Rusiya-Krım müharibəsi — Krım xanlığı və ətrafındakı ərazilərdə, 16-cı yüzillik boyunca isə Volqa boyundakı torpaqlarda ruslar ilə Krım xanlığının qüvvələri arasında gedən müharibə.
16-cı yüzillikdə Rusiyanın Vəhşi çöl olaraq adlandırılan əraziləri tatarların axınlarına məruz qaldı. Osmanlı ordusu tərəfindən dəstəklənən tatar qüvvələri bu əraziləri qarət etdilər, Moskva və Ryazanı ələ keçirərək yandırdılar. Axınlar rusların tampon dövlət olan Qasım xanlığını qurmasından və Rusiya-Kazan müharibəsindən sonra başladı. Buna baxmayaraq növbəti il tatarlar Molodi müharibəsində məğlub oldu. Məğlubiyyətə baxmayaraq tatarların axınları davam etdi. 18-ci yüzillikdə Krım xanlığı Rusiyaya ilhaq olunana qədər tatar axınları davam etdi, daha sonra isə onlar zəifləyərək bölgədəki təsir güclərini itirdilər.
Tarixi
Sergey İvanovun tatarlara qarşı dövriyyə gəzən rus əsgərlərini təsvir edən rəsm.
Tatarlar Moskvanın böyük knyazı III İvanın ölümündən sonra axınlara başladılar. 1507-ci ildə tatarlar Belev və Kozelsk şəhərlərinə hücum etdilər. 16-cı yüzillik boyunca isə axınlar Vəhşi çölün Oka çayı sərhədlərinə qədər olan və Ryazana qədərki əraziləri əhatə edirdi. Tatarların hücum yolu bölgədə yerləşən çay yataqlarına paralel olaraq Moskvaya qədər irəliləyə bilirdi. Tatarlar bölgədə qalıcı olmurdular. Qarət və insan qaçırdıqdan sonra qüvvələr geri çəkilirdi. Yürüşlərin hərəkat dərinliyi əsasən 100-200 km-ə qədər uzanırdı. Ələ keçirilən əsirlər daha sonra qul bazarında satılması üçün Kaffa limanına göndərilirdi. Tatarların axınları nəticəsində sərhəd boylarında yaşayan rus əhali ciddi sıxıntılar çəkmişdi.
Ruslar sərhəd bölgələri qorumaq üçün hər yay bu bölgələrə minlərlə əsgər yollayır və ətraf ərazilərdə qalalar inşa edirdilər. Noqay Ordasının hücumlarından qorunmaq üçün bölgədə Samara, Saratov və Çaritsin şəhərləri ruslar tərəfindən inşa olundu. 1570-ci ildə tatar axınları nəticəsində Ryazan sərhəddi boyunca yerləşən ərazilər qarət olunaraq dağıdıldı.
Rusiya-Krım müharibəsi (1570-1572)
1571-ci ildə 120 minlik Krım ordusu xanın öndərliyində hücuma keçdilər. Sərhəd yaxınlığındakı rusların 6000-lik qüvvələrini tezliklə məğlub etdikdən sonra qarətlər başladı. Moskvaya qədər irəliləyən qüvvələr şəhəri qarət edərək yandırdılar. Nəticədə 150 min nəfərlik əsir götürüldü. Yürüşün nəticələri ruslar üçün o qədər ağır oldu ki, 1520-ci ilin qeydlərində əhalisi 100 min olaraq göstərilən Moskvada 1580-ci il qeydlərində bu rəqəm 30 min nəfərə qədər geriləmişdi. Tatarların şəhər ətrafında başlatdıqları yanğın taxta və samandan tikilmiş rus evlərində şiddətli küləyin də köməyi ilə sürətlə yayıldı və Moskva bütövlükdə yandı. Bu proseslərin nəticəsində 80 min rus həyatını itirdi.
Osmanlılar tərəfindən dəstəklənən Dövlət Gəray Xan 1572-ci ildə yenidən dağıdıcı yürüş təşkil etdi. Buna baxmayaraq, tərəflər arasında baş tutan Molodi döyüşündə tatarlar məğlub olduqdan sonra onlar geri çəkilməyə məcbur oldular.
1591: Tatarların Moskva ətrafına qarətləri baş tutur.
1592: Rus qüvvələri İsveçlə müharibə etdiyi zaman Moskva tatarlar tərəfindən yandırıldı.
1614: Noqayların yürüşü nəticəsində Kaffadakı qul bazarında bir qulun qiymətinin 15-20 qızıla qədər düşməsinə bəs edəcək qədər əsir götürüldü.
1618: Noqayların Moskva ilə əldə etdiyi sülhə görə 15000 əsir götürüldü.
1632: Livniyə gələn qüvvələr tatarlar və yeniçərilər tərəfindən pusquya salındı. 300 nəfərədək itki verən rusların qalan bütün qüvvələri əsir götürüldü.
1632: Tatarlar 20000 qüvvə ilə Rusiya ərazilərinə basqın törətdi.
1633: Tatarkar 30000 qüvvə ilə Oka dərinliyinə qədər hücum etdilər. Bu edilən ən son böyük yürüş idi.
1635: Tatarların kiçik qüvvələri əraziyə basqın etdi.
1637, 1641-1643: Tatar və noqay əsilzadələri xanın icazəsi olmadan bir neçə axın etdi.
1643: Tatarlar və Kazakların birgə qüvvələri Kozelskə basqın etdi.
1644: Tatarlar Rusiyanın cənublarına qədər 20000-lik qüvvə ilə irəlilədi və 10 min əsir götürdü.
1645-ci ildə 6000 əsir götürülən basqın edildi. Osmanlının bu basqını Venesiya ilə dəniz döyüşünə gəmilərə əsir tələb olunduğu üçün təşviq etdiyi düşünülür.
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.
Payne, Robert; Romanoff, Nikita (2002). Ivan the Terrible. Cooper Square Press. p. 329.
↑ Bain, Robert Nisbet (1908). Slavonic Europe: Apolitical History of Poland and Russia from 1447 to 1796. Cambridge University Press. p. 124.
Payne, Robert; Romanoff, Nikita (2002). Ivan the Terrible. Cooper Square Press. p. 329.
Davies, Brian (2007). Warefare,State and Society on the Black Sea Steppe,1500-1700.
Martin, Janet (1986). Treasure from the Land of Darkness. p. 201.
Stevens, Carol (2007). Russia's Wars of Emergence 1460-1730.
Khodarkovsky, Michael (2002). Russia's Steppe Frontier. p. 22.
Lord Kinross. The Ottoman Centuries. p. 397.
Sunderland, Willard (2004). Taming the Wild Field.
Avqust 05, 2021
rusiya, krım, müharibəsi, krım, xanlığı, ətrafındakı, ərazilərdə, yüzillik, boyunca, isə, volqa, boyundakı, torpaqlarda, ruslar, ilə, krım, xanlığının, qüvvələri, arasında, gedən, müharibə, yüzillikdə, rusiyanın, vəhşi, çöl, olaraq, adlandırılan, əraziləri, ta. Rusiya Krim muharibesi Krim xanligi ve etrafindaki erazilerde 16 ci yuzillik boyunca ise Volqa boyundaki torpaqlarda ruslar ile Krim xanliginin quvveleri arasinda geden muharibe 16 ci yuzillikde Rusiyanin Vehsi col olaraq adlandirilan erazileri tatarlarin axinlarina meruz qaldi Osmanli ordusu terefinden desteklenen tatar quvveleri bu erazileri qaret etdiler Moskva ve Ryazani ele kecirerek yandirdilar Axinlar ruslarin tampon dovlet olan Qasim xanligini qurmasindan ve Rusiya Kazan muharibesinden sonra basladi Buna baxmayaraq novbeti il tatarlar Molodi muharibesinde meglub oldu 1 Meglubiyyete baxmayaraq tatarlarin axinlari davam etdi 18 ci yuzillikde Krim xanligi Rusiyaya ilhaq olunana qeder tatar axinlari davam etdi daha sonra ise onlar zeifleyerek bolgedeki tesir guclerini itirdiler Mundericat 1 Tarixi 2 Rusiya Krim muharibesi 1570 1572 3 Tatar basqinlarinin siyahisi 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidler 6 IstinadlarTarixi Redakte Sergey Ivanovun tatarlara qarsi dovriyye gezen rus esgerlerini tesvir eden resm Tatarlar Moskvanin boyuk knyazi III Ivanin olumunden sonra axinlara basladilar 1507 ci ilde tatarlar Belev ve Kozelsk seherlerine hucum etdiler 16 ci yuzillik boyunca ise axinlar Vehsi colun Oka cayi serhedlerine qeder olan ve Ryazana qederki erazileri ehate edirdi Tatarlarin hucum yolu bolgede yerlesen cay yataqlarina paralel olaraq Moskvaya qeder irelileye bilirdi Tatarlar bolgede qalici olmurdular Qaret ve insan qacirdiqdan sonra quvveler geri cekilirdi Yuruslerin herekat derinliyi esasen 100 200 km e qeder uzanirdi Ele kecirilen esirler daha sonra qul bazarinda satilmasi ucun Kaffa limanina gonderilirdi Tatarlarin axinlari neticesinde serhed boylarinda yasayan rus ehali ciddi sixintilar cekmisdi Ruslar serhed bolgeleri qorumaq ucun her yay bu bolgelere minlerle esger yollayir ve etraf erazilerde qalalar insa edirdiler Noqay Ordasinin hucumlarindan qorunmaq ucun bolgede Samara Saratov ve Caritsin seherleri ruslar terefinden insa olundu 1570 ci ilde tatar axinlari neticesinde Ryazan serheddi boyunca yerlesen eraziler qaret olunaraq dagidildi Rusiya Krim muharibesi 1570 1572 Redakte1571 ci ilde 120 minlik Krim ordusu xanin onderliyinde hucuma kecdiler 2 Serhed yaxinligindaki ruslarin 6000 lik quvvelerini tezlikle meglub etdikden sonra qaretler basladi Moskvaya qeder irelileyen quvveler seheri qaret ederek yandirdilar Neticede 150 min neferlik esir goturuldu Yurusun neticeleri ruslar ucun o qeder agir oldu ki 1520 ci ilin qeydlerinde ehalisi 100 min olaraq gosterilen Moskvada 1580 ci il qeydlerinde bu reqem 30 min nefere qeder gerilemisdi Tatarlarin seher etrafinda baslatdiqlari yangin taxta ve samandan tikilmis rus evlerinde siddetli kuleyin de komeyi ile suretle yayildi ve Moskva butovlukde yandi Bu proseslerin neticesinde 80 min rus heyatini itirdi 2 Osmanlilar terefinden desteklenen Dovlet Geray Xan 1572 ci ilde yeniden dagidici yurus teskil etdi Buna baxmayaraq terefler arasinda bas tutan Molodi doyusunde tatarlar meglub olduqdan sonra onlar geri cekilmeye mecbur oldular 3 Tatar basqinlarinin siyahisi Redakte Tatarlarin 1521 ci il yurusunu tesvir eden sehne Burada tatarlarin Rusiya erazilerine basqinlarinin siyahisi eks olunub 4 5 6 7 8 9 1465 Krim tatarlari ruslar uzerinde tezyiq yaratmaq ve simal ticaretine engel olmaq ucun Boyuk Ordaya hucum edir 1480 Uqra qarsidurmasi yasanir 1507 ve 1514 cu iller Tatar esilzadelerinin rehberliyinde xanin sulh baglamasina baxmayaraq hucumlar edilir 1521 ci ilde Krim tatarlarinin xani 50 min neferlik ordusu ile Moskva etrafini 2 hefte qaret etdi 1533 1547 IV Ivanin hakimiyyeti illerinde tatarlar bu erazilere 20 defe basqin edir 1541 Tatarlar Oka cayini kecerek novbeti qaretlerini toredirler 1555 1562 1564 1565 ci illerde Moskva etrafina qeder irelileyen tatar axinlari bas verir 1564 Ryazan seheri tatarlar terefinden qaret olunaraq yandirildi 1571 1572 Ruslarla Krim xanliginin quvveleri arasinda iki il davam eden muharibe bas verdi 1572 Quvveler Molodi muharibesi yasanir 1591 Tatarlarin Moskva etrafina qaretleri bas tutur 1592 Rus quvveleri Isvecle muharibe etdiyi zaman Moskva tatarlar terefinden yandirildi 1614 Noqaylarin yurusu neticesinde Kaffadaki qul bazarinda bir qulun qiymetinin 15 20 qizila qeder dusmesine bes edecek qeder esir goturuldu 1618 Noqaylarin Moskva ile elde etdiyi sulhe gore 15000 esir goturuldu 1632 Livniye gelen quvveler tatarlar ve yeniceriler terefinden pusquya salindi 300 neferedek itki veren ruslarin qalan butun quvveleri esir goturuldu 1632 Tatarlar 20000 quvve ile Rusiya erazilerine basqin toretdi 1633 Tatarkar 30000 quvve ile Oka derinliyine qeder hucum etdiler Bu edilen en son boyuk yurus idi 1635 Tatarlarin kicik quvveleri eraziye basqin etdi 1637 1641 1643 Tatar ve noqay esilzadeleri xanin icazesi olmadan bir nece axin etdi 1643 Tatarlar ve Kazaklarin birge quvveleri Kozelske basqin etdi 1644 Tatarlar Rusiyanin cenublarina qeder 20000 lik quvve ile ireliledi ve 10 min esir goturdu 1645 ci ilde 6000 esir goturulen basqin edildi Osmanlinin bu basqini Venesiya ile deniz doyusune gemilere esir teleb olundugu ucun tesviq etdiyi dusunulur 1774 Krim xanligi Rusiya Imperiyasinin vassalina cevrilir 1783 Krim xanligi Rusiya Imperiyasi terefinden ilhaq edilir Hemcinin bax RedakteKrim xanligi Rusiya ImperiyasiXarici kecidler RedakteLinks related to Russian Military HistoryIstinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Payne Robert Romanoff Nikita 2002 Ivan the Terrible Cooper Square Press p 329 1 2 Bain Robert Nisbet 1908 Slavonic Europe Apolitical History of Poland and Russia from 1447 to 1796 Cambridge University Press p 124 Payne Robert Romanoff Nikita 2002 Ivan the Terrible Cooper Square Press p 329 Davies Brian 2007 Warefare State and Society on the Black Sea Steppe 1500 1700 Martin Janet 1986 Treasure from the Land of Darkness p 201 Stevens Carol 2007 Russia s Wars of Emergence 1460 1730 Khodarkovsky Michael 2002 Russia s Steppe Frontier p 22 Lord Kinross The Ottoman Centuries p 397 Sunderland Willard 2004 Taming the Wild Field Menbe https az wikipedia org w index php title Rusiya Krim muharibesi amp oldid 5175683, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}
