fbpx
Wikipedia

Santa-Mariya-del-Fiore kafedralının fasadı

Avqust 01, 2021

Santa-Mariya-del-Fiore kafedralının fasadı (it. Facciata di Santa Maria del Fiore) — Florensiya kafedralının inşaatı tarixində ən mübahisəli məsələlərdən biridir. İnşasına Arnolfo Di Kambio tərəfindən başlamış fasad, XV əsrə kimi müxtəlif heykəltəraşlar tərəfindən hazırlanmış heykəllər tərəfindən bəzədilsə də, 1587-ci ildə həmin fasad sökülmüşdür. Bundan sonra dəfələrlə müxtəlif memarlar tərəfindən layihələr təqdim edilməsi və müsabiqələr təşkil olunmasına baxmayaraq, XIX əsrə kimi Florensiya kafedralının fasadı inşa edilməmişdir. XIX əsrdə Santa-Mariya-del-Fiore kafedralını fasadı Emilio de Fabrisin layihəsi əsasında inşa edilmişdir. Abidənin fasadının sökülməsi və yeni fasadın inşası ilə bağlı elmi mübahisələr davam etsə də, hazırkı fasad İtaliyada neoqotika memarlığının ən yaxşı nümunələrindən biri hesab edilir.

Santa-Mariya-del-Fiore kafedralının fasadı
it. Facciata di Santa Maria del Fiore
Ölkə İtaliya İtaliya
Şəhər Florensiya
Yerləşir Santa-Mariya-del-Fiore
Memar Arnolfo Di Kambio (orijinal fasad)
Emilio de Fabris (hazırkı fasad)
Üslubu Neoqotika
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Arnolfonun fasadı

Tarixi

Arnolfonun fasad üzərində nə vaxtdan işləməyə başlaması haqqında sənədlər olmasa da, arxeoloji qazıntılar zamanı müəyyən edilmişdir ki, fasadın inşasına daha erkən dövrdə - XIII əsrdə başlanılmışdır. Bu ilkin fasad qədim Santa-Reparta kilsəsində ibadətin davam etdirilməsi üçün binanı yararlı hala gətirmək məqsədi ilə inşa edilmişdi.

Arnolfinin fasad layihəsinin tikilinin bütün fasadını əhatə etməsi haqqında dövrümüzə heç bir çetyoj və ya sənəd çatmasa da, onun işini dava etdirən memarlar fasad inşası işini portaldan on metr yuxarı qaldıra bilmişdir. Florensiya bələdiyyəsinin Arnolfonu vergi ödənişlərindən azad etməsi onun fasad üzərində əhəmiyyətli dərəcədə işləməsini göstərən faktlardan biridir: belə ki, böyük sənətkarların yaşayıb fəaliyyət göstərdiyi dövrdə hökumət heç də hər adama bu cür imkan yaratmırdı. Arnolfonun fasad üzərində işi tamamlamadığını nəzərə alsaq, onun təqdim etdiyi layihənin valehedici olduğunu ehtimal etmək olar. Binanın fasadının təməlində aparılmış qazıntılar zamanı əldə edilmiş materiallar XIV əsrdə Cotto dövründə fasadın inşası ilə bağlı işlər aparıldığını ehtimal etməyə əsas verir. Həmin fasadın bəzi təsvirləri, o cümlədən Locciya-del-Biqallodakı Mərhəmət Madonnası, Santa-Kroçe muzeyindəki XV əsr freskası və Bernardino Pokçettinin ətraflı çertyoju dövrümüzə çatmışdır. Florensiyadakı Müqəəddəs Mark monastırının San-Antonio kluatrasının XVII əsr lunet freskalarının müəllifi həmin çertyojdan ilhamlanmışdır.

  • 1335-ci ilə aid "Zenobiyanın möcüzəsi" miniatüründə

  • Biqallo muzeyindən "Madonna della Mizarikordiya" rəsmində Florensiya mənzərəsi

  • Bernardino Pokçettinin lunetində fasadın görünüşü

  • Bernardino Pokçettinin fasad təsviri

  • Kafedral Buonsinyori xəritəsində

  • Arnolfo Di Kambionun ilkin fasadının nəzəri bərpa layihəsi əsasında hazırlanmış model

Heykəl bəzəkləri

 
Arnolfo Di Kambionun fasadının Florensiya kafedralının muzeyində yaradılmış rekonstruksiyası

İlk fasadın dövrümüzə çatmış qalıqlarıından məlumdur ki, onun dizaynında rəng dominant element olmuş, dizayn zamanı rəngli mərmərlər vasitəsiylə işlənmiş kosmatik naxışlar və çoxlu sayda heykəllərdən istifadə edilmişdir. Bir qayda olaraq qotik memarlıq ənənələri əsasında işlənən vertikal xətt Arnolfo tərəfindən daha klassik formalarda işlənmiş, həmçinin şimal ölkələri üçün xarakterik olan daha sərt ucluqlu tağlardan istifadə olunmuşdur.

Arnolfonun fasadını bəzəmiş heykəllərin əksəi bu gün Florensiya kafedralı muzeyində saxlanılır. Birinci qatın portal-lunetləri və heykəl qrupları heç bir şübhəsiz Arnolfonun özü tərəfindən işlənmişdir. 2005-ci ildə Kafedral muzeyində nümayiş etdirilmiş və Erika Neri və Silviya Moretti tərəfindən hazırlanmış köhnə fasadın yenidənqurma maketindən görünür ki, fasadı üç portal üzərində asılan böyük portallar ilə xarakterizə etmək olar. Onların üzərində açıq qalereyanı imitasiya edən sərt künclü reestr yerləşirdi; Kosmati stili Florensiya üçün yenilik olsa da, Arnolfo Romada çalışdığı vaxt mozaika ustaları ilə yaxın ünsiyyətdə olmuşdu və bu ailə üslubu ilə tanış idi.

Poççetti dizaynı və Arnolfo trəfindən işlənmiş VIII Bonifasinnin heykəli arasında yerləşən dyakon, bu gün başsız şəkildə şəxsi Florensiya kolleksiyasında saxlanılır. Arnolfino studiyasına aid olan və kafedral muzeyində saxlanan iki peyğəmbər heykəli 1310-cu ilə aid olmaqla ya mərkəzi hissə, ya da sol portalı bəzəmişdir. Onlar klassik memarlığın ən yaxşı nümunələri əsasında işlənməklə, Konstantinin zəfər tağını bəzəyən əsirlərin təsvirini xatırladır.

 
Arnolfo Di Kambio - Şüşə gözlü Madonna, 1300-1305, Florensiya kafedralının muzeyi.

Portalların üç luneti Məryəm və körpəyə həsr edilmiş heykəllər silsiləsi ilə bəzədilmişdi: solda Bakirə Məryəmin doğulması, mərkəzdə Madonna və körpə müqəddəslərin əhatəsində, sağda isə Bakirənin ölümü təsvir edilmişdi. Berlinin Bode muzeyində saxlanan heykəllər qrupundan başqa, lunetləri bəzəyən bütün heykəllər kafedral muzeyində saxlanılır. Arnolfo, kifayət qədər incə daşlardan istifadə etsə də, heykəllərə plastiklik və yumşaqlıq vermək üçün bütün ustalığından istifadə etmişdir. Ehtimal edilir ki, onlara aşağıdan baxdıqda trompe l'oeil effekti (heykəl və rəsmərin üç ölçülü dekorasiyada birləşdirilməsini nəzərdə tutan bu effekt, Cottonun bəzi freskalarında da rast gəlinir) yaranırdı.

Əsas portalın yanlarındakı yuvalarda yerləşdirilmiş səkkiz müqəddəsin heykəli də hazırda kafedral muzeyində saxlanılır. 1387-1390-cı illərdə hazırlanmış həmin heykəllərin müəllifi Pyero di Covanni Tedeskodur. O, həmçinin 1386-cı ilə aid edilən və kafedral muzeyində sərgilənən iki musiqiçi mələk heykəlinin müəllifidir.

İkinci qatda əsas portalın yanlarında xüsusilə Florensiya yeparxiyası tərəfindən qeyd edilən dörd böyük müqəddəsin heykəli yerləşdirilmişdir. Hər müqəddəs heykəlini isə iki mələk heykəli müşayət edirdi. Bu dörd müqəddəs heykəlindən ikisi Florensiya kafedralının muzeyində (Müqəddəs Vittore və Müqəddəs Barnabanın başsız heykəli; birinci heykəl ehtiml ki, gənc Nanni di Banko, ikincisi isə Pyero di Covanni Tedesko tərəfindən işlənmişdir), digər ikisi isə Luvr muzeyində (Müqəddəs Stefano və Müqəddəs Lorenzo; hər iki heykəl Pyero di Covanni Tedeskoya aid edilir) nümayiş etdirilir.

Kontrforsların dörd yuxarı nişində olan kilsə atalarının heykəlləri hamısı kafedral muzeyində saxlanılır: onlardan Müqəddəs Aqostino və Müqəddəs Qreqorio heykəlləri Nikkolo-di-Pyero Lamberti, Müqəddəs Ambroco və Müqəddəs Coralamo heykəli Pyero-di-Covanni Tedesko (təxm. 1396-1401); İmperiya təpəsi villasından söküldükdən sonra onlar, Homer, Vergili, Dante və Petrarkanın portretləri ilə əvəzlənmişdir.

