| Zeynəddin karvansarayı | |
|---|---|
| |
| Ölkə |
|
| Üslubu | Səfəvi memarlığı[d][…] |
| Sahəsi |
|
| Material | kərpic[…], Palçıq[d] |
| HGYO | |
![]() | |
Zeynəddin karvansarayı (və ya Zeynəddin Ribatı) — İranın Yəzd vilayətinin Zeynəddin şəhərində yerləşən tarixi abidə; Bu karvansaray XVI əsrə aid olub qədim İpək yolu üzərində salınmışdır. O, Şah I Abbasın hakimiyyəti dövründə səyyahların rahatlığı üçün inşa etdirilən 999 karvansaraydan biridir. Onlardan yalnız ikisi dairəvi qüllələrə malik idi və Zeynəddin karvansarayı həmin nadir nümunələrdən biridir. Bərpa işlərindən sonra bu tikili qonaq evi (karvansaray-otel) kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. İsfahan yaxınlığında oxşar şəkildə tikilmiş digər karvansaray isə bu gün dağıntı halındadır.
Yerləşmə yeri
| ]Zeynəddin karvansarayı qədim İpək yolu üzərində yerləşir. Bu yol 1500-cü ilə qədər Avropa ilə Asiya arasında əsas ticarət marşrutu olmuşdur. Hazırda Yəzd şəhərinə gedən avtomobil yolu Zeynəddindən keçir. Əvvəlki əsrlərdə isə bu məntəqəyə Yəzdin cənubundan iki günlük dəvə səfəri ilə çatmaq mümkün idi; məsafə təxminən 60 kilometr (37 mil) olub, Kirman istiqamətindəki əsas yol üzərində yerləşirdi.
Tarixi
| ]Karvansarayların tarixi təxminən 2.500 il əvvələ, Əhəmənilər imperiyasının hökmranlığı dövrünə gedib çıxır. Səfəvilər dövründə İran ərazisində karvansaraylar ticarət yolları boyunca hər 20–30 mil məsafədə inşa edilirdi. Bu siyasət xüsusilə Şah I Abbas (1587–1629) və Şah II Abbas (1642–1666) dövrlərində geniş vüsət almış, köhnə və yeni karvan yolları boyunca çoxsaylı karvansaraylar tikilmişdir. Zeynəddin karvansarayı ticarətin inkişafı məqsədilə salınmış 999 karvansaraydan biri hesab olunur.
Karvansarayda qalmaq üçün giriş haqqı və hər otaq üçün gündəlik ödəniş tələb edilirdi. Hər biri təxminən 2,5 metrlik (8 fut) kvadrat otaqlarda ocaq yeri olurdu; xidmətçilər üçün isə ayrıca məskən ayrılırdı. Karvansarayın müdirinə (rabitdara) qanunla vergi toplamaq və ticarət əməliyyatlarına nəzarət etmək səlahiyyəti verilmişdi, lakin bəzi hallarda bu şəxslər tacirləri artıq ödənişlərlə aldadırdılar. Bununla belə, karvansaray rəhbərliyi tacirlərin və malların təhlükəsizliyinə görə məsuliyyət daşıyırdı. İran karvansaraylarının idarəçilik sistemi Osmanlı imperiyasındakı karvansarayların idarə üsuluna bənzər hesab olunurdu.
Memarlıq və daxili quruluşu
| ]Karvansarayın xarici görünüşü baxımsız və dağılmış abidəni xatırlatsa da, daxili hissəsi öz ilkin memarlıq üslubunda bərpa olunmuş, estetik baxımdan “atmosferik və təsirli” bir mühit yaratmışdır.
