Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Çexiyada insan hüquqları — Çexiya Respublikasında əsas insan hüquqları və azadlıqları. Çexiyada ümumən insan haqları adekvat hesab olunur, lakin buna baxmayaraq bəzi problemlər qalmaqdadır. Son illər Çexiya insan hüquqlarının müdafiəsi və qorunması sahəsində mühüm nailiyyətlər əldə edib. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) və Avropa İttifaqı (Aİ) kimi beynəlxalq təşkilatların üzvü olan dövlət kimi, dövlətin insan hüquqlarına zəmanət verməsini tələb edən bir sıra müqavilələri imzalayır. Buna baxmayaraq, qadınlara qarşı zorakılıq və qaraçılar və LGBTQI icmasının üzvləri kimi həssas qruplara qarşı ayrı-seçkilik daxil olmaqla, hələ də davam edən insan hüquqları problemləri var.
Tarixi
Çexiya konstitusiyası 1993-cü ildə ölkənin Slovakiya ilə ayrılmasından sonra qəbul edilib. Konstitusiya Çex Respublikasında azadlıq və insan hüquqlarını təmin edən əsas çərçivədir. Bunlara ifadə azadlığı, toplaşmaq və birləşmək azadlığı daxildir. Konstitusiya, xüsusilə, bərabərlik anlayışını müəyyən edən nizamnamənin bir bölməsi olan Əsas Hüquqlar və Azadlıqlar haqqında Çex Xartiyası vasitəsilə ayrı-seçkiliyin qadağan olunmasını açıq şəkildə ifadə edir. Cinsindən asılı olmayaraq hər kəsin hüquq və azadlıqlarını təmin edən 3(1) maddəsində gender əsasında ayrı-seçkilik qadağandır. Bərabərliyə sadiqlik həm də Çexiyanın Avropa Birliyinə daxil olmasının əsas şərtidir. 2010-cu ilə qədər ölkə BMT İnsan Hüquqları Şurasının Universal Dövri İcmalında yüksək nüfuzunu qoruyub saxlayıb.
Ayrı-seçkilik
Qaraçılar
Çexiyada qaraçılara qarşı ayrı-seçkilik tarixi var. 1993-cü ildən 2017-ci ilə qədər o, Çexiya məktəblərində xüsusən də yüngül əqli qüsuru olan qaraçı uşaqlarına qarşı seqreqasiya siyasəti həyata keçirilib. Bu müddət ərzində ölkənin bu azlıq qrupunun irqi bərabərliyi ilə bağlı beynəlxalq normanı texniki hüquqi şəkildə pozduğu bildirilir. Burada insan hüquqlarını və bərabərliyini pozan incə hüquqi prosedurlar həyata keçirilir.
Rusiyanın Ukraynaya hücumundan sonra Çexiya Avropa Birliyində ukraynalı qaçqınların sayına görə üçüncü yerdədir. 2022-ci ilin oktyabrına qədər bu rəqəm 453.725-ə çatıb və hələ də artmaqdadır. Qaçqınlar arasında qaraçı etnik qrupuna mənsub olanlar da olub. "Amnesty International"a görə, yüzlərlə qaraçı ayrı-seçkiliyə, o cümlədən Hüquqların İctimai Müdafiəçisi ofisi tərəfindən diskriminasiyaya məruz qalıb. Qaraçıların digərlərinə nisbətən daha çox gözləməyə məcbur edildiyi iddia edilir. Həmçinin qaraçıların bir neçə həftə ərzində yardımdan məhrum edildiyi, digər qaçqınlardan təcrid olunduğu və qeyri-standart şəraitdə yaşamağa məcbur edildiyi barədə məlumatlar da var mövcuddur.
Qadınlar və uşaqlar
Çexiya qanunvericilik bazası qadınların siyasi prosesdə iştirak etmək azadlığını da əhatə edən hüquqlarını təmin edir. Bununla belə, məlum olub ki, qadınların seçkili orqanlarda iştirakı kişilərlə müqayisədə aşağı olaraq qalır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının istinad etdiyi ekspertlər qeyd ediblər ki, Çexiya cəmiyyətindəki struktur nümunələri təkcə qadınların statusunu müəyyən etmir, həm də ona mane ola bilər.