1408-1415-ci illərdə mərkəzi portalın yan nişləri üçün nəzərdə tutulmuş dörd oturan yevangelistin heykəlləri işlənmişdir; Həvari Luka heykəli Nanni di Banko, Həvari İohann heykəli Donatello, Həvari Matfey heykəli Bernardo Kuffani, Həvari Mark heykəli isə Nikkolo di Pyero Lamberti tərəfindən yaradılmışdır. Bu heykəllərdə fasadı bəzəyən digər heykəllərlə müqayisədə fərqli stilistik xüsusiyyətlər müşahidə olunur ki, bu da beynəlxalq qotikanın İntibah incəsənətinə təsirini göstərir; ilk iki heykəl təmtəraqlı soyuqqanlığı ilə seçilir. Digər iki heykəl isə yüksək keyfiyyətlə hazırlansa da, kənarların ritmik əyilmələri, xüsusilə Pyeronun işini qabarıq şəkildə diqqətə çarpdırır.

  • Arnolfo Di Kambio - Bakirə Məryəmin doğulması və iki müşayətçi mələk heykəli ilə sol lunetin rekonstruksiyası

  • Anolfo Di Kambio - VII Bonifasi və iki peyğəmbərin heykəli

  • Arnolfo Di Kambio - Bakirə Məryəmin doğması səhnəsi ilə sağ lunetin rekonstruksiyası

  • Arnolfo Di Kambio - Mərkəzi luneti bəzəmiş "Körpə ilə birlikdə taxtda oturmuş Madonna Müqəddəs Reparta və Müqəddəs Zenobiya ilə birlikdə" kompozisiyası

  • Arnolfo Di Kambio - Çobanların şahidliyi səhnəsinin hissəsi

  • Pyero di Covanni Tedesko və ya Nanni di Banko - Müqəddəs Stefano və Müqəddəs Vittore mələk heykəlləri ilə

  • Pyero di Covanni Tedesko - Musiqiçi mələk luta ilə

  • Pyero di Covanni Tedesko - Musiqiçi mələk daşınan orqanla

  • Nikkolo Pyero Lamberti - Müqəddəs Mark heykəli

  • Bernardo Çuffani - Müqəddəs Matfey heykəli

  • Nanni di Banko - Müqəddəs Luka

  • Donatello - Həvari İohann heykəli

  • Arnolfo Di Kambio - İsa Məsihin başı

 
Əsas portalın arxitavrının qalıqları

Sökülməsi və yeni layihələr

 
Françesko və Benedetto Buloni qardaşları tərəfindən Santa-Mariya-del-Fiore kafedralı üçün hazırlanmış fasad layihəsi Covanni Mediçinin sifarişi ilə qismən dəyişdirilərək Bolsenadakı Santa-Kristina kilsəsinə tətbiq edilmişdir.

Santa-Mariya-del-Fiore kafedralının fasadı əsrlər boyunca Florensiya yepiskopluq kompleksinin həll edilməmiş problemlərindən biri olaraq qalmışdır; yarımçıq daş fasad dövrün memarlıq şah əsərləri ilə əhatə olunmuş, rəngarəng mərmərlərdən olan donu ilə ümumi ansambldan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənirdi. 1491-ci ildə Möhtəşəm Lorenzo kafedralın fasadının tamamlanması üçün müsabiqə elan etsə də, qısa müddət sonra layihə daha əlverişli dövrə kimi təxirə salınmışdır. Françesko və Benedetto Buloni qardaşları tərəfindən hazırlanmış fasad layihəsi 1492-1494-cü illərdə Lorenzonun oğlu kardinal Covanni Mediçinin sifarişi ilə qismən dəyişdirilərək Bolsenadakı Santa-Kristina kilsəsinə tətbiq edilmişdir.

1494-cü ildə Florensiyadan qovulmuş Pyero Mediçinin qardaşı olan Papa X Levin 1515-ci ildə şəhərə gəlməsi şərəfinə kafedralın fasadı binar ordenlər, həmçinin Yakopo Sansovino və Andrea del Sartonun heykəllərini imitasiya edən qabartmalarla bəzədilmişdir (Vazarinin təsvirinə əsasən).

 
 
1860-cı ilə aid olan iki fotoda kilsənin yarımçıq fasadında köhnə rəsmlərin qalıqları görünür.

1587-ci ildə saray memarı olan Bernardo Buontalentiyə kilsənin fasadını mərmər və heykəllərdən tamamilə təmizləyərək manyerizm üslubunda rənglənmiş kərpic fasadla əvəz etmək sifariş olunur. Fasadın sökülməsi 21 yanvardan 9 iyula kimi davam etdirilmişdir. Proses əvvəldən axıra kimi müəllifi naməlum olan tarixi mənbədə təsvir edilmişdir. 1757-ci ildə Cüzeppe Riçe tərəfindən Françesko Rondinellinin qəzetində nəşr edilmiş həmin mənbədə hadisə şahidinin təəssüf dolu hissləri əksini tapmışdır: “Heç bir mərmər hissəsinin tam sökülməsi mümkün olmadı, sütunlara kimi, onların hamısı sındırıldı; bu çox kədərli və təəssüfləndirici səhnə idi.” Hökmdarın nəyə görə belə qərar verməsi məlum olmasa da, bunun 1586-cı ildən sonrakı əziyyətlərdən fikir yayındırmaq üçü ictimai iş həyata keçirmək siyasətnin tərkib hissəsi olacağı ehtimal edilir; bəzi tədqiqatçılar isə saray memarı Buontalenti və kafedral rəhbəri Benedetto Uquççoninin məbədə yeni sima bəxş etmək istəyinin təsirli ola biləcəyini qeyd edirlər. Belə ki, bir neçə il sonra Buontalentinin layihəsi əsasın Florensiyanın başqa bir qədi məbədi olan Müqəddəs üçlük kilsəsinin də fasadı yenilənmişdi.

Həmin il fasadın inşası üçün təşkil edilmiş müsabiqədə dövrün ən böyük rəssam və memarları iştirak edərək taxta model və çertyojlar hazırlayırlar. Müsabiqəyə təqdim edilmiş bütün müəlliflərin layihələri hazırda kafedral muzeyində nümayiş etdirilir. Müsabiqədə iştirak edən Covanni Antonio Dosio, Don Covanni Mediçi, Bernardo Buontalenti (iki layihə ilə təmsil olunur), Siqoli və Cambolonyanın işlərində bu və ya digər dərəcədə Mikelancelodan təsirlənmişdilər. Buontalenti və Siqolinin üç orderli layihəsindən fərqli olaraq bütün layihələr iki orderli tərtib edilmiş, heykəllər, relyeflər və rəsmlərdən təşkil olunmuş zəngi dekorativ xüsusiyyətlərə malik olmuşdur. Lakin, 19 oktyabrda böyük hersoqun elektrk cərəyanı vurması nəticəsində ölməsindən sonra onun başlatdığı bütün layihələr təxirə salınmışdır. XVII əsrdə II Ferdinand Mediçi fasadın inşası layihəsini bərpa etsə də, yeni müsabiqə başlatmamış, 1587-ci ildə Covanni Antonio Dosio tərəfindən işlənmiş layihənin həyata keçirilməsinə qərar vermişdir; bu qərar mütəxəssislər və vətəndaşlar arasında o qədər böyük narazılıqlar dalğası yaradır ki, 1639-cu ildə Sənət və Dizayn Akademiyası kafedralın fasadı üçün yeni layihə hazırlayır. Üç səviyyəli olan həmin layihə kafedralın memarı Cerardo Silvaniyə təhvil verilmiş və inşaat işlərinə başlanılmışdır. Lakin, Silvani və akademiyanın prezidenti Covanni Battista Pyreatti arasında yaranmış mübahisəyə görə tezliklə işlər dayandırılır. Bundan sonra əldə olan fasad layihələrindən heç birinin kilsənin qotik strukturu və intibah dövrü günbəzi ilə, həmçinin ətafdakı tikililərin fasadı ilə uyğunluq təşkil etmədiyi qərarına gəlinmişdir.

Bundan sonra xüsusi hadisələr zamanı kafedral üçün taxtadan hazırlanmış müxtəlif fasadlar yaradılmışdır. İlk taxta fasad 1589-cu ildə I Ferdinand Mediçi və Kristina Lotaringiyanın nigah mərasimi üçün hazırlanmış və qabartmalar, heykəllər və rəsmlərlə bəzədilmişdir. İkinci taxta fasad 1661-ci ildə III Kozimo de Mediçinin həyat yoldaşı Orleanlı Marqarita Luizanın şəhərə gəlişi münasibəti ilə inşa edilmişdir. Üçüncü taxta fasad 1688-ci ildə şahzadə Ferdinand və Bavariyalı Violantın nigah mərasimi üçün hazırlanmışdır. Erkole Qraçianinin layihəsi əsasında 1733-cü ildə Bernardo Sansone Sqrilli tərəfindən hazırlanmış sonuncu müvəqqəti fasad XIX əsrə kimi istifadə olunmuş və bir çox fotolarda əksini tapmışdır.

