Tuzkan gölü (özb.Tuzkon, Тузкон) — Özbəkistan ərazisində yerləşən azca şorsulu göl. Arnasay sisteminə daxil olan göllər arasında Aydarkuldan sonra ikinci böyük göldür.
Arnasay du hövzəsinə daxil olan digər göllər kimi toplsyıcı sularla qidalanır. Bununla belə bu sistemin digər göllərindən fərqli olaraq Tuzkan gölü təbii kökə malikdir. Belə ki, nə zamansa onu hazırda yerləşdiyi ərazidə göl olmuşdur. Bununla belə hazırda mövcud olan göl antropogen məşhəllidir və insan əməyinin nəticədidir.
Təsviri
Göl Cizak vilayətinin Fərqanə tümənliyində yerləşir. Cizak şəhərindən 56 km şimal-şərqdə qərarlaşır. Qızılqum səhrasının uzaq şərq nöqtədisini təşkil edir. Gölün maksimal dərinliyi 20 metr təşkil edir. Gölün sahəsi 705 km²-dir
Aynasak sisteminə daxil göllər arasında ən cənubda yerləşənidir. Şimal-qərbdən Aydarkul ilə kanalla birləşir. Şimal-qərbdən cənub-şərqə uzanmış üçbucaq formaya malikdir. Hazırda gölün uzunluğu 35 km təşkil edir. Eni isə 22–25 km arasında dəyişir. Göl dəniz səviyyəsindən 237 metr yüksəklikdə yerləşir. Bölgənin digər gölləri kimi oda sabit sahillərinə malik deyildir. Su səthinin 15-20% ara bilir.
Gölün şimal-şərq sahilləri güçlü şəkildə parçalanmışdır. Bu hissədə çoxlu sayda uzun və ensiz körfəzlər vardır. Onlardan bəzisi hətta ayrı bir su hövzəsini əmələ gətirirlər. Göl ətrafında çoxlu sayda şoranlıqlar vardır. Gölün bu hissələrində kiçiçik adalar vardır. Gölün ətrafı səhranın qumluqları ilə əhatələnmişdir. Küləklər səhranın tizanağını gölə sovurur. Ətrafında saksaul və qamış kolları ətafə basmışdır.
Cənub sahilləri düz xətt üzrə uzanır. Gölə sorulu Klı çayı tökülür (Akbulak kollektoru vı Mərkəzi açlıq kollektoru). Göldən bir qədər aralıda Toqay və Tuzçikudukkul gölləri yerləşir. Gölün yaxın bölgələri bataqlaqlaşmışdır.
Cənub-qərbdən sahilləri elə də hündür olmayan Pistalitau silsiləsi ilə əhatələnir. Qərqdən isə göl qum təpələri ilə sərhədlənmişdir.
1969-cu ilə qədər göl elədə böyük olmayan və mövsümdən asını olaraq sahəsində artıb-azalma müşahidə edilən göl olmuşdur. Bəzi isti illilərdə isə hətta göl tamamən quruyurdu. Hidroloq N. A. Kenesarinin fikirinə görə göl nə zamansa mövcud olmuş Aral-Xəzər hövzəninim bir hisdədini təşkil etmişdir. 1969-cu ildə Çardar su anbarına həddindən artıq suyun (21 km²) toplanması ilə əlaqədar daşqın ba verir. Nəticədə Aydar çökəkliyi su ilə dolur. Sonrakı suyun quruması ekoloji problemə qətirib çıxarmışdır. 1980-ci ildə Aydarkul və Tuzkan gölləri arasında damba inşa edilmişdir. Mütəmadi axıntılar baş verirdi. 1994-cü ildə növbəti güçlü su talanılmasından sonra (9,3 km³) damba dağılmışdır. İki göl yenidən birləşmişdir. Tuzkan gölünün şimalı tsmamən yuyulmuşdur.
