fbpx
Wikipedia

Səudiyyə Ərəbistanı coğrafiyası

Avqust 05, 2021

Səudiyyə Ərəbistanının krallığı (ərəb. Al-Mamlyaka al-Arabiya as-Saudiya) — cənub-qərbi Asiyada Ərəbistan yarımadasında dövlət. Şimalda İordaniyayla, İraqla və Küveytlə; şərqdə Fars körfəziylə və Qətərlə və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləriylə, cənub-şərqdə Omanla həmsərhəddir, cənubda – Yəmənlə, qərbdə Akabanın Qırmızı dəniziylə və körfəziylə yuyulur. Sərhədlərin ümumi ölçüsü – 4431 kilometr. Sahə – 2149,7 min kv. kilometr (məlumatlar təxminidir, çünki cənubda və cənub-şərqdə sərhədlər aydın qurulmamışdır (təyin edilməmişdir)). Mübahisəli ərazilər var.İndiyə qədər Yəmənlə sərhəd sualları məsələləri həll edilməmişdir; Yəmənlə sərhəd rayonlarında köçəri qruplar sərhədin demarkasiyasına müqavimət göstərirlər. İranla dəniz sərhədi sularla Küveytin və Səudiyyə Ərəbistanının danışıqları davam edir. Birləşmiş Ərəb Əmirlikləriylə sərhədin statusu qəti təyin edilməmişdir. Əhali – 24 293 min nəfərdir, və onun 5576 min əcnəbidir (2003). Paytaxt – Ər-Riyad (3627 min nəfər). İnzibati bölgüdə13 əyalətdə (103 dairə) bölünmüşdür.

Təbiəti

Yerin relyefi

Səudiyyə Ərəbistanı demək olar ki, Qırmızı dənizdə və Fars körfəzində Ərəbistan yarımadasının və bir neçə sahilboyu adanın 80% ərazisini tutur. Səthin quruluşu üzrə ölkənin çox hissəsi –geniş səhra platosu (300-dən hündürlük – qərbdə 1520 m-a qədər şərqdə 600 m), çayların (vadi) quru yollarıyla parçalanması zəifdir. Qərbdə, Qırmızı dənizin sahilinə paralel Xicaz dağları uzanır və Asir dağları hündürlüklə 2500–3000 m (En-Nabi-Şuayb ən yüksək nöqtəsiylə, 3353 m)– Tixamanın (5-dən enlə 70 kilometrə qədər) sahilboyu ovalığına keçən. Asir dağlarında relyef dağlıq zirvələrindən böyük vadilərə qədər dəyişir. Xicaz dağları vasitəsilə Səudiyyə Ərəbistanının daxili rayonlarının və Qırmızı dənizin sahillərinin arasında xəbər məhdudlaşdırılmışdır. Şimalda, İordaniyanın sərhədlərinin uzununa, Əl-Hamadaların daş səhrası uzandı. Ölkənin şimal və mərkəzi hissəsində ən böyük qumlu səhralar yerləşdirilmiş: Böyük Nefud və Kiçik Nefud (Dexna), öz qırmızı qumlarıyla məşhurlar; cənubda və cənub-şərqdə Rub-el-Xali dörddə bir hissəsi boşdur və 200 m-a qədər şimal hissəsində barxanlarla və dağ silsilələrlə əhatələnmişdir.Səhralar vasitəsilə Yəmənlə, Omanla və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləriylə qeyri-müəyyən sərhədlər uzanır. Səhraların ümumi ərazisi 1 milyon kv.km-a təxminən çatır və Rub-el-Xali – 777 min kv. Km.yerləşir. Sahil boyunca bataqlaşdırılmış və ya örtülmüş şoranlıqlarla El-Hasa (150 kilometrə qədər enlə) ovalığı Fars körfəzi sahilləri ilə uzanır. Əsasən aşağı, qumlu dəniz sahillərivə sahilləri zəif parçalanmışdır. İqlimi. Şimalda – subtropik, cənubda – tropik, kəskin kontinental,və quru çox isti yay, mülayim qış səciyyəvidir. Ər-Riyad-da iyulun orta temperaturu 26-°dən 42°-yə tərəddüd edir, yanvarda – 8° -dən 21°-yə, mütləq maksimum temperatur 48°, ölkənin cənubunda qədər 54° S. Və qışda bəzən mənfi temperaturlar və dağlarda qar müşahidə olunur. Yağıntı orta illik norması təxminən 70 – 100 millimetr (mərkəzi rayonlarda maksimum yazda, şimalda – qışda, cənubda – yayda); ildə 400 millimetrə qədər dağlarda yağıntı düşür. Ayrı bölgələrdə Rub-el-Xali və bəzi başqa rayonlar səhrasında yağıntılar tamamilə düşmür. Səhralar üçün mövsümi küləklər tipikdir. İsti və quru cənub küləkləri səmum və hamsin yazda və ilin başlanğıcda qumlu tufanlara tez-tez səbəb olur, Şimal küləyi qışda soyuq hava gətirir.

Su resursları

Demək olar ki, bütün Səudiyyə Ərəbistanı daimi çaylara və ya su mənbələrinə malik deyil, müvəqqəti axınlar yalnız intensiv yağışlardan sonra yaranır. Onlar şərqdə xüsusilə boldur Əl-Hasada, harada oazisləri suvaran çoxlu bulaqlar, Qrunt suları səthə yaxın və vadilərin altında yerləşir. Su təmini problemi dəniz suyunun duzdan təmizlənməsi üzrə müəssisələrinin inkişafı vasitəsilə, dərin quyuların və artezian quyularının yaradılması ilə həyata keçirilir. Torpaqlar. Primitiv səhra torpaqları üstünlük olur; ölkənin şimalında subtropik boz torpaqlar inkişaf etmiş, El-Xasanın alçaq şərq rayonlarında – şoranlıqlar və çəmən-şoran torpaqlar yayılmışdır. Hərçənd hökumət yaşıllaşdırma proqramını həyata keçirir, meşələr və meşəli yerlər ölkənin 1%-dən az sahəsini tutur. Əkin yeri, torpaqları (2%) əsasən məhsuldar oazislərdə Rub-el-Xali-dən daha şimalda yerləşdirilmişdir. Otlaq heyvandarlığı (1993-də) üçün yararlı Yer kürələri (torpaqlar) əhəmiyyətli ərazini (56%) tutur.

