Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Türk Dövlətləri Təşkilatı və ya keçmiş adı ilə Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası (Türk Şurası) (qaz. Turki Memleketteriniñ Ūyımı, qırğ. Түрк мамлекеттеринин уюму, özb. Turk Davlatlari Tashkiloti türk. Türk Devletleri Teşkilatı, ing. Organization of Turkic States) — 3 oktyabr 2009-cu ildə Naxçıvan şəhərində imzalanan Naxçıvan müqaviləsi ilə Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan və Qırğızıstan arasında qurulmuş olan beynəlxalq təşkilatdır.
| Türk Dövlətləri Təşkilatı TDT | |
|---|---|
| Turki Memleketteriniñ Ūyımı (Qazax dili) Түрк мамлекеттеринин уюму (Qırğız dili) Turk Davlatlari Tashkiloti (Özbək dili) Türk Devletleri Teşkilatı (Türk dili) Organization of Turkic States (İngilis dili) | |
 | |
 Bayraq | |
 Təşkilatın üzvləri Təşkilatın müşahidəçi üzvlər | |
| Şüar | Biz birlikdə daha güclüyük! |
| Yaranma tarixi | 3 oktyabr 2009 |
| Rəsmi dili | Azərbaycan dili Qazax dili Qırğız dili Özbək dili Türk dili İngilis dili |
| Mərkəzi | |
| Yarandığı yer | Naxçıvan |
| Qurucusu |  Azərbaycan Türkiyə Qazaxıstan Qırğızıstan |
| Sədr | Kubanıçbəy Ömürəliyev |
| Üzvləri | 5 üzv Azərbaycan Türkiyə Qazaxıstan Qırğızıstan Özbəkistan3 müşahidəçi üzv  Macarıstan Türkmənistan ŞKTR |
| turkicstates.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Özbəkistan 30 aprel 2018-ci ildə qatılma niyyətinin olduğunu açıqlamış və 14 sentyabr 2019-cu ildə də Türk Şurasına üzv olmuşdur. Bu əməkdaşlıq şurasının qurulması fikri ilk dəfə 2006-cı ildə Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev tərəfindən təklif edilmişdir. 24 may 2019-cu il tarixində Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın təklifi və şura üzvlərinin razılığı ilə Nursultan Nazarbayev Türk Şurasının ömürlük fəxri rəhbəri ünvanını almışdır. 2018-ci ilin sonlarından bu yana Macarıstan müşahidəçi dövlətdir və yaxın zamanda Türk Şurasına tam üzvlük tələbini etməsi gözlənilir.
Təməlləri 1992-ci ildən bu yana müəyyən fasilələrlə toplanan Türkcə Danışan ölkələr Zirvəsinə dayanna şuranın qurumsal mərkəzləri İstanbul (ümumi katiblik), Bakı (Parlament Assambleyası) və Astanadır (Beynəlxalq Türk Akademiyası).
Orqanlar
Türk Dövlətləri Təşkilatının üç mərkəzi vardır. Bunlar İstanbul, Bakı və Astanadır. İstanbul ümumi katibliyinin, Bakı parlamentar assambleyasının, Astana isə Beynəlxalq Türk Akademiyasının mərkəzidir.
- Ümumi Katiblik (İstanbul)
- Baş Prokurorlar şurası
- Dövlət Rəhbərləri Şurası
- Xarici İşlər Nazirləri Şurası
- Təcrübəli Məmurlar Şurası
- Ağsaqqallar Şurası
- Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY) (Ankara)
- Türk Dövlətləri Parlament Assambleyası (TÜRKPA) (Bakı)
- Beynəlxalq Türk Akademiyası (Astana)
- Türk Mədəniyyət və Miras Vəqfi (Bakı)
- Türk Ticarət və Sənaye Otağı (İstanbul)
- Türk İş Şurası
- Köçəri Mədəniyyət Mərkəzi (Bişkek)
Ölkələrin dövlət rəhbərləri ildə bir dəfə rəsmi, bir dəfə də qeyri-rəsmi olaraq müxtəlif şəhərlərdə toplanırlar. Bundan əlavə, üzv ölkələrin xarici işlər nazirləri və bürokratları da il ərzində davamlı olaraq iclaslar keçirirlər. Məclis rəhbərləri və heyətləri də Bakıda toplanır.
Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə dövlət rəhbərləri tərəfindən ümumi katib seçilən türk diplomat Xəlil Axıncı bu vəzifəni sentyabr 2010, sentyabr 2014 tarixləri arasında icra etmişdir. Bundan sonra rəhbərliyi Ramil Həsən yerinə yetirmiş, onu vəzifədə Bağdad Amreyev əvəzləmişdir.
22 avqust 2012-ci ildə Bişkekdə təşkil olunan Türk Şurasının II zirvə görüşündə qəbul edilmişdir. 12 oktyabr 2012-ci ildə isə İstanbulda üzv ölkələrin bayraqları ilə birlikdə Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev və Türkiyə prezidenti Abdullah Gül tərəfindən dalğalandırılmışdır.
Bayrağın dizaynı üzv ölkələrin bayraqlarında olan ünsürlərin bir araya gətirilməsi ilə yaradılmışdır. Azərbaycan bayrağının ulduzu, Qazaxıstan bayrağının rəngi, Qırğızıstan bayrağının günəşi və Türkiyə bayrağının ayparasından istifadə edilmişdir.
Əsas üzvlər
| Ölkə | Əhali (2018) | Sahə (km²) | Ümumi Daxili Məhsul (nominal) (2018) | Adambaşına düşən ÜDM (nominal) (2018) | Adambaşına düşən ÜDM (nominal) (2019) |
|---|---|---|---|---|---|
 Azərbaycan | 9,898,085 | 86,600 | $46,940 milyard | $4,721 | $11,674 |
 Qazaxıstan | 18,272,400 | 2,724,900 | $170,539 milyard | $9,331 | $20,609 |
 Qırğızıstan | 6,389,000 | 199,900 | $8,093 milyard | $1,281 | $1,898 |
 Özbəkistan | 33,254,000 | 447,400 | $50,500 milyard | $1,532 | |
 Türkiyə | 82,003,882 | 783,562 | $766,509 milyard | $9,311 | $13,301 |
| Ümumi | 149,817,367 | 4,242,362 | $1,042,581 milyard | $7,047 | $13,718 |
Müşahidəçi ölkələr
| Ölkə | Əhali (2021) | Sahə (km²) | Ümumi daxili məhsul (nominal) (2020) | Kişi başına Ümumi daxili məhsul (nominal) (2020) |
|---|---|---|---|---|
 Macarıstan | 9.709.786 | 93,030 | $149,9 milyard | $15.373 |
 Türkmənistan | 6.341.855 | 488,099 | $42,7 milyard | $7.411 |
| ŞKTR | 382,836 | 3,355 | $4,234 milyard | $14,942 |
| Ümumi | 15,802,000 | 581,129 | $208,771 milyard | $24,335 |
Zirvə Toplantıları
| Türk Dili Danışan Ölkələr Zirvələri (1992–2010) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tarix | Ev Sahibi Ölkə | Ev Sahibi Şəhər | Ev Sahibi Lider | Qeydlər | |
| 1. | 30 oktyabr 1992 | Türkiyə | Ankara | Turqut Özal | |
| − | 12 iyul 1993 | Qazaxıstan | Almatı | Nursultan Nazarbayev | Almatı Razılaşması: TÜRKSOY -un quruluşu |
| 2. | 18 oktyabr 1994 | Türkiyə | İstanbul | Süleyman Dəmirəl | |
| 3. | 28 avqust 1995 | Qırğızıstan | Bişkek | Əsgər Akayev | |
| 4. | 21 oktyabr 1996 | Özbəkistan | Daşkənd | İslam Kərimov | |
| 5. | 9 iyun 1998 | Qazaxıstan | Astana | Nursultan Nazarbayev | |
| 6. | 8 aprel 2000 | Azərbaycan | Bakı | Heydər Əliyev | |
| 7. | 26 aprel 2001 | Türkiyə | İstanbul | Əhməd Necdət Sezər | |
| 8. | 17 noyabr 2006 | Türkiyə | Antalya | Əhməd Necdət Sezər | |
| − | 21 noyabr 2008 | Türkiyə | İstanbul | Abdullah Gül | İstanbul Andaşması: Türk PA-nın quruluşu |
| 9. | 3 oktyabr 2009 | Azərbaycan | Naxçıvan | İlham Əliyev | Naxçıvan Sazişi: Türk Şurasının quruluşu |
| 10. | 15 sentyabr 2010 | Türkiyə | İstanbul | Abdullah Gül | |
| Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası Zirvələri (2011–2021) | |||||
| Tarix | Ev Sahibi Ölkə | Ev Sahibi Şəhər | Ev Sahibi Lider | Mövzu | |
