fbpx
Wikipedia

Turqut Özal

Xəlil Turqut Özal (türk. Halil Turgut Özal 13 oktyabr 1927-17 aprel 1993) — Türkiyə Respublikasının 45-ci və 46-cı dövr hökumətlərinin baş naziri (1983–1989) və 8-ci prezidenti (1989–1993). Baş nazir vəzifəsində ikən bir çox dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi ilə Türkiyə iqtisadiyyatının transformasiyasında böyük rol oynamışdır.

Turqut Özal
türk. Halil Turgut Özal
Baş nazir Yıldırım Akbulut
Məsud Yılmaz
Süleyman Dəmirəl
Sələfi Kənan Evrən
Xələfi Süleyman Dəmirəl
Sələfi Bülənt Ulusu
Xələfi Yıldırım Akbulut
Şəxsi məlumatlar
Partiya Milli əmin-amanlıq partiyası
Ana Vətən Partiyası
Təhsili İstanbul Texniki Universiteti
Doğum tarixi
Doğum yeri Malatya, Türkiyə
Vəfat tarixi (65 yaşında)
Vəfat yeri Ankara, Türkiyə
Vəfat səbəbi ürək tutması
Dəfn yeri İstanbul, Türkiyə
Atası Mehmet Sıddık
Anası Hafizə xanım
Həyat yoldaşı Semra Özal
Uşaqları oğlu: Əhməd
qızları: Zeynəb və Efe

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Kavaklıdere'nin ilk rayon valisi Eyüp Səbri Kartal ilə Prezident Turgut Özal və Vali Lale Aytaman rəhbərliyinin başlanğıcı

Həyatı

Atası Malatyalı bir bank işçisi Mehmet Sıddık Özal, anası Tuncelili ibtidai sinif müəlliməsi Hafizə xanım olan olan Turqut Özal qismən kürd mənşəlidir. Uşaq vaxtlarında pilot olmaq istəyən Özal, Silifkeyə köçdükdən sonra yıxılaraq qolunu zədələmiş və qollarından biri digərinə görə daha qısa qalmışdır. Bu vəziyyət pilot olmaq istəyindən məcburi surətdə əl çəkməsinə səbəb olmuşdur. Dörd yaşında Bileciyin Söyüd rayonuna köçən Özal ilk təhsilinə burada başlamışdır. Atasının işi ilə bağlı tez-tez köçən Özal orta məktəbi Mardində bitirmişdir. Mardində lisey olmaması səbəbi ilə Konya Liseyində təhsilinə davam edən Turqut Özal Kayseri Liseyində təhsilini başa vuraraq, İstanbul Texniki Universitetinin Elektrik Mühəndisliyi fakultəsində ali təhsil alır və 1950-ci ildə məzun olur. Bir müddət mühəndisliklə məşğul olduqdan sonra siyasi fəaliyyətə başlayır.

Turqut Özal ailəsinin istəyi ilə evləndiyi Ayxan İnalla 1952-ci ildə qısa müddətli bir evlilik yaşayır. Bu evlilikdən sonra işlədiyi Elektrik İşləri Etüd İdarəsində katibə vəzifəsində xidmət edən Səmra Yeyinmenlə evlənir. Bu evlilikdən sonra Əhməd, Zeynəb və Efe adında üç övladı dünyaya gəlir. Evləndikdən sonra Amerikanın Teksas Texniki Universitetində İqtisadiyyat təhsili alır. Geri qayıtdıqdan sonra, Elektrik İşləri Etüd İdarəsi baş direktorunun köməkçisi oldu və Türkiyədə elektrifikasiya üzrə layihələrdə işlədi. 1959-cu ildə Planlaşdırma Komissiyasında katib vəzifəsində çalışdıqdan sonra 1959-cu ildə Ankara Ordonat məktəbində fəaliyyətinə davam etdi. 27 May Çevrilişindən sonra əsgərliyə çağırıldı. Onunla birgə əsgərliyə gedənlər arasında 33 il sonra doqquzuncu prezident seçiləcək olan Süleyman Dəmirəl də vardı.

