Tarixi fənlər
1 Antropologiya - insan haqqında elm. "Antropos" - insan, "loqos" - öyrənirəm sözündəndir.
2 Arxeoqrafiya — qədim yazı abidələrini toplamaq, tədqiq, şərh və nəşr etməklə məşğul olan elm sahəsi.
3 Arxeologiya (yunanca) - insanların həyatını maddi mənbələr əsasında öyrənən elm. "Arxaos" qədim, "loqos" - elm deməkdir.
4 Arxivşünaslıq - arxiv işinin metodologiya və üsullarını tədqiq etməklə məşğul olan elm.
Arxontologiya - Dövlət, beynəlxalq, siyasi,dini və digər ictimai strukturlarda mövcud olan vəzifələrin tarixinin öyrənilməsi.
5 Bonistika - kağız pul nişanlarının çap edilməsinin və dövriyyəsinin öyrənilməsi.
6 Demoqrafiya (yunanca) - "demos" - xalq, "qrafiya" - elm sözlərindəndir. Əhalinin yerləşməsini, yerini dəyişməsini, sosial-iqtisadi vəziyyətini tətqiq edən elm sahəsidir.
7 Epiqrafika - daş kitabələri və qəbirüstü yazıları öyrənən elm sahəsidir.
Eortologiya - kilsə bayramlarının öyrənilməsi.
8 Etnoqrafiya (latınca) - müxtəlif xalqların həyatını öyrənən elm.
9 Genealogiya – şəcərəni, nəsil, soy qohumlugunu öyrənən elmdir. "Gen" – yunan sözü olub "genes" sözündən əmələ gəlmişdir, mənası əsil, mənşə, kök məzmununu əhatə edir. Nəyinsə yaranma mənşəyini, məcrasını, məzmununu açıqlamağa xidmət edir. "Logiya" da yunan sözüdür, "elm", "öyrənən sahə" məzmununda başa düşülür. Bütövlükdə nəzəriyyənin adı geniş məna çalarlarına malikdir. Genealogiya xalqların günümüz üçün, sözün geniş mənasında, mühüm əhəmiyyət kəsb edən gen mənşəyini, onun fərdi, ümumi cəhətlərini, törəmə formaları və funksiyalarını əhatə edir.
10 Heraldika — ən qədim dövrdən mövcud olmuş möhür, emblem və nişanları öyrənən elm, digər bir adı gerbşünaslıq.
11 Xronologiya (yunanca) - qədim təqvimlərdən istifadə etmək, onları müasir təqvimə çevirib, tarixi hadisələrin ardıcıllığını müəyyənləşdirməklə məşğul olan elm sahəsi.
Kodikologiya - əlyazma kitabların öyrənilməsi.
Metrologiya - keçmişdə müxtəlif xalqlar tərəfindən istifadə olunmuş uzunluq, həcm, çəki ölçüləri, onların yaranması və inkişafını öyrənən yardımçı tarix fənni. Metrologiyanın vəzifəsi ölçülərin adlarının araşdırılması və onların müasir metrik ölçülərə uyğunluğunu müəyyənləşdirməkdir.
12 Mənbəşünaslıq - tarixi mənbələrin tədqiqi və onlardan istifadə üsullarını işləyib hazırlayan köməkçi fənn, habelə həmin mənbələrin özü; digər bir adı məxəzşünaslıq.
13 Numizmatika (lat. numisma - sikkə) sikkələr, onların zərb tarixi, qiyməti, istifadə edilmə müddəti, nominal və həqiqi dəyərlərini öyrənən elmdir. Numizmatika elm kimi XVI əsrdə, kolleksiya toplama isə (qədim sikkələr) daha əvvəllər meydana gəlmişdir.
14 Paleoqrafiya — qədim yazılı abidələrin müəllifinin müəyyən edilməsini, bu yazılı abidələrin yaranma tarixini və yerini, onun qrafik formalarının inkişaf qanunauyğunluqlarını öyrənən köməkçi tarixi-filoloji fənn.
Papirologiya - Misirdə əksəriyyət təşkil edən papirus üzərindəki yazılı mətnlərin öyrənilməsi.
Sosiologiya - ümumən cəmiyyət, ayrı-ayrı ictimai institutlar (dövlət, hüquq, əxlaq və s.), ictimai qruplardakı proseslər haqqında elm. Sosioloqlar münaqişələrin nizamlanması vasitələrini və daha rasional idarəetmə və təşkilatçılıq üsullarını işləyib-hazırlamağa cəhd göstərirlər.
Tarixşünaslıq - tarix elminin inkişafını öyrənən elm.
15 Veksillologiya (lat. vexillum - "bayraq"; yun. λογία - "təlim", "elm") — bayraqları, ştandartları, vımpelləri və digər bu kimi predmetləri öyrənən köməkçi tarix elmi sahəsi. Bu elmin adı Roma legionları tərəfindən istifadə edilən veksillum adlı bayrağın adından yaranmışdır.
Mənbə
- Ə.Qocayev, Ş.Quliyeva, S.Əliyeva. Tarixi anlayış və terminlərin izahlı lüğəti. Bakı,2003.
- R.Məlikov. N.İbrahimov. Məktəblinin tarix lüğəti. Bakı,2011
- Введение в специальные исторические дисциплины: Учебное пособие / О. В. Дмитриева и др.; ред. В. В. Белугина. — М.: Изд-во МГУ, 1990.
- Специальные исторические дисциплины. Учеб. пособие / Сост. М.М. Кром. СПб.: Дмитрий Буланин, 2003.
- Учебно-методическое пособие со сборниками снимков русского письма XI—XVIII вв. / А.В. Муравьев. - М., 1975.
- Вспомогательные исторические дисциплины. А.П. Пронштейн, В.Я. Кияшко. - М., 1973.