Təbii mədənlər

Ölkə neftin və təbii qazın böyük ehtiyatlarına malikdir. Xam neftin sübut edilmiş ehtiyatları 261,7 milyard barelə çatır, və ya 35,6 milyard t. (bütün dünya ehtiyatı 26%), təbii qaz – təxminən 6,339 trilyon. kub. m. Təxminən 77 neft yatağı və qaz var. Əsas neft verən rayon ölkənin şərqində yerləşdirilmişdir, Əl-Hasa-da. Dünyada ən böyüyün ehtiyatları Havar neft yatağı 70 milyard barel neftdə qiymətləndirilir. Başqa böyük yataqlar– Safaniya Abkayk, Katif (sübut edilmiş ehtiyatlar – 19 milyard barel neft). Həmçinin dəmir filizləri ehtiyatları , xrom, mislər, qurğuşun, sink, qızıl ehtiyatları var.

Bitki aləmi

Əsasən səhra və yarımsəhra. Qumlarda ağ saksaul yerlərlə bitirlər ,dəvə tikanı, hamadalarda – şibyələr, lava sahələrində – yovşanlar, astraqallar, vadinin yolları üzrə – tək qovaqlar, akasiyalar, və daha çox duzlanmış yerdə – yulğun; sahillər və şoranlıqlar üzrə – kollar qalofitnıe. Qumlu və daş səhralarının əhəmiyyətli hissəsi demək olar ki, bitki örtüyünü tamamilə məhrum edilmiş. Yazda və bitki tərkibində rütubətli illərdə efemerlər rolu güclənir. Asir dağlarında – savannaların sahələridə akasiyalar yabani zeytun ağacları, badam bitir. Oazislərdə – xurma palmalarının ağaclıqları, sitruslar, bananlar, taxıl və bostan mədəniyyətləri.

Heyvanlar aləmi

Heyvanlar aləmi kifayət qədər müxtəlifdir. Çox gəmirici (qum siçanı, sünbülqıranlar, ərəbdovşanılar və başqaları) və sürünənlər (ilanlar, kərtənkələlər, tısbağalar). Quşların arasında – qartallar, çalağanlar, qrifonlar, şahin-şahinlər, dovdaqlar, torağaylar, kəkliklər, üstün gəldi, göyərçinlər. Sahil ovalıqları çəyirtkənin artımının mərkəzi kimi xidmət edir. Qırmızı dənizdə və Fars körfəzində mərcanların (qara mərcanı xüsusilə qiymətləndirilir) 2000-dən çox növü. Ölkənin təxminən 3% sahəsi 10 qorunan ərazi tuturlar. 1980-ci illərin ortalarında hökumət Asir Milli parkı təşkil etdi, harada vəhşi heyvanların belə demək olar ki, yox olmuş növləri saxlanır, oriks (keçi-buğa) və nubiya dağ keçisi kimi.

Əhali

Demoqrafiya

2003-də Səudiyyə Ərəbistanında 24 293 min əhali yaşayırdı və əhalinin 5576 min nəfəri əcnəbidir. 2000-də – 2003 – 3,27%. 2003 doğum sayında 37,2 1000 insan ümidi ilə idi, ölüm faizi – 5,79. Ömrün uzunluğu – 68 il. Yaş münasibətində ölkə sakinlərinin daha çox yarısı 20 yaş və daha gəncdir . Qadınlar 45% əhali təşkil edirlər. BMT-ın proqnozları görə, 2025-ə əhalinin sayı 39 965 min alına qədər artmalıdır.Səudiyyə Ərəbistanının əhalisinin böyük əksəriyyəti öz əksəriyyətində tayfa təşkilatını saxlamış ərəblər (səudiyyə ərəbləri – 74,2%, bədəvilər – 3,9%, Fars körfəzinin ərəbləri – 3%) təşkil edirlər.Ölkədə 100-dən çox tayfa birləşməsi və tayfalar vardır.Etnik ərəblərdən başqa, ölkədə qarışdırılmış etnik mənşəyin səudiyyə ərəbləri yaşayırlar, türk, iran, indoneziya, hind, afrika kökləri də vardır. Bir qayda olaraq, bu Xicaza regionunda köçmüş zəvvarların və ya afrikalıların nəsilləridir, qullar (ölkədə 1962-də köləliyin ləğvinə qədər 750 min qula qədər hesablanırdı) kimi Ərəbistana gətirilmişlər. Sonlar Tihamaya və El-Hasının sahilboyu rayonlarında, həmçinin oazislərdə əsasən yaşayırlar.

Xarici işçilər yaxşı təşkil edirlər 22% əhali və ərəblərin səudil olmayanlardan ibarətdirlər, afrika və asiya ölkələrindən (Hindistan, Pakistan, Banqladeş, İndoneziya, Filipinlər) gəlmələr, həmçinin avropalıların və amerikalıların sayı azdır. Xarici mənşəyin ərəbləri şəhərlərdə yaşayırlar, neft mədənləri ərazidə və Yəmənlə sərhəd rayonlarda. Bütün qalan xalqların nümayəndələri böyük şəhərlərdə və neft mədənlərində cəmlənmişdir.

İşçi qüvvəsi

İqtisadi aktiv əhalinin sayı 7 milyon insan təşkil edir, onlardan 12% kənd təsərrüfatında ,25% – sənayedə, 63% – xidmətlər sahəsində çalışır. Son illərdə sənayedə və xidmət sahəsində çalışanların sayı davamlı artır. İqtisadiyyatda çalışanların 35%-i xarici işçilər (2000) təşkil edirlər; Əvvəlcə onların arasında qonşu ölkələrdən ərəblər üstünlük olurdu, zamanla Cənub və cənub-şərq Asiyasından gəlmələr onları əvəz etdilər. İşsizlik vəziyyəti haqqında rəsmi məlumatlar yoxdur. Ancaq, qeyri-rəsmi məlumatlara görə, demək olar ki, 1/3 aktiv kişi əhalisidir (qadınlar iqtisadiyyatda praktik olaraq tutulmamış iqtisadi işlərə malik deyil) (2002). 1996-dan başlayaraq bu əlaqədə Səudiyyə Ərəbistanı xarici iş qüvvəsinin işə götürməsinin məhdudiyyəti üzrə siyasəti həyata keçirir. Ər-Riyad Səudiyyə Ərəbistanı vətəndaşlarının işinə qəbulun stimullaşdırılmasına hesablanmış iqtisadiyyatın 5 illik inkişaf planını hazırladı. Bu gün ən (ən çox) müvəffəqiyyətlə Səudiyyə Ərəbistanının vətəndaşlarında əcnəbilərin əvəzetməsi əsasən dövlət sektorunda keçir, harada son illər ərzində dövlət Səudiyyə Ərəbistanı sakinindən 700 min yuxarı işə götürdü. Səudiyyə Ərəbistanının (2003) Daxili İşlər Nazirliyində xarici iş qüvvəsinin sayının ixtisarının yeni 10 illik planını elan etdi. Bu plan üzrə , əcnəbilərin sayı, işləyən immiqrantlar və onların ailələrinin üzvləri daxil olmaqla, 2013-ə 20%-ə qədər yerli Səudiyyə Ərəbistanı sakinlərinin sayından azalmalıdır. Beləliklə, mütəxəssislərin proqnozları üzrə,ölkənin əhalinin sayının artmalarını nəzərə alaraq, bir onillik ərzində xarici koloniya təxminən iki dəfə azaldılmış olmalıdır.

