fbpx
Wikipedia

Solsberi kafedralı

Müqəddəs Bakirə Məryəm kafedralı (ing. Cathedral of the Blessed Virgin Mary) - Viltşir qraflığının cənubundakı Solsberi şəhərində yerləşən anqlikan kilsəsi və eyniadlı yeparxiyasının yepiskop iqamətgahıdır. Kafedral Müqəddəs Bakirə Məryəmin şərəfinə təqdis olunduğu üçün onu həmçinin qeyri-formal olaraq "Məryəm kafedralı" (ing. St. Mary’s Cathedral) da adlandırırlar. Kafedral yeparxiyasının tabeçiliyində olan torpaq sahəsi Dorset ilə Uayltşirin kifayət qədər geniş ərazisini əhatə edir, kafedrala həmçinin çoxsaylı drenaj və suaşıran sahələr də məxsusdur, prixod mənsublarının ümumi sayı isə 750 000 nəfərə yaxındır.

Müqəddəs Məryəm kafedral kilsəsi
ing. The Cathedral Church of St Mary
51°03′54″ şm. e. 1°47′53″ q. u.
Ölkə İngiltərə
Uayltşir (seremonial qraflıq)
Şəhər Solsberi
Yerləşir Solsberi
Aidiyyatı Anqlikan kilsəsi
Memar yepiskop Riçard Pur və memar Daremli Elias (Eliaş)
Sifarişçi İngiltərə kralı III Henri
Tikilmə tarixi 1220-1380
Üslubu ingilis qotikası
Hündürlüyü 123 m
Uzunluğu
  • 134,7 m
Material Əhəng daşı
Rəsmi sayt salisburycathedral.org.uk​ (ing.)
Solsberi kafedralı
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kafedral çox qısa bir zaman içərisində, daha doğrusu cəmi 38 ilə inşa edildiyi üçün Early English adlanan erkən ingilis qotika üslubunun ən təmiz və zamanla digər üslubların təsirinə uğramayan yeganə dini tikili nümunələrindən biri hesab edilir. Tez bir zaman çərçivəsində inşaat işlərinin tamamlanması üçün həlledici amillərdən birisi, geniş və azad torpaq sahəsinin mövcudluğu və kral III Henrinin külli maliyyə dəstəyi idi.

XIV əsrin başlanğıcında bitkin şəklə salınmış olan kafedral kilsəsinin 123 metr hündürlüyə malik mərkəzi xaçvari zəng qülləsi Böyük Britaniyanın ən hündür kilsə nöqtələrindən biri hesab edilir. Həmin qüllə, sakral tikilini Kenterberi və Linkoln kafedralları, eləcə də Vestminster abbatlığı ilə yanaşı bütövlükdə Orta əsr kilsə inşaatçılığının ən mühüm eksponentlərindən və ingilis qotikasının əsas quruluşlarından birinə çevirir.

Tarix

Əvvəlki kilsə

 
Kafedralın qərb fasadında 1220-ci ildən etibarən kafedralın inşasına nəzarət etmiş yepiskop Riçard Purun heykəli. Yepiskop əlində kafedralın modelini tutur.

İngiltərə torpaqlarının normand qoşunları tərəfindən istila edilməsindən sonra, kral Fateh I Vilhelm tərəfindən 1066-cı ildə imzalanan göstərişinə uyğun olaraq, hakim şəxslərə məxsus bütün ingilis iqamətgahları, eləcə də yepiskopluq mərkəzləri istehkamlı mühafizə ərazilərinə köçürülməli idi. Beləliklə Şerborn yeparxiyasının yepiskopluq mərkəzi 1072-1075-ci illər arasında Köhnə Sarum adlanan yaşayış məntəqəsinə köçürülür və yeni ərazidə Motti-beyli ilə birlikdə yeni kafedralın əsası qoyulur (Mott və beyli - çəpərlə ətrafına çəkilmiş həyəti özündə təşkil edən erkən Orta əsr qalasının xüsusi tipidir. Onun içərisində və ya bilavasitə yaxınlığında adətən donjon adlanan baş qalailə tamamlanmış hündür təpə yerləşir. Şerborn yeparxiyasının adı daha sonralar Solsberi diosezi şəklində dəyişdirilmişdir. Əslən Köhnə Sarumdan olan normand yepiskopu Osmundun üzrərinə kral Vilhelm tərəfindən olduqca məsuliyyətli məsələ qoyulmuşdur; o, "Qorxunc məhkəmə" adlı kitabı tərtib etməli idi (1085—1086-ci illər arasında tərtib edilmiş olan bu kitab, Orta əsr Avropasının ilk ümumi torpaq siyahıyaalınmasının məcəllə külliyyatı idi). 1107-ci ildən başlayaraq, düz 1139-cu ilə kimi yepiskopluq fəaliyyətini icra etmiş, daha sonralar isə İngiltərə lorkansleri və baş xəzinədarı vəzifələrinə təyin edilən Rocer Le Poerin sifarişi ilə 1120/25-ci illər arasında Köhnə Sarum kafedralının genişmiqyaslı rekonstruksiya işləri yerinə yetirilmişdir.

Həmin roman (həmçinin normand) üslublu kilsə binasının üçaşırımlı transepti, həmçinin 3 ədəd nefi və fligeri vardı. Kafedral qərb tərəfdən ikiqülləli fasada, şərq tərəfdən bir qədər uzadılmış olan xor evi və düzbucaqlı kapellalara, şimal tərəfdən üstüörtülü qalereyalara, "reflektorium" adlandırılan monastır yeməkxanasına və həmçinin portallı cənub vestibülünə malik idi. Bundan başqa şimal tərəfdəki köndələn binada monastırın baş xəzinə və saxlanc yeri yerləşirdi. Kafedralın şərq qanadı daxilə doğru yarımdairəvi, xaricə doğru isə düzvə aksial divarlarla əhatələnən kapella tikililəri ilə tamamlanmışdır. Bundan başqa, ilkin kafedralın kapitel başlıqları, eləcə də heyvani qrimaslar ilə bəzədilmiş olan müxtəlif ornametlər günümüzdə Solsberi şəhərinin bələdiyyə idarəsinə məxsus "Kral evi" muzeyində sərgilənir; bununla belə bu eksponatların bir qismi həmçinin kafedral məhəlləsinin həyətində (ziyarətçilərə giriş bağlıdır) və üstüörtülü qalereyada da yerləşdirilmişdir.

Kafedralın genişləndirilməsi istiqamətində aparılan yenidənqurma işlərinin uğurlu olmasına baxmayaraq, kafedrala məxsus boş ərazilərin sahəsi tədricən azalır və Köhnə Sarumun qonaqsevməz yüksək təpələrinə daha da yaxınlaşırdı. Kafedralın genişlənərək, təpələrə doğru bilavasitə yaxınlaşması nəticəsində, ruhani icması ilə kral qəsrinin heyəti arasında olan münasibətlər gərginləşməyə başlayır. Münaqişənin baş verməsinə başlıca səbəb olaraq, təpə ərazisində olan su ehtiyatlarının artıq iki icma tərəfindən istifadəsi və onun kəskin şəkildə azalması göstərilir. Vəziyyətin stabilləşməsi üçün əsasən böyük mehtərlərə toplanaraq, çarvadarların köməyi qəsrə daşınılan su ehtiyatları müqabilində, zəngin lordlar kompensasiya kimi monastıra xüsusi vergi ödəməyə razılaşırlar. Bunun mənfi tərəfi isə, suyun artıq bir qədər əlçatmaz olması idi; belə ki, suya imkanı olan insanların sayı (suyu həmçinin yerli sakinlər də əldə etməyə çalışırdılar) kəskin şəkildə məhdud idi və qəsrə giriş ancaq yazılı icazə əsasında mümkün idi.

Yerli lordlarla mübarizədən yorulan Sarum yepiskopu Herbert Pur, 1194 və 1217-ci illər arasında kafedralın yeni əraziyə köçürülməsi barəsində layihələr hazırlamağa başlayır. 1217-ci ildə onun vəfatından sonra, qardaşı Riçar Pur (1217–1228) yepiskopluğun idarə edilməsi vəzifəsini öz üzərinə götürməyi qərara aldı. O, gənc yaşlarında Paris şəhərinin Sorbonna Universitetində Stiven Lenqtonun rəhbərliyi altında mükəmməl ilahiyyat fənnini mənimsəmiş və daha sonralar öz müəlliminin ən etibarlı silahdaşına çevrilmişdir. Lenqtonun özü geniş şəkildə hələ 1215-ci ildə Magna Carta adlı sənədin tərtibatına cəlb edilmişdir (bəzi tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, Vilhelm Fatehin İngiltərəni işğalından sonra məhz bu Xartiyanın qəbulu prosesində İngiltərə özünü vahid şəkildə göstərdi. Xartiyada ilk dəfə olaraq əhali normandiyalılara və yerlilərə bölünməyərək vahid xalq — ingilislər kimi göstərilməyə başladı. İngiltərə qanunları hamıya şamil edilirdi). Magna Carta sənədinin dörd salamat qalmış orijinal vərəqlərindən birisi bir neçə onilliklər ərzində kilsədə saxlanılırdı. Riçard Pur kafedrala rəhbərlik etdiyi dövrdə kapitul üzvləri olmuş kanoniklər barəsində Roma Papası III Honoriyə şikayət məktubu yazmış və ondan, kafedralın su ilə dolu düzənliyə daşınılmasına dair icəzə verməsini xahiş edirdi. Roma Papasının yazılı icazəsindən bir ildən sonra, şəhər şurası Eyvon çayının (de) sahilində inşaat üçün yeni torpaq sahəsini seçir.

Yeni kafedralın tarixi

 
XVII əsr çex rəssamı Vatslav Hollar tərəfindən çəkilmiş qravürdə Solsberi kafedralı təsvir edilib.

İngiltərənin bir çox kafedral kilsələri kimi, Solsberi kafedralının tarixi də öz kökləri ilə normand dövrünə aid edilirdi, lakin o, roman üslubunda inşa edilmiş ilkin dini tikilinin üzərində yenidənqurma işlərinin köməkliyi ilə təkrarən ucaldılmamışdır, o, bunun əksinə olaraq Yeni Sarum adlandırılan mənzərəli əraziyə köçürülmüşdür (XVI əsrdən etibarən bura özünün müasir Solsberi adını əldə etmişdir). Qotik üslublu digər kafedrallardan fərqli olaraq, Solsberi kafedralı belə demək mümkün olarsa, sıfırdan boş və kimsəsiz bir yaşıl çəmənlik sahəsində öncədən planlaşdırılmış ahəngdar layihə əsasında inşa edilmişdir. Yeni kafedralın inşası 1220-ci ildə başlanmışdır; həmin iin aprel ayının 28-də binanın təntənəli təməlqoyma mərasimi baş tutmuşdur. Kafedralın tikintisi ilə paralel olaraq geniş və hər tərəfdən çəpərlənmiş xüsusi ruhani ərazi yaradılmışdır (bu cür ərazilərin yaradılması, o dövrün ingilis kafedralları üçün olduqca xas idi).

Qrunt sularının yüksək səviyyəsinə görə, yeni kafedralın dörd futa (təxminən 1,30 metrə) bərabər olan qalın bünövrəsi torpaqda dərinləşdirmə metodu ilə möhkəmləndirilmişdir. Artıq 1225-ci ildə Müqəddəs Üçlük kapellasında yerləşdirilmiş üç altarın bəzədilmə işləri tamamlanmış və ruhani şəxslər tərəfindən müqəddəsləşdirilmişdir. Möhtəşəm təqdisetmə mərasiminə öncədən dəvət olunmuş Kenterberi və Dublin arxiyepiskopları, eləcə də İngiltərənin məşhur ilahiyyatçı alimi və siyasətçisi Stefan Lenqton və o dövrün sözükeçər salnaməçilərindən biri olmuş Anri de Lundr da təşrif buyurmuşdular.

Qısa müddət sonra kafedralı kral III Henri ziyarət edir və onun möhtəşəmliyindən valeh olan hökmdar Yeni Sarum qəsəbəsinin statusunu "bazar şəhərinə" kimi yüksəldir. 1226-cı ildə kafedralın kapellasında ingilis sərkərdəsi, fransız mənşəli Plantagenetlər sülaləsinin ən məşhur nümayəndəsi olmuş kral II Henrixin kəbinsiz oğulu Uilyam Lonqspe dəfn edilmişdir. Qraf Uilyamın məqbərəsi hələ 1791-ci ildə identifikasiya edilmişdir. Həmçinin onun kəlləsinin daxilində aşkar edilmiş və olduqca yaxşı saxlanılmış siçovul cəsədinin üzərində çox aydın şəkildə arsen preparatının izləri müəyyən edilmişdir. Bu cür tapıntı, tarixçilərə qrafın zəhərləndirilərək öldürülməsi barəsində ehtimal irəli sürmələrinə imkan yaratdı. Siçovul hal-hazırda Solsberi kafedralında saxlanılır və muzey eksponatı kimi ziyarətçilərə göstərilir. Kafedralın daxilində ən birinci dəfn olunmuş qrafın məzarüstü uzanan fiquru ümumiyyətlə kafedralda quraşdırılmış ilk daş heykəl sayılır və tam ibadət libasında olan cəngavəri təsvir edir. Onun ardınca burada daha üç xələf yepiskopların da dəfnetmə məarisimi icra edilmişdir. 1228-ci ildə Riçard Pur İngiltərənin şimal-şərqində yerləşən Darem şəhərinə köçməyə qərara alır, lakin onun yoxluğu dövründə tikinti işləri dayandırılmırdı və Bingemdən dəvət edilmiş yepiskop Robertin təhbərliyi altında uğurla yerinə yetirilirdi. Məhz bu yepiskopun dövründə kafedralın orijinal görkəmə malik xor otaqları yaradılmışdır. Ustalar həmin dövrdə altarın üzərindəki damı tamamlayırlar, qərb transeptinin səthini qurğuşunlu boyalarla örtür və pəncərələrə rəngarəng şüşələrlə bəzəyirlər. 1240-cı illərdə nefin inşası nəhayət tamamlanmışdır.

Kafedralın qərb fasadının ümumi görünüşü
Kafedralın daxili həyəti

1256-cı ildə baş yepiskop Braydportlu Cayls kafedralın taleyini öz əllərinə götürdü. İki il sonra, daha doğrusu 1258-ci ildə kafedralın tikintisi demək olar ki, tamamlanmışdır və kral III Henrinin iştirakı ilə təqdis edilmişdir. O, həmçinin kafedralı Yeni Sarum yepiskopluq mərkəzinin tabeçiliyinə verilməsi barəsində fərman imzalayır. Buna baxmayaraq, kafedral üzərində bəzək və tərtibat işləri davam edirdi. Beləliklə, XIV əsrin yazılı salnamələrinə əsasən, kafedralın 1266-cı ildə tamamlandığı ehtimal etmək olar. Ondan bir il öncə isə, qərb fasadının tərtibat işlərinə nəhayət son qoyulmuşdur. Böyük monastırın inşası 1270-1310-cu illər arasında, qapalı tikililərin və ayrıca yerləşən kapitul binasının yaradılması isə 1280-ci ilə kimi davam etmişdir. Ümumilikdə kafedral binası qeyri-adi qısa müddət ərzində inşa edilmişdir.

Orta əsrlərdə ruhanilər tərəfindən istifadə edilən kilsə binasının şərq hissəsi transeptin köməyi ilə hündür qərb köndələn binasından ayrılmışdır.

