Fransa ilə İranın yaxınlaşması İngiltərəni ciddi şəkildə narahat etməyə başladı. İngilislər bu yaxınlaşmanın təsirini aradan qaldırmaq üçün tədbirlər həyata keçirdi. Fətəli şahın sarayına eyni zamanda iki elçilik göndərildi. Bombeydən Con Malkolm, Londondan isə Harford Cons danışıqlar üçün yola düşdü. Şirazda danışıqlara başlayan Malkolm böyük tələblər irəli sürdüyünə görə ciddi müqavimətlə rastlaşdı və Hindistana qayıtdı. Danışıqların aparılması Consa həvalə edildi. O, Qardanın Tehrandan çıxmasından iki gün sonra buraya gəldi. Lakin bu zaman maraqlı bir hadisə baş verdi. Bombeydən lord Minto Tehran sarayında baş verənlərdən xəbərsiz olduğundan Consun burada elə bir işi qalmadığını əsas tutaraq onu səlahiyyətindən məhrum etdi. Lakin Cons bununla hesablaşmayaraq kral III Georqun (1760-1811/1820) vəkili kimi danışıqları davam etdirir. 1809-cu il 12 martdaİran şahının birinci naziri Mirzə Şəfi ilə ilk İngiltərə-İranTehranmüqaviləsini imzaladılar.
Müqavilənin şərtləri
I və II maddələr müqavilənin bağlanması şərtinə həsr edilmişdi. Qeyd olunurdu ki, qəti müqavilə hazırlamaq üçün müəyyən vaxt lazımdır, lakin beynəlxalq vəziyyət təcili tədbirlər görülməsini tələb etdiyindən ilkin saziş əldə edilmişdir. Bu saziş əsasında "iki monarx, onların vərəsələri, təbəələri, mülkləri, əyalətləri və ölkələri arasında əbədi dostluq haqqında qəti müqavilə imzalanacaqdır". III maddə ilə ilk müqavilə bağlandıqdan sonra İranın hər hansı Avropa dövlətilə bağladığı istənilən müqavilə və ya saziş etibarsız elan olunurdu. İstənilən Avropa dövlətinin silahlı qüvvələrinə İran ərazisi vasitəsilə Hindistan və ya bu ölkənin limanları istiqamətində keçməyə icazə verilmirdi. IV maddədə deyilirdi ki, "hər hansı Avropa dövlətinin silahlı qüvvələrinin İran ərazisinə soxulduğu halda İngiltərə şaha hücum etmiş qüvvələri qovmaq üçün kifayət miqdarda öz silahlı qüvvələrini və ya onun əvəzinə maliyyə yardımı və silahlar-toplar, tüfənglər və s. həmçinin zabitlər verir; əsgəri təchizatın, silahlı qüvvələrin kəmiyyəti və maliyyə yardımının məbləği qəti müqavilədə müəyyənləşdiriləcəkdir. İngiltərənin belə Avropa dövlətilə müqavilə bağladığı halda İngiltərəİran və bu dövlət arasında sülhə nail olmaq üçün bütün mümkün tədbirləri tətbiq edəcəkdir. Əgər bu cəhdlər müvəffəqiyyətsiz olarsa, onda qəti müqavilə ilə müəyyən olunmuş miqdarda ingilis silahlı qüvvələri və ya maliyyə yardımı İrana soxulmuş Avropa silahlı qüvvələri İran ərazisində qalanadək və ya İran və bu Avropa dövləti arasında sülh bağlananadək şahın sərəncamında qalacaqdır.