Əsgərlikdən sonra Dövlət Planlaşdırma Təşkilatının quruluşunda xidmət edən Özal, daha sonra Ortadoğu Texniki Universitetində pedaqoqluq fəaliyyəti ilə məşğul olub. 1965 seçimlərindən sonra Süleyman Dəmirəlin müşaviri olaraq xidmət etdi. Bir müddət Nazirlər kabinetinin Texniki Mütəxəssislər şöbəsinin üzvü olan Turqut 1967-1971-ci illərdə Dövlət Planlaşdırma Təşkilatının müşaviri vəzifəsini icra edib. 1972-1973-cü illərdə Dünya Bankında məsləhətçi olaraq fəaliyyət göstərən Turqut Türkiyəyə qayıtdıqdan sonra müxtəlif sənaye qurumlarında çalışıb. 1979-cu ilin sonlarına doğru Baş nazirin müşaviri vəzifəsinə təyin olunan Turqut eyni zamanda Dövlət Planlaşdırma Təşkilatının müşaviri vəzifəsini də vəkalətən icra edib.

1980-ci il 12 iyulda baş verən çevrilişdən sonra qurulan hökumətdə iqtisadi işlərdən məsul baş nazir köməkçisi təyin edilsə də 1982-ci ildə vəzifəsindən istefa verib. 1983-cü ildə Ana Vətən partiyasını quran Özal elə həmin il keçirilən seçkilərdə partiyasının uğur qazanması nəticəsində Türkiyə respublikasının 19-cu baş naziri kimi hökuməti qurmaqla vəzifələndirilib. 1987-ci ildə keçirilən seçkilərdən sonra yenidən hökumətə rəhbərlik edərək baş nazir kimi fəaliyyət göstərib.

Baş nazirliyi dövrü

20 may 1983-cü ildə Ana Vətən Partiyasını quran Özal 6 noyabr 1983-cü ildəki seçimlərdə 400 nəfərdən ibarət parlamentdə 211 millət vəkilinin onun partiyasından seçilməsi ilə tək başına iqtidar və 45-ci Hökumətin Baş Naziri oldu. 1984-cü il seçkilərindən də uğurla çıxan Özal, 13 aprel 1985-ci ildə keçirilən konqresdə bir daha seçildi.

1987-ci ildə keçirilən seçimlərdə də 292 millət vəkili Ana Vətən Partiyasından seçildi və üstünlüyü bir daha ələ alan Özal 46-cı Hökumətin Baş Naziri oldu. İqtidarda olduğu 1983-1991-ci illər ərzində Türkiyə iqtisadiyyatı təqribən illik yüzdə 5,2 dəfə böyümüşdür. Turqut Özal 18 iyun 1988-ci ildə Ankara Atatürk İdman Salonunda Ana Vətən Partiyasının 2-ci Konqresinin təşkil edildiyi zaman Qartal Dəmirdağ adlı bir şəxs tərəfindən edilən sui-qəsddən yaralı olaraq xilas oldu. Müxbirlər və televiziya kameraları üçün hazırlanmış platformun qabağıdan və Özala 12 metr aralıdan saat 12:15-də iki dəfə atəş açan Dəmirdağ Turqut Özalı sağ əlindən yaralamışdır. Hücumdan sonra ətrafa atəş açan mühafizəçilər isə 18 nəfərin yaralanmasına səbəb olmuşdur. Nazir İmren Aykut da yaralananlar arasında idi.

Əvvəlcə ölüm cəzasına məhkum edilən, daha sonra cəzası iyirmi ilə endirilən Qartal Dəmirdağı prezidentliyi dövründə əfv etmişdir. Barzaniye beynəlxalq aləmdə rahat səyahət edə bilməsi üçün türk pasportu vermişdir. İllər sonra Barzani bu pasportu 2003-cü ildə Türkiyəyə geri qaytarmışdır.