Mənbə
Глеб Глазырин. От Арала до Арнасая. Озёра Узбекистана сегодня
Портал Государственного комитета Республики Узбекистан по охране природы — Об экологической ситуации на Айдаро-Арнасайской системе озер[ölü keçid]
Наталия Шулепина. Зимний паводок на Сырдарье // «Правда Востока», 11.III.2005
Чембарисов Э. И., Шамсиев М. К. Многоблочный комплекс метод оценки состояния водных объектов // Проблемы освоения пустынь — Ашхабад, 2008, №3 2016-03-05 at the Wayback Machine
Филатова Е. А. Изменение авиафауны озера Тузкан за 100-летний период // Материалы международной конференции «Наземные позвоночные животные аридных экосистем» — Ташкент, 2012
İstinadlar
Словарь современных географических названий. — Екатеринбург: У-Фактория. Под общей редакцией акад. В. М. Котлякова. 2006; ст. «Арнасайская система»
Туризм в Узбекистане — Водоёмы Узбекистана
Oktyabr 01, 2021
tuzkan, gölü, özb, tuzkon, Тузкон, özbəkistan, ərazisində, yerləşən, azca, şorsulu, göl, arnasay, sisteminə, daxil, olan, göllər, arasında, aydarkuldan, sonra, ikinci, böyük, göldür, özb, tuzkonümumi, məlumatlarmütləq, hündürlüyü, meni, kmuzunluğu, kmsahəsi, d. Tuzkan golu 1 ozb Tuzkon Tuzkon Ozbekistan erazisinde yerlesen azca sorsulu gol 2 Arnasay sistemine daxil olan goller arasinda Aydarkuldan sonra ikinci boyuk goldur Tuzkan goluozb TuzkonUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 237 mEni 22 25 kmUzunlugu 35 kmSahesi 705 km Derin yeri 20 mTokulen cay KliYerlesmesi40 36 00 sm e 67 29 00 s u Olke OzbekistanTuzkan goluArnasay du hovzesine daxil olan diger goller kimi toplsyici sularla qidalanir Bununla bele bu sistemin diger gollerinden ferqli olaraq Tuzkan golu tebii koke malikdir Bele ki ne zamansa onu hazirda yerlesdiyi erazide gol olmusdur Bununla bele hazirda movcud olan gol antropogen meshellidir ve insan emeyinin neticedidir Tesviri RedakteGol Cizak vilayetinin Ferqane tumenliyinde yerlesir Cizak seherinden 56 km simal serqde qerarlasir Qizilqum sehrasinin uzaq serq noqtedisini teskil edir Golun maksimal derinliyi 20 metr teskil edir Golun sahesi 705 km dirAynasak sistemine daxil goller arasinda en cenubda yerlesenidir Simal qerbden Aydarkul ile kanalla birlesir Simal qerbden cenub serqe uzanmis ucbucaq formaya malikdir Hazirda golun uzunlugu 35 km teskil edir Eni ise 22 25 km arasinda deyisir Gol deniz seviyyesinden 237 metr yukseklikde yerlesir Bolgenin diger golleri kimi oda sabit sahillerine malik deyildir Su sethinin 15 20 ara bilir Golun simal serq sahilleri guclu sekilde parcalanmisdir Bu hissede coxlu sayda uzun ve ensiz korfezler vardir Onlardan bezisi hetta ayri bir su hovzesini emele getirirler Gol etrafinda coxlu sayda soranliqlar vardir Golun bu hisselerinde kicicik adalar vardir Golun etrafi sehranin qumluqlari ile ehatelenmisdir Kulekler sehranin tizanagini gole sovurur Etrafinda saksaul ve qamis kollari etafe basmisdir Cenub sahilleri duz xett uzre uzanir Gole sorulu Kli cayi tokulur Akbulak kollektoru vi Merkezi acliq kollektoru Golden bir qeder aralida Toqay ve Tuzcikudukkul golleri yerlesir Golun yaxin bolgeleri bataqlaqlasmisdir Cenub qerbden sahilleri ele de hundur olmayan Pistalitau silsilesi ile ehatelenir Qerqden ise gol qum tepeleri ile serhedlenmisdir 1969 cu ile qeder gol elede boyuk olmayan ve movsumden asini olaraq sahesinde artib azalma musahide edilen gol olmusdur Bezi isti illilerde ise hetta gol tamamen quruyurdu Hidroloq N A Kenesarinin fikirine gore gol ne zamansa movcud olmus Aral Xezer hovzeninim bir hisdedini teskil etmisdir 1969 cu ilde Cardar su anbarina heddinden artiq suyun 21 km toplanmasi ile elaqedar dasqin ba verir Neticede Aydar cokekliyi su ile dolur Sonraki suyun qurumasi ekoloji probleme qetirib cixarmisdir 1980 ci ilde Aydarkul ve Tuzkan golleri arasinda damba insa edilmisdir Mutemadi axintilar bas verirdi 1994 cu ilde novbeti guclu su talanilmasindan sonra 9 3 km damba dagilmisdir Iki gol yeniden birlesmisdir Tuzkan golunun simali tsmamen yuyulmusdur Menbe RedakteGleb Glazyrin Ot Arala do Arnasaya Ozyora Uzbekistana segodnya Portal Gosudarstvennogo komiteta Respubliki Uzbekistan po ohrane prirody Ob ekologicheskoj situacii na Ajdaro Arnasajskoj sisteme ozer olu kecid Nataliya Shulepina Zimnij pavodok na Syrdare Pravda Vostoka 11 III 2005 Chembarisov E I Shamsiev M K Mnogoblochnyj kompleks metod ocenki sostoyaniya vodnyh obektov Problemy osvoeniya pustyn Ashhabad 2008 3 Arxivlesdirilib 2016 03 05 at the Wayback Machine Filatova E A Izmenenie aviafauny ozera Tuzkan za 100 letnij period Materialy mezhdunarodnoj konferencii Nazemnye pozvonochnye zhivotnye aridnyh ekosistem Tashkent 2012Istinadlar Redakte Slovar sovremennyh geograficheskih nazvanij Ekaterinburg U Faktoriya Pod obshej redakciej akad V M Kotlyakova 2006 st Arnasajskaya sistema Turizm v Uzbekistane Vodoyomy UzbekistanaMenbe https az wikipedia org w index php title Tuzkan golu amp oldid 5946941, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
