Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Terek qumuqları — Çeçenistan, Şimali Osetiya və Alaniya ərazilərində Terek çayı boyunca yaşayan qumuqların etnik qrupu. 2010-cu ildə keçirilmiş Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına görə sayları təxminən 28 min nəfərdir. İnanc olaraq müsəlman sünnidirlər. İki etnik alt qrupa bölünürlər braqunlar (Çeçenistanın Qudermes və Qroznı rayonlarında yaşayırlar) və mozdoklular (ya da mozdok qumuqları, Şimali Osetiya Alaniya respublikasında Mozdok rayonunda yaşayırlar).
 | |||||||||
| 2010-cu il siyahıyaalınmasına görə qumuqların yaşadıqları ərazilər | |||||||||
| Özünüadlandırma | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| (qum:qumuqlar, къумукълар) | |||||||||
| Ümumi sayı | |||||||||
| 28 min nəfər | |||||||||
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||
| |||||||||
| Dili | |||||||||
| Dini | |||||||||
| Daxildir | |||||||||
| Türk xalqları |
Tarixi
Göründüyü qədər terek qumuqları qıpçaqlara qədər Terek çayının bütün sağ sahili boyunca və Sunjey çayı arasında yaşayan tümenlərdən törəyiblər. Bütün bu ərazilər XVI əsrə qədər Tümen xanlığının ərazisinə daxil olub. XVI əsrdən XVII əsrə qədər bu ərazilər Tarku şamxallığından asılı olan və əhalisinin böyük hissəsini qumuqlar təşkil edən Braqun hakimliyinin tərkibində olub. General Yermolovun məktublarında bunlar yazılıb:
 | Vəba kabardinlərə qarşı bizim müttəfiqimiz idi. O Kiçik Kabardanın bütün əhalisini məhv edib Böyük Kabardada böyük boşluqlar yaratdı. Onları o dərəcədə zəiflətdi ki onlar artıq əvvəlki kimi böyük güclə toplana bilmirdilər. Ancaq kiçik qruplar şəklində hücumlar edirdilər. Yoxsa böyük ərazi boyunca səpələnmiş hissələrimiz böyük təhlükəsi ilə üzləşə bilərdilər. Çeçenlərdən sonra Terek çayının sağ sahili boyunca andreevski, aksaevski və kostexovski xalqları yaşayırlar. Özlərini qumuq adlandıran onlar əvvəldən bizim təbəəmizdirlər. Hər üç qumuq hakimliyi yaşına görə böyük şahzadə və ya bəy tərəfindən ardıcıllıqla idarə edilirdi. Çox vaxt belə alınırdı ki ən bacarıqlılar idarə edirdilər. Bu bölgələrdə yaşayan əhali əhəmiyyətsizdir xəzinələrində heç bir gəlir yoxdur. |  |
Məhz vəba vaxtilə XVII – XVIII əsrlərdə qumuqlar tərəfindən sıx məskunlaşmış qumuq düzənliklərinin boşalmasına səbəb oldu.
XVII əsrin sonu XVIII əsrdən etibarən bütün bu ərazilərə çeçenlər köçməyə başlayırlar. Qumuq əhalisinin əksəriyyəti isə bu əraziləri tərk edirlər.
Terek vilayəti bölündükdən sonra terek qumuqları əsasən Dağıstanda yaşayan qumuq etnosundan ayrı düşərək ayrıca etnik qrup kimi formalaşdılar. Onların hazırda yaşadıqları ərazilər sonradan formalaşdırılmış Çeçenistan Respublikası və Şimali Osetiya ərazisində yerləşir.
Terek qumuqlarının yaşadıqları yaşayış məskənləri
Braqunlar – Braqun kəndi (qum Borağan), Vinoqradnoe (qum Bammatyurt), Darbanxi (qum İstisuv)
Mozdoklar – Qızılyar (Quçukyurt), Predqornoe (qum Borasuvotar), Malıy Malqobek (Qiççiotar) Kalininskiy
İstinadlar
- "Гудермесский район (2002)" (rus. ). ethno-kavkaz.narod.ru. 26 yanvar 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2020.
- "Грозненский район (2002)" (rus. ). ethno-kavkaz.narod.ru. 26 yanvar 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2020.
