Vikipediya azad ensiklopediya Bu məqalə silinməyə namizəddirBu səhifəninsəhifə silmə qaydasınaəsasən silinə biləcəyi güm

Vikipediya azad ensiklopediya Bu meqale silinmeye namizeddirBu sehifeninsehife silme qaydasinaesasen siline bileceyi guman edilir Eger sehifenin silinmesine dair etiraziniz varsa silinmeye namized sehifelersehifesinde bu barede fikrinizi bildirin Muzakire davam etdiyi muddet erzinde sehifedeki bu xeberdarligi silmeyin Bu meqale sonuncu defe 1 saniye evvel Araz Yaquboglu muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Rusiyada sosial psixologiyanin yaranmasi ve inkisafi Rusiyada sosial psixologiyanin tesekkul tapmasi ve inkisafi dunya sosial psixologiya elminden tecrid olunmus sekilde deyil onunla vehdetde inkisaf etmisdir Bununla bele Rusiyada sosial psixologiyanin ozunemexsus cehetleri de olmusdur Rusiya sosial psixologiya elmi ile dunya sosial psixologiyasinin oxsarligi ilk novbede onun tarixi inkisaf merheleleri ile baglidir Ferq ise Rusiya cemiyyetinin inkisafi sosial medeni deyerlere munasibetden ireli gelir Sosial psixologiya Rusiyada daha cox felsefi istiqametde inkisaf etmisdir XVIII esr span XVIIIesr rus mutefekkirleri icerisinde V N Tatisev 1686 1750 xususi yer tutur Tatiseve gore insanin eqli inkisafi insanlarla birge heyat ve fealiyyet unsiyyetden asilidir A N Radisev ise insanin inkisafinda ictimai psixoloji amillerin rolunu yuksek qiymetlendirirdi Radiseve gore insani heyvandan ilk novbede birge sevine bilmek birge kederlenmek keyfiyyeti ferqlendirir Insani onun ruhi inkisafini anadangelme keyfiyyetlerden cox telim terbiye mueyyenlesdirir XIX esr span Rusiyada sosial psixoloji ideyalarin tesekkul tapmasinda XIX esr inqilabci demokratik felsefi sistemin ozunemexsus rolu olmusdur Onlar sexsiyyetde umumi insani milli ve hansi silke mensub olmagi muhum keyfiyyet hesab edirler Inqilabci demokratlar insani tebietin mehsulu onun bir hissesi kimi deyil ilk novbede tarixi proseslerin cemiyyetin mehsulu hesab edirler Onlara gore insanin meneviyyati onun telebatlarinin nece odenilmesinden sosial seraitden asilidir Xususile yasadigi sosial muhit insana guclu tesir gosterir Qeddarliq nifret muhitinde boyuyen sexsin xarakterinde de o keyfiyyetler ustunluk teskil edecek XIXesrin sonu XX esrin evvellerinde span XIXesrin sonu XX esrin evvellerinde Rusiyada sosial psixologiyanin inkisafinda N K Mixaylovski V M Bexterev A Kopelmanin xidmetleri xususi yer tutur Bu dovrde sosial psixoloji hadiselere onlarin mahiyyetine ayrica diqqet yetirilir N K Mixaylovskini kutlevi psixi hadiseler insanlarin qarsiliqli munasibeti ve tesiri meseleleri maraqlandirirdi O Qerb psixoloqlarinin kutlevi teqlid ve telqin meselelerine yanasmalarini qebul edir ve hesab edirdi ki teqlid ve telqin kutlevi psixi hadiselerin sexsiyyet ve kutle munasibetlerinin esasini teskil edir Mixaylovski ilk defe subyektiv sosiologiya ideyasini ireli surmus ictimai heyatda psixoloji amilin muhum ehemiyyet kesb etdiyini esaslandirmisdir O yazir Bir qrup tedqiqatcilari cemiyyet ve sivilizasiyanin taleyi maraqlandirir Onlar elmin vezifesini movcud olanin derk olunmasinda gorur praktikaya hec ne vermirler Digerleri ise sexsiyyete diqqet yetirir sexsiyyetin telebatini odemeyen cemiyyet ve sivilizasiyanin qara qepiklik qiymeti olmadigini bildirirler Onlar gosterirler ki elm yalniz movcud olani deyil arzu olunani da oyrenmeli praktikada istifade ve reallasmaq ucun gosterisler vermelidir N K Mixaylovskiye gore sexsiyyetin fealligi ve fealiyyetini mueyyenlesdiren tarixi serait eyni zamanda bu ve ya diger sexsiyyetin hemin hadiseye munasibeti ve fealiyyeti ile istiqamet alir Bu ise insanin