Çex qadınlarına qarşı zorakılıq da mühüm insan hüquqları problemi olaraq qalır. 2021-ci ildə Avropa Gender Bərabərliyi İnstitutu (EIGE) bildirib ki, qadınların 44%-i son beş ildə təcavüzə məruz qalıb və fiziki və ya cinsi zorakılığa məruz qaldığını bildirənlərin təxminən 25%-i bunu evdə yaşayıb.ABŞ Dövlət Departamenti qeyd edib ki, bəzi qaraçı qadınların səhiyyə və reproduktiv sağlamlıq xidmətlərinə müraciət edərkən maneələrlə üzləşdiyini bildirən müşahidəçilər var.
Həmçinin qeyd olunur ki, ukraynalı qaçqınların əksəriyyəti qadınlar və uşaqlardır, qaçqın əhalinin müvafiq olaraq 47%-ni və 33%-ni təşkil edir.Avropa İttifaqının siyasəti ilə Çexiya qaçqınlar Ukraynaya qayıdana qədər müvəqqəti qoruma statusunun uzadılmasını öhdəsinə götürüb. Çex əhalisinin əksəriyyəti qaçqınları qəbul etməyi dəstəkləsə də, bu müdafiə statusu maliyyə yardımının azaldılmasına səbəb olub. UNHR həmçinin qeyd edib ki, qaçqınlarla bağlı digər təcrübələrdə olduğu kimi, Çexiyaya qaçan qadınlar istismar və sui-istifadə kimi çətinliklərlə daha çox üzləşirlər.
Çexiyada uşaq hüquqlarının pozulması 2017-ci ildə Beynəlxalq Hüquqşünaslar Komissiyasının (ICJ) Avropa Sosial Hüquqlar Şurasına dövlətə qarşı şikayət verməsi ilə diqqət çəkib. Şikayətdə göstərilirdi ki, Çexiya uşaq ədliyyə sistemində məhkəmə prosesləri ilə üzləşən 15 yaşınadək uşaqların hüquqlarını pozur. Komitə müəyyən edib ki, Çexiya 1961-ci il Avropa Sosial Xartiyasının 17-ci maddəsinə əsasən uşaqların müdafiəsini təmin etmədiyinə görə uşaqların hüquqlarını pozub.
LGBTQ
Qeyri-hökumət təşkilatları Çexiyada təcavüz və homofobiya halları barədə geniş məlumatlara malikdirlər. 2022-ci ilə qədər şifahi və fiziki hücumlar da daxil olmaqla, nifrət cinayətləri ilə bağlı bildirilmiş halların sayı artıb. Həmin ilin avqustunda Praqa Qürur yürüşü anonim bomba təhlükəsi ilə ləğv edilib.Homofobik şüarlar səsləndirən nümayişçilər bir il sonra Praqa Qürur paradını da pozublar.
Dövlət sui-istifadələri
2021-ci ildə bir qaraçının ölümünü araşdıran ombudsman müəyyən etdi ki, təhlükəsizlik qüvvələri qurbanla rəftarda bir sıra pozuntulara yol verib. Pozuntular arasında o, cümlədən müvafiq tibbi yardım göstərə biləcək gecikmiş reaksiya da olub. Eyni ildə ABŞ Dövlət Departamentinin hesabatında qeyd olunub ki, işgəncə və respublikada məcburi yoxa çıxma halları qeydə alınmayıb. Cəzasızlıq da ölkə üçün ciddi problem deyil.
İnsan hüquqlarına təsir edən bürokratiyadakı problemlərə korrupsiya da daxildir. Məsələn, Praqada Ali Məhkəmənin hakimi İvan Elişer narkotik məhkəmələrində cəzaların azaldılması və qisas məqsədi ilə cəzaların artırılması müqabilində rüşvət almaqda təqsirli bilinib. Digər məsələlərə alçaldıcı məlumatların axtarışı üçün hökumət məlumat bazalarından icazəsiz istifadə, eləcə də ödəniş mübadiləsi zamanı məlumat sızması daxildir.