Körfəz müharibəsi və Özal

Turqut Özalın baş nazirliyi müddətində baş vermiş ən vacib hadisə Birinci Körfəz Müharibəsidir. Bu hadisədə o, çox vacib bir rol oynamışdır. Petrol qaynaqlarının nəzarətini əlində tutan Səddam Hüseynin Türkiyə üçün böyük bir təhlükə təşkil etdiyini düşünərək, Səddamın bölgənin hakimiyyətini əlində tutmasına icazə verilməməsinin tərəfdarı olmuşdur. ABŞ-a Səddam Hüseynə qarşı mübarizədə açıq dəstək verən Turqut Özalın hərəkata türk ordusunun da qoşulub MosulKərkükə girməsini istəməsiylə, o dövrün Baş Qərargah Rəisi Necip Torumtay səlahiyyəti müddəti bitmədən 3 dekabr 1990-cı il tarixində öz istəyi ilə təqaüdə çıxmış və bunun səbəbi olaraq Birinci Körfəz Müharibəsində hökumətin mövqeyinə etiraz etdiyini irəli sürmüşdür.

Prezident seçilməsi

Özal 1989-cu ildə prezident seçkilərinə namizəd oldu. Sosialdemokrat Xalqçı Partiya və Doğru Yol Partiyası məclisə girməyərək seçimi boykot etdi. İlk mərhələdə Turqut Özal 247, ANAP Burdur millət vəkili Fərhi Çelikbaş 17 səs aldı. 17 nəfər tərəfsiz qaldı və 3 səs etibarsız sayıldı. İkinci mərhələdə 284 millət vəkilinin iştirak etdiyi səsvermədə namizədlərdən baş nazir Turqut Özal 265 səs aldığı halda, Çelikbaş 17 səs aldı. 2 səs etibarsız sayılarkən 9 nəfər tərəfsiz qaldı. 31 oktyabr 1989-cu il tarixində yenə müxalifətin iştirak etmədiyi 3-cü mərhələdə Turqut Özal 263 səs alaraq Türkiyə Cümhuriyyətinin səkkizinci prezidenti oldu və 9 noyabr 1989-cu il tarixində rəsmi olaraq vəzifəsinin icrasına başladı.

Ölümü

Turqut Özal 17 aprel 1993-cü ildə 5 ölkəni əhatə edən 12 günlük Türküstan səyahətindən sonra vəfat etmişdir. Özalın dəfn mərasiminə Türkiyənin dörd bir yanından yüzminlərlə adam axın etmiş, ölkədə bayraqlar yarıya endirilmişdir. Dövrün Amerika Birləşmiş Ştatları Prezidenti, Turqut Özalın yaxın dostu olan Corc Buş gözlənilənin əksinə olaraq dəfn mərasimində iştirak etməmişdir. Vəsiyyətinə əsasən, keçmiş baş nazir Adnan Menderesin də qəbrinin yerləşdiyi Topqapıda dəfn edilmişdir. Özalın bir sui-qəsdə qurban getmiş ola biləcəyi ehtimalı illərdir müzakirə edilir. Turqut Özalın içkisinə qatılan zəhərlə öldürüldüyünü iddia edən həyat yoldaşı Səmra Özal sübut olaraq saç nümunəsinin ABŞ-da yoxlatdırdığını bildirir. 2 oktyabr 2012-ci il tarixində Türkiyənin mərhum prezidenti Turqut Özalın qəbri 19 ildən sonra açılmış və ölümünün bir sui-qəsd olub olmadığının müəyyən edilməsi üçün aparılan araşdırmalar nəticəsində bədəndə zəhərin tapıldığı, lakin Özalın zəhərdənmi, yoxsa başqa səbəbdənmi öldüyünün müəyyən olmadığı bildirilmişdir.

Mənbə

  • Türküstan qəzeti. 20 aprel 2008-ci il. № 13(91)
  • Uğur, Fatih. "Büyük Türkiye Cumhuriyeti’ni kuracaktı". 22 yanvar 2012.