Həmin dövrdə əlavə olaraq həmçinin retrospektiv baxımdan olduqca əhəmiyyətli olan mərkəzi zəng qülləsi inşa edilmiş və möhtəşəm hündür şpil ilə bəzədilmişdir; qüllə üzərində inşaat işləri 1310-cu ildə başlamış və 1333-cü ildə tamamlanmışdır. Bənnalar tərəfindən qüllə üzərində aparılmış işlər ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatının laureatı olmuş yazıçı Uilyam Qoldinqin "The Spire" (ingilis dilindən tərcümədə "Kafedral qülləsi") adlı romanında ətraflı şəkildə izah olunmuşdur. O dövrdə yaşamış və fəaliyyət göstərmiş memarların inşaat statik bilikləri olduqca zəif olduğu üçün qotika memarlığı "cəhdlər və səhvlər" prinsipinə əsaslanan və illər boyunca sınaqdan keçirlimiş təcrübələrə əsaslanırdı, ancaq 6500 ton ağırlığa malik olan zəng qülləsi daşıyıcı konstruksiya üçün çox ağır idi. Başqa zəng qüllələrinin qarşılaşdığı acı təcrübənin təkrarlanmaması üçün (məsələn, elə həmin illərdə Linkoln şəhərində tələsik şəkildə inşa edilmiş kafedral qülləsi 1085-ci ildə baş vermiş zəlzələ zamanı yıxılmışdır), memar və riyaziyyatçı alim Kristofer Renin rəhbərliyi ilə 1668-ci ildə aparılan inspeksiya işləri çərçivəsində daşıyıcı konstruksiyanın stabilləşdirilməsi istiqamətində müvafiq bərkitmə işlərinin aparılmasına dair qərar qəbul edilmişdir. Ortaxaçlıq sahəsində tikilmiş kontrforslar, eləcə də polad armatur lentləri ilə bərkitmə işlərinin düzgün icrası yaranmış problemin məqsədəuyğun həlli idi.

1457-ci ildə Roma Papası III Kalikst tərəfindən Solsberi yepiskopu Osmundun kanonizasiyası həyata keçirilmişdir və o, tezliklə "Osmundo" adı ilə katolik dünyasının yüksək ehtiramlı müqəddəs şəxslərindən birisinə çevrilir.

Xronologiya

Binanın tarixi xronologiyası
Tarix Hadisə
28 aprel 1220 Yepiskop Riçard Pur kafedral binasının təməl daşını qoyur; inşaa işlərində iştirak edən ilk memar İlili Nikolaus (1247-ci ilə qədər),
inşaat işlərinə nəzarət edən şəxs isə Daremli Elias idi (1247-ci ilə qədər)
1225 Kafedralın şərqində yerləşən Trinity Chapel (yəni Müqəddəs Üçlük) kapellasında üç möhtəşəm altarın inşası başa çatmışdır
1228 Yepiskop Robert Bingem öz vəzifəsinin icrasına başlayır
1234–1236 Xor otaqları və şərqi köndələn binanın inşaat işləri tamamlanmışdır;
bundan az müddət sonra isə, xor odalarındakı skamyaların, eləcə də qərbi köndələn fligelin tikintisinə başlanılmışdır
1245–1250 Nef hissəsinin tikintisi tam şəkildə başa çatdırılmışdır
1247 Yepiskop Vilhelm de York öz vəzifəsinin icrasına başlayır, inşaat işlərində rəhbərlik və nazərət öhdəliyi isə Yorklu Nikolausun üzərinə qoyulur
1256 Yepiskop Braydportlu Cayls öz vəzifəsinin icrasına başlayır
1258 İngiltərə kralı III Henrinin birbaşa iştirakı ilə kafedralın möhtəşəm təqdis etmə mərasimi icra olunmuşdur;
mərasimdən bir qədər sonra isə nefin üzərindəki qübbələrin inşasına başlanılmışdır
1266 Kafedralın tamamlanması
1280 Kapitul binalarının inşaat işlərinin başa çatdırılması
təxm. 1310 Monastır kompleksi üzərində aparılan tikinti işlərinin tamamlanması
XIV yüzilliyin başlanğıcı Kafedralın ortaxaçlığı üzərində ucalan zəng qülləsinin tamamlanması
1320-ci illər Ortaxaçlı qüllənin dəmir halqalar və arkbutanlarla bəzədilmiş toroidlərlə bərkitmə işləri həyata keçirilmişdir; şərqi transeptdə yerləşən ikinci ortaxaçlıq qayçıvari tağlarla armaturlaşdırılmışdır.
1415 Kafedralın qərb fasadı xüsusi kontrforsların köməyi ilə möhkəmləndirilmişdir
1479 Mərkəzi günbəzin tamamlanması

Restavrasiya və rekonstruksiya

Kafedral XV-XVI əsrlərdə katolik kilsəsinə qarşı başlanan və daha sonralar Reformasiya kimi tanınan dini etirazlar, həmçinin XVII əsrdə baş vermiş ingilis vətəndaş müharibəsi illərində kiçik dağıntılara məruz qalmışdır. Dağıntılar gözü görünməyən səviyyədə olmalarına baxmayaraq, bu iki hadisə düz iki yül boyunca davam edən (XVIII əsrin sonlarından - XIX əsrə kimi) aramsız restavrasiya və yeidənqurma işlərinin aktivləşdirilməsinə təkan yaratmışdır. Baş yepiskop Şut Barrinqtonun dövründə memar Ceyms Uayyet tərəfindən 1789 və 1792-ci illər arasında yerinə yetirilmiş rekonstruktiv müdaxilələr kafedralın orjinal vahidliyinə xüsusi dramatik effektə malik idi. Uayyet pivəxana kimi fəaliyyət göstərən və əsas kafedraldan müstəqil şəkildə yerləşən hündür qülləni sökür və bu sahədə kənarları kiçik çay daşları ilə döşənmiş və ümumi görkəm baxımından otluq çəməni xatırladan landşaft yaratmışdır. Beləliklə Solsberi kafedralı, İli və Norviçdəki dini mərkəzlərdə olduğu kimi, melodik zənglərin səsləndirilməsi üçün nəzərdə tutulan qüllədən məhrum olmuşdur.

 
Solsberi kafedralının şimal transepti

Kafedralın daxilində Uayyet Orta əsr dövrünə aid edilən lektorini Müqəddəs Üçlük kapellasının şərqində neoqotik tərzli hündür altar ilə əvəz edir. Həmçinin Müqəddəs Üçlük kapellasını əhatə edən və XV əsrə aid edilən perpendikulyar üslublu iki kapella həmin yenidənqurma işləri çərçivəsində sökülmüşdülər. Bundan əlavə, Uayyetin sifarişi ilə şərq fligelində yerləşən pəncərələrin bir çoxu XVIII əsrin məşhur ingilis rəssamı Coşua Reynolds tərəfindən "İsa Məsihin dirilməsi" mövzusunda rəngarəng vitrajlarla bəzədilmişdir. 1980-ci ildə şərq rozetta pəncərəsinə yeni obraz əlavə edilir: Fransanın Şartr şəhərindən xüsusi olaraq dəvət olunmuş Qabriel Luar, Mürrüvət məhbusları mövzusunda bəhs edən yeni obrazlar ilə pəncərənin ümumi görününşünü bitkin şəklə salmağa müvəffəq olur. Başlanğıcda xor odalarının birində yerləşdirilmiş olan məzarüstü abidə də Uayyet tərəfindən çarx topundakı sütunların arasında olan skamya pyedestalının üzərinə köçürülmüşdür. Həmin məzarüstü abidələrdən birisi XVII əsrdə yaşamış ser Riçard Monpesson və onun həyat yoldaşı Ketrinə həsr edilmişdir. Onlarin ilkin rəng çalarları 1964-cü ildə təkrarən dirçəldilmişdir. Transeptin cənub-qərb hissəsinə doğru yerdəyişməyə məruz qalmış lakin dağıdılmamış daha bir məzarüstü abidə isə, uzun illər boyunca hərbi və dövlət xadimçiliyi vəzifələrini icra etmiş və kral Conun ögey qardaşı olmuş Uilyam Lonqspeyə məxsus idi. Yazılı salnamələrdə deyilidiyi kimi, məhz o, Böyük Azadlıqlar Xartiyasının tərtib edilməsi və hətta yeni kafedralın təməl daşının qoyulması zamanı şəxsən iştirak etmişdir. Uilyam Lonqspe yerli sakinlər tərəfindən əziz tutulan bu kafedralda ilk dəfn edilən şəxs olur.

İkinci böyük restavrasiya işləri Corc Gilbert Skott tərəfindən 1863–1878-ci illər arasında yerinə yetirilmişdir. Həmin restavrasiya işləri çərçivəsində, əsas altar öz əvvəlki pozisiyasında bərpa edilmiş və yuxarıya doğru ucalan, eləcə də massiv ölçülərə malik olan ispan tərzli "retablo" ilə bəzədilmişdir (retablo - altarın arxasında yerləşdirilən və tavana kimi yüksələn olduqca gəliz kompozisiyalı obraz külliyyatıdır). 1984-cü ildə altarın mərkəzinə xatirə qismində Köhnə Sarum kafedralından arxeoloji qazıntılar nəticəsində aşkar edilmiş qədim təməl daşı quraşdırılmışdır. Əsas altardan bir qədər yuxarı səviyyədə yerləşdirilmiş emaletmə texnologiyası ilə hazırlanmış pəncərənin şəffaf şüşələri üzərində Musa peyğəmbər mis ilanla təsvir edilmişdir.

Uayyet tərəfindən bir vaxtlar yaradılmış lektorium daha sonralar açıq tərzdə quraşdırılmış metal konstruksiyanın bir qədər kobud görkəmini "incəltməyə" qadir idi. Orta əsr pəncərələrinin qalıqları birləşdirilərək, neoqotik dövrün tələblərinə uyğun şəkildə təkrarən tərtib edilmişdir. Qazla çalışan işıqlandırma və isitmə sistemləri, həmçinin böyük orqan Liverpul şəhərinin məşhur Henry Willis & Sons Ltd. şirkəti tərəfindən 1877-ci ildə hazırlanmışdır. Bununla belə, Skottun geniş çalışmaları əsasən kafedralın xarici görkəminə yönəldilmişdir; o böyük kütləyə malik ağır daşların stabil şəkildə zəlzələlərə dayanıqlı qalmaları üçün çoxsaylı kontrforslardan istifadə etmiş və onları arkbutanlar ilə taclamışdır. Solsberi də olduğu kimi, İngiltərənin digər kafedralları da XIX əsrin özü ilə gətirdiyi amansız bərpaetmə və yenidənqurma kampaniyalarından xilas ola bilməmişdilər.

Neoqotika üslubuna İngiltərə sənəşünasları həmişə neqativ yanaşırdılar və həmin üsluba artan nifrət səbəbindən kafedral 1959/1960-cı illərdə daha bir rekonstruksiya işlərinə məruz qalır (həmin rekonstruksiya işləri özündə orjinal detalların geri qaytarılmasını nəzərdə tuturdu). Bu işlər çərçivəsində Skottun yaratdığı altar retablosu, eləcə də qazla işləyən lampalar demontaj edilmişdir. Həmin illərdə hətta viktorian dövrünə aid edilən döşəmə və sadə pəncərə şüşələri belə sökülərək, orjinala yaxın elementlər ilə əvəz edilmişdir. 2000-ci ilə kimi davam edən sonuncu bərpa işləri əsasən qərb fasadının ən möhtəşəm tikilisi olan hündür qülləni əhatə edirdi.

Kafedral

Binanın birinci mərtəbəsinin ümumi planı

 
Kafedralın planı

İngiltərədə formalaşmış olan qotika memarlığı və onun incilərindən biri hesab edilən Solsberi kafedralı ilə həmin dövrdə Fransada inşa edilmiş digər qotik kilsələr, xüsusilə də Amyen kafedralı arasında olan kəskin fərqi və ziddiyyətləri açıq şəkildə müşahidə etmək olar (İngiltərədə inşa olunmuş qotik kilsələrin sanki səmaya doğru yüksələn şpilləri, eləcə də daha "yüngül" eksteryerləri, bir tərəfdən massiv və ağır, başqa tərəfdən isə daha simmetrik fasada malik fransız kilsələrindən çox fərqli idi). Solsberi kafedralının birinci mərtəbəsinin baş planı üçün olduqca səciyyəvi olan iki transeptli və üç nefli erkən ingilis qalereyalı bazilikalardan ibarətdir; bu sahə həmçinin sənətşünaslar tərəfindən bəzən qoşa transeptli mərtəbə planı olaraq da adlandırılır. Bundan başqa, Solsberi kafedralının inşaat tarixinə aid edilən dövr üçün daha bir gözəçarpan xüsusiyyətlərdən birisi, düzbucaqlı planın daha çox tətbiq olunması, kontrfors sisteminin açıq şəkildə istifadəsindən imtina edilməsi, eləcə də Mur épais adlanan qalın divarların geniş tətbiqi ilə yadda qalmışdır. Fransanın qotik kafedralları üçün tipik olan kapella sistemi burada tətbiq olunmamışdır; ingilis memarlıq "ruhuna" daha ahəngdar şəkildə uyğun gəlməsi üçün kapellalar köndələn binaların yanına doğru uzanan neflərin köməyi ilə qurulurdular. Hələ 1985-ci ildə kafedral müdiriyyətinin tapşırığı ilə, bəzən Sübh kapellası olaraq da adlandırılan künc tikilinin şimal-şərq hissəsində fırlanan prizma attraksionu quraşdırılmış və rəssam Lourens Raystlerin müəllif olduğu nəqqaşlıq ornamentləri ilə bəzədilmişdir.

İntibah dövrlərində kafedralın şimalında, daha doğrusu əsas altarın yaxınlığında 1502–1524-cü illər arasında kafedralın yepiskopu olmuş Edmund Odliyə ithaf edilən gözəl Votiv kapella tikilmişdir (Votiv - hər hansı bir and üzrə Tanrıya gətirilən hədiyyələrin ümumi adıdır). Lakin Reformasiya dövründə həmin kapellanın daxilindəki taxçalara yerləşdirilmiş bir çox qədim heykəltəraşlıq nümunəsi məhv edilmişdir.

Kafedralın planı qərb tərəfdən bir qədər yastılanmış və yayğın köndələn bina fligellərinə bölünür. Kəsişmənin bu nöqtəsi mərkəzi qüllə ilə daha da vurğulanır. Buradan bir qədər şərqdə isə daha kiçik ölçülərə malik olan ikinci transept yerləşir. Onun arxasında alçaq kapella, perpendikulyar şəkildə olan xor dövrələməsi, eləcə də hündür xor tikilisindən ibarət və müxtəlif hündürlüyə malik olan çıxıntılı və pilləli tikili əlavələri bir qədər assimetrik tərzdə yerləşdirilmişdir.

Başlanğıcda kafedraldan şimalda italyan inşaatçılıq üslubiyyatına xas olan kampanila (yəni melodik zənglərin quraşdırıldığı qüllə) yerləşirdi. Bundan başqa, həmin illərdə monastır kompleksinin cənubunda üstüörtülü qalereya və üzərində poliqonal tərzdə ucaldılmış "Kanoniklərin evi" inşa edilmişdir. Bu cür çoxkünclü və ya hətta dairəvi plana malik tikililər ingilis qotikası üçün olduqca səciyyəvi idi.

Solsberi kafedralının daxilində yerləşən nef hissəsinin ümumi uzunluğu 134,7 metrə, eni isə 23,4 metrə bərabərdir. Həmçinin qərb fligelindəki transeptin ümumi eni 62 metr təşkil olunur. Mərkəzi günbəzin hündürlüyü 25,5 metrdir. Kafedralda təxminən 1900 ibadət yeri mövcuddur ki, bunların demək olar hamısı prixod mənsubları olan insanlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Toplam olaraq kafedralda müxtəlif kapitelli 8760 sütun quraşdırılmışdır və onlar bir ilin hər bir saatını simvolizə edirlər. Digər kafedrallara nisbətən, Solsberinin tərtibatı zamanı, əsasən Dorset qraflığında hasil edilən "parbek" mərmərindən daha çox istifadə edilmişdir. Kafedraldakı pəncərələrin sayı da özündə simvolik mənanı ehtiva edir; ümumi sayı 365 olan pəncərələr ilin hər bir gününü rəmzləşdirir. Onlar müxtəlif dövrlərə aid edilən rəngarəng vitrajlarla təchiz edilmişdirlər.