İstinadlar
- “Report on the Foreign Policy of the Czech Republic 2010”. Ministerstvo zahraničních věcí České republiky. p. 136
- "Gender Mainstreaming Approach - Czech Republic". eige.europa.eu. 2024-03-08.https://eige.europa.eu/gender-mainstreaming/countries/czechia?language_content_entity=en
- Buzas, Zoltan (2021). Evading International Norms: Race and Rights in the Shadow of Legality. University of Pennsylvania Press. p. 6. ISBN
- "Human rights in Czech Republic". Amnesty International. https://www.amnesty.org/en/location/europe-and-central-asia/czech-republic/report-czech-republic/
- Blum, Mollie and Fellow, Max Kampelman (2023). "Ukrainian Roma Refugees Face Discrimination Throughout Europe". Commission on Security and Cooperation in Europe. https://www.csce.gov/articles/ukrainian-roma-refugees-face-discrimination-throughout-europe-2/#:~:text=Often%20Roma%20were%20segregated%20from,the%20protection%20of%20their%20culture.
- "Czech Republic". United States Department of State.
- "Women's Anti-Discrimination Committee Begins Consideration of Czech Republic's Initial Report". United Nations Human Rights Office of the High Commissioner. 1998.https://www.ohchr.org/en/press-releases/2009/10/womens-anti-discrimination-committee-begins-consideration-czech-republics
- "Violence in Czechia in 2021". EIGE. 2021. https://eige.europa.eu/gender-equality-index/2021/domain/violence/CZ
- Zachova, Aneta 2023. “Czechia cuts benefits for Ukrainian refugees, saves money.” Euractiv.cz. https://www.euractiv.com/section/politics/news/czechia-cuts-benefits-for-ukrainian-refugees-saves-money/
- “CoE/UNHCR roundtable in the Czech Republic: Effective protection of migrants and refugees in a vulnerable situation, including women and children fleeing Ukraine”. Council of Europe. 2023.
- "Czech Republic: ICJ and Forum for Human Rights celebrate landmark European Committee decision upholding procedural rights for children". ICJ. 2021.
Xarici keçidlər
- Travaux d'Amnesty International en République Tchèque
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cexiyada insan huquqlari Cexiya Respublikasinda esas insan huquqlari ve azadliqlari Cexiyada umumen insan haqlari adekvat hesab olunur lakin buna baxmayaraq bezi problemler qalmaqdadir Son iller Cexiya insan huquqlarinin mudafiesi ve qorunmasi sahesinde muhum nailiyyetler elde edib Birlesmis Milletler Teskilati BMT ve Avropa Ittifaqi AI kimi beynelxalq teskilatlarin uzvu olan dovlet kimi dovletin insan huquqlarina zemanet vermesini teleb eden bir sira muqavileleri imzalayir Buna baxmayaraq qadinlara qarsi zorakiliq ve qaracilar ve LGBTQI icmasinin uzvleri kimi hessas qruplara qarsi ayri seckilik daxil olmaqla hele de davam eden insan huquqlari problemleri var Cex Respublikasinin gerbiTarixiCexiya konstitusiyasi 1993 cu ilde olkenin Slovakiya ile ayrilmasindan sonra qebul edilib Konstitusiya Cex Respublikasinda azadliq ve insan huquqlarini temin eden esas cercivedir Bunlara ifade azadligi toplasmaq ve birlesmek azadligi daxildir Konstitusiya xususile beraberlik anlayisini mueyyen eden nizamnamenin bir bolmesi olan Esas Huquqlar ve Azadliqlar haqqinda Cex Xartiyasi vasitesile ayri seckiliyin qadagan olunmasini aciq sekilde ifade edir Cinsinden asili olmayaraq her kesin huquq ve azadliqlarini temin eden 3 