Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Türkiyə Kommunist Partiyası (TKP; türk. Türkiye Komünist Partisi) — Türkiyədə siyasi partiya
Türkiyə Kommunist Partiyası | |
|---|---|
| Quruluş tarixi | 10 sentyabr 1920 |
| Dağılma tarixi | 1988 |
| Sələfi | Türkiyə Vahid Kommunist Partiyası |
| Baş qərargah | |
| İdeologiya | kommunizm, marksizm-leninizm |
Tarixi
1920-ci il sentyabrın 10-16-da Bakıda keçirilən təsis qurultayında İstanbul kommunist və sosialist təşkilatlarının, Anadolu kommunist təşkilatının və Rusiyada türk siyasi mühacir və hərbi əsirlərin yaratdığı kommunist təşkilatının birləşməsi nəticəsində yaranmışdır. Qurultay TKP-nin Proqram və Nizamnaməsini qəbul etdi, Kominternin qərarları ilə tam razı olduğunu bildirdi. TKP MK bürosuna Mustafa Sübhi (sədr), Ehtəm Nəcad (baş katib), Süleyman Nuri, İsmayıl Haqqı, Məhəmməd Emin və b. seçildilər.
TKP türk xalqının 1918-1922-ci illər milli azadlıq mübarizəsində fəal iştirak etdi. 1921-ci ilin yanvarında partiya ağır zərbəyə məruz qaldı; Trabzon limanı yaxınlığında, açıq dənizdə Mustafa Sübhi başda olmaqla TKP-nin 15 nəfər rəhbər xadimi vəhşicəsinə öldürüldü.
1922-ci il avqustun 15-də Ankara yaxınlığında TKP-nin 2-ci qurultayı keçirildi. Qurultay ölkənin iqtisadi və siyasi vəziyyəti, siniflər və sinfi mübarizə və s. məsələlərə dair mühüm qərarlar qəbul etdi. Partiyanın qərarlarının təbliğində "Yeni həyat", "Doğru səs" məcmuələri və "Oraq və çəkic" qəzeti böyük rol oynayırdı. TKP-nin fəaliyyətinin genişlənməsindən qorxuya düşən türk irticası 1923-cü ilin mayında ölkə daxilində partiyanın fəaliyyətinin qanundankənar elan edilməsinə nail oldu. TKP həmin vaxtdan gizli fəaliyyət göstərməyə başladı.
İkinci dünya müharibəsi dövründə partiya Türkiyə hökumətinin faşist Almaniyası ilə əməkdaşlıq siyasətinin dərhal dayandırılması, SSRİ ilə dostluq münasibətlərinin yaradılması uğrunda mübarizə aparmışdır. TKP-yə qarşı dəfələrlə ağır cəza tədbirləri görülmüş, 1944, 1951, 1980-1981-ci illərdə onun fəal üzvlərinin əksəriyyəti həbs edilmişdir.
1983-cü ilin noyabrında TKP-nin 5-ci qurultayı keçirilmişdir. Qurultayda sülh uğrunda, müharibə təhlükəsinə qarşı mübarizə problemlərinə xüsusi diqqət yetirilmiş, ölkədə milli demokratik quruluş yaradılmasının zəruriliyi qeyd edilmiş, partiyanın yeni Proqram və Nizamnaməsi, konkret siyasi vəzifələrə dair qərar qəbul olunmuşdur.
TKP nümayəndələri Kommunist və fəhlə partiyalarının Beynəlxalq Moskva müşavirələrində (1957, 1960, 1969) iştirak etmiş, müşavirələrdə qəbul olunmuş sənədləri bəyənmişdir. TKP demokratik mərkəziyyət prinsipi əsasında qurulmuşdur. Ali rəhbər orqanı qurultayıdır. TKP-nin mətbuat orqanı "Atılım" (ilk nömrəsi 1974-cü ildən çıxmışdır) qəzetidir.
Mənbə
- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. IX ҹилд: Спутник—Фронтон. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1986. С. 402.
- Шамсутдинов А.М., "Первый сьезд Коммунистической партии Турции", КСИНА, 1961. (rus.)