Eksteryeri

Kafedralın şimal-şərq fasadı
Qərb fasadını bəzəyən qarqulilərdən biri

Mərkəzxaçlı fənər ilə bəzədilmiş böyük köndələn binanın bir qədər şimala doğru uzadılmış, mərkəzi hissəsində isə geniş vestibülü olan nef qanadı ilə kiçik ölçülərə malik olan transeptlərin hüdürlüyü demək olar ki, bərabərdir. Düzbucaqlı qradasiyalara malik olan bütün tikili elementləri, kontrforsların arasındakı şişbucaqlı pəncərələrin cərgə ardıcıllığına uyğun şəkildə yerləşdirilmişdirlər. Künc neflərin keçidlərində və kapellalarda hər xomut üzərində ucu oxa bənzəyən qotik pəcərə quraşdırılmışdır. Bunun əksinə olaraq isə, kafedralın klerestori hissəsinin (ona bəzən "zenit fənər" və yaxud pəncərələrin yuxarı sırası da deyirlər) ingiltərə qotikası üçün olduqca tipik olan üç tağ çıxıntılarına sahib olduğu göz qabağındadır. Bundan başqa, şərq qanadının fasadı və köndələn traversaların səthi daha differsial şəkildə tərtib edilmişdir (Traversa - daşıyıcı konstruksiyanın başlıca elementi sayılır: belə ki, o, şaquli dayaqlara söykənən və ya asılmış olan üfüqi tirdir). Müqəddəs Üçlük kapellasının şərq fasadı lansetə bənzəyən üç pəncərə (Lanset - üstü iti bir kəmərbəndlə bitən nazik uzunsov pəncərələrə verilən ümumi addır. Qarğı ucuna bənzədiyi üçün "lanset" adını almışdır (alm. Lanzette - qarğı‎). Erkən ingilis qotik (XIII yüzillik) memarlığının səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biridir), həmçinin həmin pəncərələrə bərabər miqyasda hazırlanmış olan flanklanmış hörgü səthli tağ və frontonlar ilə bəzədilmişdir.

Transept fasadı bir birinin üzərində yerləşdirilmiş pəncərə sırası ilə dörd hissəyə bölünmüşdür. Həmin fasad ilk olaraq həm üç dəst lansetə bənzəyən, həm də perforasiya təqlidini edən dördyarpaq ornamentləri ilə bəzədilmiş əkiz pəncərələrdən ibarətdir. Başqa tərəfdən isə, burada söhbət zərif ajur ornamentli yastı pəncərələrdən gedir. Digər iki ajur ornamentli yastı pəncərələr isə şimal vestibülündə, mərkəzi nefdə və kafedralın əsas girişi üzərində yerləşdirilmişdirlər.

Lanset və kotrforsların yüksəliş hərəkəti müxtəlif üfüqi elementlər vasitəsilə bütün kilsə boyunca bərabərləşdirilmişdir. O cümlədən kafedral kürsülüyünün üfüqi profili, köndələn nefin pəncərələri və aşağı kontrforsların ətrafında dolanan lent ornamentləri və heykəltəraşlıq nümunələri ahəngdar tərzdə balanslaşdırılmışdırlar. Yalnız daha gec dövrlərdə ucaldılmış olan kontrforslar və ucubiz şpil dəbilqəsi kafedralın zahiri görünüşünə güclü şaquli aksenti bəxş etdirməyə müvəffəq olmuşdurlar.

Kafedral fasadı

 
Kafedralın qərb fasadında yerləşən əsas portal və heykəllər sıraları

Bəzən "şirma fasadı" olaraq adlandırılan İngiltərənin Orta əsr kafedrallarının qərb hissəsindəki əsas giriş hissələri və fasadları, eyni ilə həmin dövrlərdə Fransada inşa edilmiş qotik kilsələrin qərb fasadlarından kəskin şəkildə fərqlənirdilər (nümunə üçün Reyms və Amyen kafedral kilsələrinə bax). Fransa ərazisində o vaxtlar impozant şəkildə gəliz heykəltəraşlıq nümunələri ilə bəzədilmiş simmetrik ikiqülləli baş fasad üslubu yayılmışdır. Fransız kafedrallarından fərqli olaraq, ingilis dini binalarının qərb fasadları sanki gözlənilmədən tamaşaçının qarşısında peyda olurdu. İngiltərə üçün səciyyəvi hesab edilən qotik kilsələrin daha alçaq hündürlüyü olan qülləcikləri ya sərbəst şəkildə, yəni əsas kafedral tikilisindən bir qədər kənarda ucaldılır (Solsberi kafedralı) və yaxud əsas fasad quruluşunun arxasında yerləşdirilirdilər (Piterboro kafedralı). Beləliklə də fasadın üzərində ancaq böyük həcmli günbəzlərin mənzərəsi açılırdı və digər kiçik elementlər bu günbəzləri seyr etməyə maneəçilik törətmirdilər.

Gözəçarpan digər xüsusiyyətlərindən birisi də şaquli və üfüqi elementlərin müdrik istifadəsi nəticəsində qərb fasadında formalaşan müvazinət təəssüratıdır. Həmçinin burada üfüqi xətlər üstünlük təşkil edir. Bura kontrforslar ilə yanaşı həmçinin frontonların bir qədər yuxarısında, daha doğrusu müxtəlif müqəddəs himayədarların heykəllərinin yerləşdirildiyi taxça sırası da daxildir. Lakin bu fiqurların əksəriyyəti XIX əsrdə hazırlanmışdırlar. Müqəddəs himayədarlarına məxsus fiqurların arasındakı boş sahə ziqzaq və dördyarpaq tərzli ornamentlərlə doldurulmuşdur. Fasadın üfüqiliyi ancaq nef hissəsindəki frontonlar və künclərdə quraşdırılmış şpil qüllələri ilə qırılır. Portallara gəlincə isə, onların ümumi ölçüləri olduqca kiçik olduğu üçün o dövrün memarları tərəfindən kakedralın kürsülük hissəsində yerləşdirilmişdirlər.

Fransız kafedrallarından fərqli olaraq, Solsberidə həmçinin portal sahəsi çox sadədir və illüstrativ ornamentlərdən məhrumdur (tipik fransız portalı ilkin təəssürat olaraq mərkəzi qapı ətrafında "dəfələrlə təkrarlanan" və ya formal vasitələrlə genişləndirilmiş arxitektur girişi xatırladır). Fransada plastika əsasən təşkiledici memarlıq elementlərinin funksiyasını özündə təşkil edir, lakin Solsberidə bu cür özəllik yatırdılmışdır. Gözə xoşgörümlü olan və kontinental Avropa ölkələrində olduqca sıx istifadə olunan bəzək elementləri burada olduqca lokal və məhdud şəkildə tətbiq edilmişdir (məsələn, tağşəkilli qapı hissəsini haşiyələndirən və divar səthi müstəvisindən tağ qövsünü xüsusiləşdirən arxitrav elementləri, həmçinin həm-hüdud və ya üçbucaq dekorativ qapı girişindəki timpan bəzəkləri burada yaradılmamışdır). Bunda başqa, giriş portallarının ölçüləri normal insanın boyuna və qabaritlərinə uyğun şəkildə yaradılması səbəbindən, girişi vizual olaraq kiçildən ornamentlər və əlavələr zamanla sökülmüşdür. XIX əsrin məşhur ingilis tarixşünas alimi Con Raskin kafedralın həmin kiçik ölçülü giriş portallarına "göyərçin dəlikləri" adını vermişdir.

Nef

 
Kafedralın mərkəzi nefi

Nef geniş olduğu kimi həm də çox hündürdür. Onun çox aydın, strukturlaşdırılmış təyin edilir. Ümumilikdə götürdükdə qeyd etmək olar ki, ingilis kilsələri nisbətən daha alçaq idilər. Solsberi kafedralının mərkəzi nefinin hündürlüyü 25,6 metrdir, Amyen kafedralının nef hündürlüyü isə 43,5 metr. Bundan başqa ingilis memarları sona qədər normand dövrünə aid edilən mur epais, yəni qalın divar sistemini qoruyub saxlayırdılar. Bu o deməkdir ki, onlar müstəsna olaraq möhkəm və güclü divarlar ucaldırdılar və onları zamanla daha kiçik qatlara parçalamaq mümkün idi. Məhz bu iki səbəbə görə də mərkəzi nefin aşağı hüdürlüyə malik arkbutanlı və yaxud ümumiyyətlə arkbutanların və kontrforsların tətbiq edilmədiyi daş günbəzlərin tikintisi imkanı meydana çıxmışdır. Bu metod özündə, daha əvvəlki dövrə aid olan, texniki baxımdan cəsarətli, başgicəlləndirən hündürlük və karkas sisteminə malik fransız qotikası üslubu ilə tam ziddiyyət təşkil edir. Ancaq ingilis qotikasına fransızların tətbiq etdiyi üslubun daha təvazökar versiyası kimi baxmaq qətiyyən olmaz. Göründüyü kimi, ingilis sifarişçiləri kafedral binasının daha möhtəşəm və cəlallı görünməsi məqsədilə, interyerdə mümkün qədər çox tağlardan istifadə etməyi cəhd göstərirdilər. Çox güman ki, belə bir vəziyyət Orta əsrlərlərə ingilis iqtisadiyyatının çiçəklənməsini və Orta əsr ingilis kilsəsinin sahib olduğu saysız-hesabsız sərvətlərini əks etdirməli idi (XIII əsrdə Avropanın qırx ən zəngin yeparxiyasından on ikisi İngiltərədə yerləşirdi). Beləliklə, ingilis qotika arxitekturasının yaradanları mümkün qədər çox divarların, günbəzlərin və pəncərələrin cazibədar dekorunu hazırlamağa çalışaraq, daha çox estetik görkəmə üstünlük verir, texniki məsələləri isə ikincidərəcəli olaraq qəbul edirdilər.

Nefin mərkəzində böyük kasaşəkilli kupel qabı yerləşir; onun daxilində fasiləsiz və yayğın su xaçaçuran (yəni xaç suyuna salma) mərasiminin keçirilməsində istifadə olunur. Həmin qab 2008-ci ildə dizayner Uilyam Pay tərəfindən yaradılmışdır.

Mərkəzxaçlı qüllə

Əsas nef və transeptin kəsişdiyi yer hesab edilən mərkəzxaçlı qüllənin inşası demək olar ki, XIV əsrin başlanğıcında tamamlanmışdır. Hündürlüyü 123,14 metrə bərabər olan kafedral qülləsi indiyə kimi Böyük Britaniyada modifikasiyalara və dağıntılara məruz qalmayan ən hündür kafedral qülləsi hesab edilir (dünyanın ən hündür kilsələri siyahısında Solsberi kafedralı 20 sırada qərarlaşmışdır). İçəridən qüllə taxta dayaq konstruksiyaları ilə doldurulmuşdur. Hələ inşaat işləri zamanı mərkəzxaçlı qüllə öz böyük ölçülərinə və çəkisinə görə cənub-qərb istiqamətində əyilməyə başlamışdır. Bunun qarşısını almaq məqsədilə, 1320-ci ildə aparılan yenidənqurma işləri çərçivəsində, qüllənin künclərinə və çatıların daxilinə yerləşdirilən dəmir troidlərin və möhkəm kontrforsların köməyi ilə qüllənin dağılmasına qarşı etibarlı mühafizə sistemi yaradılmışdır. Təhlükəsizliyin təmin edilməsi üzrə aparılan işlər zamanı həmçinin mərkəzxaçlı qüllənin şərqinə geniş ölçülü tağ sıraları da əlavə edilmişdir. Daha kiçik həcmli elementlərin üzərində olan tağ sıralarının sahib olduqları zirvə hissələrinin başıaşağı şəkildə yerləşdirilməsi və onların ümumi görünüşü qotika dövrü üçün bir yenilik idi. Həmin tağların özünəməxsus görkəmi daha sonralar çağdaş memarlar tərəfindən "qayçıyabənzər" adının verilməsinə səbəb olmuşdur. Yeni memarlıq elementinin tətbiqi digər Avropa ölkələrində bir qədər şübhə ilə yanaşılmasına baxmayaraq, İngiltərədə o populyarlaşır və artıq 1338-ci ildə həmin qayçıyabənzər tağlar Uells kafedralında da tətbiq edilir.

1415-ci ildə qüllənin qərb hissəsinin ətrafında quraşdırılmış arkbutanlar əlavə möhkəmlik vermişdir. Qüllənin daxilindəki torşəkilli günbəzaltı sahənin inşası isə 1479-cu ildə tamamlanmışdır. Bunun nəticəsində Solsberi kafedralının mərkəzxaçlı qülləsi digər ingilis kafedrallarının taleyini yaşamadı və öz ilkin görkəmini qoruyub saxlamış yeganə kilsə qüllələrindən birisi hesab edilir. Əlavə armaturalı bərkitmə işlərinin icra edilməsinə baxmayaraq, qüllə tam şəkildə qorunmamışdır: markirovka işləri nəticəsində, qüllənin ən yüksək şpil hissəsinin cənub-qərb istiqamətində təxminən 75 sm əyildiyi məlum olmuşdur. Mərkəzxaçlı nahiyəyə daxil olan zaman, buradakı sütunların qüllə və şpilin çəkisinin altında necə yəildiklərini müşahidə etmək olar. Bu yaxınlarda aparılan yenidənqurma və bərpa işləri zamanı həmin sütunlar əlavə olaraq bərkidilmişdirlər.

Xor və presviteri

 
Kafedralın xoru

Xor otaqları mərkəzxaçlı qüllənin şərq hissəsindən Müqəddəs Üçlük kapellasının yerləşdirildiyi xor təpəsinə qədər uzanır. Xorun tamamlayıcı hissəsini formalaşan altar düzbucaqlı formaya malikdir və onun yan keçidləri bir-birinin qarşısında olan iki xomut vasitəsilə davam etdirilmişdir. Klerikal rahiblər üçün nəzərdə tutulmuş xorlarda və presviteridə təməldən yuxarıya doğru bir qədər genişlənən qınabənzər tağ sıraları əvəzolunmaz ornamentlərlə bəzədilmişdir. Tağ sıralarında quraşdırılmış, çoturlanaraq üzərindəki günbəzə uyğunlaşdırılan 8 sütun "en-delit" tərzinə uyğun gələn bütün atributlara sahibdirlər. Qərb fligelində yerləşən köndələn transept binasında olduğu kimi, buradakı tağlarda ziqzaqabənzər lent ornamentləri ilə tamamlanmışdır. Kafedral fənərinə doğru istiqamətlənən presviteri isə qızılgül və ya astra çiçəklərinin ləçəkləri təqlid edən rozetta kəkilləri ilə bəzədilmişdir. Ser Gilbert Skott tərəfindən 1870-ci ildə yaradılmış yepiskop taxtı da məhz kafedral xorunda yerləşir. Ümumilikdə götürdükdə Solsberi yepiskopluğunun tabeliyində olan ərazi Dorset və Uayltşir qraflıqlarının ən böyük hissələrini əhatə edir və iqtisadi rayon ilə birlikdə təxminən 750. 000 dindar insanı özündə cəmləşdirir.

Şərq arkadası 2 ardıcıl şəkildə qarşıya qoyulan bölmələr vasitəsilə formalaşmışdır, onların künclərində isə mərmər heykəllər quraşdırılmışdır. Burada quraşdırılmış sütunların üslubu müqayisə olaraq daha öncələr Kenterberidə yaradılmış nümunələrə çox bənzəyir. Künc dayaqlar həmin tərzdə olan dəyirmi 4 əlavə sütunların yardımı ilə tərtib edilmişdir. Şərq istiqaməti boyunca uzanan şərq arkadası əsas kafedral binası ilə daha alçaq hündürlüyə malik olan Müqəddəs Üçlük kapellası ilə ahəngdar keçid yaradır. Məhz burada hələ 1225-ci ildə kafedralın ilk altarı təqdis edilmişdir. Kapellanın cənub-qərb küncündə köşk yerləşir və onun daxilində yerləşdirilən kiçik sandıqçada 1226-cı ildə kafedralda dəfn edilən yepiskop Osmundun qazıntılar zamanı aşkar edilmiş sümük qalıqları saxlanılır. Köhnə Sarum adlı yaşayış məntəqəsinin mövcud olduğu dövrlərdə yaşamış Osmund daha qədim kafedralın inşasının və ümumiyyətlə İngiltərədə xristianlığın bərqərar olunmasının vacib təşəbbüskarlarından biri hesab edilir. 1457-ci ildə Roma Papası onu müqəddəslər sırasına daxil etdikdən sonra onun dəfn olunduğu yer qazılaraq açılır və sümüklərin bir qismi götürülərək ehtiram olunan əmanət kimi möhtəşəm inkrustasiyalı sandıqçanın daxilinə yerləşdirilir. Bununla belə Reformasiya dövründə o dağıdılır və ancaq uzun illər sonra yenisi ilə əvəz olunur.

