
Yandım, tütünüm çıxdı mənim övci səmayə.

Ud və rud çağdaş Avropa gitara və mandolinanın atalarıdır.

Ud və əski Şərq musiqi not sistemi

Çağımızda hər bir musiqiçi yeni əsər üzərində çalışdığı zaman, ya da yeni musiqi əsərini not yazısına köçürtdükdə bu əməliyyatı adətən müəyyən bir musiqi alətindən istifadə yolu ilə həyata keçirir. Bu gün opera, balet, ya da simfonik əsər üzərində çalışan müasir bəstəkarın yaradıcılıq prosesində istifadə etdiyi musiqi aləti pianodur. Ola bilər ki, piano yazılan əsəri ifa edəcək orkestrin tərkibində olmasın. Lakin buna baxmayaraq əsər bəstələndiyi, həm də not yazısına köçürüldüyü zaman pianonun rolu çox böyükdür. Çünki, bəstəkar yazdığı əsəri, əksər hallarda, pianoda çalaraq yaradır. Orta əsrlərdə Azərbaycanda və ümumiyyətlə Yaxın Şərq ölkələrində musiqiçilərin istifadə etdikləri əsas musiqi aləti ud olmuşdur.

Getdikcə təkmilləşdirilən ud simli musiqi aləti orta əsr Şərq musiqi alətləri arasında uzun illər mühüm yer tutmuşdur. Səfiəddin Urməvi musiqini kağız üzərində qeyd etdikdə əsas etibarı ilə udu nəzərdə tutduğunu və uddan istifadə etdiyini bildirir. Odur ki, indi biz də Urməvinin not yazılarını şərh edib müasir not yazısı sisteminə köçürmək istədikdə hər şeydən əvvəl udun quruluşunu ətraflı surətdə öyrənməliyik.

Udun quruluşu haqqında ilk əvvəl geniş izahat verən, onu ətraflı surətdə şərh və təhlil edən Şərqin böyük musiqi ustadı Əbunəsr Farabi olmuşdur. Farabi "Kitab-ül-musiqi-i kəbir" kitabında yazır ki, ud əvvəllər dörd simdən ibarət musiqi aləti idi. Sonradan ona beşinci sim əlavə olundu. Həm də daha gur, daha güclü səslənsin deyə, hər bir sim qoşalaşdırıldı (tardakı ağ simlər ilə sarı simlər kimi).

Udda bəm simdən zilə doğru hər qoşa simin öz adı vardır: bəm, misləs, məsna, zir, hadd. Hər qoşa sim öz-özlüyündə kainatın varlığını təşkil edən ünsürlərlə: ab (su), atəş, xak (torpaq) və bad (külək) ilə əlaqələndirilir. Ən zil sim olan beşinci qoşa sim isə itilik, kəskinlik məfhumunu ifadə edən hədd adlandırılmışdır.

Udun hər ayrı qoşa simləri arasındakı interval (yüksəkliyi etibarı ilə iki səs arasındakı məsafə. Orta əsr musiqi təzkirəçiləri bunu "bö`d", cəm halında isə "əl-ab`ad" adlandırmışlar) xalis kvartaya (tarda boş sarı sim ilə boş ağ sim arasındakı interval qədər) bərabərdir.

Udun qolu tarın qoluna nisbətən çox qısadır. Odur ki, udun qoluna cəmisi 7 pərdə sığışdırıb bağlamaq mümkün olmuşdur. Bu pərdələrdən beşi əsas, ikisi əlavə, köməkçi pərdə sayılır. Qədim musiqi kitablarında bu pərdələrə dastan deyilir. Hər dastanın öz adı var. Bu adlar çalğı zamanı simləri pərdəyə sıxan barmaqların adı ilə əlaqələndirilmişdir. Udun əsas dastanları (pərdələri) bunlardır:

