fbpx
Wikipedia

Rəşid bəy Əfəndiyev

Avqust 03, 2021

Vikipediyada bu soyadlı müxtəlif adamlar haqqında məqalələr var, bax: Əfəndiyev.

Rəşid bəy İsmayıl oğlu Əfəndiyev və ya Rəşid bəy Əfəndiyev (d.1863, Şəki – ö.1942, Şəki) — XIX-XX əsrlər Azərbaycan müəllimi, maarifçisi və yazıçısı.

Rəşid bəy Əfəndiyev
Rəşid bəy İsmayıl oğlu Əfəndiyev
Doğum tarixi
Doğum yeri Nuxa (Şəki), Nuxa qəzası, Bakı quberniyası, Qafqaz canişinliyi, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (79 yaşında)
Vəfat yeri Şəki, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı
Milliyyəti azərbaycanlı
Uşağı Məmməd Əfəndiyev
Təhsili Nuxa qəza məktəbi, Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyası
Fəaliyyəti yazıçı
Fəaliyyət illəri XIX əsr
Əsərlərinin dili azərbaycanca
Janr lirik, dramatik
İlk əsəri "Qan ocağı" pyesi
Rəşid bəy Əfəndiyev Vikimənbədə
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyat və fəaliyyəti

Rəşid bəy İsmayıl oğlu Əfəndizadə 1863-cü ildə Şəki şəhərində ruhani ailəsində anadan olmuşdular. O, ibtidai təhsilini Cümə məscidində yerləşən mollaxanada, Əbdürrəzzaq Tahirzadə adlı bir müəllimdən almışdır. 1873-cü ildə məscid məktəbini bitirib, təhsilini rus dilində əvvəl qəza məktəbində, sonra şəhər məktəbində davam etdirmişdir.O M.F.Axundzadənin “Hacı Qara” komediyasını, sonralar Qori seminariyasında dramaturqun digər komediyalarını tamaşaya qoymuş, eyni zamanda baş rolları ifa etmişdir. R. Əfəndiyev hələ XIX əsrin 80-ci illərində Qori müəllimlər seminariyasında oxuyarkən dram ilə maraqlanmış, ilk "Qan ocağı" pyesini yazıb məktəb səhnəsində tamaşaya qoymuşdur.

O, Mirzə Fətəli Axundovdan sonra ilk dramaturqlardan hesab edilir. Bu əsərinin müvəffəqiyyətindən ruhlanan müəllif sonralar da ardıcıl olaraq bədii yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. On il Qutqaşendə müəllimlik etdiyi, 8 il Tiflis dini işlər idarəsində katib müavini vəzifəsində çalışdığı və nəhayət, 16 il Qori seminariyasında müəllim olduğu zamanlarda heç vaxt yazıçılıqdan uzaqlaşmamış, xüsusilə təlim-tərbiyəyə aid səhnə əsərləri yazmağa səy etmişdir. Rəşid bəy Azərbaycanın məşhur və çalışqan müəllimlərindən idi. Ömrünü məktəb, tərbiyə işinə, dərs kitablarının, uşaqların marağını oxşayan pyeslərin yaranmasına sərf etmişdir. Onun "Uşaq bağçası" adlı əlifba kitabı və "Bəsirətül-ətfal" adlı qiraət kitabı Azərbaycanda şöhrət qazanmış ilk dərs kitablarındandır. O, dəfələrlə İstanbula gedir, düzəltdiyi dərs kitablarını min zəhmət ilə çap etdirirdi.

Bununla yanaşı, səhnə əsərləri yazır, bunların birinci növbədə məktəb səhnələrində qoyulmasını təşkil edir, hətta şəxsən artist kimi iştirak edirdi. Rəşid bəyin "Qan ocağı"ndan başqa, "Saqqalın kəraməti", "Qonşu-qonşu olsa, kor qız ərə gedər"1, "Pul dəlisi", "Bir saç telin qiyməti", "Tiflis səfirləri", "Diş ağrısı", "Təbiətdə əhvali-məişət" adlı dramları vardır.