  • Buontalentinin layihəsi

  • Buontalentinin ikinci layihəsi

  • Cambolonyanın layihəsi

  • Dosionun layihəsi

  • Covanni Mediçinin layihəsi

  • Gerardo Silvaninin layihəsi

  • Baçço del Biankonun layihəsi (əvvəl Siqoliyə aid edilirdi)

  • Sənət və dizayn akademiyasının layihəsi

XIX əsr fasadı

İlk layihələr

 
Covanni Battista Silvestri tərəfindən 1822-ci ildə təqdim edilmiş fasad layihəsi

Əsr yarım sakitlikdən sonra akademiya prezidenti Covanni deyli Alessandri kilsə xidmətçiləri ilə birlikdə məbədin yeni fasadının hazırlanması üçün müraciət hazırlayır və Covanni Battista Silvestri tərəfindən işlənmiş neoqotika üslubunda olan fasadı təqdim edir. Bu təklif əsaslı dəstək qazanmasa da, 1831-ci ildə kilsənin interyerini bərpa edən memar Qaetano Baççani Florensiya kafedralının fasadını da öyrənir.

Luici de Kambre Dinyi tərəfindən hazırlanmış manyerizm zövqlü təlim kitabçası ilə Florensiya kafedralının tamamlanmasına yenidən maraq yaranır və 1842-ci ildə inşaat işlərinin maliyyələşdirilməsi üçün “Kafedral fasadı assosasiyası” (it. Associazione per la facciata del Duomo) yaradılır. Elə həmin il, bir müddət əvvəl Santa-Kroçe bazilikasının fasadını işləmiş memar Nikkolo Matas, Florensiya kafedralı üçün neoqotika üslubunda yeni dəbdəbəli layihə təqdim edir. 1843-cü ildən başlayaraq bir çox memarlar kafedralın fasadı üçün öz layihələrini təqdim edirlər: layihəsi favorit olan Silvestri ilə yanaşı Barcello binasında bərpa işlərini tamamlamış Françesko Leoni, Cia del Pratoda neoqotika üslubunda binanın müəllifi olan İqnasio Villa, Santa-Kroçe bazilikasının zəng qülləsini inşa etmiş Qaetano Bakkani, həmçinin Mariano Falçini və Paskuale Pokkianti ilə yanaşı çoxlu sayda az tanınmış dizayner, memar və rəssamlar kafedral üçün fasad layihəsi hazırlamışdılar.

Sənətşünas Pyetro Selvatiko Estense təqdim edilən layihələrin mövzunu daha da aktuallaşdırdığını və Florensiya kafedralının fasadı üçün Florensiya sərhədlərindən xeyli uzaqlardan da təkliflər gəldiyini bildirir. 1843-1844-cü illərdə İsveçrə memarı Covanni Corco Müller Florensiya kafedralının fasadının inşası üçün altı müxtəlif layihə işləmişdi; Orvieto kafedralının fasadının müşahidəsi əsasında işlənmiş həmin layihələr əsasən Arnolfo fasadının ehtimal edilən tarixi simasını bərpa etməyi hədəfləmişdi. Lakin, əksər tənqidçilər, memarın istifadə etdiyi trikuspidal fasad formalarının Brunelleski günbəzinin prespektiv görünüşünə xələl gətirəcəyini bildirmişdilər.

1848-1849-cu illərdə məsələ aktiv şəkildə müzakirə olunsa da, hansısa qərara gəlinməsi mümkün olmamışdı. 1851-ci ildə Persey Pompeo Faltoni fasad üçün öz layihəsini təklif etsə də, həmin layihə Mariano Falçini tərəfindən ciddi tənqid olunmuşdu. Həmin dövrdə Müllerin layihəsi də Koroliano Montinin simasında əsas tənqidçisini tapmışdı.

İlk müsabiqə - 1861

Mübahisələrə son qoymaq üçün 1858-ci ildə Assosasiya tərəfindən fasad layihəsinin seçilməsi üçün beynəlxalq müsabiqə elan edilir. 22 aprel 1860-cı ildə keçirilmiş təntənəli mərasim zamanı kraı II Vitktor Emanuel Florensiya kafedralının fasadının təməlini qoyur. Buna baxmayaraq real inşaat işlərinə başlanılması üçün bir neçə il də lazım olur.

İlk müsabiqə 30 mayda təxirə salınır, 10 noyabr 1861-ci ildə isə 31 dekabr 1862-ci ilə kimi davam edəcək tender elan olunur; tender iştirakçıları arasında Marko Treves, Mariano Falçini, Perseo Pompeo Faltoni, Danimarka memarı Vilhelm Valdemar Petersenin iştirakı məlum olsa da, öz istəklərinə görə bir çox iştirakçının adı açıqlanmamışdır. Qaetano Bakkaninin rəhbərlik etdiyi komissiyaya hərəsi bir İtaliya şəhəriin memarlıq akademiyasının təmsilçisi olan Alessandri Antonelli, Fortunato Lodi, Erriko Alvino, Kamillo Boyto, Pyetro Kamporeze və Andrea Skala daxil idi. Tenderə çoxlu sayda layihə təqdim olunsa da, fasadın zirvəsinin necə tamamlanmasına qərar verə bilməyən komissiya onlardan heç birini seçə bilməmişdir.

 
Emilio de Fabrisin 1866-1867-ci illərdə təqdim edilmiş üçtağlı fasad layihəsi

İkinci müsabiqə - 1864

1864-cü ildə elan edilən yeni müsabiqəyə Alp dağları ətəklərindən noqotik üslubda, italyan stilinə hörmətlə yanaşan layihələrə kimi müxtəlif layihələr, həmçinin dövr üçün xarakterik olan çoxlu sayda eklektik fasad təsvirləri göndərilmişdi. Bu müsabiqədə birinci müsabiqə zamanı komissiya üzvü olmuş bütün memarlar (Kamporeze istisna olmaqla), birinci müsabiqə zamanı mükafatlandırılmış iki memar (Falçini və Petersen), həmçinin Emilio de Fabri və Antonio Çipolla (onların təqdim etdikləri layihələr hazırda Kafedral muzeyində nümayiş etdirilir) iştirak etmişlər. İlkin seçim zamanı təqdim edilmi 43 layihədən 15-i müzakirəedilməyə layiq hesab edilmişdir. Həmçinin onların arasında Qaetano Bakkani və Alessandro Antonelli kimi istisna təşkil edən layihələr də var idi.

İkinci müsabiqənin qalibi Siena və Orvieto kafedralının qotik fasadlarından ilhamlanan Emilio de Fabrisin layihəsi olsa da, nəticə komissiyada müzakirə və mübahisələrə səbəb oldu. Kamillo Boyto açıq şəkildə Fabrisionun layihəsinə qarşı olduğunu bildirmiş, Pyetro Selvatiko Estense isə sərt şəkildə hücuma başlamışdır. Erriko Alvino isə komissiyanın özünün işini şübhə altına almışdır. Problemlərlə üzləşən komissiya Notr-Dam və Sen-Şapel kilsələrində uğurlu bərpa işləri aparmış Fransa memarı Ejen Viole-le-Dyuka müraciət edərək onun fikrini soruşur və o da, üç ölçülü fasad sistemini təklif edir.

Üçüncü müsabiqə - 1865

 
 
Emilio de Fabris tərəfindən 1865-ci ildə hazırlanmış iki layihənin Nikollo BArduççi tərəfindən çəkilmiş rəsmləri

Qaynar müzakirələrin aparıldığı 1865-ci ildə komissiya Florensiya kafedralının fasad layihəsinin seçilməsi üçün üçüncü dəfə müsabiqə elan edir. Bu dəfə müsabiqədə akademiyanın on ikinci kurs tələbəsi və iyirmi doqquz müstəqil sənətkar iştirak edir. Ümumilikdə 45 layihə qəbul olunur və bəzi iştirakçılar iki layihə ilə təmsil olunurlar. İlkin olaraq müsabiqənin iyula kimi davam edəcəyi bildirilsə də, sonradan müsabiqə müddəti iki ilə kimi uzadılır.

Müsabiqənin gedişatı zamanı Matas, Antonelli və Bakkani kimi təcrübəli sənətkarlar yarışdan uzaqlaşdırılır və nəticədə növbəti dəfə De Fabris tərəfindən təklif edilən layihə qalib elan olunur. Akademiya prezidenti Pyetro Selvatiko Estense də daxil olmaqla əksər üzvlər fasad üçün üç səviyyəli layihəni dəstəkləyirlərDe Fabrisin layihəsi kiçik səs üstünlüyü ilə qalib gəlir və mübahisələrin başa çatmasına əsas olmur.

