Trilobitlər dəniz buğumayaqlılarıdır. Onlar paleozoyun ortalarında geniş yayılmış, paleozoyun axırlarında isə nəsli kəsilmişdir. Qazıntı halında tapılmış qalıqlarına əsasən trilobitlərin 4000-ə qədər növü təsvir edilmişdir. Trilobitlər kembri, ordovik, silur, devon dövrlərində çoxsaylı olmuş, karbonda onların sayı azalaraq, permdə tamamilə nəsli kəsilmişdir. Onların qazıntı halında tapılmış, yaxşı saxlanılmış möhkəm zirehləri paleozoyun əvvəllərində geoloji sistemin öyrənilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Xarici quruluşu
Trilobitlərin bədən ölçüləri 2-10 sm, nadir hallarda 75 sm olan buğumayaqlılardır. Primitiv quruluşlu nümayəndələrinin bədəni 2 şöbədən: baş və homonom buğumlu gövdədən ibarətdir. Bədən kiçik anal pərlə- telsonla nəhayətlənir. Nisbətən yüksək quruluşlu trilobitlərdə telson və bir neçə arxa buğum birləşərək, üçüncü-arxa və ya quyruq(piqidium) şöbəni əmələ gətirir. Bədən orta hissədən uzununa istiqamətdə şırımla 3 hissəyə: ox hissə, raxis adlanan qabarıq orta hissə və sıxlaşmış yan hissələrə (plevra) bölünür. Bədənləri həm uzununa, həm eninə istiqamətdə üç hissəyə bölündüyünə görə, bu heyvanlara trilobitlər adı verilmişdir. Bədən bel hissədən möhkəm zirehlə, qarın tərəfdən nazik örtüklə örtülmüşdür. Buğumlar bir-birilə hərəkətli birləşdiyi üçün, trilobitlərin bədəni qarın tərəfə bükülmək qabiliyyətinə malik olmuşdur. Baş hissə akrondan və dörd ədəd ağızdan sonrakı buğumdan əmələ gəlmişdir. Akron ayparaşəkilli baş zirehinin ön və yan tərəflərini əmələ gətirir. Baş zirehinin dorzal hissəsində bir cüt fasetli göz, bəzən sadə gözcük, ventral hissəsində isə ağızdan öndə, cüt sapşəkilli antenullalar yerləşmişdir. Ağızdan sonra başda 4 cüt ikişaxəli ətraflar yerləşir. Bu ətraflar gövdədə yerləşən ətraflardan seçilmir. Bütün bu ətraflar ikişaxəlidir. Ətaflar endit adlanan çeynəyici törəmələrə malikdir.
İnkişafı
Trilobitlərin inkişafı metamorfozla olur. Yumurtadan 1 mm-ə qədər ölçüdə protaspis sürfəsi çıxır. İnkişafın ilk mərhələsində sürfə bütöv bədənə malik olur. Sonradan bədən-gözlərə və antenullalara malik baş pərinə, 4 baş buğumuna və anal pərinə bölünür. Bu buğumlar larval adlanır. Trilobitin inkişafının sonraki mərhələsində telsondan öndə yerləşən buğumlar formalaşmağa başlayır. Sürfə qabıq dəyişməklə inkişaf edərək yetkin fərdə çevrilir.
Nəslinin kəsilmə səbəbləri
Trilobitlərin məhv olması, nəslinin kəsilməsi bir çox səbəblərlə izah edilir. Əsas səbəb olaraq, abiotik amillərin təsiri və trilobitlərin təbii düşmənləri göstərilir. Trilobitlərin təbii düşmənləri- xərçəng-əqrəblər, başayaqlı molyusklar və qədim balıqlar hesab olunur. Bunu onların zireh örtüyü, qarın tərəfə burulması və s. əlamətlər təsdiq edir. Trilobitlər dənizlərin müxtəlif dərinliklərində yaşayaraq, üzən, dib həyat tərzi keçirən və s. formaları olmuşdur. Çöküntülərin geoloji dövrlər üzrə təyin edilməsində trilobitlərin böyük əhəmiyyəti vardır.