  • Sabbaba — şəhadət barmağı — birinci barmaq;
  • Vosta — orta barmaq — ikinci barmaq;
  • Vosta — adsız barmaq — üçüncü barmaq;
  • Xinsir — çeçələ barmaq — dördüncü barmaq.
  • Mütləq (yəni boş sim) ilə sabbaba pərdəsi arasında iki pərdə bağlanır ki, bunlardan birincisinə "zaed", ikincisinə isə "mücənnəb" adı verilmişdir. Eləcə də sabbaba pərdəsi ilə benser pərdəsi arasındakı vosta pərdəsi də bir-birindən müxtəlif yüksəklikdə olan iki pərdədən ibarət olaraq bağlanır. Bunların birincisinə "vosta-ül-furs" (bu, "vosta-ül-fars" kimi də oxunur ki, İran musiqişünasları bu pərdəni "vosta-yi İrani" adlandırmışlar), o birisinə isə "vosta-zol-zol" adı verilmişdir.

Beləliklə, udun qolu üzərinə bağlanmış yeddi pərdə (dastan) ilə boş sim (mütləq) birlikdə hər simin səkkiz müxtəlif səs verməsini təmin edir. Həm də yeddinci (xinsir) pərdənin verdiyi səs ilə sonradan ardıcıl olaraq zilə tərəf gələn hər boş simin səsindəki hündürlüyün eyni olduğunu (məhz buna görə də dahi ustad Urməvi bunları eyni işarə ilə qeydə alır) nəzərdə tutsaq musiqi alətində 36 müxtəlif yüksəklikdə səsin əldə edilə biləcəyini görərik.

Urməvi ərəb əlifbasının əbcəd hərfləri tərtibinin sırası ilə gələn işarələrlə hər bir səsi ayrı-ayrılıqda qeydə alır. Əbcəd hesabında birinci hərfin (əlif) bir (1) rəqəmini ifadə etdiyini və "lo" hərfinin 36 rəqəminə bərabər olduğunu nəzərdə tutsaq, ud musiqi alətinin hər bir səsinin müəyyən bir hərf ilə qeydə alınmasının mümkün və təbii olduğunu aydın surətdə görərik.

Quruluşu

Miniatür sənət əsərlərində udun təsvirinə də rast gəlmək olar. Qədim udun dörd simini od, su, torpaq və hava ilə müqayisə etmişlər. Birinci sim "zir", ikinci "məsna", üçüncü "mislas", dördüncü "bəm" və sonralar əlavə edilmiş beşinci sim "had" adlandırılmışdır. Qədim ud əsrlər boyu quruluş və forma etibarı ilə islah edilmiş, dövrümüzə qədər təkmil bir alət kimi gəlib çatmışdır. Ərəblər tərəfindən İspaniyaya gətirilmiş ud, sonralar Qərb ölkələrində lütnya adı ilə geniş yayılmışdır. Müasir udun beş qoşa, bir tək (cəmi on bir) simi olur.

Ud, çanağı sağ dizin üzərinə qoyularaq ifa edilir. İpək sap, bağırsaq və xüsusi kaprondan hazırlanmış simlər bir-birinə kvarta münasibətində köklənir. Ud armudvarı çanaqdan, qol və aşıqlar yerləşən kəllədən ibarətdir. Alətin çanağı yığma üsulu ilə bir neçə hissədən, əsasən, səndəl, qoz və armud ağaclarından hazırlanır. 5 mm qalınlığında olan bu taxta hissələr (qabırğalar) xüsusi qəliblərdə istiyə verilərək lazımi ölçüdə əyilir və hissə-hissə yığılır. Çanağın üzü 5 mm qalınlığında şam ağacından hazırlanmış taxta üzlüklə örtülür.

Ümumi uzunluğu 850 mm olan udun çanağının eni 350 mm, uzunluğu 480 mm, hündürlüyü 200 mm olur.

Udun diapazonu böyük oktavanın "mi" səsindən ikinci oktavanın "fa" səsinə kimidir. Solo və müşayiətçi alət kimi orkestr və ansamblların tərkibinə daxil edilmişdir.

Növləri

İki növü var: ərəbi və şərqi.