1 maddesinde gender esasinda ayri seckilik qadagandir Beraberliye sadiqlik hem de Cexiyanin Avropa Birliyine daxil olmasinin esas sertidir 2010 cu ile qeder olke BMT Insan Huquqlari Surasinin Universal Dovri Icmalinda yuksek nufuzunu qoruyub saxlayib Ayri seckilikQaracilar Cexiyada insan huquqlarinin tesbit edildiyi konstutusiyanin esas maddeler Cexiyada qaracilara qarsi ayri seckilik tarixi var 1993 cu ilden 2017 ci ile qeder o Cexiya mekteblerinde xususen de yungul eqli qusuru olan qaraci usaqlarina qarsi seqreqasiya siyaseti heyata kecirilib Bu muddet erzinde olkenin bu azliq qrupunun irqi beraberliyi ile bagli beynelxalq normani texniki huquqi sekilde pozdugu bildirilir Burada insan huquqlarini ve beraberliyini pozan ince huquqi prosedurlar heyata kecirilir Rusiyanin Ukraynaya hucumundan sonra Cexiya Avropa Birliyinde ukraynali qacqinlarin sayina gore ucuncu yerdedir 2022 ci ilin oktyabrina qeder bu reqem 453 725 e catib ve hele de artmaqdadir Qacqinlar arasinda qaraci etnik qrupuna mensub olanlar da olub Amnesty International a gore yuzlerle qaraci ayri seckiliye o cumleden Huquqlarin Ictimai Mudafiecisi ofisi terefinden diskriminasiyaya meruz qalib Qaracilarin digerlerine nisbeten daha cox gozlemeye mecbur edildiyi iddia edilir Hemcinin qaracilarin bir nece hefte erzinde yardimdan mehrum edildiyi diger qacqinlardan tecrid olundugu ve qeyri standart seraitde yasamaga mecbur edildiyi barede melumatlar da var movcuddur Qadinlar ve usaqlar Cexiya qanunvericilik bazasi qadinlarin siyasi prosesde istirak etmek azadligini da ehate eden huquqlarini temin edir Bununla bele melum olub ki qadinlarin seckili orqanlarda istiraki kisilerle muqayisede asagi olaraq qalir Birlesmis Milletler Teskilatinin istinad etdiyi ekspertler qeyd edibler ki Cexiya cemiyyetindeki struktur numuneleri tekce qadinlarin statusunu mueyyen etmir hem de ona mane ola biler Cex qadinlarina qarsi zorakiliq da muhum insan huquqlari problemi olaraq qalir 2021 ci ilde Avropa Gender Beraberliyi Institutu EIGE bildirib ki qadinlarin 44 i son bes ilde tecavuze meruz qalib ve fiziki ve ya cinsi zorakiliga meruz qaldigini bildirenlerin texminen 25 i bunu evde yasayib ABS Dovlet Departamenti qeyd edib ki bezi qaraci qadinlarin sehiyye ve reproduktiv saglamliq xidmetlerine muraciet ederken maneelerle uzlesdiyini bildiren musahideciler var Hemcinin qeyd olunur ki ukraynali qacqinlarin ekseriyyeti qadinlar ve usaqlardir qacqin ehalinin muvafiq olaraq 47 ni ve 33 ni teskil edir Avropa Ittifaqinin siyaseti ile Cexiya qacqinlar Ukraynaya qayidana qeder muveqqeti qoruma statusunun uzadilmasini ohdesine goturub Cex ehalisinin ekseriyyeti qacqinlari qebul etmeyi desteklese de bu mudafie statusu maliyye yardiminin azaldilmasina sebeb olub UNHR hemcinin qeyd edib ki qacqinlarla bagli diger tecrubelerde oldugu kimi Cexiyaya qacan qadinlar istismar ve sui istifade kimi cetinliklerle daha cox uzlesirler Cexiyada usaq huquqlarinin pozulmasi 2017 ci ilde Beynelxalq Huquqsunaslar Komissiyasinin ICJ Avropa Sosial Huquqlar Surasina dovlete qarsi sikayet vermesi ile diqqet cekib Sikayetde gosterilirdi ki Cexiya usaq edliyye sisteminde mehkeme prosesleri ile uzlesen 15 yasinadek usaqlarin huquqlarini pozur Komite mueyyen edib ki Cexiya 1961 ci il Avropa Sosial Xartiyasinin 17 ci maddesine