1867-ci ildə komissiya, rəsmi olaraq memara layihəsinin qalib gəlməsini bildirir və detalların işlənməsini təklif edir. Proses De Fabrisin iki il vaxtını alır, bu müddətdə o, Pyetro Selvatikonun təklifləri üzrə bəzi dəyişikliklər edir və filosof Auqusto Kontinin ornamental tərtiblə bağlı məsləhətlərini dinləyir. Çoxsaylı dəyişikliklərdən sonra yekun variant 1870-ci ildə qəbul edilir və 4 iyulda De Fabri “Santa-Mariya-del-Fiore kafedralının fasadının memarı” elan olunur.

 
Qalereya formasında inşa edilmiş fasad tacı

Sonrakı polemikalar

Fasad layihəsinin seçilməsinə baxmayaraq bir neçə memar layihə təqdim etməyə davam edirlər. Fasadın zirvəsinin necə tamamlanacağına qərar verilməsə də, 1876-cı ildə inşaat işlərinə start verilir və De Fabrisin ölümündən sonra işlərin tamamlanmasını Luici del Moro öz öhdəsinə götürür. Florensiyalıların fasadın sərt çıxıntı və ya bazilika formasında tamamlanmasına referendum yolu ilə qərar vermələri üçün hər iki variantın da quraşdırılıb təqdim edilməsi qərara alınır. Kafedralın fasadının həmi dövrünü təsvir edən bir neçə qravür və fotolar dövrümüzə çatmışdır.

Bu cür geniş polemikaların yaranmasına səbəb yalnız estetik baxışlarla deyil, həm də o zaman İtaliyanın paytaxtı olan Florensiyada simvolik elementin yaradılması ilə bağlı meydana çıxmış milli məsələ ilə bağlı idi. Dünyəvi həyat tərəfdarları faktiki olaraq bazilika formasını dəstəkləsələr də, ənənəvi katolisizm tərəfdarları açıq qotik yönümlü üç sıralı plana üstünlük verirdilər: dövlət və kilsə arasında gedən bu mübarizə 1870-ci ildə Porta Pianın dağıdılması ilə nəticələndi. Bundan sonra gözlənildiyi kimi fasadın tamamlanması üçün qalereyalı variant seçilmişdir.

İnşası

 
Fasadın inşası zamanı tacın seçilməsi üçün quraşdırılmış iki variant

Layihənin təsdiqlənməsindən sonra, mütəmmadi olaraq maliyyələşmə ilə bağlı problemlər yaranmasına baxmayaraq, fasadın inşaat işləri fasiləsiz aparılmışdır. Fasadın inşası üçün ianə etmiş ailə və şirkətlərin gerbləri indi də kafedralın fasadını bəzəyir. 5 dekabr 1883-cü ildə fasad ictimayətə təqdim edilmiş, həmin ilin 3 iyununda memar De Fabrisin ölümündən sonra inşaat işləri davam etdirilmiş və 12 may 1887-ci ildə Florensiya kafedralının fasadının rəsmi açılış mərasimi baş tutmuşdur.

Polixrom mərmərdən olan fasad strukturu (Enzo Karli “fasadın inşasında ən faciəvi qərarlardan biri” kimi qiymətləndirir) ətrafdakı tikililər, o cümlədən, kampanila və vəftizxana ilə xromatik harmoniya yaratsa da, XIX əsrə məxsus həddəən artıq oyma və çoxsaylı bəzək elementləri ilə müasirliyini bildirir. Həmçinin kafedralın digər divarları ilə müqayisədə, yenicə birləşmiş İtaliyanın vətəpərvərlik ruhunu vurğulamaq məqsədi ilə İtaliya trikoloruna işarə olaraq ağ və yaşıl mərmərlərlə yanaşı çoxlu miqdarda qırmızı Siena mərməri də istifadə edilmişdir.

 
Fasadın portallar yerləşən aşağı hissəsi

Heykəl bəzəkləri və tunc qapıların hazırlanması üçün daha iyirmi il vaxt sərf olunmuş və memarın ölümündən sonra həmin iyirmi il ərzində tikintiyə Luici del Moro rəhbərlik etmişdir. Arnolfonun primitiv fasadında olduğu kimi, yeni fasadın da dominant bəzək mövzusu Xilasın vasitəçisi olan Məryəmin xatirəsinin qeyd edilməsi, Cotto kampanilasındakı silsilənin davamı olaraq xristianlığın insanlıq tarixinin hərəkətverici qüvvəsi kimi göstərilməsidir: mövzunun işlənməsində memar katolik tarixçisi və intellektualı, Florensiya Universitetinin professoru olan Avqusto Konti ilə əməkdaşlıq etmişdir. Fasad heykəllərinin əsas hissəsi Avqusto Passal tərəfindən hazırlanmışdır. Dekorativ planda müqəddəslər və Müqəddəs Kitab personajları ilə yanaşı, inam naminə fəaliyyət göstərmiş şəxslər (rəssamlar, yazıçılar, alimlər və siyasətçilər) də təsvir edilmişlər. Fasadın dizaynında iştirak etmiş çoxsaylı sənətkarlar purizmdən realizmə və ilk simvolizm elementlərinə kimi, XIX əsrdə italyan fiqurativ sənətinin təkamülünü sənədləşdirmişlər.

Mərkəzi portalın frontonunda Titto Sarrokki tərəfindən işlənmiş “Taxtda oturmuş güllərdən skipeter tutmuş Məryəm” barelyefi yerləşdirilmişdir. Kontrforsların nişlərində kradinal Valeriani, yepiskop Aqostino Tinaçi, 1436-cı ildə kafedralın ithaf mərasimində iştirak etmi Roma Papası IV Yevgeniya və müqəddəs Antonio Pyeroççinin heykəlləri yerləşir. Mərkəzi xəttin timpanında Avqusto Passalyanın “Məryəmin şərəfi”, qalereyada isə Tito Sarrokkinin “Madonna körpə ilə” və “On iki həvari” əsərləri yerləşdirilmişdir. Tacın təməlində, rozetin aşağısında böyük sənətkarların büstləri, timpanın mərkəzində isə “Əbədi ata” əsəri yerləşdirilmişdir.

Avqusto Passalya (böyük mərkəzi və sol) və Cüzeppe Kassioli (sağ) tərəfindən hazırlanmış üç böyük tunc qapı 1899-1903-cü illərə aid olmaqla, Məryəmin həyatından səhnələrlə bəzədilmişdir. Qapıların üstündəki Nikolo Barabino tərəfindən işlənmiş mozaik lunetlərdə “Florensiya xeyriyyə təşkilatlarının əsasını qoyan şəxslərin xeyriyyəçiliyi” (solda), “Taxtda oturmuş Məsih, Məryəm və Vəftizçi İohann ilə” (mərkəzdə) və “Florensiya tacirləri və humanistlərinin Tanrı anasına səcdəsi” (sağda) təsvir edilmişdir.

  • Sol lunet mozaikası

  • Mərkəzi lunet mozaikası

  • Sağ lunet mozaikası

  • Mərkəzi portalın tunc qapısı

  • Mərkəzi rozetvə onun altında "Madonna körpə ilə" heykəli

  • Lot Torelli - Həvva

İstinadlar

  1. Touring, cit., p. 155.
  2. Mandragora, cit., p. 24.
  3. Mandragora, cit., p. 26.
  4. ↑ Mandragora, cit., p. 29.
  5. Mandragora, cit., pp. 30-31.
  6. Mandragora, cit., p. 39.
  7. Scheda nel sito ufficiale
  8. Scheda nel sito ufficiale
  9. Mandragora, cit., p. 32.
  10. Mandragora, cit., p. 33.
  11. Mandragora, cit., p. 34 e seguenti.
  12. ↑ TCI, cit., p. 155.
  13. Mandragora, cit., p. 23.
  14. ↑ Mandragora, cit., p. 162.
  15. Mandragora, cit., p. 170.
  16. C. Cresti, M. Cozzi, G. Carapelli, Il Duomo di Firenze 1822-1887. L'avventura della facciata, Firenze 1987, p. 32.
  17. A.G. Michelacci, Riflessioni sul progetto di una facciata per la cattedrale di Firenze, Firenze 1843.
  18. ↑ Mandragora, cit., p. 166.
  19. C. Cresti, M. Cozzi, G. Carapelli, cit., p. 38.
  20. C. Cresti, M. Cozzi, G. Carapelli, pp. 42-45.
  21. C. Cresti, M. Cozzi, G. Carapelli, cit., p. 99.
  22. ↑ C. Cresti, M. Cozzi, G. Carapelli, cit., pp. 161-162.
  23. Mandragora, cit., p. 167.
  24. Enzo Carli, Arnolfo, Edam, Firenze, 1993
  25. ↑ Mandragora, cit., p. 168.
  26. C. Cresti, M. Cozzi, G. Carapelli, cit., p. 24.
  27. Mandragora, cit., p. 169.
  28. TCI, cit., p. 156.