Xorun dörd bərabər enə malik qollarının üzərində yerləşdirilmiş qübbənin daxili səthindəki fresk silsilələrinin tökülmüş detalları XIX əsrdə qismən təkrarən boyadılaraq bərpa olunmuşdur. Yüksək xor otaqlarının freska silsilələrində medalyonların daxilinə yerləşdirilmiş peyğəmbər obrazları, eləcə də badamvari halqanın içərisindəki İsa Məsihin obraz təsvirləri təqdim olunmuşdur ("mandorla" adlandırılan bu halqa, xüsusilə Avropa rəsm sənətində müqəddəs adamların bədənini örtən, badam şəkilli bir işıq haləsi sayılır). İsa Məsihin təsvirini 4 həvari və müxtəlif mələk obrazları haşiyələndirir. Monastır üçün olduqca önəmli olan liturgiya və digər dini nəğmə mərasimləri adətən kafedralın bu hissəsində icra edilir. Bunun başlıca səbəbi, xoristlərin ifalarınnı dinləməyə gələn prixod nümayəndələrinin fresk əsərlərdən valeh olmaları və bununla da yüksək dini əhval-ruhiyyəni əldə etmələridir.

Müqəddəs Üçlük kapellası

Ledi kapellası

Kafedral presviterisinin şərq hissəsinə birləşən Müqəddəs Üçlük kapellası bəzən "Müqəddəs Tanrı Anası" kapellası olaraq da adlandırılır. Əhəng daşı materialından olan kontrforslu dirək divarları burada mövcud deyil. Kapella iki şərq "yoxundan" (daha çox Almaniya və digər qohum xalqlar arasında yayılmış "yox" (alm. Joch‎), dörd dirək vasitəsilə formalaşan məkan vahidi hesab edilir), bir qədər uzadılmış künc neflərdən və həmçinin şərq istiqamətində bir qədər irəli çıxardılmış mərkəzi otaqdan ibarətdir (mərkəzi otaq purbek mərmərindən hazırlanmış və ayrı-ayrı yerləşdirilən dayaqların və sütunların köməyi ilə üç nefə bölünmüşdür). Həmin üç aşırımlı zal öz ümumi görünüşü ilə Fransanın Anju tarixi vilayətində yerləşən Anje şəhərinin mərkəzi Sen-Serj kafedralının daxili tərtibatını xatırladır və çox güman ki, Vinçesterdəki müvafiq Müqəddəs Tanrı Anası kapellasına təsir göstərmişdir. Fransız qotikasından fərqli olaraq, burada kapella otağının ayrıca seqmentləri bir-birinə doğru qarşılaşdırılaraq, unifikasiya edilmiş vahid ansamblda birləşdirilməmişdir.

Üstüörtülü qalereya və rəhbər evi

Oktoqonal təməl üzərində yerləşən üstüörtülü qalereya və kafedral rəhbərinin evi (ing. Chapter House, kapitul), Londonda yerləşən məşhur Vestminster abbatlığının nümunəsi əsasında 1240–1270 və yaxud 1263–1284-cü illər arasında inşa edilmişdir. Böyük Britaniyanın kraliçası və Hindistanın imperatriçası I Viktoriyanın hakimiyyətə gəlməsi şərəfinə üstüörtülü qalereyanın daxili həyətində Livandan gətirilmiş iki sidr ağacı əkilmişdir. O, Britaniya adalarının ən böyük üstüörtülü qalereyası hesab edilir. Qalereyanın tikintisi ümumilikdə götürdükdə 1270-ci ildə başlanmış və təxminən 1310-cu illərdə tamamlanmışdır. Tikinti prosesi ilə daha aydın şəkildə məlumatlanmaq üçün qabırğalı qübbənin sütunların köməyi ilə dörd hissəyə parçalanmış xaçvari açardaşlarına baxmaq lazımdır. 1280-ci illər arasında rəhbər evinə həmçinin geniş iki marşlı vestibül əlavə edilmişdir.

Solsberi kafedralından əksinə olaraq, rəhbər evinin interyeri müxtəlif heykəltəraşlıq nümunələri ilə olduqca zəngin şəkildə bəzədilmişdir. Giriş qapısının üzərindəki arxivoltun iki heykəli müvafiq olaraq səxavəti və ədavəti rəmzləşdirirlər. İşıqlı arkaturanın səthindəki relyef ornamentlər qədim Əhdi-Ətiq kitabının yaradılış tarixini illüstrativ formada bəhs edirlər. Arkarura profillərini üzəridə gənc və yaşlı, gəmgin və gülümsəyən insan başları bəzəyir; bu cür anfas heykəlciklər həmçinin kafedral konsollarına da yerləşdirilmişdir. Qalereyanın şərq oxunda kafedral dekanlığı yerləşir (katolisizm dinində vikari adı ilə də tanınan dekan, inzibati və ruhani funksiyaları yerinə yetirir); onun divarlarını üç müxtəlif nöqtəyə baxan saqqallı kişi başları bəzəyir. Rahib evinin xarici divarları, eləcə də kürsülüyün arkadalarında geniş ölçülü ajur ornamentli pəncərələr quraşdırılmışdır. Bunun nəticəsində Orta əsr otağı gur şəkildə işıqlanmışdır. İnşaat işlərində pəncərələr və divarların səthində istifadə olunmuş qrizayl rəsm nümunələri qotika üslubu ilə ziddiyyət təşkil etdiyi üçün XIX əsrdə tamamilə yeniləri ilə əvəz olunmuşdurlar.

Rəhbər evinin günbəzi həmahəng və çətir formalıdır. Mərkəzdə qərarlaşan sütundan yuxarıya doğru 16 qövsşəkilli qabırğa uzanır; səkkiz diaqonal və onları əvəzləyən digər səkkiz qabırğanın hər birisi müvafiq olaraq 3 hissəyə şaxələnir. Beləliklə həmin qabırğalar sayəsində rəhbər otağının planı çoxkünclü ulduzu xatırladır.

Kitabxana

Kafedral kitabxanası təxminən 1445-ci ildə monastırı şərq qanadında təsis edilmişdir. Kitabxanada günümüzə kimi qorunub saxlanılmış Böyük Azadlıqlar Xartiyasının 4 nüsxəsindən birisi saxlanılır. Qeyd etmək lazımdır ki, 1952-ci ildə Avstraliya hökuməti nümayəndələri Xartiyanın bir nüsxəsini alaraq parlamentlərində saxlamışlar. Bu gün də bu nüsxə hamıya nümayiş olunur. Digər nüsxə ABŞ-ın paytaxtı Vaşinqton şəhərində Milli Arxivdə saxlanılır. 2007-ci ildə isə 21 milyon dollara digər bir nüsxə Devid Rubenşteyn tərəfindən əldə edilmişdir. 1215-ci ildən bəri Solsberidə qorunan nüsxə ən yaxşı salamat qalmış nümunə sayılır.

Saat

Solsberi kafedralında yerləşdirilməsi planlaşdırılan saatın mexaniki detalları 1386-cı ildə vahid bir şəkildə toplanaraq 1792-ci ilə kimi sərbəst olaraq yerləşən kampanila zəng qülləsinin yuxarı hissəsinə quraşdırılmışdır. O, Böyük Britaniya ilə yanaşı çox güman ki, bütün dünyanın indiyə qədər fəaliyyətini dayandırmamış saat mexanizmi və saat qülləsi hesab edilir. Saatın siferblatlı rəqəm lövhəciyi mövcud deyil, bunun əvəzinə hər saat üçün xüsusi melodik zəng səsi vurulur. Kampanilanın demontaj edilməsindən sonra şəhərin istedadlı tikinti ustaları tərəfindən saat mexanizmi kafedralın digər mühafizə edilmiş qülləsinə köçürülmüşdür (orada saat təxminən 1884-cü ilə qədər istismar edilirdi). Daha sonralar saat naməlum səbəbdən qüllədən çıxardılaraq aradan qaldırılır və unudulur, lakin 1929-cu ildə kafedral çardağında təsadüfən yenidən aşkar edilir. Olduqca əziyyətli restavrasiya işlərinin tamamlanmasından sonra, saatın 1956-cı ildə təkrar istismara verilməsi həyata keçirilmişdir. 2007-ci ildə kafedralda aparılan təmir-bərpa layihəsi çərçivəsində qüllənin qədim saatı sanasiya və təmizləmə işlərinə məruz qalmışdır.

Saata əlavə olaraq kafedralda həmçinin XIII əsrə aid edilən yarımdairəvi strukturlu və taxta materiallardan hazırlanan sandıqça yerləşir; onun içərisində qorunub saxlanılan qədim seremonial keşiş libasları sözün əsl mənasında kafedral üçün bir relikviya hesab edilir.

Orqan

Kafedral orqanı 1877-ci ildə İngiltərənin tanınmış Henry Willis & Sons şirkətinin emalatxanasında inşa edilmişdir. Musiqi aləti 1934-cü ildə yeni trakturalar ("traktura" - orqan klavişlərinin bir-biri ilə əlaqəsini təmin edən mexanizmlərin və aqreqatların ümumi məcmusudur) ilə təchiz edilmiş və yeni oyun masasını əldə etmişdir (həmin masaya çoxsaylı klavişlər inteqrasiya edilmişdir). Ərğənunçular tərəfindən yerinə yetirilmiş klavişlərin yerdəyişmə dispozisiyası cüzi olaraq qiymətləndirilirdi; klavişlər şveller qutusunun yanında yerləşdirilmişdirlər. Musiqi alətinin sonuncu kökündən dəyişikliyi 1993-cü ildə icra olunmuşdur. Bununla belə, orqanın 1877-ci ilə aid edilən olduqca gəliz səs-boru sistemi demək olar ki, heç bir dəyişikliyə məruz qalmamışdır.

Səs-boru sistemi, eləcə də xor mexanizmi orqanın cənub, əsas və solo mexanizm hissələri isə şimal sahəsində yerləşirlər. Həmçinin pedal mexanizmi iki hissəyə bölünmüşdür. Orqan 4 manual və pedalın üzərində yerləşən 65 registrdən ibarətdir. Trakturalara gəlicə isə, onlar elektrik əsasa malikdirlər .

I Xor mexanizmi C–c4
1. Lieblich Gedackt 16′
2. Open Diapason 8′
3. Flute Harmonique 8′
4. Lieblich Gedackt 8′
5. Salicional 8′
6. Gemshorn 4′
7. Flute Harmonique 4′
8. Lieblich Gedackt 4′
9. Nazard 22/3
10. Flageolet 2′
11. Tierce 13/5
12. Trumpet 8′
Tremulant
II Əsas mexanizm C–c4
13. Double Open Diapason 16′
14. 1st Open Diapason 8′
15. 2nd Open Diapason 8′
16. Claribel Flute 8′
17. Stopped Diapason 8′
18. 1st Principal 4′
19. 2nd Principal 4′
20. Flute Couverte 4′
21. Twelfth 22/3
22. Fifteenth 2′
23. Mixture IV
24. Trombone 16′
25. Trumpet 8′
26. Clarion 4′
III Səs-boru mexanizmi C–c4
27. Contra Gamba 16′
28. Open Diapason 8′
29. Lieblich Gedackt 8′
30. Viola de Gamba 8′
31. Vox Angelica 8′
32. Octave 4′
33. Flute Harmonique 4′
34. Super Octave 2′
35. Mixture III
36. Vox Humana 8′
37. Hautboy 8′
38. Contra Fagotto 16′
39. Trompette 8′
40. Clarion 4′
Tremulant
IV Solo mexanizmi C–c4
41. Violoncello 8′
42. Cello Celestes 8′
43. Flute Harmonique 8′
44. Flute Harmonique 4′
45. Cor Anglais 16′
46. Clarinet 8′
47. Orchestral Oboe 8′
48. Tuba 8′
49. Tuba Clarion 4′
Tremulant
Pedal mexanizmi C–f1
50. Double Open Diapason 32′
51. Open Bass 16′
52. 1st Open Diapason 16′
53. 2nd Open Diapason 16′
54. Violone 16′
55. Bourdon 16′
56. Lieblich Gedackt 16′
57. Octave 8′
58. Viola 8′
59. Flute 8′
60. Octave Viola 4′
61. Octave Flute 4′
62. Mixture IV
63. Contra Posaune 32′
64. Ophicleide 16′
65. Clarion 8′
  • Normal, Sub- və Superoktavalı klavişlər

Solsberi kafedralının obrazı incəsənətdə

  • Yepiskop bağından Solsberi kafedralına açılan mənzərə - ingilis rəssamı Con Konsteblin peyzaj üslubunda yaradılmış rəsm əsəri;
  • Nobel mükafatı laureatı olmuş yazıçı Ser Uilyam Jerarld Qoldinqin "Şpil" romanında bəhs edilən kafedral şpilinin inşası, Solsberi kafedralının şpilinin allüziyası hesab edilir. Bundan əlavə laraq qeyd etməyə dəyər ki, romanda adı tez-tez çəkilən kafedral dekanı və baş qəhrəman Coslin (ing. Jocelin) obrazının əsası, 1111—1184-cü illərdə İngiltərənin dini lideri olaraq fəaliyyət göstərmiş və Solsberinin baş yepiskopu olmuş Coslin de Boxondan (ing. Josceline de Bohon) götürülmüşdür.
  • Solsberi kafedralı 2010-cu ildə rejissor Ken Follet tərəfindən ekranlaşdırılan "Torpağın dirəkləri" (ing. The Pillars of the Earth) adlı serialda nümayiş edilən nəhəng kilsənin memarlıq simasının yaradılması üçün prototip obraz olaraq seçilmişdir.