Rəşid bəy elmi, maarifi, məktəbi təbliğ edən bir sıra mənzumələr yazmış, rus klassiklərindən (Puşkin, Lermontov, Krılov) dərs kitablarına münasib parçalar seçib tərcümə etmişdir. Eləcə də farscadan "Rüstəm və Söhrab" əhvalatını (Firdovsidən), "Cam" adlı mənzuməsini (Şillerdən) tərcümə etmişdir. Rəşid bəy istər şeir tərcümələrində və istərsə müasir mövzularda yazdığı şeirlərində klassik şeir üslubu və yolu ilə genişdir. Hətta Şilleri də Firdovsinin işlətdiyi vəzndə, mütəqarib ilə tərcümə etmişdir. Rəşid bəy Əfəndiyevin ədəbi və bədii əhəmiyyəti olan əsərləri, demək olar ki, ən çox pyesləridir, xüsusilə əsrimizin əvvəllərində yazılan komediyalarıdır.

Bu məzhəkələr nəinki üslub etibarilə, həm də mövzu etibarilə bir silsilə və bir vəhdət təşkil edən əsərlərdir. Bunların hamısında köhnə dünya, köhnə məişət, köhnə zehniyyət təsvir olunur. Əgər "Qan ocağı"nda bir ailə içərisindəki nifaq, fəsad, ədavət, köhnə ailənin çürük bünövrəsi, məktəbə olan cahil və vəhşi əlaqələr göstərilir və ailəyə dəhşətli bir ad: "Qan ocağı" adı verilirsə, "Qonşu-qonşu olsa, kor qız ərə gedər" adlı komediyasında qadın alqı-satqısı, qadınların hüquqsuzluğu və gülünc evlənmək qaydaları təsvir olunur.

Geniş yaradıcılıq diapazonuna malik pedaqoq olan Rəşid bəy Əfəndizadə iki hissədən ibarət “Müxtəsər şəriət” dərsliyinin də müəllifidir. O, etnoqrafiya (“Nuxada evlənmək adətləri”, “Qəbələ mahalı”, “Qutqaşen kəndi haqqında bir neçə məlumat” və s.), ədəbiyyatşünaslıq (“Azərbaycan türklərinə məxsus ədəbiyyat”, “Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələri”, “Lev Nikolayeviç Tolstoy”, həmçinin “Seyid Əzim Şirvani” və s.) sahəsində də fəaliyyət göstərmişdir. R.Əfəndizadə Azərbaycan xalq əfsanə və rəvayətləri , adət və ənənələri, eləcə də barədə, xalq sənətkarlığı, coğrafiya və təbabətə aid məlumatlar toplayıb , “Сборник материалов для описания местностей и племён Кавказа” məcmuəsində çap etdirmişdir. Əfəndizadə 1924-cü ildə Azərbaycanın Birinci Ölkəşünaslıq Qurultayının nümayəndəsi və Etnoqrafiya Cəmiyyəti Şəki şöbəsinin elmi katibi seçilmişdir. 1942-ci avqustun 31- də Rəşid bəy Əfəndizadə Şəkidə vəfat etmişdir.

Hal-hazırda Şəki şəhərində ev muzeyi fəaliyyət göstərir.