Urbanizasiya

Çox sürətli iqtisadi artma nəticəsində şəhər əhalisinin payı 80% (2003-də) artdı. Əhalinin çox hissəsi oazislərdə və şəhərlərdə cəmlənmişdir. Orta sıxlıq 12,4 nəfər hər kv. kilometr bəzi şəhərlər və oazislər 1,000-dən çox əhali kv.km. sıxlığa malikdir. Qırmızı dənizin və Fars körfəzinin sahilində rayonlar çox sıx məskun edilmişdir, həmçinin ondan Ər-Riyadanın və şimala-şərqin ətrafında, əsas neft istehsalı rayonlarında da əhali sıx olur. Paytaxtın əhalisi, Ər-Riyada 3627 min nəfər təşkil edir (2003-də bütün məlumatlar), və ya ölkənin 14% əhalisini təşkil edir, əsasən bu Səudiyyə Ərəbistanı sakinləridir, həmçinin başqa ərəb, asiya və qərb ölkələri vətəndaşlarıdır. Ciddanın, Xicazanın əsas limanının və Səudiyyə Ərəbistanının ən əhəmiyyətli iş mərkəzinin əhalisi, 2674 min insan təşkil edir. Başqa böyük şəhərlər: Damman (675 min nəfər), Et-Taif (633 min nəfər), Tabuk (382 min nəfər). Onların əhalisi müxtəlif ərəb ölkələrinin nümayəndələrindən ibarətdir, həmçinin Fars körfəzinin ölkələri, hindlilər, həmçinin Şimali Amerikadan və Avropadan gəlmələrdir. Köçəri həyat tərzini saxlayan bədəvilər əsasda ölkənin şimal (şimali) və şərq (şərqi) rayonlarında məskən salırlar. 60%-dən çox bütün ərazi (Rub-el-Xali səhraları, Nefud, Daxna) daimi oturaq əhaliyə malik deyil, bəzi (bir qədər) rayonlara hətta köçərilər girmirlər.

Dil

Səudiyyə Ərəbistanının rəsmi dili – standart afraziyskoy ailənin qərb (qərbi)-semit qrupuna ərəb, aid olan. Onun dialektlərindən biri – klassik ərəb, öz arxaik səslənməsinin növündə hal-hazırda əsasən dini kontekstdə tətbiq edilir. Məişətdə ədəbi ərəb dilinə ən yaxın ərəb (ammiyasının) Ərəb dialekti istifadə olunur hansı ki, klassik dildən (el-fusxa) inkişaf etdi. Ərəb dialektinin daxilində yaxınlar öz aralarında Xicaza, Asir, Necda və El-Xası dialektlərini fərqlənirlər. Hərçənd ədəbinin arasında fərqlər və burada danışıq diliylə daha az gözə çarpandır, nə qədər başqa ərəb ölkələrində, şəhər sakinlərinin dili köçərilərin dialektlərindən fərqlənir. Başqa ölkələrdən gəlmələrin arasında həmçinin ingilis yayılmışdır, taqalskiy, urdu, hindi dili, farsi, indoneziya və başqaları Somalisi

Din

Səudiyyə Ərəbistanı islam dünyasının mərkəzidir. Rəsmi din – İslam. Müxtəlif qiymətlər üzrə, 85%-dən 93,3%-ə qədər Səudiyyə Ərəbistanı sakini sünnidir; 3,3%-dən 15%-ə qədər – şiələr. Ölkənin mərkəzi hissəsində demək olar ki, bütün əhali xanbalitı-vəhhabilər (onlara ölkənin bütün sünnilərinin daha çox yarısı aiddir). Qərbdə və cənub-qərbdə sünniliyin şafiitskiy mənası üstünlük olur. Burada həmçinin xanifitı, malikitı, xanbalitı-salafiyya və xanbaditı-vəhhabilər rast gəlinir (görüşür). Az sayda şiə-ismailiyyətlilər və zeyditı yaşayırlar. Şiələrin (təxminən əhalinin üçdə biri) əhəmiyyətli qrupu şərqdə yaşayır,Əl-Hasa -da. Xaçpərəstlər təxminən 3% əhali təşkil edirlər (katolik baş keşişlərin Amerika konfransı qiymətə görə, ölkədə sv yaşayır. 500 min katolik), bütün başqa dinlər – 0,4% .Ateistlərin sayı haqqında informasiya yoxdur

İqtisadiyyat

Hal-hazırda azad şəxsi sahibkarlıq Səudiyyə Ərəbistanının iqtisadiyyatının əsasını təşkil edir. Eyni zamanda hökumət iqtisadi fəaliyyətin əsas sferalarına nəzarəti həyata keçirir. Səudiyyə Ərəbistanı dünyada neftin ən böyük ehtiyatlarına malikdir, neftin ən böyük eksportçusu hesab edilir və OPEK-də aparıcı rolu oynayır. Xam neftin sübut edilmiş ehtiyatları 261,7 milyard barel təşkil edir, və ya 35 milyard t (26% bütün ehtiyat), və (amma) təbii qaz – təxminən 6,339 trilyon. kub. m. (yanvara 2002). Neft ixracından ölkəyə 90% qədər gəlir gətirir, 75% dövlət gəliri və 35 – 45%ÜDM. Təxminən 25% ÜDM özəl sektordan hərəkət edir. 2001-də – 241 milyarda qədər doll., və ya 8460 doll. Adambaşına düşən gəlirdir. Ancaq real iqtisadi artma Neftdən krallığın asılılığını azaltmaq üçün və sürətlə artan səudiyyə əhalisinin məşğulluğunu artırmaq üçün, son illərdə özəl sektor sürətlə inkişaf edir. Su infrastrukturunun və təhsilin inkişafına əlavə vasitələrin ayrılması ən yaxın perspektivdə Səudiyyə Ərəbistanının hökumətinin əsas prioritetidir, bir halda ki, (çünki,) suyun çatışmazlığı və sürətli əhali artımının ölkəyə özünü kənd təsərrüfatı məhsullarıyla tamamilə təmin etməyə icazə vermirlər.