İstinadlar

  1. archINFORM — 1994.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5383"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5573"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5508"></a>
  2. Harry Batsford, Charles Fry: The Cathedrals of England, S. 83.
  3. Handzettel aus dem Jahr 2000, anlässlich eines Besuchs der Kathedrale ausgegeben.
  4. Ute Engel: Architektur der Gotik in England, S. 118/119.
  5. Clifton-Tylor: S. 99–106
  6. Günter Kowa: Architektur der Englischen Gotik, S. 61/62.
  7. The cathedral of Salisbury: From the foundation to the fifteenth century auf british-history online.
  8. Daniel Baumann: Stephen Langton: Erzbischof von Canterbury im England der Magna Carta (1207–1228) in Band 144 von Studies in medieval and Reformation traditions, BRILL, 2009, S. 391–393.
  9. Bəzi müəlliflər tərəfindən kapella "Bizim Ledi" (ing. Lady Chapel) adlandırılır və bunun başlıca səbəbi, altarıların birisinin Müqəddəs Məryəmə ithaf olunması ilə bağlı idi
  10. Ute Engel: Architektur der Gotik in England, S. 136
  11. Уте Энгель (2002). Готическая архитектура в Англии.
  12. Neues Taufbecken
  13. Ute Engel: Architektur der Gotik in England, S.130
  14. "Oldest Working Clock, Frequently Asked Questions, Salisbury Cathedral". İstifadə tarixi: 2009-04-08.
  15. "Clock repaired, Salisbury Cathedral". İstifadə tarixi: 2008-01-17.
  16. "Wiltshire, Salisbury Cathedral of the Blessed Virgin Mary". National Pipe Organ Register. İstifadə tarixi: 7. Mai 2011.
  17. Informationen zur Orgel
  18. Ken Follett: Kingsbridge: Real or fictional? 2012-06-23 at the Wayback Machine

Ədəbiyyat

  • Harry Batsford, Charles Fry: The Cathedrals of England, 7th Edition, B. T. Batsford Ltd., London 1948
  • Alec Clifton-Tylor: The Cathedrals of England, Thames & Hudson, London 2001
  • David Watkin: English Architecture: A Concise History, Thames & Hudson, London 2001, ISBN 978-0-500-20171-8, S. 40–75
  • John Cannon: Cathedral: The Great English Cathedrals and the World That Made Them, 600-1540, Constable, London 2007, ISBN 978-1-84119-841-5, S. 11–17; S. 415–422
  • Hans Koef/Günther Binding: Bildwörterbuch der Architektur, 4. Ausgabe, Alfred Kröner Verlag, Stuttgart 2005
  • Günter Kowa: Salisbury und der strenge Stil in Architektur der Englischen Gotik, DuMont Buchverlag, Köln 1990, S. 123–130
  • John Wilkinson: Salisbury Cathedral's secrets: laying the foundations, Capivard, 2003
  • Laurence Keen, Thomas Cocke: Medieval art and architecture at Salisbury Cathedral in British Archaeological Association Conference Transactions, Volume 17, British Archaeological Association, 1996, ISBN 978-0-901286-67-3
  • Louis Grodecki: Kapitel IV. Der Partikularismus im 13. und 14. Jahrhundert in Weltgeschichte der Architektur. Gotik, Deutsche-Verlags-Anstalt GmbH, Stuttgart 1986, S. 96–102
  • Sydney Evans: Salisbury Cathedral: A reflective Guide, Michael Russell Publishing, Salisbury 1985.
  • Ute Engel: Architektur der Gotik in England in Rolf Toman (Hrsg.): Gotik – Architektur. Skulptur. Malerei, Tandem Verlag, 2004, S. 118–136

Xarici keçidlər

  • Kafedralın rəsmi internet saytı
  • Die Strebewerke der Kathedrale von Salisbury, Bamberq Universitetinin layihəsi
  • Adrian Fleçerin "paradoks meydançası" – Solsberi kafedralı və Magna Carta səhifəsi 2006-05-04 at the Wayback Machine