Zeynəddin karvansarayı kvadrat planlı, iki mərtəbəli bir tikilidir. Mərkəzində onaltıbucaqlı həyət və su hovuzu yerləşir. İran ərazisində dairəvi qüllələrə malik yalnız iki karvansaray inşa edilmişdir: bunlardan biri Zeynəddin karvansarayı, digəri isə İsfahan yaxınlığında yerləşən və bu gün dağıntı halında olan karvansaraydır. Zeynəddin karvansarayı yüksək keyfiyyətli tikinti materiallarından istifadə olunduğu üçün əsrlər boyu sərt iqlim şəraitinə tab gətirmişdir. Son bərpa prosesi üç il davam etmiş, bu müddətdə daxili divarlardakı çirk təbəqəsini təmizləmək üçün 13.000 ponza daşı istifadə olunmuşdur. Abidə ilkin vəziyyətinə yaxın şəkildə bərpa edilmiş, otaqlar yüksəklikdə yerləşən platformalar üzərində qurulmuşdur. Döşəmədə xalçalarla örtülmüş yerdə döşəklər (taxtlar) yerləşdirilmiş, otaqlar dəhlizdən qapı ilə deyil, pərdə ilə ayrılmışdır. Ümumi hamam və sanitar qovşaqları isə müasir səviyyədə təchiz edilmişdir. Karvansaray gündəlik 60–80 turistin qəbulu üçün imkanlara malikdir; indiyədək 70-dən çox ölkədən gələn qonaqlar burada məskunlaşmışdır.
Xüsusiyyətləri
| ]Karvansaray şəhərdən uzaqda yerləşdiyi üçün səssiz və sakit mühitə malikdir. Gecə səması açıq və ulduzlu olur. Burada bir həvəskar astronom tərəfindən astronomiya mövzusunda mühazirələr karvansarayın damında keçirilir.
Qalereya
| ]İstinadlar
| ]- Wiki Loves Monuments monuments database. 2017.
- https://iranarchpedia.ir/entry/16175.
- https://iranicaonline.org/articles/ganj-ali-khan.
- https://whc.unesco.org/en/list/1668/maps/.
- https://www.hamshahrionline.ir/news/82068.
- https://www.isna.ir/news/97092814109.
- Levi, Scott Cameron (yanvar 2002). The Indian Diaspora in Central Asia and Its Trade: 1550 – 1900. BRILL. ISBN 978-90-04-12320-5. s. 42
- "Central Iran" (PDF). thongtinkhcn. rəsmi saytı, s. 267. 16 oktyabr 2013-cü ildə orijinalından arxivləşdirilib (PDF).
- Burke, Andrew; Maxwell, Virginia; Shearer, Iain (1 iyun 2012). Lonely Planet Iran. Lonely Planet. ISBN 978-1-74321-320-9. s. 456
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
31 24 42 sm e 54 42 24 s u H G Y O Vikipediya azad ensiklopediya Zeyneddin karvansarayiOlke Iran Uslubu Sefevi memarligi d Sahesi 1 500 m 0 41 ha269 93 haMaterial kerpic Palciq d 31 24 42 sm e 54 42 24 s u H G Y O Vikianbarda elaqeli mediafayllar Zeyneddin karvansarayi ve ya Zeyneddin Ribati Iranin Yezd vilayetinin Zeyneddin seherinde yerlesen tarixi abide Bu karvansaray XVI esre aid olub qedim Ipek yolu uzerinde salinmisdir O Sah I Abbasin hakimiyyeti dovrunde seyyahlarin rahatligi ucun insa etdirilen 999 karvansaraydan biridir Onlardan yalniz ikisi dairevi qullelere malik idi ve Zeyneddin karvansarayi hemin nadir numunelerden biridir Berpa islerinden sonra bu tikili qonaq evi karvansaray otel kimi fealiyyet gostermeye baslamisdir Isfahan yaxinliginda oxsar sekilde tikilmis diger karvansaray ise bu gun daginti halindadir Yerlesme yeri span Zeyneddin karvansarayi qedim Ipek yolu uzerinde yerlesir Bu yol 1500 cu ile qeder Avropa ile Asiya arasinda esas ticaret marsrutu olmusdur Hazirda Yezd seherine geden avtomobil yolu Zeyneddinden kecir Evvelki esrlerde ise bu menteqeye Yezdin cenubundan iki gunluk deve seferi ile catmaq mumkun idi mesafe texminen 60 kilometr 37 mil olub Kirman istiqametindeki esas yol uzerinde yerlesirdi Tarixi span Karvansaraylarin tarixi texminen 2 500 il evvele Ehemeniler imperiyasinin