Tanınmış el sənətkarı Qasım Qasımov tərəfindən udun yeni növləri icad olunub:

  • Cürəud
  • Sinəud
  • Vəlud

Udabənzər alətlər

  • Bərbət — dörd cütsimli qədim ud.
  • Qopuzi-rumi — beşsimli Orta Asiya qopuzu.
  • Çağdaş ud — beş cütsimli alət.
  • Şeştay — unudulmuş altısimli ud. Simləri cüt köklənib. Kəlləsində 6 aşıx yerləşdirilib. Çanağın üzərinə ağacdan nazik üzlük vurulurdu. Adına XIII əsr "Dastani Əhməd Hərami"də, Ə.Marağayinin (XIV əsr) elmi əsərlərində, Həbibinin (XV əsr) şeirlərində rast gəlinir. Üç cür olub. I–II növ şeştaylar qolunun ölçüsünə görə fərqləniblər. III növ şeştayın isə gövdəsinin üzərində 15 cüt sim olub, qolundakı 15 cüt aşıx sitar alətində olduğu kimi qol boyu düzülürdü; əsasən Anadoluda istifadə edilib.
  • Şeşxana (farsca "şeş" — altı, "xana" — ev, yer) — unudulmuş, mizrabla çalınan simli alət. Həm kəlləsində (tac hissəsində aşıxların sayı), həm qolunda (pərdələrin sayı), həm çanağında (dilimlərin sayı) altı rəqəmi özünü göstərir. Çanağın altı altı dilimdən ibarət idi, üzünə isə naqqa balığının dərisi çəkilirdi. Onu XVII əsrin ünlü müğənnisi Rzaəddin Şirvani icad edib. Bu barədə XVII əsrdə Azərbaycanda olmuş türkiyəli səyyah Övliya Çələbi xəbər verir.

Ünlü ud ifaçıları

İstinadlar

  1. Douglas Harper. Online Etimology Dictionary — Oud.
  2. Douglas Harper. Online Etimology Dictionary — Lute.
  3. Encyclopedia Iranica — Music history ii. CA. 650 TO 1370 CE.
  4. "Dədə Qorqud" Ensikloprdiyası — Qopuz
  5. Афрасияб Бадалбейли "Толковый монографический музыкальный словарь — Лютня.
  6. Əfrasiyab Bədəlbəyli — Not yazısı necə yaranmışdır? (ikinci məqalə). "Elm və həyat", № 7, 1964
  7. Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası — Ud
  8. Саадет Абдуллаева. Чарующий слух музыкальный инструмент. Журнал İRS, № 5(53), 2011.

Video

  • Udun nağılı (film, 2005)
  • MuzTV. "Musiqi alətləri tarixi" verilişi — Ud
  • Yasəf Eyvazov — Şur təsnifi. Atlandım, keçdim dağdan.
  • Yasəf Eyvazov — Dilkeş
  • Yasəf Eyvazov — Durnam
  • Yasəf Eyvazov — Marş — musiqi: Emin Sabitoğlu
  • Yasəf Eyvazov — Sən Vətənim — musiqi: Cahangir Cahangirov
  • Yasəf Eyvazov — Qara Dəniz musiqisi
  • Əsgər Ələkbərov (çalğıçı) — Segah
  • Əsgər Ələkbərov (çalğıçı) — Orqan və udda — Sən mənimsən, mən sənin — musiqi: Tofiq Quliyev
  • Əsgər Ələkbərov (çalğıçı) — Piano və udda "Belə ola həmişə" — musiqi: Emin Sabitoğlu
  • İbrahim Qasımov — Bayatı Şiraz
  • Şəhriyar İmanov — Bahar kompozisiyası — musiqi: Tural Bakuvi
  • Şəhriyar İmanov — Şüştər muğamı (improvizə)
  • Şəhriyar İmanov — Zəminxarə
  • Şəhriyar İmanov — Eşşəkarısının uçuşu — musiqi: Rimski Korsakov