solsberi, kafedralı, müqəddəs, bakirə, məryəm, kafedralı, cathedral, blessed, virgin, mary, viltşir, qraflığının, cənubundakı, solsberi, şəhərində, yerləşən, anqlikan, kilsəsi, eyniadlı, yeparxiyasının, yepiskop, iqamətgahıdır, kafedral, müqəddəs, bakirə, məry. Muqeddes Bakire Meryem kafedrali ing Cathedral of the Blessed Virgin Mary Viltsir qrafliginin cenubundaki Solsberi seherinde yerlesen anqlikan kilsesi ve eyniadli yeparxiyasinin yepiskop iqametgahidir 2 Kafedral Muqeddes Bakire Meryemin serefine teqdis olundugu ucun onu hemcinin qeyri formal olaraq Meryem kafedrali ing St Mary s Cathedral da adlandirirlar Kafedral yeparxiyasinin tabeciliyinde olan torpaq sahesi Dorset ile Uayltsirin kifayet qeder genis erazisini ehate edir kafedrala hemcinin coxsayli drenaj ve suasiran saheler de mexsusdur prixod mensublarinin umumi sayi ise 750 000 nefere yaxindir 3 Muqeddes Meryem kafedral kilsesiing The Cathedral Church of St Mary51 03 54 sm e 1 47 53 q u Olke IngiltereUayltsir seremonial qrafliq Seher SolsberiYerlesir Solsberi 1 Aidiyyati Anqlikan kilsesiMemar yepiskop Ricard Pur ve memar Daremli Elias Elias Sifarisci Ingiltere krali III HenriTikilme tarixi 1220 1380Uslubu ingilis qotikasiHundurluyu 123 mUzunlugu 134 7 mMaterial Eheng dasiResmi sayt salisburycathedral org uk ing Solsberi kafedrali Vikianbarda elaqeli mediafayllarKafedral cox qisa bir zaman icerisinde daha dogrusu cemi 38 ile insa edildiyi ucun Early English adlanan erken ingilis qotika uslubunun en temiz ve zamanla diger uslublarin tesirine ugramayan yegane dini tikili numunelerinden biri hesab edilir Tez bir zaman cercivesinde insaat islerinin tamamlanmasi ucun helledici amillerden birisi genis ve azad torpaq sahesinin movcudlugu ve kral III Henrinin kulli maliyye desteyi idi XIV esrin baslangicinda bitkin sekle salinmis olan kafedral kilsesinin 123 metr hundurluye malik merkezi xacvari zeng qullesi Boyuk Britaniyanin en hundur kilse noqtelerinden biri hesab edilir Hemin qulle sakral tikilini Kenterberi ve Linkoln kafedrallari elece de Vestminster abbatligi ile yanasi butovlukde Orta esr kilse insaatciliginin en muhum eksponentlerinden ve ingilis qotikasinin esas quruluslarindan birine cevirir 4 5 Mundericat 1 Tarix 1 1 Evvelki kilse 1 2 Yeni kafedralin tarixi 1 3 Xronologiya 1 4 Restavrasiya ve rekonstruksiya 2 Kafedral 2 1 Binanin birinci mertebesinin umumi plani 2 2 Eksteryeri 2 3 Kafedral fasadi 2 4 Nef 2 5 Merkezxacli qulle 2 6 Xor ve presviteri 2 7 Muqeddes Ucluk kapellasi 2 8 Ustuortulu qalereya ve rehber evi 2 9 Kitabxana 2 10 Saat 3 Orqan 4 Solsberi kafedralinin obrazi incesenetde 5 Istinadlar 6 Edebiyyat 7 Xarici kecidlerTarix RedakteEvvelki kilse Redakte Kafedralin qerb fasadinda 1220 ci ilden etibaren kafedralin insasina nezaret etmis yepiskop Ricard Purun heykeli Yepiskop elinde kafedralin modelini tutur Ingiltere torpaqlarinin normand qosunlari terefinden istila edilmesinden sonra kral Fateh I Vilhelm terefinden 1066 ci ilde imzalanan gosterisine uygun olaraq hakim sexslere mexsus butun ingilis iqametgahlari elece de yepiskopluq merkezleri istehkamli muhafize erazilerine kocurulmeli idi Belelikle Serborn yeparxiyasinin yepiskopluq merkezi 1072 1075 ci iller arasinda Kohne Sarum adlanan yasayis menteqesine kocurulur ve yeni erazide Motti beyli ile birlikde yeni kafedralin esasi qoyulur Mott ve beyli ceperle etrafina cekilmis heyeti ozunde teskil eden erken Orta esr qalasinin xususi tipidir Onun icerisinde ve ya bilavasite yaxinliginda adeten donjon adlanan bas qalaile tamamlanmis hundur tepe yerlesir Serborn yeparxiyasinin adi daha sonralar Solsberi diosezi seklinde deyisdirilmisdir Eslen Kohne Sarumdan olan normand yepiskopu Osmundun uzrerine kral Vilhelm terefinden olduqca mesuliyyetli mesele qoyulmusdur o Qorxunc mehkeme adli kitabi tertib etmeli idi 1085 1086 ci iller arasinda tertib edilmis olan bu kitab Orta esr Avropasinin ilk umumi torpaq siyahiyaalinmasinin mecelle kulliyyati idi 1107 ci ilden baslayaraq duz 1139 cu ile kimi yepiskopluq fealiyyetini icra etmis daha sonralar ise Ingiltere lorkansleri ve bas xezinedari vezifelerine teyin edilen Rocer Le Poerin sifarisi ile 1120 25 ci iller arasinda Kohne Sarum kafedralinin genismiqyasli rekonstruksiya isleri yerine yetirilmisdir 5 Hemin roman hemcinin normand uslublu kilse binasinin ucasirimli transepti hemcinin 3 eded nefi ve fligeri vardi Kafedral qerb terefden ikiqulleli fasada serq terefden bir qeder uzadilmis olan xor evi ve duzbucaqli kapellalara simal terefden ustuortulu qalereyalara reflektorium adlandirilan monastir yemekxanasina ve hemcinin portalli cenub vestibulune malik idi Bundan basqa simal terefdeki kondelen binada monastirin bas xezine ve saxlanc yeri yerlesirdi Kafedralin serq qanadi daxile dogru yarimdairevi xarice dogru ise duzve aksial divarlarla ehatelenen kapella tikilileri ile tamamlanmisdir 6 Bundan basqa ilkin kafedralin kapitel basliqlari elece de heyvani qrimaslar ile bezedilmis olan muxtelif ornametler gunumuzde Solsberi seherinin belediyye idaresine mexsus Kral evi muzeyinde sergilenir bununla bele bu eksponatlarin bir qismi hemcinin kafedral mehellesinin heyetinde ziyaretcilere giris baglidir ve ustuortulu qalereyada da yerlesdirilmisdir 5 Kafedralin genislendirilmesi istiqametinde aparilan yenidenqurma islerinin ugurlu olmasina baxmayaraq kafedrala mexsus bos erazilerin sahesi tedricen azalir ve Kohne Sarumun qonaqsevmez yuksek tepelerine daha da yaxinlasirdi Kafedralin genislenerek tepelere dogru bilavasite yaxinlasmasi neticesinde ruhani icmasi ile kral qesrinin heyeti arasinda olan munasibetler gerginlesmeye baslayir Munaqisenin bas vermesine baslica sebeb olaraq tepe erazisinde olan su ehtiyatlarinin artiq iki icma terefinden istifadesi ve onun keskin sekilde azalmasi gosterilir Veziyyetin stabillesmesi ucun esasen boyuk mehterlere toplanaraq carvadarlarin komeyi qesre dasinilan su ehtiyatlari muqabilinde zengin lordlar kompensasiya kimi monastira xususi vergi odemeye razilasirlar Bunun menfi terefi ise suyun artiq bir qeder elcatmaz olmasi idi bele ki suya imkani olan insanlarin sayi suyu hemcinin yerli sakinler de elde etmeye calisirdilar keskin sekilde mehdud idi ve qesre giris ancaq yazili icaze esasinda mumkun idi Yerli lordlarla mubarizeden yorulan Sarum yepiskopu Herbert Pur 1194 ve 1217 ci iller arasinda kafedralin yeni eraziye kocurulmesi baresinde layiheler hazirlamaga baslayir 1217 ci ilde onun vefatindan sonra qardasi Ricar Pur 1217 1228 yepiskoplugun idare edilmesi vezifesini oz uzerine goturmeyi qerara aldi O genc yaslarinda Paris seherinin Sorbonna Universitetinde Stiven Lenqtonun rehberliyi altinda mukemmel ilahiyyat fennini menimsemis ve daha sonralar oz muelliminin en etibarli silahdasina cevrilmisdir Lenqtonun ozu genis sekilde hele 1215 ci ilde Magna Carta adli senedin tertibatina celb edilmisdir bezi tedqiqatcilar qeyd edirler ki Vilhelm Fatehin Ingiltereni isgalindan sonra mehz bu Xartiyanin qebulu prosesinde Ingiltere ozunu vahid sekilde gosterdi Xartiyada ilk defe olaraq ehali normandiyalilara ve yerlilere bolunmeyerek vahid xalq ingilisler kimi gosterilmeye basladi Ingiltere qanunlari hamiya samil edilirdi Magna Carta senedinin dord salamat qalmis orijinal vereqlerinden birisi bir nece onillikler erzinde kilsede saxlanilirdi Ricard Pur kafedrala rehberlik etdiyi dovrde kapitul uzvleri olmus kanonikler baresinde Roma Papasi III Honoriye sikayet mektubu yazmis ve ondan kafedralin su ile dolu duzenliye dasinilmasina dair iceze vermesini xahis edirdi Roma Papasinin yazili icazesinden bir ilden sonra seher surasi Eyvon cayinin de sahilinde insaat ucun yeni torpaq sahesini secir 5 Yeni kafedralin tarixi Redakte XVII esr cex ressami Vatslav Hollar terefinden cekilmis qravurde Solsberi kafedrali tesvir edilib Ingilterenin bir cox kafedral kilseleri kimi Solsberi kafedralinin tarixi de oz kokleri ile normand dovrune aid edilirdi lakin o roman uslubunda insa edilmis ilkin dini tikilinin uzerinde yenidenqurma islerinin komekliyi ile tekraren ucaldilmamisdir o bunun eksine olaraq Yeni Sarum adlandirilan menzereli eraziye kocurulmusdur XVI esrden etibaren bura ozunun muasir Solsberi adini elde etmisdir Qotik uslublu diger kafedrallardan ferqli olaraq Solsberi kafedrali bele demek mumkun olarsa sifirdan bos ve kimsesiz bir yasil cemenlik sahesinde onceden planlasdirilmis ahengdar layihe esasinda insa edilmisdir Yeni kafedralin insasi 1220 ci ilde baslanmisdir hemin iin aprel ayinin 28 de binanin tenteneli temelqoyma merasimi bas tutmusdur 7 Kafedralin tikintisi ile paralel olaraq genis ve her terefden ceperlenmis xususi ruhani erazi yaradilmisdir bu cur erazilerin yaradilmasi o dovrun ingilis kafedrallari ucun olduqca xas idi Qrunt sularinin yuksek seviyyesine gore yeni kafedralin dord futa texminen 1 30 metre beraber olan qalin bunovresi torpaqda derinlesdirme metodu ile mohkemlendirilmisdir Artiq 1225 ci ilde Muqeddes Ucluk kapellasinda yerlesdirilmis uc altarin bezedilme isleri tamamlanmis ve ruhani sexsler terefinden muqeddeslesdirilmisdir Mohtesem teqdisetme merasimine onceden devet olunmus Kenterberi ve Dublin arxiyepiskoplari elece de Ingilterenin meshur ilahiyyatci alimi ve siyasetcisi Stefan Lenqton ve o dovrun sozukecer salnamecilerinden biri olmus Anri de Lundr da tesrif buyurmusdular 8 Qisa muddet sonra kafedrali kral III Henri ziyaret edir ve onun mohtesemliyinden valeh olan hokmdar Yeni Sarum qesebesinin statusunu bazar seherine kimi yukseldir 1226 ci ilde kafedralin kapellasinda ingilis serkerdesi fransiz menseli Plantagenetler sulalesinin en meshur numayendesi olmus kral II Henrixin kebinsiz ogulu Uilyam Lonqspe defn edilmisdir Qraf Uilyamin meqberesi hele 1791 ci ilde identifikasiya edilmisdir Hemcinin onun kellesinin daxilinde askar edilmis ve olduqca yaxsi saxlanilmis sicovul cesedinin uzerinde cox aydin sekilde arsen preparatinin izleri mueyyen edilmisdir Bu cur tapinti tarixcilere qrafin zeherlendirilerek oldurulmesi baresinde ehtimal ireli surmelerine imkan yaratdi Sicovul hal hazirda Solsberi kafedralinda saxlanilir ve muzey eksponati kimi ziyaretcilere gosterilir Kafedralin daxilinde en birinci defn olunmus qrafin mezarustu uzanan fiquru umumiyyetle kafedralda qurasdirilmis ilk das heykel sayilir ve tam ibadet libasinda olan cengaveri tesvir edir Onun ardinca burada daha uc xelef yepiskoplarin da defnetme mearisimi icra edilmisdir 1228 ci ilde Ricard Pur Ingilterenin simal serqinde yerlesen Darem seherine kocmeye qerara alir lakin onun yoxlugu dovrunde tikinti isleri dayandirilmirdi ve Bingemden devet edilmis yepiskop Robertin tehberliyi altinda ugurla yerine yetirilirdi Mehz bu yepiskopun dovrunde kafedralin orijinal gorkeme malik xor otaqlari yaradilmisdir Ustalar hemin dovrde altarin uzerindeki dami tamamlayirlar qerb transeptinin sethini qurgusunlu boyalarla ortur ve pencerelere rengareng suselerle bezeyirler 1240 ci illerde nefin insasi nehayet tamamlanmisdir 5 Kafedralin qerb fasadinin umumi gorunusu Kafedralin daxili heyeti 1256 ci ilde bas yepiskop Braydportlu Cayls kafedralin taleyini oz ellerine goturdu Iki il sonra daha dogrusu 1258 ci ilde kafedralin tikintisi demek olar ki tamamlanmisdir ve kral III Henrinin istiraki ile teqdis edilmisdir O hemcinin kafedrali Yeni Sarum yepiskopluq merkezinin tabeciliyine verilmesi baresinde ferman imzalayir Buna baxmayaraq kafedral uzerinde bezek ve tertibat isleri davam edirdi Belelikle XIV esrin yazili salnamelerine esasen kafedralin 1266 ci ilde tamamlandigi ehtimal etmek olar Ondan bir il once ise qerb fasadinin tertibat islerine nehayet son qoyulmusdur Boyuk monastirin insasi 1270 1310 cu iller arasinda qapali tikililerin ve ayrica yerlesen kapitul binasinin yaradilmasi ise 1280 ci ile kimi davam etmisdir Umumilikde kafedral binasi qeyri adi qisa muddet erzinde insa edilmisdir Orta esrlerde ruhaniler terefinden istifade edilen kilse binasinin serq hissesi transeptin komeyi ile hundur qerb kondelen binasindan ayrilmisdir Hemin dovrde elave olaraq hemcinin retrospektiv baximdan olduqca ehemiyyetli olan merkezi zeng qullesi insa edilmis ve mohtesem hundur spil ile bezedilmisdir qulle uzerinde insaat isleri 1310 cu ilde baslamis ve 1333 cu ilde tamamlanmisdir Bennalar terefinden qulle uzerinde aparilmis isler edebiyyat uzre Nobel mukafatinin laureati olmus yazici Uilyam Qoldinqin The Spire ingilis dilinden tercumede Kafedral qullesi adli romaninda etrafli sekilde izah olunmusdur O dovrde yasamis ve fealiyyet gostermis memarlarin insaat statik bilikleri olduqca zeif oldugu ucun qotika memarligi cehdler ve sehvler prinsipine esaslanan ve iller boyunca sinaqdan kecirlimis tecrubelere esaslanirdi ancaq 6500 ton agirliga malik olan zeng qullesi dasiyici konstruksiya ucun cox agir idi Basqa zeng qullelerinin qarsilasdigi aci tecrubenin tekrarlanmamasi ucun meselen ele hemin illerde Linkoln seherinde telesik sekilde insa edilmis kafedral qullesi 1085 ci ilde bas vermis zelzele zamani yixilmisdir memar ve riyaziyyatci alim Kristofer Renin rehberliyi ile 1668 ci ilde aparilan inspeksiya isleri cercivesinde dasiyici konstruksiyanin stabillesdirilmesi istiqametinde muvafiq berkitme islerinin aparilmasina dair qerar qebul edilmisdir Ortaxacliq sahesinde tikilmis kontrforslar elece de polad armatur lentleri ile berkitme islerinin duzgun icrasi yaranmis problemin meqsedeuygun helli idi 1457 ci ilde Roma Papasi III Kalikst terefinden Solsberi yepiskopu Osmundun kanonizasiyasi heyata kecirilmisdir ve o tezlikle Osmundo adi ile katolik dunyasinin yuksek ehtiramli muqeddes sexslerinden birisine cevrilir Xronologiya Redakte Binanin tarixi xronologiyasiTarix Hadise28 aprel 1220 Yepiskop Ricard Pur kafedral binasinin temel dasini qoyur insaa islerinde istirak eden ilk memar Ilili Nikolaus 1247 ci ile qeder insaat islerine nezaret eden sexs ise Daremli Elias idi 1247 ci ile qeder 1225 Kafedralin serqinde yerlesen Trinity Chapel yeni Muqeddes Ucluk 9 kapellasinda uc mohtesem altarin insasi basa catmisdir1228 Yepiskop Robert Bingem oz vezifesinin icrasina baslayir1234 1236 Xor otaqlari ve serqi kondelen binanin insaat isleri tamamlanmisdir bundan az muddet sonra ise xor odalarindaki skamyalarin elece de qerbi kondelen fligelin tikintisine baslanilmisdir1245 1250 Nef hissesinin tikintisi tam sekilde basa catdirilmisdir1247 Yepiskop Vilhelm de York oz vezifesinin icrasina baslayir insaat islerinde rehberlik ve nazeret ohdeliyi ise Yorklu Nikolausun uzerine qoyulur1256 Yepiskop Braydportlu Cayls oz vezifesinin icrasina baslayir1258 Ingiltere krali III Henrinin birbasa istiraki ile kafedralin mohtesem teqdis etme merasimi icra olunmusdur merasimden bir qeder sonra ise nefin uzerindeki qubbelerin insasina baslanilmisdir1266 Kafedralin tamamlanmasi1280 Kapitul binalarinin insaat islerinin basa catdirilmasitexm 1310 Monastir kompleksi uzerinde aparilan tikinti islerinin tamamlanmasiXIV yuzilliyin baslangici Kafedralin ortaxacligi uzerinde ucalan zeng qullesinin tamamlanmasi1320 ci iller Ortaxacli qullenin demir halqalar ve arkbutanlarla bezedilmis toroidlerle berkitme isleri heyata kecirilmisdir serqi transeptde yerlesen ikinci ortaxacliq qaycivari taglarla armaturlasdirilmisdir 1415 Kafedralin qerb fasadi xususi kontrforslarin komeyi ile mohkemlendirilmisdir1479 Merkezi gunbezin tamamlanmasiRestavrasiya ve rekonstruksiya Redakte Kafedral XV XVI esrlerde katolik kilsesine qarsi baslanan ve daha sonralar Reformasiya kimi taninan dini etirazlar hemcinin XVII esrde bas vermis ingilis vetendas muharibesi illerinde kicik dagintilara meruz qalmisdir Dagintilar gozu gorunmeyen seviyyede olmalarina baxmayaraq bu iki hadise duz iki yul boyunca davam eden XVIII esrin sonlarindan XIX esre kimi aramsiz restavrasiya ve yeidenqurma islerinin aktivlesdirilmesine tekan yaratmisdir Bas yepiskop Sut Barrinqtonun dovrunde memar Ceyms Uayyet terefinden 1789 ve 1792 ci iller arasinda yerine yetirilmis rekonstruktiv mudaxileler kafedralin orjinal vahidliyine xususi dramatik effekte malik idi Uayyet pivexana kimi fealiyyet gosteren ve esas kafedraldan musteqil sekilde yerlesen hundur qulleni sokur ve bu sahede kenarlari kicik cay daslari ile dosenmis ve umumi gorkem baximindan otluq cemeni xatirladan landsaft yaratmisdir Belelikle Solsberi kafedrali Ili ve Norvicdeki dini merkezlerde oldugu kimi melodik zenglerin seslendirilmesi ucun nezerde tutulan qulleden mehrum olmusdur Solsberi kafedralinin simal transepti Kafedralin daxilinde Uayyet Orta esr dovrune aid edilen lektorini Muqeddes Ucluk kapellasinin serqinde neoqotik terzli hundur altar ile evez edir Hemcinin Muqeddes Ucluk kapellasini ehate eden ve XV esre aid edilen perpendikulyar uslublu iki kapella hemin yenidenqurma isleri cercivesinde sokulmusduler Bundan elave Uayyetin sifarisi ile serq fligelinde yerlesen pencerelerin bir coxu XVIII esrin meshur ingilis