Vikipediya azad ensiklopediya şah I Süleyman Səfəvi Venesiya münasibətləri Səfəvilər dövləti ilə Venesiya Respublikası a

Vikipediya azad ensiklopediya Sah I Suleyman Sefevi Venesiya munasibetleri Sefeviler dovleti ile Venesiya Respublikasi arasinda bas tutmus munasibetler Arxa plan span Guclu Sefeviler dovletinin yaradilmasi Venesiya basda olmaqla mutemadi olaraq Osmanli imperiyasi ile muharibe aparan bir sira Avropa dovletlerinin diqqetini ozune cekdi I Sah Ismayilin feal xarici siyaset yeritmesi Avropa diplomatiya dairelerinde bele bir umid dogurdu ki Sefevi dovleti Osmanli imperiyasi ile herbi siyasi qarsidurmada Avropa dovletlerinin muttefiqi ola biler Osmanli dovleti ile muharibe veziyyetinde olan Venesiya respublikasi ozunun enenevi muttefiqi olan Agqoyunlu dovletinin yerinde yeni daha quvvetli Sefevi dovletinin meydana gelmesini oz menafeyine uygunhadise kimi deyerlendirirdi Italiyani ele kecirmek ustunde Fransa ve Ispaniya Italiyada uzun suren muharibelere basladigi ucun Italiya dovletlerinden lazimi komek ala bilmeyen Venesiya Osmanli dovletine qarsi 1499 1502 tekbasina muharibe aparmaga mecbur olmusdu Mehz buna gore de Venesiya hokumeti bir terefden Qaramanda Osmanlilara qarsi movcud olan naraziliqdan istifade etmek diger terefden Sefevileri Osmanlilara qarsi muharibeye celb etmek imkanini oyrenmek qerarina geldi Elaqeler span XVI esr span Bu iki dovlet arasinda diplomatik elaqeler Sefevi dovletinin yarandigi gunden formalasmisdir Bu qarsiliqli elaqelerin kokunde Agqoyunlu dovleti zamaninda yaradilmis elaqeler durmusdur Venesiya Respublikasi ikili munasibetlerle quru qosunlari guclu olan bir dovletin desteyini qazanmagi Sefeviler ise Venesiya sayesinde Odlu silah elde etmeye umid edirdiler Hemcinin tez tez tekrarlanan Osmanli ile muharibelerde Venesiya Sefevilerin xeyrine Anadolu yarimadasi sahillerinde tehlukeli veziyyet de yarada bilerdi Antiosmanli ittifaq qurma cehdleri Sefevi Venesiya munasibetlerinde XVII esrin sonlarina qeder esas muzakire movzusu olmusdur Lakin bu meselede basqa problemler de var idi Zaman kecdikce Sefevi Venesiya ticareti daha da boyudu esas ticaret memulatlari suse ipek ve diger bahali esyalar idi Dovrumuze gelib catmis senedler gosterir ki her iki dovler digerinden tez tez oz tacirlerinin qorunmasini istemisdir Bundan elave XVII esrin ortalarindan etibaren Venesiya senati Sefevi imperiyasina katolik ermenilerin ve diger missionerlerin adindan tovsiye mektublari da yazmisdir Marin Sanudo hele 1501 ci ilde oz gundeliyinde I Sah Ismayilin adini cekmisdir 1502 ci ilde Venesiya olkenin yeni hokmdari haqqinda melumat toplamaq vezifesini Istanbuldan olan yunan Kostantino Laskariye hevale etdi Uzun iller Istanbulda ve Kiprde yasadigi ucun Serq alemine yaxindan beled olan Konstantino Laskari Qaramana ve Sefevilerin herbi dusergesine yola salindi O Qaramana ve Sefevilerin herbi dusergesine seyahetden qayitdiqdan sonra oz seferi barede Venesiya hokumeti qarsisinda genis hesabatla cixis etdi Belelikle Sefevi dovletinin Qerbi Avropa ile ilk diplomatik temasi Venesiya ile yarandi Laskari Sah Ismayilla goruse bilmedi lakin o sonuncunun muttefiqi olan Qaramanlilari gordu ve Venesiyani umumi dusmen olan Osmanlilara qarsi mubarizede ona destek olmaq isteyine inandirdi 1502 ci ilde Osmanli Venesiya