Ədəbiyyat

  • Niccolò Matas, S. Croce a Firenze e la sua facciata, Firenze 1863.
  • Guida d'Italia, Firenze e provincia ("Guida Rossa"), Touring Club Italiano, Milano 2007.
  • Nicolò Masturzo, Santa Reparata e Santa Maria del Fiore. Studio delle fondazioni in facciata, in Santa Maria del Fiore. Teorie e storie dell'archeologia e del restauro nella città delle fabbriche arnolfiane, a cura di Giuseppe Rocchi Coopmans de Yoldi, Firenze 2006, pp. 209–221.
  • Francesca Pomarici, La prima facciata di Santa Maria del Fiore: storia e interpretazione, Roma, Viella (2004)
  • AA.VV., Il museo dell'Opera del Duomo a Firenze, Mandragora, Firenze 2000. ISBN 88-85957-58-7
  • Carlo Cresti, M. Cozzi, G. Carapelli, Il Duomo di Firenze 1822-1887. L'avventura della facciata, Firenze 1987.
  • Giuseppe Rocchi Coopmans de Yoldi, Santa Maria del Fiore. Piazza, Battistero, Campanile, Firenze, Università degli Studi, 1996.
  • Francesco Gurrieri, La Cattedrale di Santa Maria del Fiore a Firenze, Firenze 1994
  • Enzo Carli, Arnolfo, Edam, Firenze, 1993.
  • Angiola Maria Romanini, Arnolfo di Cambio, Milano 1969.
  • Giuseppe Richa, Notizie Istoriche delle Chiese Fiorentine, Firenze 1754-1762; rist. anast. Roma, Multigrafica, 1989.
  • Cesare Guasti, Santa Maria del Fiore. La costruzione della Chiesa e del Campanile, Firenze, Ricci, 1887; rist. anast. Bologna, Forni, 1974.