Bəzi əsərlərinin məzmunu

Qonşu-qonşu olsa, kor qız ərə gedər

Bu əsərdə müəllif maraqlı, həm də təbii əhvalat qurmuşdur. Sövdəgər Qaçay bəy şəhərə çox gəlib gedir. Karvansaralarda, qonaq yerində rahatlıq görmür, evlənmək, burada da bir arvad saxlamaq istəyir. El içində məşhur olan dəllal qadın Cici xanım işə düşür. Zərbəli bəyin qocalmış, çirkin, heç kəsin tamah salmadığı qızı Sonanı ona ərə vermək fikrinə düşür. Qonşu qız Dilbəri göstərib Sonanı ərə vernmək fikrinə düşür. Qonşu qız Dilbəri göstərib Sonanı verirlər. Qaçay bəy aldanır və xərci hədər gedir. Bu əsərdə Sonadan da, Qaçay bəydən də canlı verilmiş surət Mələk arvaddır. Belə qadınlar hamının, varlının da, yoxsulun da, böyüyün də, kiçiyin də evinə məhrəm olan, hər yerə yol tapan, zirək, hiyləgər, lotu, macəraçı qadınlar keçmişdə Azərbaycanın şəhər və kəndlərində məclis, mərəkə axtarırdılar. Təzə xəbəri, ya toy, ya vay xəbərini bu qadınlar bilərdilər.

Xüsusilə kənardan gəlmələr, qız almağa, ya oğlan evləndirməyə gələnlər belə qadınlar üçün yağlı bir şikar kimi mənfəətli müştəri olardılar. Mələk də belə tiplərdəndir. Qaçay bəyə tor quran da, ondan xələt və peşkəş alan da Mələk olur. Qaçay bəy puluna, malına güvənən, heç bir ehtiyacı olmayan, qoçusifət bir mülkədardır. Onu aldatmaq hər adamın hünəri deyil, Mələk də buna cəsarət etməzdi. Ancaq Zərbəli bəyin qızı Sona üçün olan xeyir işdə heç bir qorxu ola bilməz. Çünki qızın qardaşı hər barədə Qaçay bəydən artıq adamdır.

Əsərin ən qüvvətli cəhəti məişət, etnoqrafık səhnə və əlamətlərin zənginliyidir. Burada verilən bayatılar, atalar sözü və məsəllərin çoxu ehtimal ki, birinci dəfədir ədəbiyyata, kitaba düşür. Bu parçalarda milli kolorit, adət, ənənə, qədim qaydalar bütün əlvanlığı ilə görünməkdədir. Bu əlvanlığı tiplərin dilinə də aid etmək olar.

Rəşid bəy, xüsusilə mükalimələrdə həddən artıq çılpaqlığa, biədəb ifadələrdən geniş istifadəyə imkan verir. Mələk arvadın danışıqları tamam ədəb və nəzakət dairəsindən kənardır. Müəllif bunlarla guya etnoqrafıya, məişət əlaqələrini yazıya köçürmək istəyir. Halbuki, bunlar əsərin naturalist meyllərini daha da qəlizləşdirir, qüvvətləndirir.

Saqqalın kəraməti

"Saqqalın kəraməti"ndə ruhanilərin fırıldaqlarından bəhs olunur. Göyçay çölündə yağışa düşən bir dəstə sövdəgər daldalanmağa yer axtarırlar. Heç kəsin bu yaxınlarda qonaq yeri yoxdur. Çünki, bu yerlərin əhalisi tərəkəmə, köçəri camaatıdır, deməli oturub məskən salmırlar.

Çarvadarların deməyinə görə bu yerin əhalisi ancaq molla, seyid və mərsiyəxanlara hörmət edib qonaq saxlarlar. Qərara gəlirlər ki, sövdəgər Hacı Söhrabı uzun saqqalına, qiyafəsinə görə molla qələmə versinlər və onun sayəsində bir qonaq yeri tapsınlar. Bu "vəzifə" Hacı Söhrab üçün çətin olsa da, razılıq verir. Gəldikləri kəndli evində isə sanki "molla"nı çoxdan gözləyirmişlər. Kənd mollası ilə deyişmə təklif edirlər. Kənd mollası Qulaməli ilə sövdəgər Hacı Söhrab üz-üzə gəlib deyişməli olur.

Bu əsərdə də müəllif gülünc vəziyyət yarada bilmişdir. Adamlar bu vəziyyətdən çıxmaq üçün təlaş edib çarə aradıqda isə daha gülünc olurlar. Bu mənada ancaq iki surət Hacı Söhrab və Molla Qulaməli seçilir, komediyanın mərkəzində durarlar. Ancaq əvvəlki pyeslər haqqındakı fıkri burada da təkrar etməyə məcburuq. Çünki hər gülməli əhvalat və hətta gülməli vəziyyət mühüm ictimai hadisəyə toxunmur, həyatda çox rast gəlinən maraqlı və gülməli bir əhvalatı göstərməklə kifayətlənən müəllif komediyanın ictimai məna tərəfinə lazımi diqqət yetirməmişdir.

