Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tilia begoniifolia (lat. Tilia begoniifolia) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin cökə cinsinə aid bitki növü.
| Tilia begoniifolia | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Tilia begoniifolia | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Ümumi yayılması
Rusiya, Gürcüstan, Ermənistan, Türkiyə və İranda yаyılmışdır. Böyük və Kiçik Qаfqаzdа, Lənkərаn rаyоnunun аşаğı düzən hissədən bаşlаmış yüksək dаğ qurşаğınа qədər mеşələrdə yаyılmışdır. Azərbaycanın nadir bitkisidir. Tək-tək və ya qrup şəklində, quru daşlı yamaclarda fıstıq-vələs meşələrində, 1900–2500 m yüksəkliklərdə rast gəlinir. Azərbaycanda arealı geniş deyildir. Yamac və dərələrin qarışıq yarpaqlı meşələrində rast gəlinir.
Bioloji xüsusiyyətləri
Təbiətdə hündürlüyü 35 m-ədək оlаn iri аğаcdır. Gövdəsinin diametri 100-150 sm çatan, enli şaxələnmiş budaqlıdır. Gövdəsinin qabığı tünd boz rəngdə, uzununa şırımlıdır. Cavan zoğları və tumurcuqları qırmızımtıl-qonur, çılpaqdır. Yarpaqlarının uzunluğu 4-8 sm, eni 5-8 sm, yumru və ya enli oval, ucları dartılmış kəsik-kəsik, qıraqları diş-dişli, üstü çılpaq, parlaq yaşıl, altı açıq yaşıl, damarcıqlar boyu tüklüdür və növbəli düzülür. Yarpaqların damarlarının künclərində dəstə şəklində ağımtıl tükcüklər yerləşir. Çiçəkləri аğımtılsаrı rənglidir. Çiçəkqrupu 3-8 (10) çiçəklidir. Çiçəkaltlığının yarpağı 8-12 sm uzunluqda, çiçəkləri ətirli, diametri 8–15 mm, açıq sarı rəngdədir. Meyvələri kürəvari və ya oval, hamar və ya zəif qabırğalı, uzunluğu 10–12 mm, 3,5–7 diametrdə, 4-5 qabırğalı, sıx keçəvari tüklənmişdir.
Çохаlmаsı
Təbiətdə generativ və vegetativ yolla çoxalır. Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri bаşlıcа оlаrаq insаn fəаliyyətidir. Mədəni şəraitdə Nəbatat bağlarında becərilir.nXüsusi qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur. Azərbaycanın "Qırmızı Kitabı"na daxil edilməsi zəruridir. Yarpaqlarının görünüşü dəyirmi və ya enli-ovaldır, uzunluğu 4-8 sm, eni 5-8 sm-dir, qaidə hissəsi girintili-çıxıntılı və ya girdə, qismən köndələn və ya bərabəryanlıdır, təpə hissədə dartılmış kələ-kötür formadadır, üst tərəfdən çılpaq, alt tərəfdən damar boyunca səpələnmiş tükcüklüdür, damarların künc hissəsində qəhvəyi və sarımtıl tüklərdən ibarət saqqalcığı vardır, kənarları dişli-mişarvaridir, dişcikləri uc tərəfə doğru uzanmış və uzunluğu 1–2 mm-dir.