muharibesinin bitmesi ve her iki dovletin imzalanmis sulh muqavilesini tesdiq etmesi Venesiyani Sefevilerle herbi ittifaq imzalamaq maragini ortadan qaldirmisdi Buna gore do Sefevilerin Venesiya respublikasi ile bu ilk diplomatik temasi her iki terefin Osmanli imperiyasina qarsi eyni zamanda herbi emeliyyata baslamasi ile neticelenmedi Sefevi imperiyasinin esas meqsedi Avropa dovletleri ile sulh elaqelerini genislendirmekle birlikde qerbden odlu silah elde etmek idi Bunun ucun ise Araliq denizi sahiline cixmaq lazim idi Araliq denizi sahiline cixmagin serti ya Qaraman torpaqlarini Osmanlidan ya da Suriyani Memluklerden almaq idi Ismayil Haqqi Uzuncarsilinin bildirdiyine gore Sefevi Sah Ismayilin Qerb dovletleri ile muzakirelerininhedefinde tekce Osmanli dovleti yox eyni zamanda Memluk dovleti de olmusdur 1505 ci ilde Sahin mektubunu Doja catdiran basqa bir Qaraman elcisi Demesqdeki Venesiya konsuluna bas cekdi ve o mektubun suretini Venesiyaya gonderdi Mesaj novbeti ilde Venesiya seherine catdirildi 1508 ci ilde Yunanistanin Nafplio seherinin Venesiya valisinin yanina dervis qiyafesinde Sefevi elcisi gelir 1509 cu ilin mart ve ay aylarinda ilk Sefevi elcileri Venesiya seherine catdilar Bu Kambray Liqasi muharibesinde Venesiya ucun felaketle neticelenmis Agnadello doyusunden bir nece ay evvel idi Neticede sefir Sefevi sahina unvanlanmis ve Venesiyanin xosniyyetini bildiren mektubdan basqa bir seyle geri done bilmedi 1510 cu ilde Suriyada Memlukler Sefevi imperiyasindan mektubla Venesiyaya donen sefir Nikolo Surieri ele kecirdiler Bundan basqa bir nece numayende de Levantda ele kecirildi Butun bu kontaktlar habele Sah Ismayilin dovrunde bas tutmus digerleri her hansisa ugurla neticelenmedi Beleki esas meqsed olan Osmanliya qarsi ittifaqin qurulmasi isteyi heyata kecmedi Bunda Sah Ismayilin Caldiran doyusunde meglub olmasi ile birlikde Venesiyanin Osmanliya qarsi yurutduyu siyaset de muhum rol oynamisdir Beleki bu dovrde Venesiya Osmanliya qarsi sakitlesdirme siyaseti yeridirdi ve bu siyaseti onun dusmeni ile ittifaq baglayaraq pozmaq istemirdi Venesiyanin Kiprdeki canisini Zuan Paolo Qradeniqo 1515 ci il aprelin 29 da Nikoziyadan oz hokumetine yazirdi Tesdiq edirem ki senyor Sofi Sah Ismayil 100 min neferden cox doyuscu toplamis ve coxlu top elde etmisdir Hemcinin deyirler ki Sofi Turkiye serhedine yaxinlasacaq turkler geri cekilecekler 1518 ci ile aid diger senedde ise gosterilirdi ki Sofi 70 min doyuscusu ile birlikde Tebrizdedir Portuqaliya kralinin gonderdiyi tufenglerle silahlanmis esgerler ve artilleriya mutexessisleri de onlarin arasindadir 1537 1570 ci illeri ehate eden Venesiya Osmanli muharibesi baslayan kimi Venesiya Sefevi elaqeleri de intensivlesdi 1539 cu ilde Venesiya Micel Membreni Sefevi imperiyasina sefir kimi gonderdi 1570 ci ilde ise Vincenzo degli Allessandri ve Sefevi taciri Haci Eli Tebrizi ayri ayriliqda Qezvine gonderildi Onlardan hec biri Sefevilerin herbi yardimini temin ede bilmediler Oz novbesinde 1578 ci ilde Osmanli imperiyasinin hucumuna meruz qalan Sefevi imperiyasi yardim ucun Venesiyaya muraciet etdi Tacir Haci Mehemmed Sah Mehemmed Xudabendenin elcisi kimi Venesiyaya gonderildi O Doju ve senati Sefevi imperiyasinin yene Osmanli imperiyasi ile muharibede oldugu barede melumatlandirdi ve Venesiya