| I | 20–21 oktyabr 2011 | Qazaxıstan | Almatı | Nursultan Nazarbayev | İqtisadiyyat və ticarət əməkdaşlığı |
| II | 22–23 avqust 2012 | Qırğızıstan | Bişkek | Almazbek Atambayev | Təhsil, elm və mədəniyyət əməkdaşlığı |
| III | 15–16 avqust 2013 | Azərbaycan | Qəbələ | İlham Əliyev | Nəqliyyat əməkdaşlığı |
| IV | 4–5 iyun 2014 | Türkiyə | Bodrum | Abdullah Gül | Turizm əməkdaşlığı |
| V | 10–11 sentyabr 2015 | Qazaxıstan | Astana | Nursultan Nazarbayev | Media ve informasiya əməkdaşlığı |
| VI | 1–3 sentyabr 2018 | Qırğızıstan | Bişkek | Sooronbay Jeenbekov | Gənclik və milli idmanlar |
| 15 oktyabr 2019 | Azərbaycan | Bakı | İlham Əliyev | Kiçik və orta sahibkarlığın dəstəklənməsi | |
| - | 31 mart 2021 | Qazaxıstan | Videokonfrans | Qasım-Comərd Tokayev | Türkistanın mənəvi paytaxt elan edilməsi, Türk Şurasıın təşkilat səviyyəsinə yüksəldilməsi |
| VIII | 12 noyabr 2021 | Türkiyə | İstanbul | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | Rəqəmsal çağda yaşıl texnalogiyalar və ağıllı şəhərlər, Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının adının Türk Dövlətləri Təşkilatı olaraq dəyişdirilməsi |
| Türk Dövlətləri Təşkilatı Zirvələri (2022-bu gün) | |||||
| Tarix | Ev Sahibi Ölkə | Ev Sahibi Şəhər | Ev Sahibi Lider | Mövzu | |
| I | 11 noyabr 2022 | Özbəkistan | Səmərqənd | Şavkat Mirziyayev | |
Baş Katibləri
| No. | Ad | Ölkə | Vəzifəyə gəlib | Vəzifədən gedib |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Xəlil Axıncı | | 3 oktyabr 2009 | 16 iyul 2014 |
| 2 | Ramil Həsən | | 16 iyul 2014 | 3 iyul 2018 |
| 3 | Bağdad Amreyev | | 3 iyul 2018 | 11 noyabr 2022 |
| 4 | Kubanıçbəy Ömürəliyev | | 11 noyabr 2022 | - |
Həmçinin bax
İstinadlar
- Turkkon.org 2012-10-24 at the Wayback Machine (türk.)
- . Turkic Council. 2018-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-01.
- "Türk Keneşi". qha.com. 28 iyun 2020 tarixində .
- "Dünya Bankası". 2015-09-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-28.
- "Arxivlənmiş surət". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-10-26.
- "Arxivlənmiş surət". 2014-11-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-10-26.
- "Arxivlənmiş surət". 2016-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-10-26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turk Dovletleri Teskilati ve ya kecmis adi ile Turkdilli Dovletlerin Emekdasliq Surasi Turk Surasi qaz Turki Memleketterinin uyimi qirg Tүrk mamleketterinin uyumu ozb Turk Davlatlari Tashkiloti turk Turk Devletleri Teskilati ing Organization of Turkic States 3 oktyabr 2009 cu ilde Naxcivan seherinde imzalanan Naxcivan muqavilesi ile Azerbaycan Turkiye Qazaxistan ve Qirgizistan arasinda qurulmus olan beynelxalq teskilatdir Turk Dovletleri Teskilati TDTTurki Memleketterinin uyimi Qazax dili Tүrk mamleketterinin uyumu Qirgiz dili Turk Davlatlari Tashkiloti Ozbek dili Turk Devletleri Teskilati Turk dili Organization of Turkic States Ingilis dili Bayraq Teskilatin uzvleri Teskilatin musahideci uzvlerSuar Biz birlikde daha gucluyuk Yaranma tarixi 3 oktyabr 2009Resmi dili Azerbaycan dili Qazax dili Qirgiz dili Ozbek dili Turk dili Ingilis diliMerkezi FatehYarandigi yer NaxcivanQurucusu Azerbaycan Turkiye Qazaxistan QirgizistanSedr Kubanicbey OmureliyevUzvleri 5 uzv Azerbaycan Turkiye Qazaxistan Qirgizistan Ozbekistan 3 musahideci uzv Macaristan Turkmenistan SKTRturkicstates org Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ozbekistan 30 aprel 2018 ci ilde qatilma niyyetinin oldugunu aciqlamis ve 14 sentyabr 2019 cu ilde de Turk Surasina uzv olmusdur Bu emekdasliq surasinin qurulmasi fikri ilk defe 2006 ci ilde Qazaxistan prezidenti Nursultan Nazarbayev terefinden teklif edilmisdir 24 may 2019 cu il tarixinde Turkiye prezidenti Receb Tayyib Erdoganin teklifi ve sura uzvlerinin raziligi ile Nursultan Nazarbayev Turk Surasinin omurluk fexri rehberi unvanini almisdir 2018 ci ilin sonlarindan bu yana Macaristan musahideci dovletdir ve yaxin zamanda Turk Surasina tam uzvluk telebini etmesi gozlenilir Temelleri 1992 ci ilden bu yana mueyyen fasilelerle toplanan Turkce Danisan olkeler Zirvesine dayanna suranin qurumsal merkezleri Istanbul umumi katiblik Baki Parlament Assambleyasi ve Astanadir Beynelxalq Turk Akademiyasi OrqanlarTurk Dovletleri Teskilatinin uc merkezi vardir Bunlar Istanbul Baki ve Astanadir Istanbul umumi katibliyinin Baki parlamentar assambleyasinin Astana ise Beynelxalq Turk Akademiyasinin merkezidir Umumi Katiblik Istanbul Bas Prokurorlar surasi Dovlet Rehberleri Surasi Xarici Isler Nazirleri Surasi Tecrubeli Memurlar Surasi Agsaqqallar Surasi Beynelxalq Turk Medeniyyeti Teskilati TURKSOY Ankara Turk Dovletleri Parlament Assambleyasi TURKPA Baki Beynelxalq Turk Akademiyasi Astana Turk Medeniyyet ve Miras Veqfi Baki Turk Ticaret ve Senaye Otagi Istanbul Turk Is Surasi Koceri Medeniyyet Merkezi Biskek Olkelerin dovlet rehberleri ilde bir defe resmi bir defe de qeyri resmi olaraq muxtelif seherlerde toplanirlar Bundan elave uzv olkelerin xarici isler nazirleri ve burokratlari da il erzinde davamli olaraq iclaslar kecirirler Meclis rehberleri ve heyetleri de Bakida toplanir Azerbaycan Qazaxistan Qirgizistan ve Turkiye dovlet rehberleri terefinden umumi katib secilen turk diplomat Xelil Axinci bu vezifeni sentyabr 2010 sentyabr 2014 tarixleri arasinda icra etmisdir Bundan sonra rehberliyi Ramil Hesen yerine yetirmis onu vezifede Bagdad Amreyev evezlemisdir Bayraq22 avqust 2012 ci ilde Biskekde teskil olunan Turk Surasinin II zirve gorusunde qebul edilmisdir 12 oktyabr 2012 ci ilde ise Istanbulda uzv olkelerin bayraqlari ile birlikde Qazaxistan prezidenti Nursultan Nazarbayev ve Turkiye prezidenti Abdullah Gul terefinden dalgalandirilmisdir Bayragin dizayni uzv olkelerin bayraqlarinda olan unsurlerin bir araya getirilmesi ile yaradilmisdir Azerbaycan bayraginin ulduzu Qazaxistan bayraginin rengi Qirgizistan bayraginin gunesi ve Turkiye bayraginin ayparasindan istifade edilmisdir Esas uzvlerOlke Ehali 2018 Sahe km Umumi Daxili Mehsul nominal 2018 Adambasina dusen UDM nominal 2018 Adambasina dusen UDM nominal 2019 Azerbaycan 9 898 085 86 600 46 940 milyard 4 721 11 674Qazaxistan 18 272 400 2 724 900 170 539 milyard 9 331 20 609Qirgizistan 6 389 000 199 900 8 093 milyard 1 281 1 898Ozbekistan 33 254 000 447 400 50 500 milyard 1 532Turkiye 82 003 882 783 562 766 509 milyard 9 311 13 301Umumi 149 817 367 4 