hokmranligi dovrune gedib cixir Sefeviler dovrunde Iran erazisinde karvansaraylar ticaret yollari boyunca her 20 30 mil mesafede insa edilirdi Bu siyaset xususile Sah I Abbas 1587 1629 ve Sah II Abbas 1642 1666 dovrlerinde genis vuset almis kohne ve yeni karvan yollari boyunca coxsayli karvansaraylar tikilmisdir Zeyneddin karvansarayi ticaretin inkisafi meqsedile salinmis 999 karvansaraydan biri hesab olunur Karvansarayda qalmaq ucun giris haqqi ve her otaq ucun gundelik odenis teleb edilirdi Her biri texminen 2 5 metrlik 8 fut kvadrat otaqlarda ocaq yeri olurdu xidmetciler ucun ise ayrica mesken ayrilirdi Karvansarayin mudirine rabitdara qanunla vergi toplamaq ve ticaret emeliyyatlarina nezaret etmek selahiyyeti verilmisdi lakin bezi hallarda bu sexsler tacirleri artiq odenislerle aldadirdilar Bununla bele karvansaray rehberliyi tacirlerin ve mallarin tehlukesizliyine gore mesuliyyet dasiyirdi Iran karvansaraylarinin idarecilik sistemi Osmanli imperiyasindaki karvansaraylarin idare usuluna benzer hesab olunurdu Memarliq ve daxili qurulusu span Karvansarayin xarici gorunusu baximsiz ve dagilmis abideni xatirlatsa da daxili hissesi oz ilkin memarliq uslubunda berpa olunmus estetik baximdan atmosferik ve tesirli bir muhit yaratmisdir Zeyneddin karvansarayi kvadrat planli iki mertebeli bir tikilidir Merkezinde onaltibucaqli heyet ve su hovuzu yerlesir Iran erazisinde dairevi qullelere malik yalniz iki karvansaray insa edilmisdir bunlardan biri Zeyneddin karvansarayi digeri ise Isfahan yaxinliginda yerlesen ve bu gun daginti halinda olan karvansaraydir Zeyneddin karvansarayi yuksek keyfiyyetli tikinti materiallarindan istifade olundugu ucun esrler boyu sert iqlim seraitine tab getirmisdir Son berpa prosesi uc il davam etmis bu muddetde daxili divarlardaki cirk tebeqesini temizlemek ucun 13 000 ponza dasi istifade olunmusdur Abide ilkin veziyyetine yaxin sekilde berpa edilmis otaqlar yukseklikde yerlesen platformalar uzerinde qurulmusdur Dosemede xalcalarla ortulmus yerde dosekler taxtlar yerlesdirilmis otaqlar dehlizden qapi ile deyil perde ile ayrilmisdir Umumi hamam ve sanitar qovsaqlari ise muasir seviyyede techiz edilmisdir Karvansaray gundelik 60 80 turistin qebulu ucun imkanlara malikdir indiyedek 70 den cox olkeden gelen qonaqlar burada meskunlasmisdir Xususiyyetleri span Karvansaray seherden uzaqda yerlesdiyi ucun sessiz ve sakit muhite malikdir Gece semasi aciq ve ulduzlu olur Burada bir heveskar astronom terefinden astronomiya movzusunda muhazireler karvansarayin daminda kecirilir Qalereya span Istinadlar span Wiki Loves Monuments monuments database 2017 https iranarchpedia ir entry 16175 https iranicaonline org articles ganj ali khan https whc unesco org en list 1668 maps https www hamshahrionline ir news 82068 https www isna ir news 97092814109 Levi Scott Cameron yanvar 2002 The Indian Diaspora in Central Asia and Its Trade 1550 1900 BRILL ISBN 978 90 04 12320 5 s 42 Central Iran PDF thongtinkhcn resmi sayti s 267 16 oktyabr 2013 cu ilde orijinalindan arxivlesdirilib PDF Burke Andrew Maxwell Virginia Shearer Iain 1 iyun 2012 Lonely Planet Iran Lonely Planet ISBN 978 1 74321 320 9 s 456 Kateqoriya Elifba sirasina gore tarixi abidelerGizli kateqoriyalar Vikipediya Vikidatada menbeleri olan meqalelerInfobox mapframe without OSM relation ID on WikidataKartographer uzantisindan istifade eden sehifeler