tebietinden ireli gelir Onun fikrince cemiyyet ve sexsiyyetin qarsiliqli tesiri beledir sosial tekamulun inkisaf seviyyesi ayri ayri ferdlerin inkisaf seviyyesi ile mueyyenlesdirilir Bizim butun heqiqi ve ya saxta fikir ve biliklerimiz pis ve ya yaxsi arzu ve hisslerimizin hamisi oz menbeyini tecrubeden goturur deyen Mixaylovski muhitin insana tesirini qeyd sertsiz qebul edir Mene ictimai menseyini de deyim ki senin esya hadiselere munasibetin necedir fikrini esaslandirarken irsiyyetin rolunu qebul edir Lakin butun hallarda o muhiti ve irsiyyeti bir birinden ayirmir Kutle ve sexsiyyetden behs eden Mixaylovski gosterir ki tenha insan ve kutle icerisinde insan bir birlerinden tamamile ferqlenen varliqdir Mixaylovskiye gore kutlenin qehremanina cevrilen sexs sosial hipnoz mexanizminden istifade ederek menim etdiyimi et davranisini telqin edir Sonralar Freyd ve Yunq kutlenin kollektiv suursuzlugu mexanizmini oyrenerken kutle ve qehreman arasindaki munasibetin hipnoz xarakteri dasidigini qeyd etmisler XIXesrin sonu XX esrin evvellerinde V M Bexterev sosial psixologiyanin oyrenilmesinden behs edirdi ve hesab edirdi ki sosial psixologiya qrupda ferdin psixikasinda bas veren deyisiklikleri oyrenmelidir Bununla yanasi kutlevi psixi hadiseler milli xususiyyetler kutle psixologiyasi ve s oyrenilmelidir XX esr span Rusiyada sosial psixologiyanin musteqil elm sahesine cevrilmesi Almaniya ve ABS da oldugu kimi XX esrin 20 ci illerinden baslayir Burada V M Bexterev ve onun telebeleri xususi rol oynayirlar Bexterev ozunun umumi refleksologiya nezeriyyesini kollektivin oyrenilmesine kollektiv refleksologiyaya tetbiq edir XX esrin 20 ci illeri span 20 ci illerde Rusiyada sosial psixologiyaya ferqli movqelerden yanasilmisdir Meshur zoopsixoloq V A Vaqner kollektiv psixologiyani bioloji noqteyi nezerden serh edirdi O hesab edirdi ki kollektiv psixologiya filogenetik inkisafa esaslanmalidir Vaqner buna esaslanaraq insanlari asagidaki tiplere ayirir suru telqine qapilan musteqillik gostermeyen ler basci eqoizm ozundenrazi eks cinse hedsiz maraq gosteren sosial altruizm cinsi meyle az maraq ve s Insanlarin kollektiv psixologiyasi iqtisadi ve medeni inkisaf neticesinde suru heyatindan sivlizasiyali cemiyyete kecir Sosial psixologiyaya gorkemli psixoloqlar Celpanov ve Necaevin de ozunemexsus yanasmalari olmusdur Celpanova gore ferdi eksperimental psixologiya sosial psixologiyanin materiallari ile zenginlesmelidir Celpanov ilk defe olaraq marksizmin psixologiyaya tetbiqi ideyasini ireli surmusdur Marksist psixoloq V A Artyomov Celpanovun eksperimental psixologiyasini ve Bexterevin refleksologiya nezeriyyesini tenqid ederek gosterirdi ki ferdlerin birlesmesi hele kollektiv deyil Kollektivde ferdi psixologiya hem de keyfiyyet deyisikliyine meruz qalir 20 ci illerde psixologiyada ideoloji mubarize guclendi P P Blonski psixologiyada esasli islahatlarin aparilmasini zeruri sayir ve hesab edirdi ki insan fealiyyetinin butun novleri sosialdir Buna gore de elmi psixologiya sosial elmlere aid edilmelidir Blonski ile yanasi Celpanovun diger bir telebesi K N Kornilov 1879 1957 idealist psixologiyaya o cumleden muellimi Celpanova qarsi cixir Kornilovun 1923 cu ilde psixo nevroloqlarin I Umumrusiya qurultayindaki meruzesi xususile diqqeti celb edir O oz meruzesinde idealist psixologiyani marksist movqeyinden darmadagin edir Sosial psixologiyanin inkisafinda meshur psixoloq L S Viqotskinin 1896 1934 mustesna xidmetleri olmusdur O A R Luriya ve A N Leontyevle birlikde psixikanin inkisafinda medeni tarixi seraitin rolu konsepsiyasini islemisdir Dogrudur 30 50 ci illerde bu konsepsiyaya ferqli munasibetler