Bu pyeslər oxucu və tamaşaçıya ağızlarda gəzən yüzlərlə maraqlı lətifələrin buraxdığı təsirdən artıq heç nə vermir və verə bilməz. Çünki bu hadisə yalnız sövdəgərlərin deyil, məmurların da başına gələ bilər, yalnız Göyçayda deyil, Xaçmazda da baş verə bilər. Burada canlı insanlar, tamamlanmış xarakterlər olmadığından əhvalat Bədii əsər səviyyəsinə qalxmır. Bu əhvalat bir dərəcəyə qədər Haqverdiyevin "Acından təbib" hekayəsini xatırladır. Orada müəllif iki yarpaqlıq bir yumor ilə kifayətləndiyi halda, Rəşid bəy Əfəndiyev burada bunu bir komediya mövzusu və materialı etmişdir.

Bəsirət-ül-ətfal

Kitab üç babdan, yəni üç hissədən ibarətdir. Birinci hissə hər bir dərsdən ibarət olan kiçik hekayələrdir ki, bunların da bəzisi nəzm, bəzisi isə nəsr ilə verilmişdir. Kitabın “Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələri” adlanan ikinci hissəsi iki yarımbaşlıqdan ibarətdir. Birinci yarımbaşlıq “Ədəbiyyat” xüsusunda bir para məlumat adlanır. Kitabın ən yaxşı cəhətlərindən biri də budur ki, uşaqlara yazı nümunələri yazının nəsr və nəzm növlərinə-məktub, təbriknamə, dəvətnamə, təziyənamə (başsağlığı) yazmaq qaydasına aid nümunələr, izahlar, şərhlər verilmişdir. Dərsliyin üçüncü hissəsi müsəlman uşaqları üçün təlim və tərbiyə vəzifələrinin ən vacib hesab etdiyi dini qaydalara aiddir. “Hər bir şəxsə xaliqini bilmək fərzdir”,-deyən müəllif yazır ki, “Xalq özü hər yerdə iştirak edir və müşahidə edir”, insanın hər bir əməlini görür. Odur ki, gərək insan uşaqlıq dövründə “dini-İslam” kəmalınca bilsin. Kitabda həmçinin Azərbaycan ədəbiyyatının klassiklərinin bəzilərinin əsərlərindən nümunələr vermişdir. Azərbaycanın klassik şairlərindən M.Füzuli və S.Ə.Şirvanidən bir sıra parçalar verməklə yanaşı, böyük rus şairlərindən İ.A.Krılovun “Ayna və meymun”, “Kəndli və ilan”, “Qurd və pişik”, A.S.Puşkinin “Kaftar”, “Torçu və balıq”, “Hal anası”, “Bağçasaray fontanı”və.s. hekayə və şeirlərinin tərcüməsi də kitabda yer almışdır. Bu şeir, hekayə və rəvayətlərdə vətənin təbiətini sevmək, xalqın məişətini bilmək, məktəbə getmək, elm öyrənmək və s. ön planda qoyulmuşdur. Kitabda kənd təsərüfatı, təbiət və coğrafiyaya aid bir sıra məlumatlar da verilmişdir.