Həmçinin bax

turqut, özal, xəlil, türk, halil, turgut, özal, oktyabr, 1927, aprel, 1993, türkiyə, respublikasının, dövr, hökumətlərinin, baş, naziri, 1983, 1989, prezidenti, 1989, 1993, baş, nazir, vəzifəsində, ikən, çox, dövlət, müəssisələrinin, özəlləşdirilməsi, ilə, tür. Xelil Turqut Ozal turk Halil Turgut Ozal 13 oktyabr 1927 17 aprel 1993 Turkiye Respublikasinin 45 ci ve 46 ci dovr hokumetlerinin bas naziri 1983 1989 ve 8 ci prezidenti 1989 1993 Bas nazir vezifesinde iken bir cox dovlet muessiselerinin ozellesdirilmesi ile Turkiye iqtisadiyyatinin transformasiyasinda boyuk rol oynamisdir Turqut Ozalturk Halil Turgut OzalTurkiye Respublikasinin 8 ci prezidenti9 noyabr 1989 17 aprel 1993Bas nazir Yildirim AkbulutMesud YilmazSuleyman DemirelSelefi Kenan EvrenXelefi Suleyman Demirel13 dekabr 1983 31 oktyabr 1989Selefi Bulent UlusuXelefi Yildirim AkbulutSexsi melumatlarPartiya Milli emin amanliq partiyasiAna Veten PartiyasiTehsili Istanbul Texniki UniversitetiDogum tarixi 13 oktyabr 1927Dogum yeri Malatya TurkiyeVefat tarixi 17 aprel 1993 65 yasinda Vefat yeri Ankara TurkiyeVefat sebebi urek tutmasiDefn yeri Istanbul TurkiyeAtasi Mehmet SiddikAnasi Hafize xanimHeyat yoldasi Semra OzalUsaqlari oglu Ehmedqizlari Zeyneb ve Efe Vikianbarda elaqeli mediafayllarKavaklidere nin ilk rayon valisi Eyup Sebri Kartal ile Prezident Turgut Ozal ve Vali Lale Aytaman rehberliyinin baslangici Mundericat 1 Heyati 2 Bas nazirliyi dovru 3 Korfez muharibesi ve Ozal 4 Prezident secilmesi 5 Olumu 6 Menbe 7 Hemcinin baxHeyati RedakteAtasi Malatyali bir bank iscisi Mehmet Siddik Ozal anasi Tuncelili ibtidai sinif muellimesi Hafize xanim olan olan Turqut Ozal qismen kurd menselidir Usaq vaxtlarinda pilot olmaq isteyen Ozal Silifkeye kocdukden sonra yixilaraq qolunu zedelemis ve qollarindan biri digerine gore daha qisa qalmisdir Bu veziyyet pilot olmaq isteyinden mecburi suretde el cekmesine sebeb olmusdur Dord yasinda Bileciyin Soyud rayonuna kocen Ozal ilk tehsiline burada baslamisdir Atasinin isi ile bagli tez tez kocen Ozal orta mektebi Mardinde bitirmisdir Mardinde lisey olmamasi sebebi ile Konya Liseyinde tehsiline davam eden Turqut Ozal Kayseri Liseyinde tehsilini basa vuraraq Istanbul Texniki Universitetinin Elektrik Muhendisliyi fakultesinde ali tehsil alir ve 1950 ci ilde mezun olur Bir muddet muhendislikle mesgul olduqdan sonra siyasi fealiyyete baslayir Turqut Ozal ailesinin isteyi ile evlendiyi Ayxan Inalla 1952 ci ilde qisa muddetli bir evlilik yasayir Bu evlilikden sonra islediyi Elektrik Isleri Etud Idaresinde katibe vezifesinde xidmet eden Semra Yeyinmenle evlenir Bu evlilikden sonra Ehmed Zeyneb ve Efe adinda uc ovladi dunyaya gelir Evlendikden sonra Amerikanin Teksas Texniki Universitetinde Iqtisadiyyat tehsili alir Geri qayitdiqdan sonra Elektrik Isleri Etud Idaresi bas direktorunun komekcisi oldu ve Turkiyede elektrifikasiya