   Memarlıq portalı    Florensiya portalı

Avqust 01, 2021
santa, mariya, fiore, kafedralının, fasadı, facciata, santa, maria, fiore, florensiya, kafedralının, inşaatı, tarixində, mübahisəli, məsələlərdən, biridir, inşasına, arnolfo, kambio, tərəfindən, başlamış, fasad, əsrə, kimi, müxtəlif, heykəltəraşlar, tərəfindən. Santa Mariya del Fiore kafedralinin fasadi it Facciata di Santa Maria del Fiore Florensiya kafedralinin insaati tarixinde en mubahiseli meselelerden biridir Insasina Arnolfo Di Kambio terefinden baslamis fasad XV esre kimi muxtelif heykelteraslar terefinden hazirlanmis heykeller terefinden bezedilse de 1587 ci ilde hemin fasad sokulmusdur Bundan sonra defelerle muxtelif memarlar terefinden layiheler teqdim edilmesi ve musabiqeler teskil olunmasina baxmayaraq XIX esre kimi Florensiya kafedralinin fasadi insa edilmemisdir XIX esrde Santa Mariya del Fiore kafedralini fasadi Emilio de Fabrisin layihesi esasinda insa edilmisdir Abidenin fasadinin sokulmesi ve yeni fasadin insasi ile bagli elmi mubahiseler davam etse de hazirki fasad Italiyada neoqotika memarliginin en yaxsi numunelerinden biri hesab edilir Santa Mariya del Fiore kafedralinin fasadiit Facciata di Santa Maria del FioreOlke Italiya ItaliyaSeher FlorensiyaYerlesir Santa Mariya del FioreMemar Arnolfo Di Kambio orijinal fasad Emilio de Fabris hazirki fasad Uslubu Neoqotika Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Arnolfonun fasadi 1 1 Tarixi 1 2 Heykel bezekleri 1 3 Sokulmesi ve yeni layiheler 2 XIX esr fasadi 2 1 Ilk layiheler 2 2 Ilk musabiqe 1861 2 3 Ikinci musabiqe 1864 2 4 Ucuncu musabiqe 1865 2 5 Sonraki polemikalar 2 6 Insasi 3 Istinadlar 4 EdebiyyatArnolfonun fasadi RedakteTarixi Redakte Arnolfonun fasad uzerinde ne vaxtdan islemeye baslamasi haqqinda senedler olmasa da arxeoloji qazintilar zamani mueyyen edilmisdir ki fasadin insasina daha erken dovrde XIII esrde baslanilmisdir Bu ilkin fasad qedim Santa Reparta kilsesinde ibadetin davam etdirilmesi ucun binani yararli hala getirmek meqsedi ile insa edilmisdi Arnolfinin fasad layihesinin tikilinin butun fasadini ehate etmesi haqqinda dovrumuze hec bir cetyoj ve ya sened catmasa da onun isini dava etdiren memarlar fasad insasi isini portaldan on metr yuxari qaldira bilmisdir Florensiya belediyyesinin Arnolfonu vergi odenislerinden azad etmesi onun fasad uzerinde ehemiyyetli derecede islemesini gosteren faktlardan biridir bele ki boyuk senetkarlarin yasayib fealiyyet gosterdiyi dovrde hokumet hec de her adama bu cur imkan yaratmirdi Arnolfonun fasad uzerinde isi tamamlamadigini nezere alsaq onun teqdim etdiyi layihenin valehedici oldugunu ehtimal etmek olar Binanin fasadinin temelinde aparilmis qazintilar zamani elde edilmis materiallar XIV esrde Cotto dovrunde fasadin insasi ile bagli isler aparildigini ehtimal etmeye esas verir Hemin fasadin bezi tesvirleri o cumleden Locciya del Biqallodaki Merhemet Madonnasi Santa Kroce muzeyindeki XV esr freskasi ve Bernardino Pokcettinin etrafli certyoju dovrumuze catmisdir Florensiyadaki Muqeeddes Mark monastirinin San Antonio kluatrasinin XVII esr lunet freskalarinin muellifi hemin certyojdan ilhamlanmisdir 1 1335 ci ile aid Zenobiyanin mocuzesi miniaturunde Biqallo muzeyinden Madonna della Mizarikordiya resminde Florensiya menzeresi Bernardino Pokcettinin lunetinde fasadin gorunusu Bernardino Pokcettinin fasad tesviri Kafedral Buonsinyori xeritesinde Arnolfo Di Kambionun ilkin fasadinin nezeri berpa layihesi esasinda hazirlanmis model Heykel bezekleri Redakte Arnolfo Di Kambionun fasadinin Florensiya kafedralinin muzeyinde yaradilmis rekonstruksiyasi Ilk fasadin dovrumuze catmis qaliqlariindan melumdur ki onun dizayninda reng dominant element olmus dizayn zamani rengli mermerler vasitesiyle islenmis kosmatik naxislar ve coxlu sayda heykellerden istifade edilmisdir Bir qayda olaraq qotik memarliq eneneleri esasinda islenen vertikal xett Arnolfo terefinden daha klassik formalarda islenmis hemcinin simal olkeleri ucun xarakterik olan daha sert ucluqlu taglardan istifade olunmusdur 2 Arnolfonun fasadini bezemis heykellerin eksei bu gun Florensiya kafedrali muzeyinde saxlanilir Birinci qatin portal lunetleri ve heykel qruplari hec bir subhesiz Arnolfonun ozu terefinden islenmisdir 2005 ci ilde Kafedral muzeyinde numayis etdirilmis ve Erika Neri ve Silviya Moretti terefinden hazirlanmis kohne fasadin yenidenqurma maketinden gorunur ki fasadi uc portal uzerinde asilan boyuk portallar ile xarakterize etmek olar Onlarin uzerinde aciq qalereyani imitasiya eden sert kunclu reestr yerlesirdi Kosmati stili Florensiya ucun yenilik olsa da Arnolfo Romada calisdigi vaxt mozaika ustalari ile yaxin unsiyyetde olmusdu ve bu aile uslubu ile tanis idi Poccetti dizayni ve Arnolfo trefinden islenmis VIII Bonifasinnin heykeli arasinda yerlesen dyakon bu gun bassiz sekilde sexsi Florensiya kolleksiyasinda saxlanilir 3 Arnolfino studiyasina aid olan ve kafedral muzeyinde saxlanan iki peygember heykeli 1310 cu ile aid olmaqla ya merkezi hisse ya da sol portali bezemisdir Onlar klassik memarligin en yaxsi numuneleri esasinda islenmekle Konstantinin zefer tagini bezeyen esirlerin tesvirini xatirladir 4 Arnolfo Di Kambio Suse gozlu Madonna 1300 1305 Florensiya kafedralinin muzeyi Portallarin uc luneti Meryem ve korpeye hesr edilmis heykeller silsilesi ile bezedilmisdi solda Bakire Meryemin dogulmasi merkezde Madonna ve korpe muqeddeslerin ehatesinde sagda ise Bakirenin olumu tesvir edilmisdi Berlinin Bode muzeyinde saxlanan heykeller qrupundan basqa lunetleri bezeyen butun heykeller kafedral muzeyinde saxlanilir Arnolfo kifayet qeder ince daslardan istifade etse de heykellere plastiklik ve yumsaqliq vermek ucun butun ustaligindan istifade etmisdir Ehtimal edilir ki onlara asagidan baxdiqda trompe l oeil effekti heykel ve resmerin uc olculu dekorasiyada birlesdirilmesini nezerde tutan bu effekt Cottonun bezi freskalarinda da rast gelinir yaranirdi 4 Esas portalin yanlarindaki yuvalarda yerlesdirilmis sekkiz muqeddesin heykeli de hazirda kafedral muzeyinde saxlanilir 1387 1390 ci illerde hazirlanmis hemin heykellerin muellifi Pyero di Covanni Tedeskodur 5 O hemcinin 1386 ci ile aid edilen ve kafedral muzeyinde sergilenen iki musiqici melek heykelinin muellifidir 6 Ikinci qatda esas portalin yanlarinda xususile Florensiya yeparxiyasi terefinden qeyd edilen dord boyuk muqeddesin heykeli yerlesdirilmisdir Her muqeddes heykelini ise iki melek heykeli musayet edirdi Bu dord muqeddes heykelinden ikisi Florensiya kafedralinin muzeyinde Muqeddes Vittore ve Muqeddes Barnabanin bassiz heykeli birinci heykel ehtiml ki genc Nanni di Banko ikincisi ise Pyero di Covanni Tedesko terefinden islenmisdir diger ikisi ise Luvr muzeyinde Muqeddes Stefano 7 ve Muqeddes Lorenzo 8 her iki heykel Pyero di Covanni Tedeskoya aid edilir numayis etdirilir 9 Kontrforslarin dord yuxari nisinde olan kilse atalarinin heykelleri hamisi kafedral muzeyinde saxlanilir onlardan Muqeddes Aqostino ve Muqeddes Qreqorio heykelleri Nikkolo di Pyero Lamberti Muqeddes Ambroco ve Muqeddes Coralamo heykeli Pyero di Covanni Tedesko texm 1396 1401 Imperiya tepesi villasindan sokuldukden sonra onlar Homer Vergili Dante ve Petrarkanin portretleri ile evezlenmisdir 10 1408 1415 ci illerde merkezi portalin yan nisleri ucun nezerde tutulmus dord oturan yevangelistin heykelleri islenmisdir Hevari Luka heykeli Nanni di Banko Hevari Iohann heykeli Donatello Hevari Matfey heykeli Bernardo Kuffani Hevari Mark heykeli ise Nikkolo di Pyero Lamberti terefinden yaradilmisdir Bu heykellerde fasadi bezeyen diger heykellerle muqayisede ferqli stilistik xususiyyetler musahide olunur ki bu da beynelxalq qotikanin Intibah incesenetine tesirini gosterir ilk iki heykel temteraqli soyuqqanligi ile secilir Diger iki heykel ise yuksek keyfiyyetle hazirlansa da kenarlarin ritmik eyilmeleri xususile Pyeronun isini qabariq sekilde diqqete carpdirir 11 Arnolfo Di Kambio Bakire Meryemin dogulmasi ve iki musayetci melek heykeli ile sol lunetin rekonstruksiyasi Anolfo Di Kambio VII Bonifasi ve iki peygemberin heykeli Arnolfo Di Kambio Bakire Meryemin dogmasi sehnesi ile sag lunetin rekonstruksiyasi Arnolfo Di Kambio Merkezi luneti bezemis Korpe ile birlikde taxtda oturmus Madonna Muqeddes Reparta ve Muqeddes Zenobiya ile birlikde kompozisiyasi Arnolfo Di Kambio Cobanlarin sahidliyi sehnesinin hissesi Pyero di Covanni Tedesko ve ya Nanni di Banko Muqeddes Stefano ve Muqeddes Vittore melek heykelleri ile Pyero di Covanni Tedesko Musiqici melek luta ile Pyero di Covanni Tedesko Musiqici melek dasinan orqanla Nikkolo Pyero Lamberti Muqeddes Mark heykeli Bernardo Cuffani Muqeddes Matfey heykeli Nanni di Banko Muqeddes Luka Donatello Hevari Iohann heykeli Arnolfo Di Kambio Isa Mesihin basi Esas portalin arxitavrinin qaliqlari Sokulmesi ve yeni layiheler Redakte Francesko ve Benedetto Buloni qardaslari terefinden Santa Mariya del Fiore kafedrali ucun hazirlanmis fasad layihesi Covanni Medicinin sifarisi ile qismen deyisdirilerek Bolsenadaki Santa Kristina kilsesine tetbiq edilmisdir Santa Mariya del Fiore kafedralinin fasadi esrler boyunca Florensiya yepiskopluq kompleksinin