Neft sənayesi və onun rolu

"Arabien ameriken oyl kompani" (ARAMKO) neft konsessiyalarının ən böyük sahibidir və neftin əsas istehsalçısıdır. Başlanğıc 1970-cidən o Səudiyyə Ərəbistanının hökumətinin nəzarəti altındadır, və əvvəl amerika şirkətlərinin konsorsiumuna tamamilə aid idi. Neft çıxartma aparılır və başqalarla, daha (daha çox) xırda şirkətlər, belələr, yapon "Arabien oyl kompanisi" kimi, Küveytlə sərhəd yaxınlığında sahilboyu sularda hərəkət edən və quruda çıxartmanı Küveytlə sərhəd ərazidə aparan "Qetti oyl kompani". Səudiyyə Ərəbistanının 1996 kvotasında, müəyyən edilən OPEK, yaxşı təşkil edirdi gündə 1,17 milyon t. orta həcm çıxartmada 8,6 milyard barel/gün (460 milyard t/il) təşkil edirdi(2001). Bundan başqa, o Küveytlə sərhəddə belə adlandırılan "neytral zonada" olan ehtiyatlardan istifadə edir hansılar ki, daha ona gündə 600 min barel neftə qədər əlavə olaraq verirlər. Ən böyük neft yataqları ölkənin şərq hissəsində yerləşdirilmişdir, Fars körfəzinin sahilində və ya şelfdə. Əsas neft emal edən zavodlar: Aramko – Tanura (güc 300 min barel/gün) İrqləri, Rabiqalar (325 min barel/gün), Yanbu (190 min barel/gün), Riyyad (140 min barel/gün), Cidda (42 min barel/gün), Aramko-Mobil telefonlar – Yanbu (332 min barel/gün), Petromin/Shell – al-Djubeyl (292 min barel/gün), Arabian Oil Company – Ras-al-Xafdji (30 min barel/gün). ARAMKO-un və Səudiyyə Ərəbistanının arasında yaranmış yaxın və qarşılıqlı sərfəli münasibətlər neft sənayesinin inkişafının ən əhəmiyyətli amilidir. ARAMKO fəaliyyəti ixtisaslaşdırılmış kadrların ölkəsinə axına və Səudiyyə Ərəbistanı sakinləri üçün yeni iş yerlərinin yaradılmasına imkan yaradırdı.Əsas neft rayonu Əl-Hasadır və nəhəng yataq burda yerləşir Havar yatağıdır.Yatağın ehtiyatı 70 mld bareldir.Təbii qaz ehtiyatı 6.34 kub.metrdir.

Kənd Təsərrufatı

Kənd təsərrüfatı zəifdir.Mühüm təsərrüfat rayonu Əl-Asir rayonu sahil zonası və Txema vadisidir.Cəmi 4.2% torpaq becərilir.Faizsiz torpaqlar paylanır.Heyvandarlıq məşğul olan müxtəlif subsitisiyalar və güzəştlər edilir.Kənd təsərrüfatı iki istiqamətdə aparılır: kiçik miqyaslı bədəvi təsərrüfatı və iri miqyaslı mexanikləşdirilmiş kənd təsərrüfatı. İkinci yeraltı suların 95 faizini istifadə edir. Buğda istehsalı geniş yayılıb və buğda əsas ixracat mallarındandır. Mədinə, əl-İhsa, Qatif, əl-Hofuf və əl-Qasimdə xurma ağacı meşələri vardır. Digər məhsullar pomidor, yemiş, üzüm, soğan, kartof, arpa, əncir, ağ qarğıdalı və küncütdür. Mal-qara isə qoyun, keçi, dəvə və s.dir.Qırmızı dənizldən və İran körfəzi balıq ovlanır.Səudiyyə Ərəbistanı 100 milyon kub metr şor suyu şirin suya çevirməklə dünyanın ən böyük su şirinləşdirmə gücünə malikdir. İrriqasiya məqsədilə ildə yeraltı suyun 9500 milyon kub metri çıxarılır və istifadə olunur.

Sənaye

Səudiyyə Ərəbistanı neft əsaslı iqtisadiyyata malikdir, təbii ehtiyatları neft və təbii qazdır. Dünyanın ən böyük neft ehtiyatına malik olan Səudiyyə Ərəbistanı, həmçinin ən böyük neft istehsalçısı və ixracatçısıdır. Sənaye əsasən neft, təbii qaz istehsalı, neft emalı və neft-kimya maddələri istehsalına bağlıdır. Başqa sənaye məhsulları sement, polad çubuqlar, sənaye etanolu, natrium, limon turşusu və s.dir. Sənayenin böyük hissəsi özəl sektora aiddir.Dünya neftinin 25%-i S.Ə.-dadır.Neft ixracın 95%-ni,milli gəlirin 75%-ni təşkil edir.

Nəqliyyat

1950-cilərə qədər Səudiyyə Ərəbistanının daxilində yüklərin daşınması əsasda dəvə karvanlarıyla həyata keçirilirdi. Neft çıxartmanın başlanğıcı ölkə iqtisadiyyatını tamamilə dəyişdirdi və onun sürətli artımını təmin etdi. Yolların, limanların və kommunikasiyaların şəbəkəsinin yaradılması sürətli inkişaf üçün təkanla xidmət etdi. Ən böyük avtomagistral Er-Riyad və Məkkə vasitəsilə Fars körfəzinin sahilində Dammamdan Ərəb yarımadasını Qırmızı dənizin sahilində Ciddaya qədər keçir. Dəmiryol şəbəkəsi əhəmiyyətli dərəcədə genişləndi. Bir dəmir yolu var, limanla Xufuf oazisi vasitəsilə Er-Riyad-ı Fars körfəzində (571 kilometr) Dammamı bağlayan; kükürdlərdə. Dəmir yollarının ümumi ölçüsü 1392 kilometr (2002) təşkil edir.Ölkədə boru kəmərlərinin şöbələrə ayırılmış şəbəkəsi yaradılmışdır: xam neftin boru kəmərlərinin ölçüsü – 6400 kilometr., neft məhsulları – 150 kilometr., qaz kəmərləri – 2200 kilometr (maye təbii qaz daxil olmaqla – 1600 kilometr). Böyük transaraviyskiy neft kəməri Qırmızı dənizdə limanlarla Fars körfəzinin neft mədənlərini birləşdirir. Fars körfəzində əsas limanlar: Ras-Tannura, Dammam, El-Xubar və Mina-Səud; Qırmızı dənizdə: Cidda (o vasitəsilə idxalın əsas hissəsi və Məkkəyə və Mədinəyə zəvvarların əsas axını gedir), Cizan və Yanbu. Xarici ticarət daşınmalar əsasən dəniz yoluyla həyata keçirilir. "Dəniz daşınmalarının səudiyyə milli şirkəti" neft məhsullarının nəql etməsi üçün 21 gəmi malikdir. 71 gəmi 1,53 milyon t dedveyt (bir sıra gəmilər daxil olmaqla, xarici bayraqların altında üzənlər) bütün dəniz ticarət flotundan yükqaldırma qabiliyyətiylə ibarətdir. Üç beynəlxalq (Er-Riyade-də, Ciddada və Daxrane-də) və təyyarələr üçün 206 regional və yerli aeroport və meydança işləyir, həmçinin beş helikopter stansiyası (2002). Aviasiya parkı – 113 nəqliyyat və sərnişin təyyarəsi. "Saudi-Arabien erlayns" aviaşirkətinin hava xətləri Yaxın və Orta Şərqin paytaxtlarıyla Er-Riyad-ı bağlayır.