Uşaq bağçası

Kitabın üz qabığında kitabın adı- “Uşaq bağçası”. Müəllifi: Zaqafqas Darül-müəlliminin müsəlman şöbəsinin elmi-ilahi və lisan (dil) müəllimi Rəşid bəy Əfəndizadə. Rus dilində kitabın dərc olunan mətbəənin adı- Тифлись. Типография “Култура”. 1912. 112 səhfədirdir. Kitabın arxasında rus dilində- Ушагь Бахчаси. (Татарская азбучная книга.) Одобрена Кавкаскимиь Учебными Округами для употребления во всьхь правительственных и частных учебныхь заведениях, вь которых преподается татарский языкь. (Решид беку Эфендиеву-Вероучитель Закавказской учительской Семинарии ) Məktəblərdə oxunmalı türk-qiraət kitabıdır”.Kitab bismilləhir-rəhmanir-rəhim ilə başlayır. Müəllif bu kitabda savad təlimi, oxu texnikasını inkişaf etdirmək məsələləri ilə yanaşı, həm də uşaqların tərbiyə edilməsinə, əxlaqına təsir etməyə xüsusi fikir vermişdir: “Müsəlman millətinin tərbiyeyi-əxlaqına və məlumati-nafiəsinə xidmət edici tazə bir kitabdır.

Arvad məsələsi “Arvad məsələsi”. Müəllifi: Zaqafqas Darül-müəlliminin müsəlman şöbəsinin elmi-ilahi və lisan (dil) müəllimi Rəşid bəy Əfəndizadə. Qafqaz canişinliyinin mətbəəsində nəşr olunur. 48 səhifədir, Tiflis, 1914-cü il. Ərəb dilində müəllifin çap olunan əsərləri: (“Uşaq-baxçası”, “Bəsirətül-ətfal”, “Rüstəm və Zöhrab”, “Müxtəsər şəriət I cild”, “Müxtəsər şəriət IIcild”, “Müxtəsər şəriət II cild rus dilində”, “Qan ocağı”, “Saqqalın kəraməti”) yazılmışdır. Qiyməti 40 qəpikdir. Kitabın arxasında: rus dilində adı- “Женский вопрось”. Общественное и семейное положение. Мусульманок по шариату. müəllifin rus dilində ünvanı-(Гори, Tифлис губ. Рашид беку Эфендиеву- вероучитель Закавказской Учительской семинарии). Həmçinin rus dilində çap olunan əsərləri: 1. «Ушагъ-бахчаси», 2. «Басиратуль-атфалъ», 3. «Рустамъ и Зорабъ», 4. «Мухтасаръ шариатъ I ч.» , 5. «Мухтасаръ шариатъ II ч.», 6. «Мухтасаръ шариат. II ч. На рус.яз. », 7. «Канъ Оджаги», 8. «Сахкалинъ карамати» , 9. «Добрый соседъ и слепую деву замужъ». Sonda kitabın nəşr olunan mətbəənin adı- Типография Канцелярии Наместника К.И.В. на Кавказъ 1914. Kitabda qadınlara aid dini, tərbiyəvi mövzular və bəzi şeir nümunələri və kitabın sonunda rus şairi A. Puşkinin “Qafqaz” və “Suya qərq olan” şeirləri çap olunmuşdur.

Əsərləri

  • 1.Bəsirətül-ətfal
  • 2."Uşaq bağçası" (1898).
  • 3."Qan ocağı",
  • 4."Tiflis səfərləri",
  • 5."Saqqalın kəraməti",
  • 6."Pul dəlisi",
  • 7."Qonşu qonşu olsa kor qız ərə gedər" (komediya),
  • 8."Bir saç telinin qiyməti" (dramla),
  • 9."Qan ağacı" (pyes),
  • 10."Qızıl gül" (mənzum) operettası
  • 11."Usaq ve qarisqa","ayi ve qarisqa"

İstinadlar

  1. [1][ölü keçid]
  2. "Rəşid bəy Əfəndizadə". Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı müntəxəbatı (XIX-XX əsrlər). Üç cilddə. II cild. Bakı: Nasir, 2002. - səh. 317-327.
  3. Əsədova Nüşabə. "Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində muzeylərin rolu". IV Respublika elmi konfransının materialları. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində qorunan eksponatlar Rəşid bəy İsmayıl oğlu Əfəndizadə və Məmməd bəy Əfəndiyevin həyat və yaradıcılığının öyrənilməsində mənbə kimi. Bakı, 2014. səh 46-48.
  4. youtube.com (24.05.2016). ""Günə doğru". Rəşid bəy Əfəndiyevin ev muzeyi" (azərb.). Youtube.com. İstifadə tarixi: 2016-05-24.
  Vikianbarda Rəşid bəy Əfəndiyev ilə əlaqəli mediafayllar var.