Həmçinin bax

Avqust 06, 2021
əsasən, ərəbistan, türkiyə, iran, çox, şərq, xalqları, arasında, geniş, yayılmış, mizrabla, çalınan, simli, dartımlı, musiqi, aləti, hornbostel, zaks, təsnifatı, vikianbarda, əlaqəli, mediafayllar, mündəricat, söz, açımı, tarixçə, əski, şərq, musiqi, sistemi, . Ud esasen Erebistan Turkiye Iran ve bir cox Serq xalqlari arasinda genis yayilmis mizrabla calinan simli dartimli musiqi aleti UdHornbostel Zaks tesnifati 321 321 6 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Soz acimi 2 Tarixce 3 Ud ve eski Serq musiqi not sistemi 4 Qurulusu 5 Novleri 5 1 Udabenzer aletler 6 Unlu ud ifacilari 7 Istinadlar 8 Video 9 Hemcinin baxSoz acimi Redakte El ud ereb sozu olub agac menasini dasiyir 1 2 Farslar iddia edirler ki eslinde ud sozu rud aletinin adindan toremisdir 3 Ancaq hem udun hem rudun selefi Orta Asiyada istifade olunan bessimli udabenzer qopuz qopuzi rumi ola bilerdi 4 Tarixce RedakteUd haqqinda ilk defe Mosullu Ishaq Ibn Ibrahimin 767 849 daha sonralar ise Ebu Nesr Ferabinin 870 950 eserlerinde melumat verilir 12 ci esre aid eserde musiqicilerin udaoxsar musiqi aletleri calmasinin tesviri Orta esrlerde Yaxin Serq medeniyyetinin inkisafinda udun cox boyuk tarixi ehemiyyeti olmusdur Bir cox qedim musiqi risalelerinde udun qedim tarixe malik olmasi bildirilir ve yaranmasi barede revayetler soylenilir Sefieddin Ebdulmomin Urmevinin Kitab el edvar Musiqi dovrleri haqqinda kitab 1252 eserini serh eden Ebdulqadir Maragai ud musiqi aletinin peygemberin nevelerinden biri terefinden icad edildiyini bildirir Yazili menbelerde udun icadini qedim yunan filosofu Platonun adi ile baglayirlar Udun tekmillesdirilmesinde onun yeni ses duzumunun yaradilmasinda Sefieddin Urmevinin cox boyuk xidmeti olmus ve hem de udda meharetle calmisdir Udun ozunemexsus qudretli sesini dahi Mehemmed Fuzuli Yeddi cam eserinde bele tesvir etmisdir Bir gun yene men neseli bir bezm duzeltdim Men bu isi bir hikmet ucun berqerar etdim Bir ud sedasi bu zaman qalxdi hevaye Yandim tutunum cixdi menim ovci semaye Ud ve rud cagdas Avropa gitara ve mandolinanin atalaridir 5 Ud ve eski Serq musiqi not sistemi RedakteCagimizda her bir musiqici yeni eser uzerinde calisdigi zaman ya da yeni musiqi eserini not yazisina kocurtdukde bu emeliyyati adeten mueyyen bir musiqi aletinden istifade yolu ile heyata kecirir Bu gun opera balet ya da simfonik eser uzerinde calisan muasir bestekarin yaradiciliq prosesinde istifade etdiyi musiqi aleti pianodur Ola biler ki piano yazilan eseri ifa edecek orkestrin terkibinde olmasin Lakin buna baxmayaraq eser bestelendiyi hem de not yazisina kocurulduyu zaman pianonun rolu cox boyukdur Cunki bestekar yazdigi eseri ekser hallarda pianoda calaraq yaradir Orta esrlerde Azerbaycanda ve umumiyyetle Yaxin Serq olkelerinde musiqicilerin istifade etdikleri esas musiqi aleti ud olmusdur Getdikce tekmillesdirilen ud simli musiqi aleti orta esr Serq musiqi aletleri arasinda uzun iller muhum yer tutmusdur Sefieddin Urmevi musiqini kagiz uzerinde qeyd etdikde esas etibari ile udu nezerde tutdugunu ve uddan istifade etdiyini bildirir Odur ki indi biz de Urmevinin not yazilarini serh edib muasir not yazisi sistemine kocurmek istedikde her seyden evvel udun qurulusunu etrafli suretde oyrenmeliyik Udun qurulusu haqqinda ilk evvel genis izahat