ressami Cosua Reynolds terefinden Isa Mesihin dirilmesi movzusunda rengareng vitrajlarla bezedilmisdir 1980 ci ilde serq rozetta penceresine yeni obraz elave edilir Fransanin Sartr seherinden xususi olaraq devet olunmus Qabriel Luar Murruvet mehbuslari movzusunda behs eden yeni obrazlar ile pencerenin umumi gorununsunu bitkin sekle salmaga muveffeq olur 3 Baslangicda xor odalarinin birinde yerlesdirilmis olan mezarustu abide de Uayyet terefinden carx topundaki sutunlarin arasinda olan skamya pyedestalinin uzerine kocurulmusdur Hemin mezarustu abidelerden birisi XVII esrde yasamis ser Ricard Monpesson ve onun heyat yoldasi Ketrine hesr edilmisdir Onlarin ilkin reng calarlari 1964 cu ilde tekraren dirceldilmisdir Transeptin cenub qerb hissesine dogru yerdeyismeye meruz qalmis lakin dagidilmamis daha bir mezarustu abide ise uzun iller boyunca herbi ve dovlet xadimciliyi vezifelerini icra etmis ve kral Conun ogey qardasi olmus Uilyam Lonqspeye mexsus idi Yazili salnamelerde deyilidiyi kimi mehz o Boyuk Azadliqlar Xartiyasinin tertib edilmesi ve hetta yeni kafedralin temel dasinin qoyulmasi zamani sexsen istirak etmisdir Uilyam Lonqspe yerli sakinler terefinden eziz tutulan bu kafedralda ilk defn edilen sexs olur 3 Ikinci boyuk restavrasiya isleri Corc Gilbert Skott terefinden 1863 1878 ci iller arasinda yerine yetirilmisdir Hemin restavrasiya isleri cercivesinde esas altar oz evvelki pozisiyasinda berpa edilmis ve yuxariya dogru ucalan elece de massiv olculere malik olan ispan terzli retablo ile bezedilmisdir retablo altarin arxasinda yerlesdirilen ve tavana kimi yukselen olduqca geliz kompozisiyali obraz kulliyyatidir 1984 cu ilde altarin merkezine xatire qisminde Kohne Sarum kafedralindan arxeoloji qazintilar neticesinde askar edilmis qedim temel dasi qurasdirilmisdir Esas altardan bir qeder yuxari seviyyede yerlesdirilmis emaletme texnologiyasi ile hazirlanmis pencerenin seffaf suseleri uzerinde Musa peygember mis ilanla tesvir edilmisdir 3 Uayyet terefinden bir vaxtlar yaradilmis lektorium daha sonralar aciq terzde qurasdirilmis metal konstruksiyanin bir qeder kobud gorkemini inceltmeye qadir idi Orta esr pencerelerinin qaliqlari birlesdirilerek neoqotik dovrun teleblerine uygun sekilde tekraren tertib edilmisdir Qazla calisan isiqlandirma ve isitme sistemleri hemcinin boyuk orqan Liverpul seherinin meshur Henry Willis amp Sons Ltd sirketi terefinden 1877 ci ilde hazirlanmisdir Bununla bele Skottun genis calismalari esasen kafedralin xarici gorkemine yoneldilmisdir o boyuk kutleye malik agir daslarin stabil sekilde zelzelelere dayaniqli qalmalari ucun coxsayli kontrforslardan istifade etmis ve onlari arkbutanlar ile taclamisdir Solsberi de oldugu kimi Ingilterenin diger kafedrallari da XIX esrin ozu ile getirdiyi amansiz berpaetme ve yenidenqurma kampaniyalarindan xilas ola bilmemisdiler Neoqotika uslubuna Ingiltere senesunaslari hemise neqativ yanasirdilar ve hemin usluba artan nifret sebebinden kafedral 1959 1960 ci illerde daha bir rekonstruksiya islerine meruz qalir hemin rekonstruksiya isleri ozunde orjinal detallarin geri qaytarilmasini nezerde tuturdu Bu isler cercivesinde Skottun yaratdigi altar retablosu elece de qazla isleyen lampalar demontaj edilmisdir Hemin illerde hetta viktorian dovrune aid edilen doseme ve sade pencere suseleri bele sokulerek orjinala yaxin elementler ile evez edilmisdir 2000 ci ile kimi davam eden sonuncu berpa isleri esasen qerb fasadinin en mohtesem tikilisi olan hundur qulleni ehate edirdi Kafedral RedakteBinanin birinci mertebesinin umumi plani Redakte Kafedralin plani Ingilterede formalasmis olan qotika memarligi ve onun incilerinden biri hesab edilen Solsberi kafedrali ile hemin dovrde Fransada insa edilmis diger qotik kilseler xususile de Amyen kafedrali arasinda olan keskin ferqi ve ziddiyyetleri aciq sekilde musahide etmek olar Ingilterede insa olunmus qotik kilselerin sanki semaya dogru yukselen spilleri elece de daha yungul eksteryerleri bir terefden massiv ve agir basqa terefden ise daha simmetrik fasada malik fransiz kilselerinden cox ferqli idi Solsberi kafedralinin birinci mertebesinin bas plani ucun olduqca seciyyevi olan iki transeptli ve uc nefli erken ingilis qalereyali bazilikalardan ibaretdir bu sahe hemcinin senetsunaslar terefinden bezen qosa transeptli mertebe plani olaraq da adlandirilir Bundan basqa Solsberi kafedralinin insaat tarixine aid edilen dovr ucun daha bir gozecarpan xususiyyetlerden birisi duzbucaqli planin daha cox tetbiq olunmasi kontrfors sisteminin aciq sekilde istifadesinden imtina edilmesi elece de Mur epais adlanan qalin divarlarin genis tetbiqi ile yadda qalmisdir Fransanin qotik kafedrallari ucun tipik olan kapella sistemi burada tetbiq olunmamisdir ingilis memarliq ruhuna daha ahengdar sekilde uygun gelmesi ucun kapellalar kondelen binalarin yanina dogru uzanan neflerin komeyi ile qurulurdular 4 Hele 1985 ci ilde kafedral mudiriyyetinin tapsirigi ile bezen Subh kapellasi olaraq da adlandirilan kunc tikilinin simal serq hissesinde firlanan prizma attraksionu qurasdirilmis ve ressam Lourens Raystlerin muellif oldugu neqqasliq ornamentleri ile bezedilmisdir 3 Intibah dovrlerinde kafedralin simalinda daha dogrusu esas altarin yaxinliginda 1502 1524 cu iller arasinda kafedralin yepiskopu olmus Edmund Odliye ithaf edilen gozel Votiv kapella tikilmisdir Votiv her hansi bir and uzre Tanriya getirilen hediyyelerin umumi adidir Lakin Reformasiya dovrunde hemin kapellanin daxilindeki taxcalara yerlesdirilmis bir cox qedim heykelterasliq numunesi mehv edilmisdir 3 Kafedralin plani qerb terefden bir qeder yastilanmis ve yaygin kondelen bina fligellerine bolunur Kesismenin bu noqtesi merkezi qulle ile daha da vurgulanir Buradan bir qeder serqde ise daha kicik olculere malik olan ikinci transept yerlesir Onun arxasinda alcaq kapella perpendikulyar sekilde olan xor dovrelemesi elece de hundur xor tikilisinden ibaret ve muxtelif hundurluye malik olan cixintili ve pilleli tikili elaveleri bir qeder assimetrik terzde yerlesdirilmisdir 4 Baslangicda kafedraldan simalda italyan insaatciliq uslubiyyatina xas olan kampanila yeni melodik zenglerin qurasdirildigi qulle yerlesirdi Bundan basqa hemin illerde monastir kompleksinin cenubunda ustuortulu qalereya ve uzerinde poliqonal terzde ucaldilmis Kanoniklerin evi insa edilmisdir Bu cur coxkunclu ve ya hetta dairevi plana malik tikililer ingilis qotikasi ucun olduqca seciyyevi idi 4 Solsberi kafedralinin daxilinde yerlesen nef hissesinin umumi uzunlugu 134 7 metre eni ise 23 4 metre beraberdir Hemcinin qerb fligelindeki transeptin umumi eni 62 metr teskil olunur Merkezi gunbezin hundurluyu 25 5 metrdir Kafedralda texminen 1900 ibadet yeri movcuddur ki bunlarin demek olar hamisi prixod mensublari olan insanlar ucun nezerde tutulmusdur Toplam olaraq kafedralda muxtelif kapitelli 8760 sutun qurasdirilmisdir ve onlar bir ilin her bir saatini simvolize edirler Diger kafedrallara nisbeten Solsberinin tertibati zamani esasen Dorset qrafliginda hasil edilen parbek mermerinden daha cox istifade edilmisdir Kafedraldaki pencerelerin sayi da ozunde simvolik menani ehtiva edir umumi sayi 365 olan pencereler ilin her bir gununu remzlesdirir Onlar muxtelif dovrlere aid edilen rengareng vitrajlarla techiz edilmisdirler 4 10 Eksteryeri Redakte Kafedralin simal serq fasadi Qerb fasadini bezeyen qarqulilerden biri Merkezxacli fener ile bezedilmis boyuk kondelen binanin bir qeder simala dogru uzadilmis merkezi hissesinde ise genis vestibulu olan nef qanadi ile kicik olculere malik olan transeptlerin hudurluyu demek olar ki beraberdir Duzbucaqli qradasiyalara malik olan butun tikili elementleri kontrforslarin arasindaki sisbucaqli pencerelerin cerge ardicilligina uygun sekilde yerlesdirilmisdirler Kunc neflerin kecidlerinde ve kapellalarda her xomut uzerinde ucu oxa benzeyen qotik pecere qurasdirilmisdir Bunun eksine olaraq ise kafedralin klerestori hissesinin ona bezen zenit fener ve yaxud pencerelerin yuxari sirasi da deyirler ingiltere qotikasi ucun olduqca tipik olan uc tag cixintilarina sahib oldugu goz qabagindadir Bundan basqa serq qanadinin fasadi ve kondelen traversalarin sethi daha differsial sekilde tertib edilmisdir Traversa dasiyici konstruksiyanin baslica elementi sayilir bele ki o saquli dayaqlara soykenen ve ya asilmis olan ufuqi tirdir Muqeddes Ucluk kapellasinin serq fasadi lansete benzeyen uc pencere Lanset ustu iti bir kemerbendle biten nazik uzunsov pencerelere verilen umumi addir Qargi ucuna benzediyi ucun lanset adini almisdir alm Lanzette qargi Erken ingilis qotik XIII yuzillik memarliginin seciyyevi xususiyyetlerinden biridir hemcinin hemin pencerelere beraber miqyasda hazirlanmis olan flanklanmis horgu sethli tag ve frontonlar ile bezedilmisdir Transept fasadi bir birinin uzerinde yerlesdirilmis pencere sirasi ile dord hisseye bolunmusdur Hemin fasad ilk olaraq hem uc dest lansete benzeyen hem de perforasiya teqlidini eden dordyarpaq ornamentleri ile bezedilmis ekiz pencerelerden ibaretdir Basqa terefden ise burada sohbet zerif ajur ornamentli yasti pencerelerden gedir Diger iki ajur ornamentli yasti pencereler ise simal vestibulunde merkezi nefde ve kafedralin esas girisi uzerinde yerlesdirilmisdirler 4 Lanset ve kotrforslarin yukselis hereketi muxtelif ufuqi elementler vasitesile butun kilse boyunca beraberlesdirilmisdir O cumleden kafedral kursuluyunun ufuqi profili kondelen nefin pencereleri ve asagi kontrforslarin etrafinda dolanan lent ornamentleri ve heykelterasliq numuneleri ahengdar terzde balanslasdirilmisdirlar Yalniz daha gec dovrlerde ucaldilmis olan kontrforslar ve ucubiz spil debilqesi kafedralin zahiri gorunusune guclu saquli aksenti bexs etdirmeye muveffeq olmusdurlar 4 Kafedral fasadi Redakte Kafedralin qerb fasadinda yerlesen esas portal ve heykeller siralari Hemcinin bax Solsberi kafedralinin qerb fasadindaki heykellerin siyahisi Bezen sirma fasadi olaraq adlandirilan Ingilterenin Orta esr kafedrallarinin qerb hissesindeki esas giris hisseleri ve fasadlari eyni ile hemin dovrlerde Fransada insa edilmis qotik kilselerin qerb fasadlarindan keskin sekilde ferqlenirdiler numune ucun Reyms ve Amyen kafedral kilselerine bax Fransa erazisinde o vaxtlar impozant sekilde geliz heykelterasliq numuneleri ile bezedilmis simmetrik ikiqulleli bas fasad uslubu yayilmisdir Fransiz kafedrallarindan ferqli olaraq ingilis dini binalarinin qerb fasadlari sanki gozlenilmeden tamasacinin qarsisinda peyda olurdu Ingiltere ucun seciyyevi hesab edilen qotik kilselerin daha alcaq hundurluyu olan qullecikleri ya serbest sekilde yeni esas kafedral tikilisinden bir qeder kenarda ucaldilir Solsberi kafedrali ve yaxud esas fasad qurulusunun arxasinda yerlesdirilirdiler Piterboro kafedrali Belelikle de fasadin uzerinde ancaq boyuk hecmli gunbezlerin menzeresi acilirdi ve diger kicik elementler bu gunbezleri seyr etmeye maneecilik toretmirdiler 4 Gozecarpan diger xususiyyetlerinden birisi de saquli ve ufuqi elementlerin mudrik istifadesi neticesinde qerb fasadinda formalasan muvazinet teessuratidir Hemcinin burada ufuqi xetler ustunluk teskil edir Bura kontrforslar ile yanasi hemcinin frontonlarin bir qeder yuxarisinda daha dogrusu muxtelif muqeddes himayedarlarin heykellerinin yerlesdirildiyi taxca sirasi da daxildir Lakin bu fiqurlarin ekseriyyeti XIX esrde hazirlanmisdirlar Muqeddes himayedarlarina mexsus fiqurlarin arasindaki bos sahe ziqzaq ve dordyarpaq terzli ornamentlerle doldurulmusdur Fasadin ufuqiliyi ancaq nef hissesindeki frontonlar ve kunclerde qurasdirilmis spil qulleleri ile qirilir Portallara gelince ise onlarin umumi olculeri olduqca kicik oldugu ucun o dovrun memarlari terefinden kakedralin kursuluk hissesinde yerlesdirilmisdirler Fransiz kafedrallarindan ferqli olaraq Solsberide hemcinin portal sahesi cox sadedir ve illustrativ ornamentlerden mehrumdur tipik fransiz portali ilkin teessurat olaraq merkezi qapi etrafinda defelerle tekrarlanan ve ya formal vasitelerle genislendirilmis arxitektur girisi xatirladir Fransada plastika esasen teskiledici memarliq elementlerinin funksiyasini ozunde teskil edir lakin Solsberide bu cur ozellik yatirdilmisdir Goze xosgorumlu olan ve kontinental Avropa olkelerinde olduqca six istifade olunan bezek elementleri burada olduqca lokal ve mehdud sekilde tetbiq edilmisdir meselen tagsekilli qapi hissesini hasiyelendiren ve divar sethi mustevisinden tag qovsunu xususilesdiren arxitrav elementleri hemcinin hem hudud ve ya ucbucaq dekorativ qapi girisindeki timpan bezekleri burada yaradilmamisdir Bunda basqa giris portallarinin olculeri normal insanin boyuna ve qabaritlerine uygun sekilde yaradilmasi sebebinden girisi vizual olaraq kicilden ornamentler ve elaveler zamanla sokulmusdur XIX esrin meshur ingilis tarixsunas alimi Con Raskin kafedralin hemin kicik olculu giris portallarina goyercin delikleri adini vermisdir Nef Redakte Kafedralin merkezi nefi Nef genis oldugu kimi hem de cox hundurdur Onun cox aydin strukturlasdirilmis teyin edilir Umumilikde goturdukde qeyd etmek olar ki ingilis kilseleri nisbeten daha alcaq idiler Solsberi kafedralinin merkezi nefinin hundurluyu 25 6 metrdir Amyen kafedralinin nef hundurluyu ise 43 5 metr Bundan basqa ingilis memarlari sona qeder normand dovrune aid edilen mur epais yeni qalin divar sistemini qoruyub saxlayirdilar Bu o demekdir ki onlar mustesna olaraq mohkem ve guclu divarlar ucaldirdilar ve onlari zamanla daha kicik qatlara parcalamaq mumkun idi Mehz bu iki sebebe gore de merkezi nefin asagi hudurluye malik arkbutanli ve yaxud umumiyyetle arkbutanlarin ve kontrforslarin tetbiq edilmediyi das gunbezlerin tikintisi imkani meydana cixmisdir Bu metod ozunde daha evvelki dovre aid olan texniki baximdan cesaretli basgicellendiren hundurluk ve karkas sistemine malik fransiz qotikasi uslubu ile tam ziddiyyet teskil edir Ancaq ingilis qotikasina fransizlarin tetbiq etdiyi uslubun daha tevazokar versiyasi kimi baxmaq qetiyyen olmaz Gorunduyu kimi ingilis sifariscileri kafedral binasinin daha mohtesem ve celalli gorunmesi meqsedile interyerde mumkun qeder cox taglardan istifade etmeyi cehd gosterirdiler Cox guman ki bele bir veziyyet Orta esrlerlere ingilis iqtisadiyyatinin ciceklenmesini ve Orta esr ingilis kilsesinin sahib oldugu saysiz hesabsiz servetlerini eks etdirmeli idi XIII esrde Avropanin qirx en zengin yeparxiyasindan on ikisi Ingilterede yerlesirdi Belelikle ingilis qotika arxitekturasinin yaradanlari mumkun qeder cox divarlarin gunbezlerin ve pencerelerin cazibedar dekorunu hazirlamaga calisaraq daha cox estetik gorkeme ustunluk verir texniki meseleleri ise ikincidereceli olaraq qebul edirdiler 11 Nefin merkezinde boyuk kasasekilli kupel qabi yerlesir onun daxilinde fasilesiz ve yaygin su xacacuran yeni xac suyuna salma merasiminin kecirilmesinde istifade olunur Hemin qab 2008 ci ilde dizayner Uilyam Pay terefinden yaradilmisdir 12 Merkezxacli qulle Redakte Esas nef ve transeptin kesisdiyi yer hesab edilen merkezxacli qullenin insasi demek olar ki XIV esrin baslangicinda tamamlanmisdir Hundurluyu 123 14 metre beraber olan kafedral qullesi indiye kimi Boyuk Britaniyada modifikasiyalara ve dagintilara meruz qalmayan en hundur kafedral qullesi hesab edilir dunyanin en hundur kilseleri siyahisinda Solsberi kafedrali 20 sirada qerarlasmisdir Iceriden qulle taxta dayaq konstruksiyalari ile doldurulmusdur Hele insaat isleri zamani merkezxacli qulle oz boyuk olculerine ve cekisine gore cenub qerb istiqametinde eyilmeye baslamisdir Bunun qarsisini almaq meqsedile 1320 ci ilde aparilan yenidenqurma isleri cercivesinde qullenin kunclerine ve catilarin daxiline yerlesdirilen demir troidlerin ve mohkem kontrforslarin komeyi ile qullenin dagilmasina qarsi etibarli muhafize sistemi yaradilmisdir Tehlukesizliyin temin edilmesi uzre aparilan isler zamani hemcinin merkezxacli qullenin serqine genis olculu tag siralari da elave edilmisdir Daha kicik hecmli elementlerin uzerinde olan tag siralarinin sahib olduqlari zirve hisselerinin basiasagi sekilde yerlesdirilmesi ve onlarin umumi gorunusu qotika dovru ucun bir yenilik idi Hemin taglarin ozunemexsus gorkemi daha sonralar cagdas memarlar terefinden qayciyabenzer adinin verilmesine sebeb olmusdur Yeni memarliq elementinin tetbiqi diger Avropa olkelerinde bir qeder subhe ile yanasilmasina baxmayaraq Ingilterede o populyarlasir ve artiq 1338 ci ilde hemin qayciyabenzer taglar Uells kafedralinda da tetbiq edilir 1415 ci ilde qullenin qerb hissesinin etrafinda qurasdirilmis arkbutanlar elave mohkemlik vermisdir Qullenin daxilindeki torsekilli gunbezalti sahenin insasi ise 1479 cu ilde tamamlanmisdir Bunun neticesinde Solsberi kafedralinin merkezxacli qullesi diger ingilis kafedrallarinin taleyini yasamadi ve oz ilkin gorkemini qoruyub saxlamis yegane kilse qullelerinden birisi hesab