Avqust 03, 2021
rəşid, bəy, əfəndiyev, vikipediyada, soyadlı, müxtəlif, adamlar, haqqında, məqalələr, əfəndiyev, rəşid, bəy, ismayıl, oğlu, əfəndiyev, 1863, şəki, 1942, şəki, əsrlər, azərbaycan, müəllimi, maarifçisi, yazıçısı, rəşid, bəy, ismayıl, oğlu, əfəndiyev, doğum, tari. Vikipediyada bu soyadli muxtelif adamlar haqqinda meqaleler var bax Efendiyev Resid bey Ismayil oglu Efendiyev ve ya Resid bey Efendiyev 2 d 1863 Seki o 1942 Seki XIX XX esrler Azerbaycan muellimi maarifcisi ve yazicisi Resid bey EfendiyevResid bey Ismayil oglu Efendiyev 1 Dogum tarixi 24 may 1863Dogum yeri Nuxa Seki Nuxa qezasi Baki quberniyasi Qafqaz canisinliyi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 31 avqust 1942 79 yasinda Vefat yeri Seki Azerbaycan SSR SSRIVetendasligi Rusiya Imperiyasi SSRIMilliyyeti azerbaycanliUsagi Memmed EfendiyevTehsili Nuxa qeza mektebi Zaqafqaziya Muellimler SeminariyasiFealiyyeti yaziciFealiyyet illeri XIX esrEserlerinin dili azerbaycancaJanr lirik dramatikIlk eseri Qan ocagi pyesiResid bey Efendiyev Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyat ve fealiyyeti 2 Bezi eserlerinin mezmunu 2 1 Qonsu qonsu olsa kor qiz ere geder 2 2 Saqqalin kerameti 2 2 1 Besiret ul etfal 2 2 2 Usaq bagcasi 3 Eserleri 4 IstinadlarHeyat ve fealiyyeti RedakteResid bey Ismayil oglu Efendizade 1863 cu ilde Seki seherinde ruhani ailesinde anadan olmusdular O ibtidai tehsilini Cume mescidinde yerlesen mollaxanada Ebdurrezzaq Tahirzade adli bir muellimden almisdir 1873 cu ilde mescid mektebini bitirib tehsilini rus dilinde evvel qeza mektebinde sonra seher mektebinde davam etdirmisdir O M F Axundzadenin Haci Qara komediyasini sonralar Qori seminariyasinda dramaturqun diger komediyalarini tamasaya qoymus eyni zamanda bas rollari ifa etmisdir R Efendiyev hele XIX esrin 80 ci illerinde Qori muellimler seminariyasinda oxuyarken dram ile maraqlanmis ilk Qan ocagi pyesini yazib mekteb sehnesinde tamasaya qoymusdur O Mirze Feteli Axundovdan sonra ilk dramaturqlardan hesab edilir Bu eserinin muveffeqiyyetinden ruhlanan muellif sonralar da ardicil olaraq bedii yaradiciliqla mesgul olmusdur On il Qutqasende muellimlik etdiyi 8 il Tiflis dini isler idaresinde katib muavini vezifesinde calisdigi ve nehayet 16 il Qori seminariyasinda muellim oldugu zamanlarda hec vaxt yaziciliqdan uzaqlasmamis xususile telim terbiyeye aid sehne eserleri yazmaga sey etmisdir Resid bey Azerbaycanin meshur ve calisqan muellimlerinden idi Omrunu mekteb terbiye isine ders kitablarinin usaqlarin maragini oxsayan pyeslerin yaranmasina serf etmisdir Onun Usaq bagcasi adli elifba kitabi ve Besiretul etfal adli qiraet kitabi Azerbaycanda sohret qazanmis ilk ders kitablarindandir O defelerle Istanbula gedir duzeltdiyi ders kitablarini min zehmet ile cap etdirirdi Bununla yanasi sehne eserleri yazir bunlarin birinci novbede mekteb sehnelerinde qoyulmasini teskil edir hetta sexsen artist kimi istirak