veren onu etrafli suretde serh ve tehlil eden Serqin boyuk musiqi ustadi Ebunesr Farabi olmusdur Farabi Kitab ul musiqi i kebir kitabinda yazir ki ud evveller dord simden ibaret musiqi aleti idi Sonradan ona besinci sim elave olundu Hem de daha gur daha guclu seslensin deye her bir sim qosalasdirildi tardaki ag simler ile sari simler kimi Udda bem simden zile dogru her qosa simin oz adi vardir bem misles mesna zir hadd Her qosa sim oz ozluyunde kainatin varligini teskil eden unsurlerle ab su ates xak torpaq ve bad kulek ile elaqelendirilir En zil sim olan besinci qosa sim ise itilik keskinlik mefhumunu ifade eden hedd adlandirilmisdir Udun her ayri qosa simleri arasindaki interval yuksekliyi etibari ile iki ses arasindaki mesafe Orta esr musiqi tezkirecileri bunu bo d cem halinda ise el ab ad adlandirmislar xalis kvartaya tarda bos sari sim ile bos ag sim arasindaki interval qeder beraberdir Udun qolu tarin qoluna nisbeten cox qisadir Odur ki udun qoluna cemisi 7 perde sigisdirib baglamaq mumkun olmusdur Bu perdelerden besi esas ikisi elave komekci perde sayilir Qedim musiqi kitablarinda bu perdelere dastan deyilir Her dastanin oz adi var Bu adlar calgi zamani simleri perdeye sixan barmaqlarin adi ile elaqelendirilmisdir Udun esas dastanlari perdeleri bunlardir Sabbaba sehadet barmagi birinci barmaq Vosta orta barmaq ikinci barmaq Vosta adsiz barmaq ucuncu barmaq Xinsir cecele barmaq dorduncu barmaq Mutleq yeni bos sim ile sabbaba perdesi arasinda iki perde baglanir ki bunlardan birincisine zaed ikincisine ise mucenneb adi verilmisdir Elece de sabbaba perdesi ile benser perdesi arasindaki vosta perdesi de bir birinden muxtelif yukseklikde olan iki perdeden ibaret olaraq baglanir Bunlarin birincisine vosta ul furs bu vosta ul fars kimi de oxunur ki Iran musiqisunaslari bu perdeni vosta yi Irani adlandirmislar o birisine ise vosta zol zol adi verilmisdir Belelikle udun qolu uzerine baglanmis yeddi perde dastan ile bos sim mutleq birlikde her simin sekkiz muxtelif ses vermesini temin edir Hem de yeddinci xinsir perdenin verdiyi ses ile sonradan ardicil olaraq zile teref gelen her bos simin sesindeki hundurluyun eyni oldugunu mehz buna gore de dahi ustad Urmevi bunlari eyni isare ile qeyde alir nezerde tutsaq musiqi aletinde 36 muxtelif yukseklikde sesin elde edile bileceyini gorerik Urmevi ereb elifbasinin ebced herfleri tertibinin sirasi ile gelen isarelerle her bir sesi ayri ayriliqda qeyde alir Ebced hesabinda birinci herfin elif bir 1 reqemini ifade etdiyini ve lo herfinin 36 reqemine beraber oldugunu nezerde tutsaq ud musiqi aletinin her bir sesinin mueyyen bir herf ile qeyde alinmasinin mumkun ve tebii oldugunu aydin suretde gorerik 6 Qurulusu RedakteMiniatur senet eserlerinde udun tesvirine de rast gelmek olar Qedim udun dord simini od su torpaq ve hava ile muqayise etmisler Birinci sim zir ikinci mesna ucuncu mislas dorduncu bem ve sonralar elave edilmis besinci sim had adlandirilmisdir Qedim ud esrler boyu qurulus ve forma etibari ile islah edilmis dovrumuze qeder tekmil bir alet kimi gelib catmisdir Erebler terefinden Ispaniyaya getirilmis ud sonralar Qerb olkelerinde lutnya adi ile genis yayilmisdir Muasir udun bes qosa bir tek cemi on bir simi olur Ud canagi sag dizin uzerine qoyularaq ifa edilir Ipek sap bagirsaq ve xususi kaprondan