hell edilmemis problemlerinden biri olaraq qalmisdir yarimciq das fasad dovrun memarliq sah eserleri ile ehate olunmus rengareng mermerlerden olan donu ile umumi ansambldan ehemiyyetli derecede ferqlenirdi 1491 ci ilde Mohtesem Lorenzo kafedralin fasadinin tamamlanmasi ucun musabiqe elan etse de qisa muddet sonra layihe daha elverisli dovre kimi texire salinmisdir 12 Francesko ve Benedetto Buloni qardaslari terefinden hazirlanmis fasad layihesi 1492 1494 cu illerde Lorenzonun oglu kardinal Covanni Medicinin sifarisi ile qismen deyisdirilerek Bolsenadaki Santa Kristina kilsesine tetbiq edilmisdir 1494 cu ilde Florensiyadan qovulmus Pyero Medicinin qardasi olan Papa X Levin 1515 ci ilde sehere gelmesi serefine kafedralin fasadi binar ordenler hemcinin Yakopo Sansovino ve Andrea del Sartonun heykellerini imitasiya eden qabartmalarla bezedilmisdir Vazarinin tesvirine esasen 1860 ci ile aid olan iki fotoda kilsenin yarimciq fasadinda kohne resmlerin qaliqlari gorunur 1587 ci ilde saray memari olan Bernardo Buontalentiye kilsenin fasadini mermer ve heykellerden tamamile temizleyerek manyerizm uslubunda renglenmis kerpic fasadla evez etmek sifaris olunur Fasadin sokulmesi 21 yanvardan 9 iyula kimi davam etdirilmisdir Proses evvelden axira kimi muellifi namelum olan tarixi menbede tesvir edilmisdir 1757 ci ilde Cuzeppe Rice terefinden Francesko Rondinellinin qezetinde nesr edilmis hemin menbede hadise sahidinin teessuf dolu hissleri eksini tapmisdir Hec bir mermer hissesinin tam sokulmesi mumkun olmadi sutunlara kimi onlarin hamisi sindirildi bu cox kederli ve teessuflendirici sehne idi 13 Hokmdarin neye gore bele qerar vermesi melum olmasa da bunun 1586 ci ilden sonraki eziyyetlerden fikir yayindirmaq ucu ictimai is heyata kecirmek siyasetnin terkib hissesi olacagi ehtimal edilir bezi tedqiqatcilar ise saray memari Buontalenti ve kafedral rehberi Benedetto Uqucconinin mebede yeni sima bexs etmek isteyinin tesirli ola bileceyini qeyd edirler Bele ki bir nece il sonra Buontalentinin layihesi esasin Florensiyanin basqa bir qedi mebedi olan Muqeddes ucluk kilsesinin de fasadi yenilenmisdi 14 Hemin il fasadin insasi ucun teskil edilmis musabiqede dovrun en boyuk ressam ve memarlari istirak ederek taxta model ve certyojlar hazirlayirlar Musabiqeye teqdim edilmis butun muelliflerin layiheleri hazirda kafedral muzeyinde numayis etdirilir Musabiqede istirak eden Covanni Antonio Dosio Don Covanni Medici Bernardo Buontalenti iki layihe ile temsil olunur Siqoli ve Cambolonyanin islerinde bu ve ya diger derecede Mikelancelodan tesirlenmisdiler Buontalenti ve Siqolinin uc orderli layihesinden ferqli olaraq butun layiheler iki orderli tertib edilmis heykeller relyefler ve resmlerden teskil olunmus zengi dekorativ xususiyyetlere malik olmusdur Lakin 19 oktyabrda boyuk hersoqun elektrk cereyani vurmasi neticesinde olmesinden sonra onun baslatdigi butun layiheler texire salinmisdir XVII esrde II Ferdinand Medici fasadin insasi layihesini berpa etse de yeni musabiqe baslatmamis 1587 ci ilde Covanni Antonio Dosio terefinden islenmis layihenin heyata kecirilmesine qerar vermisdir bu qerar mutexessisler ve vetendaslar arasinda o qeder boyuk naraziliqlar dalgasi yaradir ki 1639 cu ilde Senet ve Dizayn Akademiyasi kafedralin fasadi ucun yeni layihe hazirlayir 14 Uc seviyyeli olan hemin layihe kafedralin memari Cerardo Silvaniye tehvil verilmis ve insaat islerine baslanilmisdir Lakin Silvani ve akademiyanin prezidenti Covanni Battista Pyreatti arasinda yaranmis mubahiseye gore tezlikle isler dayandirilir Bundan sonra elde olan fasad layihelerinden hec birinin kilsenin qotik strukturu ve intibah dovru gunbezi ile hemcinin etafdaki tikililerin fasadi ile uygunluq teskil etmediyi qerarina gelinmisdir 14 Bundan sonra xususi hadiseler zamani kafedral ucun taxtadan hazirlanmis muxtelif fasadlar yaradilmisdir Ilk taxta fasad 1589 cu ilde I Ferdinand Medici ve Kristina Lotaringiyanin nigah merasimi ucun hazirlanmis ve qabartmalar heykeller ve resmlerle bezedilmisdir Ikinci taxta fasad 1661 ci ilde III Kozimo de Medicinin heyat yoldasi Orleanli Marqarita Luizanin sehere gelisi munasibeti ile insa edilmisdir Ucuncu taxta fasad 1688 ci ilde sahzade Ferdinand ve Bavariyali Violantin nigah merasimi ucun hazirlanmisdir Erkole Qracianinin layihesi esasinda 1733 cu ilde Bernardo Sansone Sqrilli terefinden hazirlanmis sonuncu muveqqeti fasad XIX esre kimi istifade olunmus ve bir cox fotolarda eksini tapmisdir 15 Buontalentinin layihesi Buontalentinin ikinci layihesi Cambolonyanin layihesi Dosionun layihesi Covanni Medicinin layihesi Gerardo Silvaninin layihesi Bacco del Biankonun layihesi evvel Siqoliye aid edilirdi Senet ve dizayn akademiyasinin layihesiXIX esr fasadi RedakteIlk layiheler Redakte Covanni Battista Silvestri terefinden 1822 ci ilde teqdim edilmis fasad layihesi Esr yarim sakitlikden sonra akademiya prezidenti Covanni deyli Alessandri kilse xidmetcileri ile birlikde mebedin yeni fasadinin hazirlanmasi ucun muraciet hazirlayir ve Covanni Battista Silvestri terefinden islenmis neoqotika uslubunda olan fasadi teqdim edir 16 Bu teklif esasli destek qazanmasa da 1831 ci ilde kilsenin interyerini berpa eden memar Qaetano Baccani Florensiya kafedralinin fasadini da oyrenir 17 Luici de Kambre Dinyi terefinden hazirlanmis manyerizm zovqlu telim kitabcasi ile Florensiya kafedralinin tamamlanmasina yeniden maraq yaranir ve 1842 ci ilde insaat islerinin maliyyelesdirilmesi ucun Kafedral fasadi assosasiyasi it Associazione per la facciata del Duomo yaradilir Ele hemin il bir muddet evvel Santa Kroce bazilikasinin fasadini islemis memar Nikkolo Matas Florensiya kafedrali ucun neoqotika uslubunda yeni debdebeli layihe teqdim edir 18 1843 cu ilden baslayaraq bir cox memarlar kafedralin fasadi ucun oz layihelerini teqdim edirler layihesi favorit olan Silvestri ile yanasi Barcello binasinda berpa islerini tamamlamis Francesko Leoni Cia del Pratoda neoqotika uslubunda binanin muellifi olan Iqnasio Villa Santa Kroce bazilikasinin zeng qullesini insa etmis Qaetano Bakkani hemcinin Mariano Falcini ve Paskuale Pokkianti ile yanasi coxlu sayda az taninmis dizayner memar ve ressamlar kafedral ucun fasad layihesi hazirlamisdilar Senetsunas Pyetro Selvatiko Estense teqdim edilen layihelerin movzunu daha da aktuallasdirdigini ve Florensiya kafedralinin fasadi ucun Florensiya serhedlerinden xeyli uzaqlardan da teklifler geldiyini bildirir 19 1843 1844 cu illerde Isvecre memari Covanni Corco Muller Florensiya kafedralinin fasadinin insasi ucun alti muxtelif layihe islemisdi Orvieto kafedralinin fasadinin musahidesi esasinda islenmis hemin layiheler esasen Arnolfo fasadinin ehtimal edilen tarixi simasini berpa etmeyi hedeflemisdi Lakin ekser tenqidciler memarin istifade etdiyi trikuspidal fasad formalarinin Brunelleski gunbezinin prespektiv gorunusune xelel getireceyini bildirmisdiler 1848 1849 cu illerde mesele aktiv sekilde muzakire olunsa da hansisa qerara gelinmesi mumkun olmamisdi 1851 ci ilde Persey Pompeo Faltoni fasad ucun oz layihesini teklif etse de hemin layihe Mariano Falcini terefinden ciddi tenqid olunmusdu Hemin dovrde Mullerin layihesi de Koroliano Montinin simasinda esas tenqidcisini tapmisdi 20 Ilk musabiqe 1861 Redakte Mubahiselere son qoymaq ucun 1858 ci ilde Assosasiya terefinden fasad layihesinin secilmesi ucun beynelxalq musabiqe elan edilir 22 aprel 1860 ci ilde kecirilmis tenteneli merasim zamani krai II Vitktor Emanuel Florensiya kafedralinin fasadinin temelini qoyur Buna baxmayaraq real insaat islerine baslanilmasi ucun bir nece il de lazim olur 18 Ilk musabiqe 30 mayda texire salinir 10 noyabr 1861 ci ilde ise 31 dekabr 1862 ci ile kimi davam edecek tender elan olunur tender istirakcilari arasinda Marko Treves Mariano Falcini Perseo Pompeo Faltoni Danimarka memari Vilhelm Valdemar Petersenin istiraki melum olsa da oz isteklerine gore bir cox istirakcinin adi aciqlanmamisdir Qaetano Bakkaninin rehberlik etdiyi komissiyaya heresi bir Italiya seheriin memarliq akademiyasinin temsilcisi olan Alessandri Antonelli Fortunato Lodi Erriko Alvino Kamillo Boyto Pyetro Kamporeze ve Andrea Skala daxil idi Tendere coxlu sayda layihe teqdim olunsa da fasadin zirvesinin nece tamamlanmasina qerar vere bilmeyen komissiya onlardan hec birini sece bilmemisdir 21 Emilio de Fabrisin 1866 1867 ci illerde teqdim edilmis uctagli fasad layihesi Ikinci musabiqe 1864 Redakte 1864 cu ilde elan edilen yeni musabiqeye Alp daglari eteklerinden noqotik uslubda italyan stiline hormetle yanasan layihelere kimi muxtelif layiheler hemcinin dovr ucun xarakterik olan coxlu sayda eklektik fasad tesvirleri gonderilmisdi Bu musabiqede birinci musabiqe zamani komissiya uzvu olmus butun memarlar Kamporeze istisna olmaqla birinci musabiqe zamani mukafatlandirilmis iki memar Falcini ve Petersen hemcinin Emilio de Fabri ve Antonio Cipolla onlarin teqdim etdikleri layiheler hazirda Kafedral muzeyinde numayis etdirilir istirak etmisler Ilkin secim zamani teqdim edilmi 43 layiheden 15 i muzakireedilmeye layiq hesab edilmisdir Hemcinin onlarin arasinda Qaetano Bakkani ve Alessandro Antonelli kimi istisna teskil