- Khan Darendelioglu, "Türkiyede komunist hareketleri", İstanbul, 1962. (türk.)
- Tuncay M., "Türkiye’de sol akımlar. 1908-1925", Ankara, 1967. (türk.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Turkiye Kommunist Partiyasi TKP turk Turkiye Komunist Partisi Turkiyede siyasi partiya Turkiye Kommunist PartiyasiQurulus tarixi 10 sentyabr 1920Dagilma tarixi 1988Selefi Turkiye Vahid Kommunist PartiyasiBas qerargah AnkaraIdeologiya kommunizm marksizm leninizmTarixi1920 ci il sentyabrin 10 16 da Bakida kecirilen tesis qurultayinda Istanbul kommunist ve sosialist teskilatlarinin Anadolu kommunist teskilatinin ve Rusiyada turk siyasi muhacir ve herbi esirlerin yaratdigi kommunist teskilatinin birlesmesi neticesinde yaranmisdir Qurultay TKP nin Proqram ve Nizamnamesini qebul etdi Kominternin qerarlari ile tam razi oldugunu bildirdi TKP MK burosuna Mustafa Subhi sedr Ehtem Necad bas katib Suleyman Nuri Ismayil Haqqi Mehemmed Emin ve b secildiler TKP turk xalqinin 1918 1922 ci iller milli azadliq mubarizesinde feal istirak etdi 1921 ci ilin yanvarinda partiya agir zerbeye meruz qaldi Trabzon limani yaxinliginda aciq denizde Mustafa Subhi basda olmaqla TKP nin 15 nefer rehber xadimi vehsicesine olduruldu 1922 ci il avqustun 15 de Ankara yaxinliginda TKP nin 2 ci qurultayi kecirildi Qurultay olkenin iqtisadi ve siyasi veziyyeti sinifler ve sinfi mubarize ve s meselelere dair muhum qerarlar qebul etdi Partiyanin qerarlarinin tebliginde Yeni heyat Dogru ses mecmueleri ve Oraq ve cekic qezeti boyuk rol oynayirdi TKP nin fealiyyetinin genislenmesinden qorxuya dusen turk irticasi 1923 cu ilin mayinda olke daxilinde partiyanin fealiyyetinin qanundankenar elan edilmesine nail oldu TKP hemin vaxtdan gizli fealiyyet gostermeye basladi Ikinci dunya muharibesi dovrunde partiya Turkiye hokumetinin fasist Almaniyasi ile emekdasliq siyasetinin derhal dayandirilmasi SSRI ile dostluq munasibetlerinin yaradilmasi ugrunda mubarize aparmisdir TKP ye qarsi defelerle agir ceza tedbirleri gorulmus 1944 1951 1980 1981 ci illerde onun feal uzvlerinin ekseriyyeti hebs edilmisdir 1983 cu ilin noyabrinda TKP nin 5 ci qurultayi kecirilmisdir Qurultayda sulh ugrunda muharibe tehlukesine qarsi mubarize problemlerine xususi diqqet yetirilmis olkede milli demokratik qurulus yaradilmasinin zeruriliyi qeyd edilmis partiyanin yeni Proqram ve Nizamnamesi konkret siyasi vezifelere dair qerar qebul olunmusdur TKP numayendeleri Kommunist ve fehle partiyalarinin Beynelxalq Moskva musavirelerinde 1957 1960 1969 istirak etmis musavirelerde qebul olunmus senedleri beyenmisdir TKP demokratik merkeziyyet prinsipi esasinda qurulmusdur Ali rehber orqani qurultayidir TKP nin metbuat orqani Atilim ilk nomresi 1974 cu ilden cixmisdir qezetidir MenbeAzerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә IX ҹild Sputnik Fronton Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1986 S 402 Shamsutdinov A M Pervyj sezd Kommunisticheskoj partii Turcii KSINA 1961 rus Khan Darendelioglu Turkiyede komunist hareketleri Istanbul 1962 turk Tuncay M Turkiye de sol akimlar 1908 1925 Ankara 1967 turk