Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Subibəri (su qırxbuğumu, su persikariyası) (lat. Polygonum hydropiper L.) - qırxbuğum cinsinə aid bitki növü.
| Su bibəri | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: ???: Su bibəri | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Haqqında
Qırxbuğum (su bibəri) hündürlüyü 60 sm.-ə qədər olan birillik ot bitkisidir. Qızılcıq fəsiləsinə aiddir. Köklü və budaqlıdır, düyünvari budaqları çıxan nahiyyənin aşağı hissəsindən köklər əmələ gəlir, paycığa yaxın olan belə budaqlar qırmızı rəngə çevrilir. Yarpaqları uzunsov olur, kənarları bütöv, -gödək saplaqlı, yuxarı hissələrindəkilər isə saplaqsızdır.
Yarpaqların budağa birləşən hissəsi bükülmüş vəziyyətdədir. çiçəkləri xırda ağ və ya narıncı rəngdədir. Çiçəklər budaqda oturaq şəkildə bir və ya iki-üç birləşərək sünbülə bənzər çiçək formasında olub, uzunluğu 10 sm.-ə qədər çatır. Qırxbuğum (su bibəri) may ayından başlayaraq sentyabr ayınadək çiçəkləyir. Meyvəsi yumurtavari, tünd qonur rəngli fındıq formasındadır.
Budaq və yarpaqları kəskin, yandırıcı bibəri xatırladır. Quruduqdan sonra tamını itirir. Bitkinin latınca adının mənası onu göstərir ki, bu bitki nəmli yerlərdə bitir və yandırıcı dadlıdır.
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 30-90 sm olan birillik bitkidir. Gövdəsi düz, şişman düyünləri qırmızımtıl kiprikli dərivari borucuqla əhatə olunmuşdur. Yarpaqları ardıcıl, uzunsov lansetvaridir.Yaşılımtıl və ya çəhrayı-al-qırmızı xırda çiçəkləri birləşərək sallaq salxım əmələ gətirirlər. Meyvəsi xırda, qara, parıltısız toxumlardır. Qurudulmuş otun yarpaqları yaşıl, iysizdir, azacıq büzüşdürücü dada malikdir. İyul-avqust aylarında çiçəkləyir və meyvə verir.
Mənşəyi və yayılması
Su persikariyası boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinə aiddir. Atlantik və Orta Avropa, Skandinaviya, Balkan, Aralıq dənizi və Kiçik Asiya ölkələri, İran, Əfqanıstan, Yaponiya, Çin, Şimalı Amerika, Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda sу персикарийасы (sу гырхбуьуму) Lənkəran ovalığı, Kür və Naxçıvan düzənliyi, Böyük Qafqazın şərq və qərb, Kiçik Qafqazın mərkəzi və cənub rayonlarında, Lənkəran və Naxçıvanın dağlıq hissəsində yayılmışdır. Arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Hiqromezofitdir, sahilyanı və subataqlıq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən bataqlıq, çay, su axan və arx kənarlarında enli zolaqlar əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
Saponin, kumarin, alkaloid, flavonoid, efir yağları, C, D, E, K, PP vitaminləri, karotin, aşı maddələri, steroid, seskviterpenoid və digər bioloji aktiv maddələrlə zəngindir.
Bitkinin yerüstü hissəsində efir yağı (0,5%), qlükozid, 2-2,5% poliqopiperin, flavonoidlər (ramnetin, izoramnetin, rutin, kverçetin, hiperozid, kempferol), aşı maddələri 4%, üzvü turşular (qarışqa, sirkə valerian və alma), K, E vitaminləri, karotin, askorbin turşusu 0,2%, erqosterin, tokoferol, naftoxinon, asetilxolin, dəmir, şəkər və mikroelementlər vardır. Köklərində antroqlükozidlər və aşı maddələri vardır.
Təsiri və tətbiqi
Su persikariyası farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki, eksperimental və xalq təbabətində, eləcə də baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə-bağırsaq, nəfəs yolları, ağciyər vərəmi, sidik kisəsi, bəd xassəli şişlər, malyariya, revmatizm xəstəlikləri, həmçinin babasil, sınıq, burxulma və zədələnmə zamanı istifadə olunur. Antioksidant, bakteriostatik, büzüşdürücü, ağrıkəsici, qansaxlayıcı, işlədici və şualanmadan qoruyucu təsirə malikdir.
Qankəsici (hemostatik) xassəyə malikdir. Hemostatik dərmandır. Ekstraktının uşaqlıq əzələsinə təsiri heç də çovdar mahmızından zəif deyil. Ağrıkəsici xüsusiyyəti də vardır.
Su bibərinin sulu ekstraktı. 70% etil spirtində (1:1) nisbətində.
Anestezol, hemarroy əleyhinə şam (komponent-ekstrakt).