uzre layihelerde isledi 1959 cu ilde Planlasdirma Komissiyasinda katib vezifesinde calisdiqdan sonra 1959 cu ilde Ankara Ordonat mektebinde fealiyyetine davam etdi 27 May Cevrilisinden sonra esgerliye cagirildi Onunla birge esgerliye gedenler arasinda 33 il sonra doqquzuncu prezident secilecek olan Suleyman Demirel de vardi Esgerlikden sonra Dovlet Planlasdirma Teskilatinin qurulusunda xidmet eden Ozal daha sonra Ortadogu Texniki Universitetinde pedaqoqluq fealiyyeti ile mesgul olub 1965 secimlerinden sonra Suleyman Demirelin musaviri olaraq xidmet etdi Bir muddet Nazirler kabinetinin Texniki Mutexessisler sobesinin uzvu olan Turqut 1967 1971 ci illerde Dovlet Planlasdirma Teskilatinin musaviri vezifesini icra edib 1972 1973 cu illerde Dunya Bankinda meslehetci olaraq fealiyyet gosteren Turqut Turkiyeye qayitdiqdan sonra muxtelif senaye qurumlarinda calisib 1979 cu ilin sonlarina dogru Bas nazirin musaviri vezifesine teyin olunan Turqut eyni zamanda Dovlet Planlasdirma Teskilatinin musaviri vezifesini de vekaleten icra edib 1980 ci il 12 iyulda bas veren cevrilisden sonra qurulan hokumetde iqtisadi islerden mesul bas nazir komekcisi teyin edilse de 1982 ci ilde vezifesinden istefa verib 1983 cu ilde Ana Veten partiyasini quran Ozal ele hemin il kecirilen seckilerde partiyasinin ugur qazanmasi neticesinde Turkiye respublikasinin 19 cu bas naziri kimi hokumeti qurmaqla vezifelendirilib 1987 ci ilde kecirilen seckilerden sonra yeniden hokumete rehberlik ederek bas nazir kimi fealiyyet gosterib Bas nazirliyi dovru Redakte20 may 1983 cu ilde Ana Veten Partiyasini quran Ozal 6 noyabr 1983 cu ildeki secimlerde 400 neferden ibaret parlamentde 211 millet vekilinin onun partiyasindan secilmesi ile tek basina iqtidar ve 45 ci Hokumetin Bas Naziri oldu 1984 cu il seckilerinden de ugurla cixan Ozal 13 aprel 1985 ci ilde kecirilen konqresde bir daha secildi 1987 ci ilde kecirilen secimlerde de 292 millet vekili Ana Veten Partiyasindan secildi ve ustunluyu bir daha ele alan Ozal 46 ci Hokumetin Bas Naziri oldu Iqtidarda oldugu 1983 1991 ci iller erzinde Turkiye iqtisadiyyati teqriben illik yuzde 5 2 defe boyumusdur Turqut Ozal 18 iyun 1988 ci ilde Ankara Ataturk Idman Salonunda Ana Veten Partiyasinin 2 ci Konqresinin teskil edildiyi zaman Qartal Demirdag adli bir sexs terefinden edilen sui qesdden yarali olaraq xilas oldu Muxbirler ve televiziya kameralari ucun hazirlanmis platformun qabagidan ve Ozala 12 metr aralidan saat 12 15 de iki defe ates acan Demirdag Turqut Ozali sag elinden yaralamisdir Hucumdan sonra etrafa ates acan muhafizeciler ise 18 neferin yaralanmasina sebeb olmusdur Nazir Imren Aykut da yaralananlar arasinda idi Evvelce olum cezasina mehkum edilen daha sonra cezasi iyirmi ile endirilen Qartal Demirdagi prezidentliyi dovrunde efv etmisdir Barzaniye beynelxalq alemde rahat seyahet ede bilmesi ucun turk pasportu