hazirlanmis simler bir birine kvarta munasibetinde koklenir Ud armudvari canaqdan qol ve asiqlar yerlesen kelleden ibaretdir Aletin canagi yigma usulu ile bir nece hisseden esasen sendel qoz ve armud agaclarindan hazirlanir 5 mm qalinliginda olan bu taxta hisseler qabirgalar xususi qeliblerde istiye verilerek lazimi olcude eyilir ve hisse hisse yigilir Canagin uzu 5 mm qalinliginda sam agacindan hazirlanmis taxta uzlukle ortulur Umumi uzunlugu 850 mm olan udun canaginin eni 350 mm uzunlugu 480 mm hundurluyu 200 mm olur Udun diapazonu boyuk oktavanin mi sesinden ikinci oktavanin fa sesine kimidir Solo ve musayietci alet kimi orkestr ve ansambllarin terkibine daxil edilmisdir 7 Novleri RedakteIki novu var erebi ve serqi 8 Taninmis el senetkari Qasim Qasimov terefinden udun yeni novleri icad olunub Cureud Sineud VeludUdabenzer aletler Redakte Berbet dord cutsimli qedim ud Qopuzi rumi bessimli Orta Asiya qopuzu Cagdas ud bes cutsimli alet Sestay unudulmus altisimli ud Simleri cut koklenib Kellesinde 6 asix yerlesdirilib Canagin uzerine agacdan nazik uzluk vurulurdu Adina XIII esr Dastani Ehmed Herami de E Maragayinin XIV esr elmi eserlerinde Hebibinin XV esr seirlerinde rast gelinir Uc cur olub I II nov sestaylar qolunun olcusune gore ferqlenibler III nov sestayin ise govdesinin uzerinde 15 cut sim olub qolundaki 15 cut asix sitar aletinde oldugu kimi qol boyu duzulurdu esasen Anadoluda istifade edilib Sesxana farsca ses alti xana ev yer unudulmus mizrabla calinan simli alet Hem kellesinde tac hissesinde asixlarin sayi hem qolunda perdelerin sayi hem canaginda dilimlerin sayi alti reqemi ozunu gosterir Canagin alti alti dilimden ibaret idi uzune ise naqqa baliginin derisi cekilirdi Onu XVII esrin unlu mugennisi Rzaeddin Sirvani icad edib Bu barede XVII esrde Azerbaycanda olmus turkiyeli seyyah Ovliya Celebi xeber verir Unlu ud ifacilari RedakteEhsen Dadasov Yasef Eyvazov Mircavad Ceferov Esger Elekberov calgici Istinadlar Redakte Douglas Harper Online Etimology Dictionary Oud Douglas Harper Online Etimology Dictionary Lute Encyclopedia Iranica Music history ii CA 650 TO 1370 CE Dede Qorqud Ensikloprdiyasi Qopuz Afrasiyab Badalbejli Tolkovyj monograficheskij muzykalnyj slovar Lyutnya Efrasiyab Bedelbeyli Not yazisi nece yaranmisdir ikinci meqale Elm ve heyat 7 1964 Azerbaycan enenevi musiqi atlasi Ud Saadet Abdullaeva Charuyushij sluh muzykalnyj instrument Zhurnal IRS 5 53 2011 Video RedakteUdun nagili film 2005 MuzTV Musiqi aletleri tarixi verilisi Ud Yasef Eyvazov Sur tesnifi Atlandim kecdim dagdan Yasef Eyvazov Dilkes Yasef Eyvazov Durnam Yasef Eyvazov Mars musiqi Emin Sabitoglu Yasef Eyvazov Sen Vetenim musiqi Cahangir Cahangirov Yasef Eyvazov Qara Deniz musiqisi Esger Elekberov calgici Segah Esger Elekberov calgici Orqan ve udda Sen menimsen men senin musiqi Tofiq Quliyev Esger Elekberov calgici Piano ve udda Bele ola hemise musiqi Emin Sabitoglu Ibrahim Qasimov Bayati Siraz Sehriyar Imanov Bahar kompozisiyasi musiqi Tural Bakuvi Sehriyar Imanov Suster mugami improvize Sehriyar Imanov Zeminxare Sehriyar Imanov Essekarisinin ucusu musiqi Rimski KorsakovHemcinin bax RedakteRud Gitara Azerbaycan musiqisi Azerbaycan medeniyyetiMenbe https az wikipedia org w index php title Ud amp oldid 5628103, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.