Əfqanlar və ya digər dövlət Hindistandakıingilis mülklərinə hücum etdiyi halda İran şahı öz qoşunlarını qəti müqavilədə müəyyən olunmuş şərtlərə uyğun olaraq bu mülkləri müdafiə üçün göndərməlidir. V maddəyə görə əgər Hindistandan Fars körfəzinə gələn ingilis qoşun dəstələri şahın razılığı ilə Xarq adası limanına və ya digər İranlimanına çıxarılardısa, onlar heç bir vəchlə bu yerləri ələ keçirmiş hesab edilməməli və bu dəstələr hazırkı ilk müqavilə bağlandığı vaxtdan şahın sərəncamında olmalı idi. Onların sayı qəti müqavilədə müəyyənləşdirilməli idi. VI maddəyə əsasən əgər Xarq adasına və ya Fars körfəzinin istənilən digər limanına çıxarılmış ingilis qoşunları, şahın arzusu ilə orada qalardısa, onda İran qubernatoru onlara dostcasına yanaşmalı, bu qoşunların həmin zaman mövcud olan ədalətli qiymətlər üzrə azuqə ilə təchiz olunması haqqında Farsın bütün hakimlərinə əmrlər verilməli idi. VIII maddəyə görə şah və əfqanlar arasında müharibə halında İngiltərə əgər yalnız hər iki tərəf sülh bağlamaq üçün vasitəçilik haqqında müraciət etməyincə qarışmamalı idi. VIII maddədə bildirilirdi ki, nə qədər ki, bu müqavilə qüvvədədir, İran şahı İngiltərəyə hər hansı düşmən və ya Hindistandakıingilis ərazisi üçün əlverişsiz və zərərli sazişə girə bilməz. 1809-cu il ilk müqaviləsi İngiltərə tərəfindən ratifikasiya edilmiş və bu sənəd İrana yeni səfir təyin edilmiş Q.Ouzli tərəfindən 1811-ci ildə Tehran sarayına təqdim olunmuşdu.
Mənbə
Жигалина О.И. Великобритания на Среднем Востоке XIX - начала XX в. Анализ внешнеполитических концепций. М.1990
История XIX века. Под ред. проф. Лависса и Рамбо. Перев. с Франц. т.2, М.1938
Кузнецова Н.А. Иран в первой половине XIX века. М.1983
Новая история Ирана. Хрестоматия. М.1988, с.70-72.
Туманович Н.Н. Европейские державы в Персидском заливе в 16-19 вв. М.1982.
Avqust 10, 2021
tehran, müqaviləsi, 1809, iranla, ingiltərə, arasında, bağlanmış, müqavilə, iran, qərb, dövlətlərinin, hədəfində, redaktəfransa, ilə, iranın, yaxınlaşması, ingiltərəni, ciddi, şəkildə, narahat, etməyə, başladı, ingilislər, yaxınlaşmanın, təsirini, aradan, qald. Tehran muqavilesi 1809 Iranla Ingiltere arasinda baglanmis muqavile Iran Qerb dovletlerinin hedefinde RedakteFransa ile Iranin yaxinlasmasi Ingiltereni ciddi sekilde narahat etmeye basladi Ingilisler bu yaxinlasmanin tesirini aradan qaldirmaq ucun tedbirler heyata kecirdi Feteli sahin sarayina eyni zamanda iki elcilik gonderildi Bombeyden Con Malkolm Londondan ise Harford Cons danisiqlar ucun yola dusdu Sirazda danisiqlara baslayan Malkolm boyuk telebler ireli surduyune gore ciddi muqavimetle rastlasdi ve Hindistana qayitdi Danisiqlarin aparilmasi Consa hevale edildi O Qardanin Tehrandan cixmasindan iki gun sonra buraya geldi Lakin bu zaman maraqli bir hadise bas verdi Bombeyden lord Minto Tehran sarayinda bas verenlerden xebersiz oldugundan Consun burada ele bir isi qalmadigini esas tutaraq onu selahiyyetinden mehrum etdi Lakin Cons bununla hesablasmayaraq kral III Georqun 1760 1811 1820 vekili kimi danisiqlari davam etdirir 1809 cu il 12 martda Iran sahinin birinci naziri Mirze Sefi ile ilk Ingiltere Iran Tehran muqavilesini imzaladilar Muqavilenin sertleri RedakteI ve II maddeler muqavilenin baglanmasi sertine hesr edilmisdi Qeyd olunurdu ki qeti muqavile hazirlamaq ucun mueyyen vaxt lazimdir lakin beynelxalq