242 362 1 042 581 milyard 7 047 13 718Musahideci olkelerOlke Ehali 2021 Sahe km Umumi daxili mehsul nominal 2020 Kisi basina Umumi daxili mehsul nominal 2020 Macaristan 9 709 786 93 030 149 9 milyard 15 373Turkmenistan 6 341 855 488 099 42 7 milyard 7 411SKTR 382 836 3 355 4 234 milyard 14 942Umumi 15 802 000 581 129 208 771 milyard 24 335Zirve ToplantilariTurk Dili Danisan Olkeler Zirveleri 1992 2010 Tarix Ev Sahibi Olke Ev Sahibi Seher Ev Sahibi Lider Qeydler1 30 oktyabr 1992 Turkiye Ankara Turqut Ozal 12 iyul 1993 Qazaxistan Almati Nursultan Nazarbayev Almati Razilasmasi TURKSOY un qurulusu2 18 oktyabr 1994 Turkiye Istanbul Suleyman Demirel3 28 avqust 1995 Qirgizistan Biskek Esger Akayev4 21 oktyabr 1996 Ozbekistan Daskend Islam Kerimov5 9 iyun 1998 Qazaxistan Astana Nursultan Nazarbayev6 8 aprel 2000 Azerbaycan Baki Heyder Eliyev7 26 aprel 2001 Turkiye Istanbul Ehmed Necdet Sezer8 17 noyabr 2006 Turkiye Antalya Ehmed Necdet Sezer 21 noyabr 2008 Turkiye Istanbul Abdullah Gul Istanbul Andasmasi Turk PA nin qurulusu9 3 oktyabr 2009 Azerbaycan Naxcivan Ilham Eliyev Naxcivan Sazisi Turk Surasinin qurulusu10 15 sentyabr 2010 Turkiye Istanbul Abdullah GulTurkdilli Dovletlerin Emekdasliq Surasi Zirveleri 2011 2021 Tarix Ev Sahibi Olke Ev Sahibi Seher Ev Sahibi Lider MovzuI 20 21 oktyabr 2011 Qazaxistan Almati Nursultan Nazarbayev Iqtisadiyyat ve ticaret emekdasligiII 22 23 avqust 2012 Qirgizistan Biskek Almazbek Atambayev Tehsil elm ve medeniyyet emekdasligiIII 15 16 avqust 2013 Azerbaycan Qebele Ilham Eliyev Neqliyyat emekdasligiIV 4 5 iyun 2014 Turkiye Bodrum Abdullah Gul Turizm emekdasligiV 10 11 sentyabr 2015 Qazaxistan Astana Nursultan Nazarbayev Media ve informasiya emekdasligiVI 1 3 sentyabr 2018 Qirgizistan Biskek Sooronbay Jeenbekov Genclik ve milli idmanlar15 oktyabr 2019 Azerbaycan Baki Ilham Eliyev Kicik ve orta sahibkarligin desteklenmesi 31 mart 2021 Qazaxistan Videokonfrans Qasim Comerd Tokayev Turkistanin menevi paytaxt elan edilmesi Turk Surasiin teskilat seviyyesine yukseldilmesiVIII 12 noyabr 2021 Turkiye Istanbul Receb Tayyib Erdogan Reqemsal cagda yasil texnalogiyalar ve agilli seherler Turkdilli Dovletlerin Emekdasliq Surasinin adinin Turk Dovletleri Teskilati olaraq deyisdirilmesiTurk Dovletleri Teskilati Zirveleri 2022 bu gun Tarix Ev Sahibi Olke Ev Sahibi Seher Ev Sahibi Lider MovzuI 11 noyabr 2022 Ozbekistan Semerqend Savkat MirziyayevBas KatibleriNo Ad Olke Vezifeye gelib Vezifeden gedib1 Xelil Axinci 3 oktyabr 2009 16 iyul 20142 Ramil Hesen 16 iyul 2014 3 iyul 20183 Bagdad Amreyev 3 iyul 2018 11 noyabr 20224 Kubanicbey Omureliyev 11 noyabr 2022 Hemcinin baxTurk Dovletleri Teskilatinin bayragi Kubanicbey OmureliyevIstinadlarTurkkon org 2012 10 24 at the Wayback Machine turk Turkic Council 2018 05 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 05 01 Turk Kenesi qha com 28 iyun 2020 tarixinde Dunya Bankasi 2015 09 16 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 28 Arxivlenmis suret 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2016 10 26 Arxivlenmis suret 2014 11 11 tarixinde Istifade tarixi 2016 10 26 Arxivlenmis suret 2016 06 04 tarixinde Istifade tarixi 2016 10 26