edirdi Resid beyin Qan ocagi ndan basqa Saqqalin kerameti Qonsu qonsu olsa kor qiz ere geder 1 Pul delisi Bir sac telin qiymeti Tiflis sefirleri Dis agrisi Tebietde ehvali meiset adli dramlari vardir Resid bey elmi maarifi mektebi teblig eden bir sira menzumeler yazmis rus klassiklerinden Puskin Lermontov Krilov ders kitablarina munasib parcalar secib tercume etmisdir Elece de farscadan Rustem ve Sohrab ehvalatini Firdovsiden Cam adli menzumesini Sillerden tercume etmisdir Resid bey ister seir tercumelerinde ve isterse muasir movzularda yazdigi seirlerinde klassik seir uslubu ve yolu ile genisdir Hetta Silleri de Firdovsinin isletdiyi veznde muteqarib ile tercume etmisdir Resid bey Efendiyevin edebi ve bedii ehemiyyeti olan eserleri demek olar ki en cox pyesleridir xususile esrimizin evvellerinde yazilan komediyalaridir Bu mezhekeler neinki uslub etibarile hem de movzu etibarile bir silsile ve bir vehdet teskil eden eserlerdir Bunlarin hamisinda kohne dunya kohne meiset kohne zehniyyet tesvir olunur Eger Qan ocagi nda bir aile icerisindeki nifaq fesad edavet kohne ailenin curuk bunovresi mektebe olan cahil ve vehsi elaqeler gosterilir ve aileye dehsetli bir ad Qan ocagi adi verilirse Qonsu qonsu olsa kor qiz ere geder adli komediyasinda qadin alqi satqisi qadinlarin huquqsuzlugu ve gulunc evlenmek qaydalari tesvir olunur Genis yaradiciliq diapazonuna malik pedaqoq olan Resid bey Efendizade iki hisseden ibaret Muxteser seriet dersliyinin de muellifidir O etnoqrafiya Nuxada evlenmek adetleri Qebele mahali Qutqasen kendi haqqinda bir nece melumat ve s edebiyyatsunasliq Azerbaycan turklerine mexsus edebiyyat Azerbaycan edebiyyati numuneleri Lev Nikolayevic Tolstoy hemcinin Seyid Ezim Sirvani ve s sahesinde de fealiyyet gostermisdir R Efendizade Azerbaycan xalq efsane ve revayetleri adet ve eneneleri elece de barede xalq senetkarligi cografiya ve tebabete aid melumatlar toplayib Sbornik materialov dlya opisaniya mestnostej i plemyon Kavkaza mecmuesinde cap etdirmisdir Efendizade 1924 cu ilde Azerbaycanin Birinci Olkesunasliq Qurultayinin numayendesi ve Etnoqrafiya Cemiyyeti Seki sobesinin elmi katibi secilmisdir 1942 ci avqustun 31 de Resid bey Efendizade Sekide vefat etmisdir 3 Hal hazirda Seki seherinde ev muzeyi fealiyyet gosterir 4 Bezi eserlerinin mezmunu RedakteQonsu qonsu olsa kor qiz ere geder Redakte Bu eserde muellif maraqli hem de tebii ehvalat qurmusdur Sovdeger Qacay bey sehere cox gelib gedir Karvansaralarda qonaq yerinde rahatliq gormur evlenmek burada da bir arvad saxlamaq isteyir El icinde meshur olan dellal qadin Cici xanim ise dusur Zerbeli beyin qocalmis cirkin hec kesin tamah salmadigi qizi Sonani ona ere vermek fikrine dusur Qonsu qiz Dilberi gosterib Sonani ere vernmek fikrine dusur Qonsu qiz Dilberi gosterib Sonani verirler Qacay bey aldanir ve xerci heder gedir Bu eserde Sonadan da Qacay beyden de canli verilmis suret Melek arvaddir Bele