veziyyet tecili tedbirler gorulmesini teleb etdiyinden ilkin sazis elde edilmisdir Bu sazis esasinda iki monarx onlarin vereseleri tebeeleri mulkleri eyaletleri ve olkeleri arasinda ebedi dostluq haqqinda qeti muqavile imzalanacaqdir III madde ile ilk muqavile baglandiqdan sonra Iranin her hansi Avropa dovletile bagladigi istenilen muqavile ve ya sazis etibarsiz elan olunurdu Istenilen Avropa dovletinin silahli quvvelerine Iran erazisi vasitesile Hindistan ve ya bu olkenin limanlari istiqametinde kecmeye icaze verilmirdi IV maddede deyilirdi ki her hansi Avropa dovletinin silahli quvvelerinin Iran erazisine soxuldugu halda Ingiltere saha hucum etmis quvveleri qovmaq ucun kifayet miqdarda oz silahli quvvelerini ve ya onun evezine maliyye yardimi ve silahlar toplar tufengler ve s hemcinin zabitler verir esgeri techizatin silahli quvvelerin kemiyyeti ve maliyye yardiminin meblegi qeti muqavilede mueyyenlesdirilecekdir Ingilterenin bele Avropa dovletile muqavile bagladigi halda Ingiltere Iran ve bu dovlet arasinda sulhe nail olmaq ucun butun mumkun tedbirleri tetbiq edecekdir Eger bu cehdler muveffeqiyyetsiz olarsa onda qeti muqavile ile mueyyen olunmus miqdarda ingilis silahli quvveleri ve ya maliyye yardimi Irana soxulmus Avropa silahli quvveleri Iran erazisinde qalanadek ve ya Iran ve bu Avropa dovleti arasinda sulh baglananadek sahin serencaminda qalacaqdir Efqanlar ve ya diger dovlet Hindistandaki ingilis mulklerine hucum etdiyi halda Iran sahi oz qosunlarini qeti muqavilede mueyyen olunmus sertlere uygun olaraq bu mulkleri mudafie ucun gondermelidir V maddeye gore eger Hindistandan Fars korfezine gelen ingilis qosun desteleri sahin raziligi ile Xarq adasi limanina ve ya diger Iran limanina cixarilardisa onlar hec bir vechle bu yerleri ele kecirmis hesab edilmemeli ve bu desteler hazirki ilk muqavile baglandigi vaxtdan sahin serencaminda olmali idi Onlarin sayi qeti muqavilede mueyyenlesdirilmeli idi VI maddeye esasen eger Xarq adasina ve ya Fars korfezinin istenilen diger limanina cixarilmis ingilis qosunlari sahin arzusu ile orada qalardisa onda Iran qubernatoru onlara dostcasina yanasmali bu qosunlarin hemin zaman movcud olan edaletli qiymetler uzre azuqe ile techiz olunmasi haqqinda Farsin butun hakimlerine emrler verilmeli idi VIII maddeye gore sah ve efqanlar arasinda muharibe halinda Ingiltere eger yalniz her iki teref sulh baglamaq ucun vasitecilik haqqinda muraciet etmeyince qarismamali idi VIII maddede bildirilirdi ki ne qeder ki bu muqavile quvvededir Iran sahi Ingiltereye her hansi dusmen ve ya Hindistandaki ingilis erazisi ucun elverissiz ve zererli sazise gire bilmez 1809 cu il ilk muqavilesi Ingiltere terefinden ratifikasiya edilmis ve bu sened Irana yeni sefir teyin edilmis Q Ouzli terefinden 1811 ci ilde Tehran sarayina teqdim olunmusdu Menbe RedakteZhigalina O I Velikobritaniya na Srednem Vostoke XIX nachala XX v Analiz vneshnepoliticheskih koncepcij M 1990 Istoriya XIX veka Pod red prof Lavissa i Rambo Perev s Franc t 2 M 1938 Kuznecova N A Iran v pervoj polovine XIX veka M 1983 Novaya istoriya Irana Hrestomatiya M 1988 s 70 72 Tumanovich N N Evropejskie derzhavy v Persidskom zalive v 16 19 vv M 1982 Menbe https az wikipedia org w index php title Tehran muqavilesi 1809 amp oldid 3776227, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