Xarici keçidlər

Avqust 05, 2021
səudiyyə, ərəbistanı, coğrafiyası, səudiyyə, ərəbistanının, krallığı, ərəb, mamlyaka, arabiya, saudiya, cənub, qərbi, asiyada, ərəbistan, yarımadasında, dövlət, şimalda, iordaniyayla, iraqla, küveytlə, şərqdə, fars, körfəziylə, qətərlə, birləşmiş, ərəb, əmirli. Seudiyye Erebistaninin kralligi ereb Al Mamlyaka al Arabiya as Saudiya cenub qerbi Asiyada Erebistan yarimadasinda dovlet Simalda Iordaniyayla Iraqla ve Kuveytle serqde Fars korfeziyle ve Qeterle ve Birlesmis Ereb Emirlikleriyle cenub serqde Omanla hemserheddir cenubda Yemenle qerbde Akabanin Qirmizi deniziyle ve korfeziyle yuyulur Serhedlerin umumi olcusu 4431 kilometr Sahe 2149 7 min kv kilometr melumatlar texminidir cunki cenubda ve cenub serqde serhedler aydin qurulmamisdir teyin edilmemisdir Mubahiseli eraziler var Indiye qeder Yemenle serhed suallari meseleleri hell edilmemisdir Yemenle serhed rayonlarinda koceri qruplar serhedin demarkasiyasina muqavimet gosterirler Iranla deniz serhedi sularla Kuveytin ve Seudiyye Erebistaninin danisiqlari davam edir Birlesmis Ereb Emirlikleriyle serhedin statusu qeti teyin edilmemisdir Ehali 24 293 min neferdir ve onun 5576 min ecnebidir 2003 Paytaxt Er Riyad 3627 min nefer Inzibati bolgude13 eyaletde 103 daire bolunmusdur Mundericat 1 Tebieti 1 1 Yerin relyefi 1 2 Su resurslari 2 Tebii medenler 3 Bitki alemi 4 Heyvanlar alemi 5 Ehali 5 1 Demoqrafiya 5 2 Isci quvvesi 5 3 Urbanizasiya 5 4 Dil 5 5 Din 6 Iqtisadiyyat 6 1 Neft senayesi ve onun rolu 6 2 Kend Teserrufati 6 3 Senaye 6 4 Neqliyyat 7 Xarici kecidlerTebieti RedakteYerin relyefi Redakte Seudiyye Erebistani demek olar ki Qirmizi denizde ve Fars korfezinde Erebistan yarimadasinin ve bir nece sahilboyu adanin 80 erazisini tutur Sethin qurulusu uzre olkenin cox hissesi genis sehra platosu 300 den hundurluk qerbde 1520 m a qeder serqde 600 m caylarin vadi quru yollariyla parcalanmasi zeifdir Qerbde Qirmizi denizin sahiline paralel Xicaz daglari uzanir ve Asir daglari hundurlukle 2500 3000 m En Nabi Suayb en yuksek noqtesiyle 3353 m Tixamanin 5 den enle 70 kilometre qeder sahilboyu ovaligina kecen Asir daglarinda relyef dagliq zirvelerinden boyuk vadilere qeder deyisir Xicaz daglari vasitesile Seudiyye Erebistaninin daxili rayonlarinin ve Qirmizi denizin sahillerinin arasinda xeber mehdudlasdirilmisdir Simalda Iordaniyanin serhedlerinin uzununa El Hamadalarin das sehrasi uzandi Olkenin simal ve merkezi hissesinde en boyuk qumlu sehralar yerlesdirilmis Boyuk Nefud ve Kicik Nefud Dexna oz qirmizi qumlariyla meshurlar cenubda ve cenub serqde Rub el Xali dordde bir hissesi bosdur ve 200 m a qeder simal hissesinde barxanlarla ve dag silsilelerle ehatelenmisdir Sehralar vasitesile Yemenle Omanla ve Birlesmis Ereb Emirlikleriyle qeyri mueyyen serhedler uzanir Sehralarin umumi erazisi 1 milyon kv km a texminen catir ve Rub el Xali 777 min kv Km yerlesir Sahil boyunca bataqlasdirilmis ve ya ortulmus soranliqlarla El Hasa 150 kilometre qeder enle ovaligi Fars korfezi sahilleri ile uzanir Esasen asagi qumlu deniz sahillerive sahilleri zeif parcalanmisdir Iqlimi Simalda subtropik cenubda tropik keskin kontinental ve quru cox isti yay mulayim qis seciyyevidir Er Riyad da iyulun orta temperaturu 26 den 42 ye tereddud edir yanvarda 8 den 21 ye mutleq maksimum temperatur 48 olkenin cenubunda qeder 54 S Ve qisda bezen menfi temperaturlar ve daglarda qar musahide olunur Yaginti orta illik normasi texminen 70 100 millimetr merkezi rayonlarda maksimum yazda simalda qisda cenubda yayda ilde 400 millimetre qeder daglarda yaginti dusur Ayri bolgelerde Rub el Xali ve bezi basqa rayonlar sehrasinda yagintilar tamamile dusmur Sehralar ucun movsumi kulekler tipikdir Isti ve quru cenub kulekleri semum ve hamsin yazda ve ilin baslangicda qumlu tufanlara tez tez sebeb olur Simal kuleyi qisda soyuq hava getirir Su resurslari Redakte Demek olar ki butun Seudiyye Erebistani daimi caylara ve ya su menbelerine malik deyil muveqqeti axinlar yalniz intensiv yagislardan sonra yaranir Onlar serqde xususile boldur El Hasada harada oazisleri suvaran coxlu bulaqlar Qrunt sulari sethe yaxin ve vadilerin altinda yerlesir Su temini problemi deniz suyunun duzdan temizlenmesi uzre muessiselerinin inkisafi vasitesile derin quyularin ve artezian quyularinin yaradilmasi ile heyata kecirilir Torpaqlar Primitiv sehra torpaqlari ustunluk olur olkenin simalinda subtropik boz torpaqlar inkisaf etmis El Xasanin alcaq serq rayonlarinda soranliqlar ve cemen soran torpaqlar yayilmisdir Hercend hokumet yasillasdirma proqramini heyata kecirir meseler ve meseli yerler olkenin 1 den az sahesini tutur Ekin yeri torpaqlari 2 esasen mehsuldar oazislerde Rub el Xali den daha simalda yerlesdirilmisdir Otlaq heyvandarligi 1993 de ucun yararli Yer kureleri torpaqlar ehemiyyetli erazini 