olmusdur XX esrin 30 40 ci illeri span 30 40 ci illerde yeni cemiyyetde SSRI de yasayan insanlarin psixoloji xususiyyetlerinin oyrenilmesine genis yer verilir muxtelif kollektivlerin sexsiyyetin herterefli inkisafinda rolu arasdirilirdi Melum oldugu kimi sosial psixologiyanin inkisafinda A S Makarenkonun evezsiz xidmetleri olmusdur O ilk defe olaraq kollektivde ve kollektiv vasitesile sexsiyyetin formalasmasi qarsiliqli munasibetlerin qurulmasini praktik sekilde subut etmisdir XX esrin 30 cu illeri span Lakin 30 cu illerin II yarisindan baslayaraq SSRI de sosial psixologiyanin musteqil elm sahesi kimi fealiyyetine son qoyuldu 60 ci illere qeder sosial psixologiya meseleleri diger elm sahelerinin terkibinde arasdirildi XX esrin 50 60 ci illeri span 50 60 ci illerde yegane elmi metodologiya marksizm leninizm oldugundan sosial psixologiya meseleleri de yalniz ona esaslanaraq arasdirilirdi XX esrin 60 ci illerin sonu 70 ci illeri span Yalniz 60 ci illerin sonu 70 ci illerin evvellerinde SSRI de sosial psixologiya yeniden musteqil elm sahesi kimi fealiyyete basladi Onun musteqil elm sahesi kimi yeniden fealiyyete baslamasina hem olkede geden prosesler hem ictimai muhitin nisbeten yumsalmasi hem de filosof ve sosioloqlarin sosial psixologiyanin problemlerine qosulmasi zemin yaratdi Q M Andreyeva B D Parigin V A Yadov B G Ananyev A V Petrovski K K Platonov E V Soroxova ve b sosial psixologiyanin muxtelif problemleri ile mesgul olmaga basladilar Bu dovrde sovet psixoloqlari dunya psixoloqlari ile nisbeten temasda olmaq imkani qazandilar 1966 ci ilde ise Psixoloqlarin XVIII Beynelxalq Konqresinin SSRI de Moskvada kecirilmesi vacib rol oynayir Halbuki meshur Fransiz psixoloqu R Zazzo xatirlayir ki 1954 cu ilde A N Leontyev ondan Viqotskinin eserlerini fransiz dilinde nesr etdirmesini xahis ederek deyir Eger siz bunu etseniz bizim de onu yeniden rusca nesr etdirmek ucun elimizde esas olar Psixologiya tarixcisi professor M Q Yarosevski ise yazir Yadimdadir partiya teskilati bizden teleb edirdi ki zererli burjua tesirine meruz qalmayan yeni cemiyyetin quruculari keyfiyyetce yeni tip insanlar olan sovet adaminin psixologiyasini oyrenek XXesrin 30 cu illerine qeder dunyada secilen qebul edilen Rusiya sosial psixologiya elmi 60 ci illerin ortalarina qeder sanki donduruldu 1963 cu ilde SSRI psixoloqlarinin Leninqradda kecirilen II qurultayinda sosial psixologiyaya aid meselelerden de behs olunur Bundan bir il evvel 1962 ci ilde Leninqrad Universitetinde sosial psixologiya laboratoriyasi yaradilir 1985 ci ilden SSRI de baslayan yenidenqurma sosial psixologiyanin da inkisafi ucun elverisli imkanlar acdi Qadagan olunmus filosof ve psixoloqlarin eserleri nesr olunmaga basladi Xarici olke psixoloqlari ile elaqeler genislendi Marksizm leninizm yegane metodoloji esas olmaqdan cixdi Dunyanin meshur psixoloqlarinin eserleri ile tanis olmaq imkani artdi XXesrin 90 ci illeri span 90 ci illerde rus psixoloqlarinin ozleri yazirdilar ki eger hec olmasa 20 il evvel onlarin xarici olke psixoloqlarinin eserleri ile etrafli tanis olmaq imkanlari olsaydi onda Rusiyada da psixologiya elminin inkisaf seviyyesi ve istiqameti basqa cur olardi XXIesr span XXIesrin baslangicinda Rusiyada sosial psixologiyanin yeni bir inkisaf merhelesi baslayib O daha cox praktik istiqamete yonelmis heyat ve fealiyyetin muxtelif sahelerine tetbiq olunmaga baslamisdir Xarici kecidler span Rusiyada psixologiyanin inkisafi Sovet ve rus psixologiyasinin tarixiIstinadlar span Ramiz Eliyev Psixologiya tarixi az Kateqoriyalar Rusiyada elm ve texnologiyaPsixologiyaPsixologiya qaralamalariGizli kateqoriya Silinmeye namized sehifeler