Respublikasindan menevi destek istedi Haci Mehemmed Venesiya terefinden xos qebul edilib xos sozlerle yola salinsa da praktiki olaraq hec bir ugur elde ede bilmedi Cunki Venesiya 1573 cu ilde Osmanli imperiyasi ile sulh muqavilesi imzalamisdi ve yeni bir muharibeye baslamaq istemirdi Daha bir Sefevi elcisi bu defe Sah I Abbas terefinden 1600 cu ilde Venesiyaya gonderildi Bu defeki elci de adi Esed bey olan bir tacir idi XVII esr span Sefevi elcisi Huseyneli bey Praqada Habsburq sarayinda Onu 1602 ci ilde venesiyali Andjelo Qradeniqo 1603 cu ilde Fethi bey ve Mehemmed Emin bey izledi Bundan sonra 1609 1610 cu illerde Haci Kirakos ve Haci Sefer de sefir kimi danisiqlarda istirak etdiler Bu funksiyani 1613 cu ilde Eleddin Mehemmed ve Haci Sahsever davam etdirdi Bu sefirler 1622 ci ilde diger tacirlerle birlikde Venesiyaya yeniden geri donduler Onlarin hamisi onlarin hamisi gerekyarakan e hasse ye serife adlanirdi Lakin bu dovrde Venesiyaya gonderilen iki Sefevi sefiri Entoni Sirli ve Huseyneli Bey Bayat 1601 ci ilde sehere daxil olmaq ve etimadname ve mektublarini Doja teqdim etmek selahiyyetine malik deyildiler Sefevi sahi I Abbasla Venesiyanin Saqredo ailesi arasinda munasibetler 1608 ci ilden yaranmisdi Bu ilde I Abbas Venesiyanin Heleb seherinde konsulu olan ve Ciovanni Francesko Saqredonu Alvise Saqredonun emisi hem de Suriyadaki Sefevi elcisi teyin etmisdi Uc il sonra 1611 ci ilde o Covanni Franceskonu Venesiya seherinde ve butun Venesiya eyaletinde ozunun bas nemsyendesi teyin etdi Ehtimal ki 1626 ci ilde oz emisi dovrunde vitse konsul vezifesini icra eden Alvise Saqredo I Sah Abbasa oz agenti Alvise Parentenin ticaret ucun Sefevilere gonderilmesinin mumkunluyu barede yazmisdi Sah 1627 ci ilde Alviseni sexsen olkeye gelmeye ve serbest ticaret etmeye devet ederek cavab verdi Senat 1629 cu ilde Saqredonun seferine icaze verdi ve o I Sah Abbasin bu arada olduyunden xebersiz ele hemin il Venesiyani terk etdi Helebde I Sah Sefi adina yeni etibarnameler ve Sefevi pasportunu gozlemeli oldu O sonda Suriyadan Venesiyaya getdi Sefevilerin olkede Venesiyanin kommersiya movcudluguna real maragi oldugunu Sah Sefinin Eli Bali vasitesile Doja gonderdiyi mektubu Alvise Saqredonun xatirlatmasi da tesdiq edir Sah bu mektubd Saqredonu olkeye gelmeyi ingilislerin ve hollandlarin ticaretlerine benzer qayda da ticaret etmeye devet edir 1634 cu ilde Sefevi taxtina I Sefinin cixdigini Venesiyaya bildirmek ucun Eli Bali adinda elci gonderildi Bu elci Sefevi sarayinin Venesiyaya gelmis sonuncu muselman sefiridir 1645 ci ilde 1669 cu ile qeder davam edecek Krit muharibesinin baslanmasi ile Venesiya Osmanliya qarsi muttefiq tapa bilmek ucun diplomatik hucuma kecdi Ciovanni Tiepolo respublikasinin gonderisi ile Polsa kralinin yanina gonderildi Novbeti il qayidan zaman Ciovanni oz kralinin Sefevi sahina yazmis oldugu mektubu catdirmaq ucun veziflelendirilmis polyak elcisi ile birlikde Venesiyaya geldi Polyak elcisi Yeji Ilica Dominikan kesisi Antonio da Fiandre ile birlikde Sefevi sarayina gonderildi 1646 ci ilde Venesiya hokumeti sahin yanina Domeniko de Santis adli basqa bir emisar daha gonderdi Bu elci Sefevi sarayina Heleb yolunu kecerek catdi Buna cavab olaraq 1647 ci ilde katolik kesis ve Petra della Valle ilk arvadinin qohumu olan Ferdinando Joeridi