56 tutur Tebii medenler RedakteOlke neftin ve tebii qazin boyuk ehtiyatlarina malikdir Xam neftin subut edilmis ehtiyatlari 261 7 milyard barele catir ve ya 35 6 milyard t butun dunya ehtiyati 26 tebii qaz texminen 6 339 trilyon kub m Texminen 77 neft yatagi ve qaz var Esas neft veren rayon olkenin serqinde yerlesdirilmisdir El Hasa da Dunyada en boyuyun ehtiyatlari Havar neft yatagi 70 milyard barel neftde qiymetlendirilir Basqa boyuk yataqlar Safaniya Abkayk Katif subut edilmis ehtiyatlar 19 milyard barel neft Hemcinin demir filizleri ehtiyatlari xrom misler qurgusun sink qizil ehtiyatlari var Bitki alemi RedakteEsasen sehra ve yarimsehra Qumlarda ag saksaul yerlerle bitirler deve tikani hamadalarda sibyeler lava sahelerinde yovsanlar astraqallar vadinin yollari uzre tek qovaqlar akasiyalar ve daha cox duzlanmis yerde yulgun sahiller ve soranliqlar uzre kollar qalofitnie Qumlu ve das sehralarinin ehemiyyetli hissesi demek olar ki bitki ortuyunu tamamile mehrum edilmis Yazda ve bitki terkibinde rutubetli illerde efemerler rolu guclenir Asir daglarinda savannalarin saheleride akasiyalar yabani zeytun agaclari badam bitir Oazislerde xurma palmalarinin agacliqlari sitruslar bananlar taxil ve bostan medeniyyetleri Heyvanlar alemi RedakteHeyvanlar alemi kifayet qeder muxtelifdir Cox gemirici qum sicani sunbulqiranlar erebdovsanilar ve basqalari ve surunenler ilanlar kertenkeleler tisbagalar Quslarin arasinda qartallar calaganlar qrifonlar sahin sahinler dovdaqlar toragaylar keklikler ustun geldi goyercinler Sahil ovaliqlari ceyirtkenin artiminin merkezi kimi xidmet edir Qirmizi denizde ve Fars korfezinde mercanlarin qara mercani xususile qiymetlendirilir 2000 den cox novu Olkenin texminen 3 sahesi 10 qorunan erazi tuturlar 1980 ci illerin ortalarinda hokumet Asir Milli parki teskil etdi harada vehsi heyvanlarin bele demek olar ki yox olmus novleri saxlanir oriks keci buga ve nubiya dag kecisi kimi Ehali RedakteDemoqrafiya Redakte 2003 de Seudiyye Erebistaninda 24 293 min ehali yasayirdi ve ehalinin 5576 min neferi ecnebidir 2000 de 2003 3 27 2003 dogum sayinda 37 2 1000 insan umidi ile idi olum faizi 5 79 Omrun uzunlugu 68 il Yas munasibetinde olke sakinlerinin daha cox yarisi 20 yas ve daha gencdir Qadinlar 45 ehali teskil edirler BMT in proqnozlari gore 2025 e ehalinin sayi 39 965 min alina qeder artmalidir Seudiyye Erebistaninin ehalisinin boyuk ekseriyyeti oz ekseriyyetinde tayfa teskilatini saxlamis erebler seudiyye erebleri 74 2 bedeviler 3 9 Fars korfezinin erebleri 3 teskil edirler Olkede 100 den cox tayfa birlesmesi ve tayfalar vardir Etnik ereblerden basqa olkede qarisdirilmis etnik menseyin seudiyye erebleri yasayirlar turk iran indoneziya hind afrika kokleri de vardir Bir qayda olaraq bu Xicaza regionunda kocmus zevvarlarin ve ya afrikalilarin nesilleridir qullar olkede 1962 de koleliyin legvine qeder 750 min qula qeder hesablanirdi kimi Erebistana getirilmisler Sonlar Tihamaya ve El Hasinin sahilboyu rayonlarinda hemcinin oazislerde esasen yasayirlar Xarici isciler yaxsi teskil edirler 22 ehali ve ereblerin seudil olmayanlardan ibaretdirler afrika ve asiya olkelerinden Hindistan Pakistan Banqlades Indoneziya Filipinler gelmeler hemcinin avropalilarin ve amerikalilarin sayi azdir Xarici menseyin erebleri seherlerde yasayirlar neft medenleri erazide ve Yemenle serhed rayonlarda Butun qalan xalqlarin numayendeleri boyuk seherlerde ve neft medenlerinde cemlenmisdir Isci quvvesi Redakte Iqtisadi aktiv ehalinin sayi 7 milyon insan teskil edir onlardan 12 kend teserrufatinda 25 senayede 63 xidmetler sahesinde calisir Son illerde senayede ve xidmet sahesinde calisanlarin sayi davamli artir Iqtisadiyyatda calisanlarin 35 i xarici isciler 2000 teskil edirler Evvelce onlarin arasinda qonsu olkelerden erebler ustunluk olurdu zamanla Cenub ve cenub serq Asiyasindan gelmeler onlari evez etdiler Issizlik veziyyeti haqqinda resmi melumatlar yoxdur Ancaq qeyri resmi melumatlara gore demek olar ki 1 3 aktiv kisi ehalisidir qadinlar iqtisadiyyatda praktik olaraq tutulmamis iqtisadi islere malik deyil 2002 1996 dan baslayaraq bu elaqede Seudiyye Erebistani xarici is quvvesinin ise goturmesinin mehdudiyyeti uzre siyaseti heyata kecirir Er Riyad Seudiyye Erebistani vetendaslarinin isine qebulun stimullasdirilmasina hesablanmis iqtisadiyyatin 5 illik inkisaf planini hazirladi Bu gun en en cox muveffeqiyyetle Seudiyye Erebistaninin vetendaslarinda ecnebilerin evezetmesi esasen dovlet sektorunda kecir harada son iller erzinde dovlet Seudiyye Erebistani sakininden 700 min yuxari ise goturdu Seudiyye Erebistaninin 2003 Daxili Isler Nazirliyinde xarici is quvvesinin sayinin ixtisarinin yeni 10 illik planini elan etdi Bu plan uzre ecnebilerin sayi isleyen immiqrantlar ve onlarin ailelerinin uzvleri daxil olmaqla 