Bitkinin yerüstü hissəsindən ədviyyəli salat, şorba, souslar hazırlanır. Bir dərman bitkisi kimi qədim yunan və romalılara büzücü, malyariya əleyhinə və qankəsici maddə kimi məlum idi. Müasir tibbdə hemoroy, xroniki endometrit, uşaqlıq fibromioması və ağır aybaşı qanaxmalarda istifadə edilir. Yarpaqlarının tərkibində poliqopiperin qlükozidi, flavonoidlər 2,0-2,5% (kverçetin, kverçitrin, kempferol, rutin, ramnazin), kalium duzu, aşı maddələri, pirokatexin qrupu 3,8%, efir yağı 0,005%, qarışqa, fitoserin, filloxinon, tokofepol, valerian, sirkə turşuları, K vitamini 0,78%, karotin 42,35 mq%, C vitamini 200 mq% və 13% küldən ibarətdir. Maye ekstraktını 30-40 damcıdan gündə bir neçə dəfə, dəmləməsi (12:200) xörək qaşığı ilə gündə 3 dəfə uşaqlıq və hemoragik qanaxmalarda, qadınlarda aybaşı ağrılarında işlədilir.
Təbabət praktikasında bitkinin dəmləməsindən və sulu ekstraktından qankəsici dərman kimi uşaqlığın menopagiya və dismenorreya funksiyalarının pozğunluqlarında və hemorradial qanaxmalarda tətbiq edilir. Çovdar mahmızı ilə birlikdə ağrıkəsici kimi təyin edilir. Dəmləməsi 12:200 nisbətində hazırlanaraq, xörək qaşığı ilə gündə 3 dəfə qəbul edilir.
Xalq təbabətində büzücü ağrıkəsici, hemostatik maddə kimi istifadə edilir. Bundan başqa böyrək daşlarının, ödem, mədə xoraları, ekzema, astma, və tiroid xəstəliklərində müalicəsində istifadə edilir. Yaxşı balverən bitkidir.
Əks təsirləri
Güclü qanqatılaşdırıcı təsirə malikdir, tromboflebit xəstəliyində zərərlidir.
Qaraciyər xəstəlikləri.
İstifadə olunan hissələri
Müalicə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi və kökü istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, dəmləmə, vanna və mazlar.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Su persikariyası yerüstü hissəsi acı dada malikdir, tərəvəz və yeməklərdə ədviyyat kimi istifadə olunur. Boyaq bitkisidir.
Mənbə
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- Sabir Tağıyev. Bitkilərin müalicəvi və toksinoloji əhəmiyyəti. Möcüzəli bitkilər. Bakı, 2009, səh.37-38.
- Mehdiyeva N.P. «Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi». Bakı, 2011
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
 | İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Subiberi su qirxbugumu su persikariyasi lat Polygonum hydropiper L qirxbugum cinsine aid bitki novu Su biberiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Deste QerenfilciceklilerFesile QirxbugumkimilerYarimfesile Cins Qirxbugum Su biberiBeynelxalq elmi adiPersicaria hydropiper Delarbre 1800Sekil axtarisiITIS 518732NCBI 46901EOL 586677HaqqindaQirxbugum su biberi hundurluyu 60 sm e qeder olan birillik ot bitkisidir Qizilciq fesilesine aiddir Koklu ve budaqlidir duyunvari budaqlari cixan nahiyyenin asagi hissesinden kokler emele gelir payciga yaxin olan bele budaqlar qirmizi renge cevrilir Yarpaqlari uzunsov olur kenarlari butov godek saplaqli yuxari hisselerindekiler ise saplaqsizdir Yarpaqlarin budaga birlesen hissesi bukulmus veziyyetdedir cicekleri xirda ag ve ya narinci rengdedir Cicekler budaqda oturaq sekilde bir ve ya iki uc birleserek sunbule benzer cicek formasinda olub uzunlugu 10 sm e qeder catir Qirxbugum su biberi may ayindan baslayaraq sentyabr ayinadek cicekleyir Meyvesi yumurtavari tund qonur rengli findiq formasindadir Budaq ve yarpaqlari keskin yandirici biberi xatirladir Quruduqdan sonra tamini itirir Bitkinin latinca adinin menasi onu gosterir ki bu bitki nemli yerlerde bitir ve yandirici dadlidir Botaniki tesviriHundurluyu 30 90 sm olan birillik bitkidir Govdesi duz sisman duyunleri qirmizimtil kiprikli derivari borucuqla ehate olunmusdur Yarpaqlari ardicil uzunsov lansetvaridir Yasilimtil ve ya cehrayi al qirmizi xirda cicekleri birleserek sallaq salxim emele getirirler Meyvesi xirda qara pariltisiz toxumlardir Qurudulmus otun yarpaqlari yasil iysizdir azaciq buzusdurucu dada malikdir Iyul avqust aylarinda cicekleyir ve meyve verir Menseyi ve yayilmasiSu persikariyasi boreal cografi tipinin palearktik sinfine aiddir Atlantik ve Orta Avropa Skandinaviya Balkan Araliq denizi