trilobitkimilər, trilobitomorpha, buğumayaqlılar, arthropoda, tipinə, nəsli, kəsilmiş, yarımtipdir, cyphaspis, tafilaletelmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımbölmə, ilkağızlılartipüstü, ecdysozoatip, buğumayaqlılaryarımtip, elmi, adıtrilobitomorphasiniflərimarell. Trilobitkimiler lat Trilobitomorpha Bugumayaqlilar lat Arthropoda tipine aid nesli kesilmis yarimtipdir TrilobitkimilerCyphaspis tafilaletElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimbolme IlkagizlilarTipustu EcdysozoaTip BugumayaqlilarYarimtip TrilobitkimilerElmi adiTrilobitomorphaSinifleriMarellomorpha Trilobitler Merostomoideyler Hemikrustasiler VikinnovlerdetesnifatVikianbardasekilUTMS 1 NCBI 1 Mundericat 1 Umumi xarakteristika 2 Xarici qurulusu 3 Inkisafi 4 Neslinin kesilme sebebleri 5 Xarici kecidler 6 Hemcinin bax 7 Edebiyyat 8 IstinadlarUmumi xarakteristika RedakteTrilobitler deniz bugumayaqlilaridir Onlar paleozoyun ortalarinda genis yayilmis paleozoyun axirlarinda ise nesli kesilmisdir Qazinti halinda tapilmis qaliqlarina esasen trilobitlerin 4000 e qeder novu tesvir edilmisdir Trilobitler kembri ordovik silur devon dovrlerinde coxsayli olmus karbonda onlarin sayi azalaraq permde tamamile nesli kesilmisdir Onlarin qazinti halinda tapilmis yaxsi saxlanilmis mohkem zirehleri paleozoyun evvellerinde geoloji sistemin oyrenilmesinde muhum ehemiyyet kesb edir Xarici qurulusu RedakteTrilobitlerin beden olculeri 2 10 sm nadir hallarda 75 sm olan bugumayaqlilardir Primitiv quruluslu numayendelerinin bedeni 2 sobeden bas ve homonom bugumlu govdeden ibaretdir Beden kicik anal perle telsonla nehayetlenir Nisbeten yuksek quruluslu trilobitlerde telson ve bir nece arxa bugum birleserek ucuncu arxa ve ya quyruq piqidium sobeni emele getirir Beden orta hisseden uzununa istiqametde sirimla 3 hisseye ox hisse raxis adlanan qabariq orta hisse ve sixlasmis yan hisselere plevra bolunur Bedenleri hem uzununa hem enine istiqametde uc hisseye bolunduyune gore bu heyvanlara trilobitler adi verilmisdir Beden bel hisseden mohkem zirehle qarin terefden nazik ortukle ortulmusdur Bugumlar bir birile hereketli birlesdiyi ucun trilobitlerin bedeni qarin terefe bukulmek qabiliyyetine malik olmusdur Bas hisse akrondan ve dord eded agizdan sonraki bugumdan emele gelmisdir Akron ayparasekilli bas zirehinin on ve yan tereflerini emele getirir Bas zirehinin dorzal hissesinde bir cut fasetli goz bezen sade gozcuk ventral hissesinde ise agizdan onde cut sapsekilli antenullalar yerlesmisdir Agizdan sonra basda 4 cut ikisaxeli etraflar yerlesir Bu etraflar govdede yerlesen etraflardan secilmir Butun bu etraflar ikisaxelidir Etaflar endit adlanan ceyneyici toremelere malikdir 1 Inkisafi RedakteTrilobitlerin inkisafi metamorfozla olur Yumurtadan 1 mm e qeder olcude protaspis surfesi cixir Inkisafin ilk merhelesinde surfe butov bedene malik olur Sonradan beden gozlere ve antenullalara malik bas perine 4 bas bugumuna ve anal perine bolunur Bu bugumlar larval adlanir Trilobitin inkisafinin sonraki merhelesinde telsondan onde yerlesen bugumlar formalasmaga baslayir Surfe qabiq deyismekle inkisaf ederek yetkin ferde cevrilir Neslinin kesilme sebebleri RedakteTrilobitlerin mehv olmasi neslinin kesilmesi bir cox sebeblerle izah edilir Esas sebeb olaraq abiotik amillerin tesiri ve trilobitlerin tebii dusmenleri gosterilir Trilobitlerin tebii dusmenleri xerceng eqrebler basayaqli molyusklar ve qedim baliqlar hesab olunur Bunu onlarin zireh ortuyu qarin terefe burulmasi ve s elametler tesdiq edir Trilobitler denizlerin muxtelif derinliklerinde yasayaraq uzen dib heyat terzi keciren ve s formalari olmusdur Cokuntulerin geoloji dovrler uzre teyin edilmesinde trilobitlerin boyuk ehemiyyeti vardir Xarici kecidler RedakteTRILOBITY OBITATELI PALEOZOYa 10 Terrific Facts About Trilobites Gallery of TrilobitesHemcinin bax RedakteBugumayaqlilarXeliserlilerXercengkimilerEdebiyyat RedakteAgayev B I Zeynalova Z A Onurgasizlar zoologiyasi Baki Tehsil 2008 568 s seh 347Istinadlar Redakte Agayev B I Zeynalova Z A Onurgasizlar zoologiyasi Baki Tehsil 2008 568 s seh 347Menbe https az wikipedia org w index php title Trilobitkimiler amp oldid 5953132, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