2013 e 20 e qeder yerli Seudiyye Erebistani sakinlerinin sayindan azalmalidir Belelikle mutexessislerin proqnozlari uzre olkenin ehalinin sayinin artmalarini nezere alaraq bir onillik erzinde xarici koloniya texminen iki defe azaldilmis olmalidir Urbanizasiya Redakte Cox suretli iqtisadi artma neticesinde seher ehalisinin payi 80 2003 de artdi Ehalinin cox hissesi oazislerde ve seherlerde cemlenmisdir Orta sixliq 12 4 nefer her kv kilometr bezi seherler ve oazisler 1 000 den cox ehali kv km sixliga malikdir Qirmizi denizin ve Fars korfezinin sahilinde rayonlar cox six meskun edilmisdir hemcinin ondan Er Riyadanin ve simala serqin etrafinda esas neft istehsali rayonlarinda da ehali six olur Paytaxtin ehalisi Er Riyada 3627 min nefer teskil edir 2003 de butun melumatlar ve ya olkenin 14 ehalisini teskil edir esasen bu Seudiyye Erebistani sakinleridir hemcinin basqa ereb asiya ve qerb olkeleri vetendaslaridir Ciddanin Xicazanin esas limaninin ve Seudiyye Erebistaninin en ehemiyyetli is merkezinin ehalisi 2674 min insan teskil edir Basqa boyuk seherler Damman 675 min nefer Et Taif 633 min nefer Tabuk 382 min nefer Onlarin ehalisi muxtelif ereb olkelerinin numayendelerinden ibaretdir hemcinin Fars korfezinin olkeleri hindliler hemcinin Simali Amerikadan ve Avropadan gelmelerdir Koceri heyat terzini saxlayan bedeviler esasda olkenin simal simali ve serq serqi rayonlarinda mesken salirlar 60 den cox butun erazi Rub el Xali sehralari Nefud Daxna daimi oturaq ehaliye malik deyil bezi bir qeder rayonlara hetta koceriler girmirler Dil Redakte Seudiyye Erebistaninin resmi dili standart afraziyskoy ailenin qerb qerbi semit qrupuna ereb aid olan Onun dialektlerinden biri klassik ereb oz arxaik seslenmesinin novunde hal hazirda esasen dini kontekstde tetbiq edilir Meisetde edebi ereb diline en yaxin ereb ammiyasinin Ereb dialekti istifade olunur hansi ki klassik dilden el fusxa inkisaf etdi Ereb dialektinin daxilinde yaxinlar oz aralarinda Xicaza Asir Necda ve El Xasi dialektlerini ferqlenirler Hercend edebinin arasinda ferqler ve burada danisiq diliyle daha az goze carpandir ne qeder basqa ereb olkelerinde seher sakinlerinin dili kocerilerin dialektlerinden ferqlenir Basqa olkelerden gelmelerin arasinda hemcinin ingilis yayilmisdir taqalskiy urdu hindi dili farsi indoneziya ve basqalari Somalisi Din Redakte Seudiyye Erebistani islam dunyasinin merkezidir Resmi din Islam Muxtelif qiymetler uzre 85 den 93 3 e qeder Seudiyye Erebistani sakini sunnidir 3 3 den 15 e qeder sieler Olkenin merkezi hissesinde demek olar ki butun ehali xanbaliti vehhabiler onlara olkenin butun sunnilerinin daha cox yarisi aiddir Qerbde ve cenub qerbde sunniliyin safiitskiy menasi ustunluk olur Burada hemcinin xanifiti malikiti xanbaliti salafiyya ve xanbaditi vehhabiler rast gelinir gorusur Az sayda sie ismailiyyetliler ve zeyditi yasayirlar Sielerin texminen ehalinin ucde biri ehemiyyetli qrupu serqde yasayir El Hasa da Xacperestler texminen 3 ehali teskil edirler katolik bas kesislerin Amerika konfransi qiymete gore olkede sv yasayir 500 min katolik butun basqa dinler 0 4 Ateistlerin sayi haqqinda informasiya yoxdurIqtisadiyyat RedakteHal hazirda azad sexsi sahibkarliq Seudiyye Erebistaninin iqtisadiyyatinin esasini teskil edir Eyni zamanda hokumet iqtisadi fealiyyetin esas sferalarina nezareti heyata kecirir Seudiyye Erebistani dunyada neftin en boyuk ehtiyatlarina malikdir neftin en boyuk eksportcusu hesab edilir ve OPEK de aparici rolu oynayir Xam neftin subut edilmis ehtiyatlari 261 7 milyard barel teskil edir ve ya 35 milyard t 26 butun ehtiyat ve amma tebii qaz texminen 6 339 trilyon kub m yanvara 2002 Neft ixracindan olkeye 90 qeder gelir getirir 75 dovlet geliri ve 35 45 UDM Texminen 25 UDM ozel sektordan hereket edir 2001 de 241 milyarda qeder doll ve ya 8460 doll Adambasina dusen gelirdir Ancaq real iqtisadi artma Neftden kralligin asililigini azaltmaq ucun ve suretle artan seudiyye ehalisinin mesgullugunu artirmaq ucun son illerde ozel sektor suretle inkisaf edir Su infrastrukturunun ve tehsilin inkisafina elave vasitelerin ayrilmasi en yaxin perspektivde Seudiyye Erebistaninin hokumetinin esas prioritetidir bir halda ki cunki suyun catismazligi ve suretli ehali artiminin olkeye ozunu kend teserrufati mehsullariyla tamamile temin etmeye icaze vermirler Neft senayesi ve onun rolu Redakte Arabien ameriken oyl kompani ARAMKO neft konsessiyalarinin en boyuk sahibidir ve neftin esas istehsalcisidir Baslangic 1970 ciden o Seudiyye Erebistaninin hokumetinin nezareti altindadir ve evvel amerika sirketlerinin konsorsiumuna tamamile aid idi Neft cixartma aparilir ve basqalarla daha daha cox xirda sirketler beleler yapon Arabien oyl kompanisi kimi Kuveytle serhed yaxinliginda sahilboyu sularda hereket eden ve quruda cixartmani Kuveytle