edilir Elave armaturali berkitme islerinin icra edilmesine baxmayaraq qulle tam sekilde qorunmamisdir markirovka isleri neticesinde qullenin en yuksek spil hissesinin cenub qerb istiqametinde texminen 75 sm eyildiyi melum olmusdur 3 Merkezxacli nahiyeye daxil olan zaman buradaki sutunlarin qulle ve spilin cekisinin altinda nece yeildiklerini musahide etmek olar Bu yaxinlarda aparilan yenidenqurma ve berpa isleri zamani hemin sutunlar elave olaraq berkidilmisdirler Xor ve presviteri Redakte Kafedralin xoru Xor otaqlari merkezxacli qullenin serq hissesinden Muqeddes Ucluk kapellasinin yerlesdirildiyi xor tepesine qeder uzanir Xorun tamamlayici hissesini formalasan altar duzbucaqli formaya malikdir ve onun yan kecidleri bir birinin qarsisinda olan iki xomut vasitesile davam etdirilmisdir Klerikal rahibler ucun nezerde tutulmus xorlarda ve presviteride temelden yuxariya dogru bir qeder genislenen qinabenzer tag siralari evezolunmaz ornamentlerle bezedilmisdir Tag siralarinda qurasdirilmis coturlanaraq uzerindeki gunbeze uygunlasdirilan 8 sutun en delit terzine uygun gelen butun atributlara sahibdirler Qerb fligelinde yerlesen kondelen transept binasinda oldugu kimi buradaki taglarda ziqzaqabenzer lent ornamentleri ile tamamlanmisdir Kafedral fenerine dogru istiqametlenen presviteri ise qizilgul ve ya astra ciceklerinin lecekleri teqlid eden rozetta kekilleri ile bezedilmisdir 13 Ser Gilbert Skott terefinden 1870 ci ilde yaradilmis yepiskop taxti da mehz kafedral xorunda yerlesir Umumilikde goturdukde Solsberi yepiskoplugunun tabeliyinde olan erazi Dorset ve Uayltsir qrafliqlarinin en boyuk hisselerini ehate edir ve iqtisadi rayon ile birlikde texminen 750 000 dindar insani ozunde cemlesdirir 3 Serq arkadasi 2 ardicil sekilde qarsiya qoyulan bolmeler vasitesile formalasmisdir onlarin kunclerinde ise mermer heykeller qurasdirilmisdir Burada qurasdirilmis sutunlarin uslubu muqayise olaraq daha onceler Kenterberide yaradilmis numunelere cox benzeyir Kunc dayaqlar hemin terzde olan deyirmi 4 elave sutunlarin yardimi ile tertib edilmisdir Serq istiqameti boyunca uzanan serq arkadasi esas kafedral binasi ile daha alcaq hundurluye malik olan Muqeddes Ucluk kapellasi ile ahengdar kecid yaradir Mehz burada hele 1225 ci ilde kafedralin ilk altari teqdis edilmisdir Kapellanin cenub qerb kuncunde kosk yerlesir ve onun daxilinde yerlesdirilen kicik sandiqcada 1226 ci ilde kafedralda defn edilen yepiskop Osmundun qazintilar zamani askar edilmis sumuk qaliqlari saxlanilir Kohne Sarum adli yasayis menteqesinin movcud oldugu dovrlerde yasamis Osmund daha qedim kafedralin insasinin ve umumiyyetle Ingilterede xristianligin berqerar olunmasinin vacib tesebbuskarlarindan biri hesab edilir 1457 ci ilde Roma Papasi onu muqeddesler sirasina daxil etdikden sonra onun defn olundugu yer qazilaraq acilir ve sumuklerin bir qismi goturulerek ehtiram olunan emanet kimi mohtesem inkrustasiyali sandiqcanin daxiline yerlesdirilir Bununla bele Reformasiya dovrunde o dagidilir ve ancaq uzun iller sonra yenisi ile evez olunur 3 Xorun dord beraber ene malik qollarinin uzerinde yerlesdirilmis qubbenin daxili sethindeki fresk silsilelerinin tokulmus detallari XIX esrde qismen tekraren boyadilaraq berpa olunmusdur Yuksek xor otaqlarinin freska silsilelerinde medalyonlarin daxiline yerlesdirilmis peygember obrazlari elece de badamvari halqanin icerisindeki Isa Mesihin obraz tesvirleri teqdim olunmusdur mandorla adlandirilan bu halqa xususile Avropa resm senetinde muqeddes adamlarin bedenini orten badam sekilli bir isiq halesi sayilir Isa Mesihin tesvirini 4 hevari ve muxtelif melek obrazlari hasiyelendirir Monastir ucun olduqca onemli olan liturgiya ve diger dini negme merasimleri adeten kafedralin bu hissesinde icra edilir Bunun baslica sebebi xoristlerin ifalarinni dinlemeye gelen prixod numayendelerinin fresk eserlerden valeh olmalari ve bununla da yuksek dini ehval ruhiyyeni elde etmeleridir Muqeddes Ucluk kapellasi Redakte Ledi kapellasi Kafedral presviterisinin serq hissesine birlesen Muqeddes Ucluk kapellasi bezen Muqeddes Tanri Anasi kapellasi olaraq da adlandirilir Eheng dasi materialindan olan kontrforslu direk divarlari burada movcud deyil Kapella iki serq yoxundan daha cox Almaniya ve diger qohum xalqlar arasinda yayilmis yox alm Joch dord direk vasitesile formalasan mekan vahidi hesab edilir bir qeder uzadilmis kunc neflerden ve hemcinin serq istiqametinde bir qeder ireli cixardilmis merkezi otaqdan ibaretdir merkezi otaq purbek mermerinden hazirlanmis ve ayri ayri yerlesdirilen dayaqlarin ve sutunlarin komeyi ile uc nefe bolunmusdur Hemin uc asirimli zal oz umumi gorunusu ile Fransanin Anju tarixi vilayetinde yerlesen Anje seherinin merkezi Sen Serj kafedralinin daxili tertibatini xatirladir ve cox guman ki Vincesterdeki muvafiq Muqeddes Tanri Anasi kapellasina tesir gostermisdir Fransiz qotikasindan ferqli olaraq burada kapella otaginin ayrica seqmentleri bir birine dogru qarsilasdirilaraq unifikasiya edilmis vahid ansamblda birlesdirilmemisdir Ustuortulu qalereya ve rehber evi Redakte Oktoqonal temel uzerinde yerlesen ustuortulu qalereya ve kafedral rehberinin evi ing Chapter House kapitul Londonda yerlesen meshur Vestminster abbatliginin numunesi esasinda 1240 1270 ve yaxud 1263 1284 cu iller arasinda insa edilmisdir Boyuk Britaniyanin kralicasi ve Hindistanin imperatricasi I Viktoriyanin hakimiyyete gelmesi serefine ustuortulu qalereyanin daxili heyetinde Livandan getirilmis iki sidr agaci ekilmisdir O Britaniya adalarinin en boyuk ustuortulu qalereyasi hesab edilir Qalereyanin tikintisi umumilikde goturdukde 1270 ci ilde baslanmis ve texminen 1310 cu illerde tamamlanmisdir Tikinti prosesi ile daha aydin sekilde melumatlanmaq ucun qabirgali qubbenin sutunlarin komeyi ile dord hisseye parcalanmis xacvari acardaslarina baxmaq lazimdir 1280 ci iller arasinda rehber evine hemcinin genis iki marsli vestibul elave edilmisdir Solsberi kafedralindan eksine olaraq rehber evinin interyeri muxtelif heykelterasliq numuneleri ile olduqca zengin sekilde bezedilmisdir Giris qapisinin uzerindeki arxivoltun iki heykeli muvafiq olaraq sexaveti ve edaveti remzlesdirirler Isiqli arkaturanin sethindeki relyef ornamentler qedim Ehdi Etiq kitabinin yaradilis tarixini illustrativ formada behs edirler Arkarura profillerini uzeride genc ve yasli gemgin ve gulumseyen insan baslari bezeyir bu cur anfas heykelcikler hemcinin kafedral konsollarina da yerlesdirilmisdir Qalereyanin serq oxunda kafedral dekanligi yerlesir katolisizm dininde vikari adi ile de taninan dekan inzibati ve ruhani funksiyalari yerine yetirir onun divarlarini uc muxtelif noqteye baxan saqqalli kisi baslari bezeyir Rahib evinin xarici divarlari elece de kursuluyun arkadalarinda genis olculu ajur ornamentli pencereler qurasdirilmisdir Bunun neticesinde Orta esr otagi gur sekilde isiqlanmisdir Insaat islerinde pencereler ve divarlarin sethinde istifade olunmus qrizayl resm numuneleri qotika uslubu ile ziddiyyet teskil etdiyi ucun XIX esrde tamamile yenileri ile evez olunmusdurlar Rehber evinin gunbezi hemaheng ve cetir formalidir Merkezde qerarlasan sutundan yuxariya dogru 16 qovssekilli qabirga uzanir sekkiz diaqonal ve onlari evezleyen diger sekkiz qabirganin her birisi muvafiq olaraq 3 hisseye saxelenir Belelikle hemin qabirgalar sayesinde rehber otaginin plani coxkunclu ulduzu xatirladir Kitabxana Redakte Kafedral kitabxanasi texminen 1445 ci ilde monastiri serq qanadinda tesis edilmisdir Kitabxanada gunumuze kimi qorunub saxlanilmis Boyuk Azadliqlar Xartiyasinin 4 nusxesinden birisi saxlanilir Qeyd etmek lazimdir ki 1952 ci ilde Avstraliya hokumeti numayendeleri Xartiyanin bir nusxesini alaraq parlamentlerinde saxlamislar Bu gun de bu nusxe hamiya numayis olunur Diger nusxe ABS in paytaxti Vasinqton seherinde Milli Arxivde saxlanilir 2007 ci ilde ise 21 milyon dollara diger bir nusxe Devid Rubensteyn terefinden elde edilmisdir 1215 ci ilden beri Solsberide qorunan nusxe en yaxsi salamat qalmis numune sayilir Saat Redakte Solsberi kafedralinda yerlesdirilmesi planlasdirilan saatin mexaniki detallari 1386 ci ilde vahid bir sekilde toplanaraq 1792 ci ile kimi serbest olaraq yerlesen kampanila zeng qullesinin yuxari hissesine qurasdirilmisdir O Boyuk Britaniya ile yanasi cox guman ki butun dunyanin indiye qeder fealiyyetini dayandirmamis saat mexanizmi ve saat qullesi hesab edilir 14 Saatin siferblatli reqem lovheciyi movcud deyil bunun evezine her saat ucun xususi melodik zeng sesi vurulur Kampanilanin demontaj edilmesinden sonra seherin istedadli tikinti ustalari terefinden saat mexanizmi kafedralin diger muhafize edilmis qullesine kocurulmusdur orada saat texminen 1884 cu ile qeder istismar edilirdi Daha sonralar saat namelum sebebden qulleden cixardilaraq aradan qaldirilir ve unudulur lakin 1929 cu ilde kafedral cardaginda tesadufen yeniden askar edilir Olduqca eziyyetli restavrasiya islerinin tamamlanmasindan sonra saatin 1956 ci ilde tekrar istismara verilmesi heyata kecirilmisdir 2007 ci ilde kafedralda aparilan temir berpa layihesi cercivesinde qullenin qedim saati sanasiya ve temizleme islerine meruz qalmisdir 15 Saata elave olaraq kafedralda hemcinin XIII esre aid edilen yarimdairevi strukturlu ve taxta materiallardan hazirlanan sandiqca yerlesir onun icerisinde qorunub saxlanilan qedim seremonial kesis libaslari sozun esl menasinda kafedral ucun bir relikviya hesab edilir 3 Orqan RedakteKafedral orqani 1877 ci ilde Ingilterenin taninmis Henry Willis amp Sons sirketinin emalatxanasinda insa edilmisdir 16 Musiqi aleti 1934 cu ilde yeni trakturalar traktura orqan klavislerinin bir biri ile elaqesini temin eden mexanizmlerin ve aqreqatlarin umumi mecmusudur ile techiz edilmis ve yeni oyun masasini elde etmisdir hemin masaya coxsayli klavisler inteqrasiya edilmisdir Ergenuncular terefinden yerine yetirilmis klavislerin yerdeyisme dispozisiyasi cuzi olaraq qiymetlendirilirdi klavisler sveller qutusunun yaninda yerlesdirilmisdirler Musiqi aletinin sonuncu kokunden deyisikliyi 1993 cu ilde icra olunmusdur Bununla bele orqanin 1877 ci ile aid edilen olduqca geliz ses boru sistemi demek olar ki hec bir deyisikliye meruz qalmamisdir Ses boru sistemi elece de xor mexanizmi orqanin cenub esas ve solo mexanizm hisseleri ise simal sahesinde yerlesirler Hemcinin pedal mexanizmi iki hisseye bolunmusdur Orqan 4 manual ve pedalin uzerinde yerlesen 65 registrden ibaretdir Trakturalara gelice ise onlar elektrik esasa malikdirler 17 I Xor mexanizmi C c41 Lieblich Gedackt 16 2 Open Diapason 8 3 Flute Harmonique 8 4 Lieblich Gedackt 8 5 Salicional 8 6 Gemshorn 4 7 Flute Harmonique 4 8 Lieblich Gedackt 4 9 Nazard 22 3 10 Flageolet 2 11 Tierce 13 5 12 Trumpet 8 Tremulant II Esas mexanizm C c413 Double Open Diapason 16 14 1st Open Diapason 8 15 2nd Open Diapason 8 16 Claribel Flute 8 17 Stopped Diapason 8 18 1st Principal 4 19 2nd Principal 4 20 Flute Couverte 4 21 Twelfth 22 3 22 Fifteenth 2 23 Mixture IV24 Trombone 16 25 Trumpet 8 26 Clarion 4 III Ses boru mexanizmi C c427 Contra Gamba 16 28 Open Diapason 8 29 Lieblich Gedackt 8 30 Viola de Gamba 8 31 Vox Angelica 8 32 Octave 4 33 Flute Harmonique 4 34 Super Octave 2 35 Mixture III36 Vox Humana 8 37 Hautboy 8 38 Contra Fagotto 16 39 Trompette 8 40 Clarion 4 Tremulant IV Solo mexanizmi C c441 Violoncello 8 42 Cello Celestes 8 43 Flute Harmonique 8 44 Flute Harmonique 4 45 Cor Anglais 16 46 Clarinet 8 47 Orchestral Oboe 8 48 Tuba 8 49 Tuba Clarion 4 Tremulant Pedal mexanizmi C f150 Double Open Diapason 32 51 Open Bass 16 52 1st Open Diapason 16 53 2nd Open Diapason 16 54 Violone 16 55 Bourdon 16 56 Lieblich Gedackt 16 57 Octave 8 58 Viola 8 59 Flute 8 60 Octave Viola 4 61 Octave Flute 4 62 Mixture IV63 Contra Posaune 32 64 Ophicleide 16 65 Clarion 8 Normal Sub ve Superoktavali klavislerKafedral orqanistlerinin umumi siyahisi 1463 Con Kegevin 1563 Robert Cemberleyn 1568 Tomas Smit 1587 Con Farrant boyuk 1592 Con Farrant kicik 1618 Edvard Taker 1629 Cayls Tompkins 1668 Maykl Uays 1689 Piter Ayzek 1692 Daniel Rouzinqreyv 1700 Entoni Uolkli 1718 Edvard Tomson 1746 Con Stivens 1781 Robert Parri 1792 Cozef Korfi 1804 Artur Tomas Korfi 1863 Con Elliot Ricardson 1881 Bertram Luard Selbi 1883 Carlz Frederik Souz 1916 Uolter Qalpin Alkok 1947 Devid Valentin Uilkoks 1950 Duqlas Albert Gest 1957 Kristofer Hyu Dirnli 1968 Ricard Qadfri Sil 1997 Simon Lol 2005 ci ilden etibaren Devid HollsSolsberi kafedralinin obrazi incesenetde RedakteYepiskop bagindan Solsberi kafedralina acilan menzere ingilis ressami Con Konsteblin peyzaj uslubunda yaradilmis resm eseri Nobel mukafati laureati olmus yazici Ser Uilyam Jerarld Qoldinqin Spil romaninda behs edilen kafedral spilinin insasi Solsberi kafedralinin spilinin alluziyasi hesab edilir Bundan elave laraq qeyd etmeye deyer ki romanda adi tez tez cekilen kafedral dekani ve bas qehreman Coslin ing Jocelin obrazinin esasi 1111 1184 cu illerde Ingilterenin dini lideri olaraq fealiyyet gostermis ve Solsberinin bas yepiskopu olmus Coslin de Boxondan ing Josceline de Bohon goturulmusdur Solsberi kafedrali 2010 cu ilde rejissor Ken Follet terefinden ekranlasdirilan Torpagin direkleri ing The Pillars of the Earth adli serialda numayis edilen neheng kilsenin memarliq simasinin yaradilmasi ucun prototip obraz olaraq secilmisdir 18 Istinadlar Redakte archINFORM 1994 lt a href https wikidata org wiki Track P5383 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5604 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q265049 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5573 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5508 gt lt a gt Harry Batsford Charles Fry The Cathedrals of England S 83 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Handzettel aus dem Jahr 2000 anlasslich eines Besuchs der Kathedrale ausgegeben 1 2 3 4 5 6 7 8 Ute Engel Architektur der Gotik in England S 118 119 1 2 3 4 5 Clifton Tylor S 99 106 Gunter Kowa Architektur der Englischen Gotik S 61 62 The cathedral of Salisbury From the foundation to the fifteenth century auf british history online Daniel Baumann Stephen Langton Erzbischof von Canterbury im England der Magna Carta 1207 1228 in Band 144 von Studies in medieval and Reformation traditions BRILL 2009 S 391 393 Bezi muellifler terefinden kapella Bizim Ledi ing Lady Chapel adlandirilir ve bunun baslica sebebi altarilarin birisinin Muqeddes Meryeme ithaf olunmasi ile bagli idi Ute Engel Architektur der Gotik in England S 136 Ute Engel 2002 Goticheskaya arhitektura v Anglii Neues Taufbecken Ute Engel Architektur der Gotik in England S 130 Oldest Working Clock Frequently Asked Questions Salisbury Cathedral Istifade tarixi 2009 04 08 Clock repaired Salisbury Cathedral Istifade tarixi 2008 01 17 Wiltshire Salisbury Cathedral of the Blessed Virgin Mary National Pipe Organ Register Istifade tarixi 7 Mai 2011 Informationen zur Orgel Ken Follett Kingsbridge Real or fictional Arxivlesdirilib 2012 06 23 at the Wayback MachineEdebiyyat RedakteHarry Batsford Charles Fry The Cathedrals of England 7th Edition B T Batsford Ltd London 1948 Alec Clifton Tylor The Cathedrals of England Thames amp Hudson London 2001 David Watkin English Architecture A Concise History Thames amp Hudson London 2001 ISBN 978 0 500 20171 8 S 40 75 John Cannon Cathedral The Great English Cathedrals and the World That Made Them 600 1540 Constable London 2007 ISBN 978 1 84119 841 5 S 11 17 S 415 422 Hans Koef Gunther Binding Bildworterbuch der Architektur 4 Ausgabe Alfred Kroner Verlag Stuttgart 2005 Gunter Kowa Salisbury und der strenge Stil in Architektur der Englischen Gotik DuMont Buchverlag Koln 1990 S 123 130 John Wilkinson Salisbury Cathedral s secrets laying the foundations Capivard 2003 Laurence Keen Thomas Cocke Medieval art and architecture at Salisbury Cathedral in British Archaeological Association Conference Transactions Volume 17 British Archaeological Association 1996 ISBN 978 0 901286 67 3 Louis Grodecki Kapitel IV Der Partikularismus im 13 und 14 Jahrhundert in Weltgeschichte der Architektur Gotik Deutsche Verlags Anstalt GmbH Stuttgart 1986 S 96 102 Sydney Evans Salisbury Cathedral A reflective Guide Michael Russell Publishing Salisbury 1985 Ute Engel Architektur der Gotik in England in Rolf Toman Hrsg Gotik Architektur Skulptur Malerei Tandem Verlag 2004 S 118 136Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Kathedrale von Salisbury ile elaqeli mediafayllar var Kafedralin resmi internet sayti Die Strebewerke der Kathedrale von Salisbury Bamberq Universitetinin layihesi Adrian Flecerin paradoks meydancasi Solsberi kafedrali ve Magna Carta sehifesi Arxivlesdirilib 2006 05 04 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Solsberi kafedrali amp oldid 6043174, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.