- "Моздокский район (2002)" (rus. ). ethno-kavkaz.narod.ru. 1 noyabr 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2020.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Terek qumuqlari Cecenistan Simali Osetiya ve Alaniya erazilerinde Terek cayi boyunca yasayan qumuqlarin etnik qrupu 2010 cu ilde kecirilmis Umumrusiya ehalinin siyahiya alinmasina gore saylari texminen 28 min neferdir Inanc olaraq muselman sunnidirler Iki etnik alt qrupa bolunurler braqunlar Cecenistanin Qudermes ve Qrozni rayonlarinda yasayirlar ve mozdoklular ya da mozdok qumuqlari Simali Osetiya Alaniya respublikasinda Mozdok rayonunda yasayirlar Terek qumuqlari 2010 cu il siyahiyaalinmasina gore qumuqlarin yasadiqlari eraziler2010 cu il siyahiyaalinmasina gore qumuqlarin yasadiqlari erazilerOzunuadlandirma qum qumuqlar kumuklar Umumi sayi28 min neferYasadigi erazilerRusiya 28 300 2010 Simali Osetiya 16 092 2010 Cecenistan 12 221 2010 DiliQumuq diliDiniIslamDaxildirTurk xalqlariTarixiGorunduyu qeder terek qumuqlari qipcaqlara qeder Terek cayinin butun sag sahili boyunca ve Sunjey cayi arasinda yasayan tumenlerden toreyibler Butun bu eraziler XVI esre qeder Tumen xanliginin erazisine daxil olub XVI esrden XVII esre qeder bu eraziler Tarku samxalligindan asili olan ve ehalisinin boyuk hissesini qumuqlar teskil eden Braqun hakimliyinin terkibinde olub General Yermolovun mektublarinda bunlar yazilib Veba kabardinlere qarsi bizim muttefiqimiz idi O Kicik Kabardanin butun ehalisini mehv edib Boyuk Kabardada boyuk bosluqlar yaratdi Onlari o derecede zeifletdi ki onlar artiq evvelki kimi boyuk gucle toplana bilmirdiler Ancaq kicik qruplar seklinde hucumlar edirdiler Yoxsa boyuk erazi boyunca sepelenmis hisselerimiz boyuk tehlukesi ile uzlese bilerdiler Cecenlerden sonra Terek cayinin sag sahili boyunca andreevski aksaevski ve kostexovski xalqlari yasayirlar Ozlerini qumuq adlandiran onlar evvelden bizim tebeemizdirler Her uc qumuq hakimliyi yasina gore boyuk sahzade ve ya bey terefinden ardicilliqla idare edilirdi Cox vaxt bele alinirdi ki en bacariqlilar idare edirdiler Bu bolgelerde yasayan ehali ehemiyyetsizdir xezinelerinde hec bir gelir yoxdur Mehz veba vaxtile XVII XVIII esrlerde qumuqlar terefinden six meskunlasmis qumuq duzenliklerinin bosalmasina sebeb oldu XVII esrin sonu XVIII esrden etibaren butun bu erazilere cecenler kocmeye baslayirlar Qumuq ehalisinin ekseriyyeti ise bu erazileri terk edirler Terek vilayeti bolundukden sonra terek qumuqlari esasen Dagistanda yasayan qumuq etnosundan ayri duserek ayrica etnik qrup kimi formalasdilar Onlarin hazirda yasadiqlari eraziler sonradan formalasdirilmis Cecenistan Respublikasi ve Simali Osetiya erazisinde yerlesir Terek qumuqlarinin yasadiqlari yasayis meskenleriBraqunlar Braqun kendi qum Boragan Vinoqradnoe qum Bammatyurt Darbanxi qum Istisuv Mozdoklar Qizilyar Qucukyurt Predqornoe qum Borasuvotar Maliy Malqobek Qicciotar KalininskiyIstinadlar Gudermesskij rajon 2002 rus ethno kavkaz narod ru 26 yanvar 2012 tarixinde Istifade tarixi 2 oktyabr 2020 Groznenskij rajon 2002 rus ethno kavkaz narod ru 26 yanvar 2012 tarixinde Istifade tarixi 2 oktyabr 2020 Mozdokskij rajon 2002 rus ethno kavkaz narod ru 1 noyabr 2012 tarixinde Istifade tarixi 2 oktyabr 2020