esasen usaqlarin mudafiesini temin etmediyine gore usaqlarin huquqlarini pozub LGBTQ Cexiya Ali mehkemesinin binasi Qeyri hokumet teskilatlari Cexiyada tecavuz ve homofobiya hallari barede genis melumatlara malikdirler 2022 ci ile qeder sifahi ve fiziki hucumlar da daxil olmaqla nifret cinayetleri ile bagli bildirilmis hallarin sayi artib Hemin ilin avqustunda Praqa Qurur yurusu anonim bomba tehlukesi ile legv edilib Homofobik suarlar seslendiren numayisciler bir il sonra Praqa Qurur paradini da pozublar Dovlet sui istifadeleri2021 ci ilde bir qaracinin olumunu arasdiran ombudsman mueyyen etdi ki tehlukesizlik quvveleri qurbanla reftarda bir sira pozuntulara yol verib Pozuntular arasinda o cumleden muvafiq tibbi yardim gostere bilecek gecikmis reaksiya da olub Eyni ilde ABS Dovlet Departamentinin hesabatinda qeyd olunub ki isgence ve respublikada mecburi yoxa cixma hallari qeyde alinmayib Cezasizliq da olke ucun ciddi problem deyil Insan huquqlarina tesir eden burokratiyadaki problemlere korrupsiya da daxildir Meselen Praqada Ali Mehkemenin hakimi Ivan Eliser narkotik mehkemelerinde cezalarin azaldilmasi ve qisas meqsedi ile cezalarin artirilmasi muqabilinde rusvet almaqda teqsirli bilinib Diger meselelere alcaldici melumatlarin axtarisi ucun hokumet melumat bazalarindan icazesiz istifade elece de odenis mubadilesi zamani melumat sizmasi daxildir Istinadlar Report on the Foreign Policy of the Czech Republic 2010 Ministerstvo zahranicnich veci Ceske republiky p 136 Gender Mainstreaming Approach Czech Republic eige europa eu 2024 03 08 https eige europa eu gender mainstreaming countries czechia language content entity en Buzas Zoltan 2021 Evading International Norms Race and Rights in the Shadow of Legality University of Pennsylvania Press p 6 ISBN 978 0 8122 5269 9 Human rights in Czech Republic Amnesty International https www amnesty org en location europe and central asia czech republic report czech republic Blum Mollie and Fellow Max Kampelman 2023 Ukrainian Roma Refugees Face Discrimination Throughout Europe Commission on Security and Cooperation in Europe https www csce gov articles ukrainian roma refugees face discrimination throughout europe 2 text Often 20Roma 20were 20segregated 20from the 20protection 20of 20their 20culture Czech Republic United States Department of State Women s Anti Discrimination Committee Begins Consideration of Czech Republic s Initial Report United Nations Human Rights Office of the High Commissioner 1998 https www ohchr org en press releases 2009 10 womens anti discrimination committee begins consideration czech republics Violence in Czechia in 2021 EIGE 2021 https eige europa eu gender equality index 2021 domain violence CZ Zachova Aneta 2023 Czechia cuts benefits for Ukrainian refugees saves money Euractiv cz https www euractiv com section politics news czechia cuts benefits for ukrainian refugees saves money CoE UNHCR roundtable in the Czech Republic Effective protection of migrants and refugees in a vulnerable situation including women and children fleeing Ukraine Council of Europe 2023 Czech Republic ICJ and Forum for Human Rights celebrate landmark European Committee decision upholding procedural rights for children ICJ 2021 Xarici kecidlerTravaux d Amnesty International en Republique Tcheque