vermisdir Iller sonra Barzani bu pasportu 2003 cu ilde Turkiyeye geri qaytarmisdir Korfez muharibesi ve Ozal RedakteTurqut Ozalin bas nazirliyi muddetinde bas vermis en vacib hadise Birinci Korfez Muharibesidir Bu hadisede o cox vacib bir rol oynamisdir Petrol qaynaqlarinin nezaretini elinde tutan Seddam Huseynin Turkiye ucun boyuk bir tehluke teskil etdiyini dusunerek Seddamin bolgenin hakimiyyetini elinde tutmasina icaze verilmemesinin terefdari olmusdur ABS a Seddam Huseyne qarsi mubarizede aciq destek veren Turqut Ozalin herekata turk ordusunun da qosulub Mosul ve Kerkuke girmesini istemesiyle o dovrun Bas Qerargah Reisi Necip Torumtay selahiyyeti muddeti bitmeden 3 dekabr 1990 ci il tarixinde oz isteyi ile teqaude cixmis ve bunun sebebi olaraq Birinci Korfez Muharibesinde hokumetin movqeyine etiraz etdiyini ireli surmusdur Prezident secilmesi RedakteOzal 1989 cu ilde prezident seckilerine namized oldu Sosialdemokrat Xalqci Partiya ve Dogru Yol Partiyasi meclise girmeyerek secimi boykot etdi Ilk merhelede Turqut Ozal 247 ANAP Burdur millet vekili Ferhi Celikbas 17 ses aldi 17 nefer terefsiz qaldi ve 3 ses etibarsiz sayildi Ikinci merhelede 284 millet vekilinin istirak etdiyi sesvermede namizedlerden bas nazir Turqut Ozal 265 ses aldigi halda Celikbas 17 ses aldi 2 ses etibarsiz sayilarken 9 nefer terefsiz qaldi 31 oktyabr 1989 cu il tarixinde yene muxalifetin istirak etmediyi 3 cu merhelede Turqut Ozal 263 ses alaraq Turkiye Cumhuriyyetinin sekkizinci prezidenti oldu ve 9 noyabr 1989 cu il tarixinde resmi olaraq vezifesinin icrasina basladi Olumu RedakteTurqut Ozal 17 aprel 1993 cu ilde 5 olkeni ehate eden 12 gunluk Turkustan seyahetinden sonra vefat etmisdir Ozalin defn merasimine Turkiyenin dord bir yanindan yuzminlerle adam axin etmis olkede bayraqlar yariya endirilmisdir Dovrun Amerika Birlesmis Statlari Prezidenti Turqut Ozalin yaxin dostu olan Corc Bus gozlenilenin eksine olaraq defn merasiminde istirak etmemisdir Vesiyyetine esasen kecmis bas nazir Adnan Menderesin de qebrinin yerlesdiyi Topqapida defn edilmisdir Ozalin bir sui qesde qurban getmis ola bileceyi ehtimali illerdir muzakire edilir Turqut Ozalin ickisine qatilan zeherle oldurulduyunu iddia eden heyat yoldasi Semra Ozal subut olaraq sac numunesinin ABS da yoxlatdirdigini bildirir 2 oktyabr 2012 ci il tarixinde Turkiyenin merhum prezidenti Turqut Ozalin qebri 19 ilden sonra acilmis ve olumunun bir sui qesd olub olmadiginin mueyyen edilmesi ucun aparilan arasdirmalar neticesinde bedende zeherin tapildigi lakin Ozalin zeherdenmi yoxsa basqa sebebdenmi olduyunun mueyyen olmadigi bildirilmisdir Menbe RedakteTurkustan qezeti 20 aprel 2008 ci il 13 91 Ugur Fatih Buyuk Turkiye Cumhuriyeti ni kuracakti 22 yanvar 2012 Hemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Turqut Ozal amp oldid 6012747, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.