serhed erazide aparan Qetti oyl kompani Seudiyye Erebistaninin 1996 kvotasinda mueyyen edilen OPEK yaxsi teskil edirdi gunde 1 17 milyon t orta hecm cixartmada 8 6 milyard barel gun 460 milyard t il teskil edirdi 2001 Bundan basqa o Kuveytle serhedde bele adlandirilan neytral zonada olan ehtiyatlardan istifade edir hansilar ki daha ona gunde 600 min barel nefte qeder elave olaraq verirler En boyuk neft yataqlari olkenin serq hissesinde yerlesdirilmisdir Fars korfezinin sahilinde ve ya selfde Esas neft emal eden zavodlar Aramko Tanura guc 300 min barel gun Irqleri Rabiqalar 325 min barel gun Yanbu 190 min barel gun Riyyad 140 min barel gun Cidda 42 min barel gun Aramko Mobil telefonlar Yanbu 332 min barel gun Petromin Shell al Djubeyl 292 min barel gun Arabian Oil Company Ras al Xafdji 30 min barel gun ARAMKO un ve Seudiyye Erebistaninin arasinda yaranmis yaxin ve qarsiliqli serfeli munasibetler neft senayesinin inkisafinin en ehemiyyetli amilidir ARAMKO fealiyyeti ixtisaslasdirilmis kadrlarin olkesine axina ve Seudiyye Erebistani sakinleri ucun yeni is yerlerinin yaradilmasina imkan yaradirdi Esas neft rayonu El Hasadir ve neheng yataq burda yerlesir Havar yatagidir Yatagin ehtiyati 70 mld bareldir Tebii qaz ehtiyati 6 34 kub metrdir Kend Teserrufati Redakte Kend teserrufati zeifdir Muhum teserrufat rayonu El Asir rayonu sahil zonasi ve Txema vadisidir Cemi 4 2 torpaq becerilir Faizsiz torpaqlar paylanir Heyvandarliq mesgul olan muxtelif subsitisiyalar ve guzestler edilir Kend teserrufati iki istiqametde aparilir kicik miqyasli bedevi teserrufati ve iri miqyasli mexaniklesdirilmis kend teserrufati Ikinci yeralti sularin 95 faizini istifade edir Bugda istehsali genis yayilib ve bugda esas ixracat mallarindandir Medine el Ihsa Qatif el Hofuf ve el Qasimde xurma agaci meseleri vardir Diger mehsullar pomidor yemis uzum sogan kartof arpa encir ag qargidali ve kuncutdur Mal qara ise qoyun keci deve ve s dir Qirmizi denizlden ve Iran korfezi baliq ovlanir Seudiyye Erebistani 100 milyon kub metr sor suyu sirin suya cevirmekle dunyanin en boyuk su sirinlesdirme gucune malikdir Irriqasiya meqsedile ilde yeralti suyun 9500 milyon kub metri cixarilir ve istifade olunur Senaye Redakte Seudiyye Erebistani neft esasli iqtisadiyyata malikdir tebii ehtiyatlari neft ve tebii qazdir Dunyanin en boyuk neft ehtiyatina malik olan Seudiyye Erebistani hemcinin en boyuk neft istehsalcisi ve ixracatcisidir Senaye esasen neft tebii qaz istehsali neft emali ve neft kimya maddeleri istehsalina baglidir Basqa senaye mehsullari sement polad cubuqlar senaye etanolu natrium limon tursusu ve s dir Senayenin boyuk hissesi ozel sektora aiddir Dunya neftinin 25 i S E dadir Neft ixracin 95 ni milli gelirin 75 ni teskil edir Neqliyyat Redakte 1950 cilere qeder Seudiyye Erebistaninin daxilinde yuklerin dasinmasi esasda deve karvanlariyla heyata kecirilirdi Neft cixartmanin baslangici olke iqtisadiyyatini tamamile deyisdirdi ve onun suretli artimini temin etdi Yollarin limanlarin ve kommunikasiyalarin sebekesinin yaradilmasi suretli inkisaf ucun tekanla xidmet etdi En boyuk avtomagistral Er Riyad ve Mekke vasitesile Fars korfezinin sahilinde Dammamdan Ereb yarimadasini Qirmizi denizin sahilinde Ciddaya qeder kecir Demiryol sebekesi ehemiyyetli derecede genislendi Bir demir yolu var limanla Xufuf oazisi vasitesile Er Riyad i Fars korfezinde 571 kilometr Dammami baglayan kukurdlerde Demir yollarinin umumi olcusu 1392 kilometr 2002 teskil edir Olkede boru kemerlerinin sobelere ayirilmis sebekesi yaradilmisdir xam neftin boru kemerlerinin olcusu 6400 kilometr neft mehsullari 150 kilometr qaz kemerleri 2200 kilometr maye tebii qaz daxil olmaqla 1600 kilometr Boyuk transaraviyskiy neft kemeri Qirmizi denizde limanlarla Fars korfezinin neft medenlerini birlesdirir Fars korfezinde esas limanlar Ras Tannura Dammam El Xubar ve Mina Seud Qirmizi denizde Cidda o vasitesile idxalin esas hissesi ve Mekkeye ve Medineye zevvarlarin esas axini gedir Cizan ve Yanbu Xarici ticaret dasinmalar esasen deniz yoluyla heyata kecirilir Deniz dasinmalarinin seudiyye milli sirketi neft mehsullarinin neql etmesi ucun 21 gemi malikdir 71 gemi 1 53 milyon t dedveyt bir sira gemiler daxil olmaqla xarici bayraqlarin altinda uzenler butun deniz ticaret flotundan yukqaldirma qabiliyyetiyle ibaretdir Uc beynelxalq Er Riyade de Ciddada ve Daxrane de ve teyyareler ucun 206 regional ve yerli aeroport ve meydanca isleyir hemcinin bes helikopter stansiyasi 2002 Aviasiya parki 113 neqliyyat ve sernisin teyyaresi Saudi Arabien erlayns aviasirketinin hava xetleri Yaxin ve Orta Serqin paytaxtlariyla Er Riyad i baglayir Xarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Seudiyye Erebistani cografiyasi amp oldid 6065606, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.