eden layiheler de var idi Ikinci musabiqenin qalibi Siena ve Orvieto kafedralinin qotik fasadlarindan ilhamlanan Emilio de Fabrisin layihesi olsa da netice komissiyada muzakire ve mubahiselere sebeb oldu Kamillo Boyto aciq sekilde Fabrisionun layihesine qarsi oldugunu bildirmis Pyetro Selvatiko Estense ise sert sekilde hucuma baslamisdir Erriko Alvino ise komissiyanin ozunun isini subhe altina almisdir Problemlerle uzlesen komissiya Notr Dam ve Sen Sapel kilselerinde ugurlu berpa isleri aparmis Fransa memari Ejen Viole le Dyuka muraciet ederek onun fikrini sorusur ve o da uc olculu fasad sistemini teklif edir 22 Ucuncu musabiqe 1865 Redakte Emilio de Fabris terefinden 1865 ci ilde hazirlanmis iki layihenin Nikollo BArducci terefinden cekilmis resmleri Qaynar muzakirelerin aparildigi 1865 ci ilde komissiya Florensiya kafedralinin fasad layihesinin secilmesi ucun ucuncu defe musabiqe elan edir Bu defe musabiqede akademiyanin on ikinci kurs telebesi ve iyirmi doqquz musteqil senetkar istirak edir Umumilikde 45 layihe qebul olunur ve bezi istirakcilar iki layihe ile temsil olunurlar Ilkin olaraq musabiqenin iyula kimi davam edeceyi bildirilse de sonradan musabiqe muddeti iki ile kimi uzadilir Musabiqenin gedisati zamani Matas Antonelli ve Bakkani kimi tecrubeli senetkarlar yarisdan uzaqlasdirilir ve neticede novbeti defe De Fabris terefinden teklif edilen layihe qalib elan olunur Akademiya prezidenti Pyetro Selvatiko Estense de daxil olmaqla ekser uzvler fasad ucun uc seviyyeli layiheni destekleyirlerDe Fabrisin layihesi kicik ses ustunluyu ile qalib gelir ve mubahiselerin basa catmasina esas olmur 1867 ci ilde komissiya resmi olaraq memara layihesinin qalib gelmesini bildirir ve detallarin islenmesini teklif edir Proses De Fabrisin iki il vaxtini alir bu muddetde o Pyetro Selvatikonun teklifleri uzre bezi deyisiklikler edir ve filosof Auqusto Kontinin ornamental tertible bagli meslehetlerini dinleyir Coxsayli deyisikliklerden sonra yekun variant 1870 ci ilde qebul edilir ve 4 iyulda De Fabri Santa Mariya del Fiore kafedralinin fasadinin memari elan olunur 22 Qalereya formasinda insa edilmis fasad taci Sonraki polemikalar Redakte Fasad layihesinin secilmesine baxmayaraq bir nece memar layihe teqdim etmeye davam edirler Fasadin zirvesinin nece tamamlanacagina qerar verilmese de 1876 ci ilde insaat islerine start verilir ve De Fabrisin olumunden sonra islerin tamamlanmasini Luici del Moro oz ohdesine goturur Florensiyalilarin fasadin sert cixinti ve ya bazilika formasinda tamamlanmasina referendum yolu ile qerar vermeleri ucun her iki variantin da qurasdirilib teqdim edilmesi qerara alinir Kafedralin fasadinin hemi dovrunu tesvir eden bir nece qravur ve fotolar dovrumuze catmisdir Bu cur genis polemikalarin yaranmasina sebeb yalniz estetik baxislarla deyil hem de o zaman Italiyanin paytaxti olan Florensiyada simvolik elementin yaradilmasi ile bagli meydana cixmis milli mesele ile bagli idi Dunyevi heyat terefdarlari faktiki olaraq bazilika formasini destekleseler de enenevi katolisizm terefdarlari aciq qotik yonumlu uc sirali plana ustunluk verirdiler dovlet ve kilse arasinda geden bu mubarize 1870 ci ilde Porta Pianin dagidilmasi ile neticelendi 23 Bundan sonra gozlenildiyi kimi fasadin tamamlanmasi ucun qalereyali variant secilmisdir Insasi Redakte Fasadin insasi zamani tacin secilmesi ucun qurasdirilmis iki variant Layihenin tesdiqlenmesinden sonra mutemmadi olaraq maliyyelesme ile bagli problemler yaranmasina baxmayaraq fasadin insaat isleri fasilesiz aparilmisdir Fasadin insasi ucun iane etmis aile ve sirketlerin gerbleri indi de kafedralin fasadini bezeyir 5 dekabr 1883 cu ilde fasad ictimayete teqdim edilmis hemin ilin 3 iyununda memar De Fabrisin olumunden sonra insaat isleri davam etdirilmis ve 12 may 1887 ci ilde Florensiya kafedralinin fasadinin resmi acilis merasimi bas tutmusdur Polixrom mermerden olan fasad strukturu Enzo Karli fasadin insasinda en facievi qerarlardan biri 24 kimi qiymetlendirir etrafdaki tikililer o cumleden kampanila ve veftizxana ile xromatik harmoniya yaratsa da XIX esre mexsus heddeen artiq oyma ve coxsayli bezek elementleri ile muasirliyini bildirir Hemcinin kafedralin diger divarlari ile muqayisede yenice birlesmis Italiyanin veteperverlik ruhunu vurgulamaq meqsedi ile Italiya trikoloruna isare olaraq ag ve yasil mermerlerle yanasi coxlu miqdarda qirmizi Siena mermeri de istifade edilmisdir Fasadin portallar yerlesen asagi hissesi Heykel bezekleri ve tunc qapilarin hazirlanmasi ucun daha iyirmi il vaxt serf olunmus ve memarin olumunden sonra hemin iyirmi il erzinde tikintiye Luici del Moro rehberlik etmisdir 12 Arnolfonun primitiv fasadinda oldugu kimi yeni fasadin da dominant bezek movzusu Xilasin vasitecisi olan Meryemin xatiresinin qeyd edilmesi Cotto kampanilasindaki silsilenin davami olaraq xristianligin insanliq tarixinin hereketverici quvvesi kimi gosterilmesidir movzunun islenmesinde memar katolik tarixcisi ve intellektuali Florensiya Universitetinin professoru olan Avqusto Konti ile emekdasliq etmisdir 25 Fasad heykellerinin esas hissesi Avqusto Passal terefinden hazirlanmisdir 26 Dekorativ planda muqeddesler ve Muqeddes Kitab personajlari ile yanasi inam namine fealiyyet gostermis sexsler ressamlar yazicilar alimler ve siyasetciler de tesvir edilmisler 25 Fasadin dizayninda istirak etmis coxsayli senetkarlar purizmden realizme ve ilk simvolizm elementlerine kimi XIX esrde italyan fiqurativ senetinin tekamulunu senedlesdirmisler 27 Merkezi portalin frontonunda Titto Sarrokki terefinden islenmis Taxtda oturmus gullerden skipeter tutmus Meryem barelyefi yerlesdirilmisdir Kontrforslarin nislerinde kradinal Valeriani yepiskop Aqostino Tinaci 1436 ci ilde kafedralin ithaf merasiminde istirak etmi Roma Papasi IV Yevgeniya ve muqeddes Antonio Pyeroccinin heykelleri yerlesir 12 Merkezi xettin timpaninda Avqusto Passalyanin Meryemin serefi qalereyada ise Tito Sarrokkinin Madonna korpe ile ve On iki hevari eserleri yerlesdirilmisdir Tacin temelinde rozetin asagisinda boyuk senetkarlarin bustleri timpanin merkezinde ise Ebedi ata eseri yerlesdirilmisdir 28 Avqusto Passalya boyuk merkezi ve sol ve Cuzeppe Kassioli sag terefinden hazirlanmis uc boyuk tunc qapi 1899 1903 cu illere aid olmaqla Meryemin heyatindan sehnelerle bezedilmisdir Qapilarin ustundeki Nikolo Barabino terefinden islenmis mozaik lunetlerde Florensiya xeyriyye teskilatlarinin esasini qoyan sexslerin xeyriyyeciliyi solda Taxtda oturmus Mesih Meryem ve Veftizci Iohann ile merkezde ve Florensiya tacirleri ve humanistlerinin Tanri anasina secdesi sagda tesvir edilmisdir Sol lunet mozaikasi Merkezi lunet mozaikasi Sag lunet mozaikasi Merkezi portalin tunc qapisi Merkezi rozetve onun altinda Madonna korpe ile heykeli Lot Torelli HevvaIstinadlar Redakte Touring cit p 155 Mandragora cit p 24 Mandragora cit p 26 1 2 Mandragora cit p 29 Mandragora cit pp 30 31 Mandragora cit p 39 Scheda nel sito ufficiale Scheda nel sito ufficiale Mandragora cit p 32 Mandragora cit p 33 Mandragora cit p 34 e seguenti 1 2 3 TCI cit p 155 Mandragora cit p 23 1 2 3 Mandragora cit p 162 Mandragora cit p 170 C Cresti M Cozzi G Carapelli Il Duomo di Firenze 1822 1887 L avventura della facciata Firenze 1987 p 32 A G Michelacci Riflessioni sul progetto di una facciata per la cattedrale di Firenze Firenze 1843 1 2 Mandragora cit p 166 C Cresti M Cozzi G Carapelli cit p 38 C Cresti M Cozzi G Carapelli pp 42 45 C Cresti M Cozzi G Carapelli cit p 99 1 2 C Cresti M Cozzi G Carapelli cit pp 161 162 Mandragora cit p 167 Enzo Carli Arnolfo Edam Firenze 1993 1 2 Mandragora cit p 168 C Cresti M Cozzi G Carapelli cit p 24 Mandragora cit p 169 TCI cit p 156 Edebiyyat RedakteNiccolo Matas S Croce a Firenze e la sua facciata Firenze 1863 Guida d Italia Firenze e provincia Guida Rossa Touring Club Italiano Milano 2007 Nicolo Masturzo Santa Reparata e Santa Maria del Fiore Studio delle fondazioni in facciata in Santa Maria del Fiore Teorie e storie dell archeologia e del restauro nella citta delle fabbriche arnolfiane a cura di Giuseppe Rocchi Coopmans de Yoldi Firenze 2006 pp 209 221 Francesca Pomarici La prima facciata di Santa Maria del Fiore storia e interpretazione Roma Viella 2004 AA VV Il museo dell Opera del Duomo a Firenze Mandragora Firenze 2000 ISBN 88 85957 58 7 Carlo Cresti M Cozzi G Carapelli Il Duomo di Firenze 1822 1887 L avventura della facciata Firenze 1987 Giuseppe Rocchi Coopmans de Yoldi Santa Maria del Fiore Piazza Battistero Campanile Firenze Universita degli Studi 1996 Francesco Gurrieri La Cattedrale di Santa Maria del Fiore a Firenze Firenze 1994 Enzo Carli Arnolfo Edam Firenze 1993 Angiola Maria Romanini Arnolfo di Cambio Milano 1969 Giuseppe Richa Notizie Istoriche delle Chiese Fiorentine Firenze 1754 1762 rist anast Roma Multigrafica 1989 Cesare Guasti Santa Maria del Fiore La costruzione della Chiesa e del Campanile Firenze Ricci 1887 rist anast Bologna Forni 1974 Memarliq portali Florensiya portaliMenbe https az wikipedia org w index php title Santa Mariya del Fiore kafedralinin fasadi amp oldid 6043133, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.