ve Kicik Asiya olkeleri Iran Efqanistan Yaponiya Cin Simali Amerika Rusiya Orta Asiya ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda su persikarijasy su gyrhbuumu Lenkeran ovaligi Kur ve Naxcivan duzenliyi Boyuk Qafqazin serq ve qerb Kicik Qafqazin merkezi ve cenub rayonlarinda Lenkeran ve Naxcivanin dagliq hissesinde yayilmisdir Arandan orta dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 1800 m qeder bitir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerHiqromezofitdir sahilyani ve subataqliq bitkilik tiplerinde rast gelir Esasen bataqliq cay su axan ve arx kenarlarinda enli zolaqlar emele getirir Kimyevi terkibiSaponin kumarin alkaloid flavonoid efir yaglari C D E K PP vitaminleri karotin asi maddeleri steroid seskviterpenoid ve diger bioloji aktiv maddelerle zengindir Bitkinin yerustu hissesinde efir yagi 0 5 qlukozid 2 2 5 poliqopiperin flavonoidler ramnetin izoramnetin rutin kvercetin hiperozid kempferol asi maddeleri 4 uzvu tursular qarisqa sirke valerian ve alma K E vitaminleri karotin askorbin tursusu 0 2 erqosterin tokoferol naftoxinon asetilxolin demir seker ve mikroelementler vardir Koklerinde antroqlukozidler ve asi maddeleri vardir Tesiri ve tetbiqiSu persikariyasi farmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi praktiki eksperimental ve xalq tebabetinde elece de baytarliqda genis tetbiq edilir Esasen mede bagirsaq nefes yollari agciyer veremi sidik kisesi bed xasseli sisler malyariya revmatizm xestelikleri hemcinin babasil siniq burxulma ve zedelenme zamani istifade olunur Antioksidant bakteriostatik buzusdurucu agrikesici qansaxlayici isledici ve sualanmadan qoruyucu tesire malikdir Qankesici hemostatik xasseye malikdir Hemostatik dermandir Ekstraktinin usaqliq ezelesine tesiri hec de covdar mahmizindan zeif deyil Agrikesici xususiyyeti de vardir Su biberinin sulu ekstrakti 70 etil spirtinde 1 1 nisbetinde Anestezol hemarroy eleyhine sam komponent ekstrakt Bitkinin yerustu hissesinden edviyyeli salat sorba souslar hazirlanir Bir derman bitkisi kimi qedim yunan ve romalilara buzucu malyariya eleyhine ve qankesici madde kimi melum idi Muasir tibbde hemoroy xroniki endometrit usaqliq fibromiomasi ve agir aybasi qanaxmalarda istifade edilir Yarpaqlarinin terkibinde poliqopiperin qlukozidi flavonoidler 2 0 2 5 kvercetin kvercitrin kempferol rutin ramnazin kalium duzu asi maddeleri pirokatexin qrupu 3 8 efir yagi 0 005 qarisqa fitoserin filloxinon tokofepol valerian sirke tursulari K vitamini 0 78 karotin 42 35 mq C vitamini 200 mq ve 13 kulden ibaretdir Maye ekstraktini 30 40 damcidan gunde bir nece defe demlemesi 12 200 xorek qasigi ile gunde 3 defe usaqliq ve hemoragik qanaxmalarda qadinlarda aybasi agrilarinda isledilir Tebabet praktikasinda bitkinin demlemesinden ve sulu ekstraktindan qankesici derman kimi usaqligin menopagiya ve dismenorreya funksiyalarinin pozgunluqlarinda ve hemorradial qanaxmalarda tetbiq edilir Covdar mahmizi ile birlikde agrikesici kimi teyin edilir Demlemesi 12 200 nisbetinde hazirlanaraq xorek qasigi ile gunde 3 defe qebul edilir Xalq tebabetinde buzucu agrikesici hemostatik madde kimi istifade edilir Bundan basqa boyrek daslarinin odem mede xoralari ekzema astma ve tiroid xesteliklerinde mualicesinde istifade edilir Yaxsi balveren bitkidir Eks tesirleriGuclu qanqatilasdirici tesire malikdir tromboflebit xesteliyinde zererlidir Qaraciyer xestelikleri Istifade olunan hisseleriMualice meqsedi ile bitkinin yerustu hissesi ve koku istifade edilir Istifade formalariCovher demleme vanna ve mazlar Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesiSu persikariyasi yerustu hissesi aci dada malikdir terevez ve yemeklerde edviyyat kimi istifade olunur Boyaq bitkisidir MenbeNureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Sabir Tagiyev Bitkilerin mualicevi ve toksinoloji ehemiyyeti Mocuzeli bitkiler Baki 2009 seh 37 38 Mehdiyeva N P Azerbaycanin derman florasinin biomuxtelifliyi Baki 2011 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 Ikilepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin