Rita (şimpanze)

Rita (リタ, təq. 1928 – iyul 1940) – Yaponiyanın yaşamış dişi şimpanze. O, zooparkın əsas görməli heyvanlarından biri olmuş, Yaponiyada məşhurlaşmış və bəzən geyşa kimi geyindirilmişdir. İkinci Çin–Yaponiya müharibəsi zamanı o və yoldaşı Lloyd hərbi propaqanda vasitəsi kimi istifadə olunmuşdurlar. Onlar əsgər kimi geyindirilmiş, Yaponiya bayrağı və silah daşımışdırlar. Rita 1940-cı ilin iyulunda ölmüşdür.

Rita
Rita 1938-ci ildə.
Məlumatlar
Növü	şimpanze
Cinsiyyəti	dişi
Doğum tarixi	təq. 1928
Doğum yeri	Nayrobi,
Ölüm tarixi	iyul 1940
Ölüm yeri	, Osaka, Yaponiya
Tanınmış rolu	zoopark heyvanı
Balaları	1

Həyatı

1930-cu illərdə gətirildikdən bir ay sonra ağciyər iltihabından ölmüş Taro adlı şimpanzeni əvəz etməsi yeni şimpanze almağı planlaşdırmışdır. Zooparkın rəsmiləri heyvan taciri ilə əlaqə quraraq zoopark üçün yeni şimpanze tapmasını istəmişdirlər. Kaqava Nayrobiyə getmiş və dörd yaşlı Ritanı seçmişdir. Rita qayıqla Yaponiyaya gətirilmiş və 19 iyul 1932-ci ildə zooparka çatmışdır. O, bir neçə həftə sonra – 1 sentyabrda ictimaiyyətə təqdim olunmuşdur.

Rita Keniyadan gətirildiyi və zooparkda saxlanıldığı vaxt ərzində oynamağı, dişlərini fırçalamağı, çəngəllə və yemək çubuqları ilə yeməyi,yapon çay mərasimində iştirak etməyi, velosiped sürməyi və siqaret çəkməyi öyrənmişdir. O, bəzən geyşa kimi geyindirilirdi. Yaponiya qəzetləri Rita haqqında tez-tez məqalələr yazmış və Rita Yaponiyada məşhurlaşmışdır. ABŞ film şirkəti "Paramount Pictures" Ritanı filmə çəkmişdir. Ritanın məşhurluğu Tennoci zooparkına gələn ziyarətçilərin sayının artmasına səbəb olmuşdur. Onun gəlişindən 2 il sonra – 1934-cü ildə 2,5 milyon nəfər zooparkı ziyarət etmişdir. Ritanın populyarlığı Naqoya, Kioto və Kobedə yerləşən zooparkların da şimpanzelər almasına səbəb olmuşdur.

kimi zooloqlar Rita kimi heyvanların əyləncə məqsədləri üçün istifadə olunmamasını müdafiə etsələr də, cəhdləri uğursuz olmuşdur. Tennoci zooparkı Rita üçün Lloyd (ロイド, Roydo) adlı yoldaş almışdır.İkinci Çin–Yaponiya müharibəsi zamanı Rita və Lloyd əsgər kimi geyindirilmiş, Yaponiya bayrağı və silah daşımışdırlar. Rita "propaqanda simvolu" kimi tanınmışdır.

Ölümü və irsi

Rita və Lloyd heykəlləri.

1940-cı ilin iyulunda Rita balalamış, lakin balası ölü doğulmuşdur. Doğuşdan sonra Ritanın vəziyyəti pisləşmiş və növbəti gün ölmüşdür. Həmin vaxt zooparkda qida çatışmazlığı olduğu üçün Rita zəif qidalanırdı. Rita və balasının bədənlərindən müqəvvalar hazırlanmışdır. Yoldaşının və balasının ölümündən qısa müddət sonra ingilis dili tərəfindən qadağan olunmuş və Lloydun adı Katsuta olaraq dəyişdirilmişdir.

Tennoci zooparkı 2006-cı ildə müharibə dövründə saxlanılmış Rita və Lloyd kimi zoopark heyvanları üçün illik sərgilər təşkil etməyə başlamışdır. Sərgiyə onların hərbi geyimdə olan şəkilləri və balasını tutan Ritanın müqəvvası daxildir.

İstinadlar

1. Kisling, 2022. səh. 335–336
2. チンパンジー飼育の歴史が国内で最も長い天王寺動物園 戦前には歯磨きやたばこの芸も 園長は獣医さん. (yapon). 22 February 2025. İstifadə tarixi: 20 March 2025.
3. Itoh, 2010. səh. 58
4. Kisling, 2022. səh. 336
5. Kurihara, Mayuko. "Japan's Tennoji Zoo celebrates 110 years with 'animal first' upgrades". (ingilis). İstifadə tarixi: 20 March 2025.
6. Itoh, 2010. səh. 59
7. Itoh, 2010. səh. 60–61
8. 戦渦に消えた動物たちにスポット「戦時中の動物園展」 ９日から天王寺動物園で（1/2ページ）. (yapon). 2 August 2016. İstifadə tarixi: 20 March 2025.
9. 平和の尊さ知って 天王寺動物園で殺処分された動物展示. Yahoo News (Japan) (yapon). . 18 August 2015. İstifadə tarixi: 20 March 2025.

Ədəbiyyat

• Itoh, Mayumi. Japanese Wartime Zoo Policy: The Silent Victims of World War II (ingiliscə). New York: . 2010. doi:10.1057/9780230117440_9. ISBN . OCLC 615338421. İstifadə tarixi: 20 may 2025.
• Kisling, Vernon N., redaktorZoo and Aquarium History: Ancient Animal Collections to Conservation Centers (2nd). . 11 iyul 2022. 335–336. ISBN . OCLC 1346427963.

Xarici keçidlər

• Vikianbarda Rita (şimpanze) ilə əlaqəli mediafayllar var.