Çiçək
Çiçək qrupu 3-8 (10) ədəd çiçəkdən ibarətdir. Çiçəkləri tutqun-sarı rəngli, diametri 8–15 mm-dir, ətirlidir, sütuncuğu çılpaqdır. Meyvələri şarşəkilli və ya ovaldır, hamar və yaxud zəif nəzərə çarpan qabırğası vardır, uzunluğu 10–12 mm-ə qədərdir. Çiçəkləməsi İyun-İyul. Meyvə verməsi Avqust-Sentyabr.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Arıçılıq üçün böyük əhəmiyyəti vardır. Yüksək keyfiyyətli bal verir. Çİçəkləri dərman məqsədilə yığılır. Çiçəklərindən alınan efir yağları parfümeriyada istifadə olunur. Oduncağı müxtəlif xarrat məmulatlarını düzəltmək üçün istifadə olunur. Dekorativ əhəmiyyətli bitkidir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tilia begoniifolia lat Tilia begoniifolia bitkiler aleminin emekomecicicekliler destesinin emekomecikimiler fesilesinin coke cinsine aid bitki novu Tilia begoniifoliaElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste EmekomeciciceklilerFesile EmekomecikimilerYarimfesile Cins CokeNov Tilia begoniifoliaBeynelxalq elmi adiTilia begoniifolia Steven 1846Sekil axtarisiNCBI 2923417Umumi yayilmasiRusiya Gurcustan Ermenistan Turkiye ve Iranda yayilmisdir Boyuk ve Kicik Qafqazda Lenkeran rayonunun asagi duzen hisseden baslamis yuksek dag qursagina qeder meselerde yayilmisdir Azerbaycanin nadir bitkisidir Tek tek ve ya qrup seklinde quru dasli yamaclarda fistiq veles meselerinde 1900 2500 m yuksekliklerde rast gelinir Azerbaycanda areali genis deyildir Yamac ve derelerin qarisiq yarpaqli meselerinde rast gelinir Bioloji xususiyyetleriTebietde hundurluyu 35 m edek olan iri agacdir Govdesinin diametri 100 150 sm catan enli saxelenmis budaqlidir Govdesinin qabigi tund boz rengde uzununa sirimlidir Cavan zoglari ve tumurcuqlari qirmizimtil qonur cilpaqdir Yarpaqlarinin uzunlugu 4 8 sm eni 5 8 sm yumru ve ya enli oval uclari dartilmis kesik kesik qiraqlari dis disli ustu cilpaq parlaq yasil alti aciq yasil damarciqlar boyu tukludur ve novbeli duzulur Yarpaqlarin damarlarinin kunclerinde deste seklinde agimtil tukcukler yerlesir Cicekleri agimtilsari renglidir Cicekqrupu 3 8 10 ciceklidir Cicekaltliginin yarpagi 8 12 sm uzunluqda cicekleri etirli diametri 8 15 mm aciq sari rengdedir Meyveleri kurevari ve ya oval hamar ve ya zeif qabirgali uzunlugu 10 12 mm 3 5 7 diametrde 4 5 qabirgali six kecevari tuklenmisdir CohalmasiTebietde generativ ve vegetativ yolla coxalir Tebii ehtiyatinin deyisilmesi sebebleri baslica olaraq insan fealiyyetidir Medeni seraitde Nebatat baglarinda becerilir nXususi qebul edilmis qoruma tedbiri yoxdur Azerbaycanin Qirmizi Kitabi na daxil edilmesi zeruridir Yarpaqlarinin gorunusu deyirmi ve ya enli ovaldir uzunlugu 4 8 sm eni 5 8 sm dir qaide hissesi girintili cixintili ve ya girde qismen kondelen ve ya beraberyanlidir tepe hissede dartilmis kele kotur formadadir ust terefden cilpaq alt terefden damar boyunca sepelenmis tukcukludur damarlarin kunc hissesinde qehveyi ve sarimtil tuklerden ibaret saqqalcigi vardir kenarlari disli misarvaridir discikleri uc terefe dogru uzanmis ve uzunlugu 1 2 mm dir CicekCicek qrupu 3 8 10 eded cicekden ibaretdir Cicekleri tutqun sari rengli diametri 8 15 mm dir etirlidir sutuncugu cilpaqdir Meyveleri sarsekilli ve ya ovaldir hamar ve yaxud zeif nezere carpan qabirgasi vardir uzunlugu 10 12 mm e qederdir Ciceklemesi Iyun Iyul Meyve vermesi Avqust Sentyabr Teserrufat ehemiyyetiAriciliq ucun boyuk ehemiyyeti vardir Yuksek keyfiyyetli bal verir CIcekleri derman meqsedile yigilir Ciceklerinden alinan efir yaglari parfumeriyada istifade olunur Oduncagi muxtelif xarrat memulatlarini duzeltmek ucun istifade olunur Dekorativ ehemiyyetli bitkidir IstinadlarHemcinin bax