Venesiyaya yola dusdu Kesis Antonio 28 mart 1650 ci ilde Palazzo Ducaledeki Kollegiuma ozunu catdira bildi De Santis ise cox guman ki Venesiyaya 1651 ci ilde cata bilmisdir Geri donus seferi zamani Isfahandan Tarkuya geden de Santise Rusiya carligi erazisine giris icazesi vermemis buna gore de onun geri donmesi daha uzun cekmisdir Joeridi ise Antoniodan duz bir il evvel 28 mart 1650 ci ilde Kollegiuma catmisdir 3 elcilik de sahin semimi dostluq elanlarindan basqa hec ne getirmemisdi Sefevi terefi konkret ittifaq barede hec bir aydin ifade isletmemisdi Neticede Venesiya ile Sefevi imperiyasi arasindaki bundan sonraki danisiqlar missionerler ve katolik din adamlari terefinden heyata kecirildi 1661 ci ilde saha unvanlanmis mektub anonim sexsle gonderilmis 1662 ci ilde Arakelden 1663 cu ilde ise dominikan kesisi Antonio Taniden istifade edilmisdi 1661 ci ildeki mektubda Venesiyanin Sefevi imperiyasini Osmanli imperiyasina qarsi muharibeye qatilmaga seslenisi yeniden tekrarlanirdi 1663 cu ilde ise senatorlar bele bir muracieti yazili formada etmeyi uygun bilmediler ve Arakelden bunu saha sozlu sekilde catdirmasini istediler 1669 cu ilde Arxibisop Mateos Avanik Sefevi imperiyasina gonderildi ve 1673 cu ilde ermeni dominikan kesislerinden biri sahin ve Mateosun mektubu ile Venesiyaya geldi Sonuncu bildirirdi ki Sefevi imperatoru I Suleymana Osmanliya hucum etmesi ucun yalvarmasina baxmayaraq sonda Kritin Osmanli terefinden ele kecmesi xeberi geldi ve onun bu cehdleri neticesiz qaldi Iki Dominikan mezhebi mensubuna saha cavab mektubu verildi Bercetin dediyine gore bu Sefevilerin Venesiyaya sefer eden sonuncu diplomatik missiyasi idi Sonraki illerde xususen de Muqeddes Liqa muharibesi zamani 1695 ci ilde namelum bir elci ve 1697 ci ilde iki papa elcisi Pietro Paolo Pignatelli ve 1699 cu ilde Felice Maria da Sellano terefinden catdirilan elave mektublar Sefevilere gonderilmisdir Bu mektublardan yalniz birincisi sahi muharibeye cagirirdi diger ikisi ise sadece olaraq Venesiyanin ona olan xos munasibetini tesdiqleyirdi XVIII esrde span Sonuncu Osmanli Venesiya muharibesi olan Sefevilere hec bir ittifaq teklifi edilmedi Yalniz 1718 ci ilde Venesiya senati Sefevi imperatoru Sah Sultan Huseyne mektub gondererek ondan uzvlerini ve Tiflisdeki katolik ermenileri qriqoryan ermenilerin hucumlarindan qorumagi xahis etmisdir Hemcinin bax span Sefevilerin Avropa sefareti 1609 1615 Sefevilerin Avropa sefareti 1599 1602 Istinadlar span Necefli 2015 seh 7 Rota 2012 seh 149 Necefli 2015 seh 8 Rota 2012 seh 150 Rota 2012 seh 151 Rota 2012 seh 153 Rota 2012 seh 152 Menbe span Giorgio Rota Safavid Persia and Its Diplomatic Relations with Venice Iran and the world in the Safavid age London L B Tauris amp Co Ltd 2012 149 160 ISBN 978 1 85043 930 1 Tofiq Necefli Azerbaycan Sefevi dovletinin Venesiya ve Papaliqla munasibetleri Turkiye tarixsunasliginda PDF Baki GEO Strategiya 2015 7 12 Xarici kecidler span Tofiq Necefli Azerbaycan Sefevi dovletinin Venesiya ve Papaliqla munasibetleri Turkiye tarixsunasliginda az az strategiya az 1 aprel 2015 29 iyul 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 iyul 2015 Kateqoriyalar Sefevilerin ikiterefli elaqeleriVenesiyanin ikiterefli elaqeleriBeynelxalq munasibetler tarixiTarixi dovletlere gore xarici siyaset