qadinlar haminin varlinin da yoxsulun da boyuyun de kiciyin de evine mehrem olan her yere yol tapan zirek hiyleger lotu maceraci qadinlar kecmisde Azerbaycanin seher ve kendlerinde meclis mereke axtarirdilar Teze xeberi ya toy ya vay xeberini bu qadinlar bilerdiler Xususile kenardan gelmeler qiz almaga ya oglan evlendirmeye gelenler bele qadinlar ucun yagli bir sikar kimi menfeetli musteri olardilar Melek de bele tiplerdendir Qacay beye tor quran da ondan xelet ve peskes alan da Melek olur Qacay bey puluna malina guvenen hec bir ehtiyaci olmayan qocusifet bir mulkedardir Onu aldatmaq her adamin huneri deyil Melek de buna cesaret etmezdi Ancaq Zerbeli beyin qizi Sona ucun olan xeyir isde hec bir qorxu ola bilmez Cunki qizin qardasi her barede Qacay beyden artiq adamdir Eserin en quvvetli ceheti meiset etnoqrafik sehne ve elametlerin zenginliyidir Burada verilen bayatilar atalar sozu ve mesellerin coxu ehtimal ki birinci defedir edebiyyata kitaba dusur Bu parcalarda milli kolorit adet enene qedim qaydalar butun elvanligi ile gorunmekdedir Bu elvanligi tiplerin diline de aid etmek olar Resid bey xususile mukalimelerde hedden artiq cilpaqliga biedeb ifadelerden genis istifadeye imkan verir Melek arvadin danisiqlari tamam edeb ve nezaket dairesinden kenardir Muellif bunlarla guya etnoqrafiya meiset elaqelerini yaziya kocurmek isteyir Halbuki bunlar eserin naturalist meyllerini daha da qelizlesdirir quvvetlendirir Saqqalin kerameti Redakte Saqqalin kerameti nde ruhanilerin firildaqlarindan behs olunur Goycay colunde yagisa dusen bir deste sovdeger daldalanmaga yer axtarirlar Hec kesin bu yaxinlarda qonaq yeri yoxdur Cunki bu yerlerin ehalisi terekeme koceri camaatidir demeli oturub mesken salmirlar Carvadarlarin demeyine gore bu yerin ehalisi ancaq molla seyid ve mersiyexanlara hormet edib qonaq saxlarlar Qerara gelirler ki sovdeger Haci Sohrabi uzun saqqalina qiyafesine gore molla qeleme versinler ve onun sayesinde bir qonaq yeri tapsinlar Bu vezife Haci Sohrab ucun cetin olsa da raziliq verir Geldikleri kendli evinde ise sanki molla ni coxdan gozleyirmisler Kend mollasi ile deyisme teklif edirler Kend mollasi Qulameli ile sovdeger Haci Sohrab uz uze gelib deyismeli olur Bu eserde de muellif gulunc veziyyet yarada bilmisdir Adamlar bu veziyyetden cixmaq ucun telas edib care aradiqda ise daha gulunc olurlar Bu menada ancaq iki suret Haci Sohrab ve Molla Qulameli secilir komediyanin merkezinde durarlar Ancaq evvelki pyesler haqqindaki fikri burada da tekrar etmeye mecburuq Cunki her gulmeli ehvalat ve hetta gulmeli veziyyet muhum ictimai hadiseye toxunmur heyatda cox rast gelinen maraqli ve gulmeli bir ehvalati gostermekle kifayetlenen muellif komediyanin ictimai mena terefine lazimi diqqet yetirmemisdir Bu pyesler oxucu ve tamasaciya agizlarda gezen yuzlerle maraqli letifelerin buraxdigi tesirden artiq hec ne vermir ve vere bilmez Cunki bu hadise yalniz sovdegerlerin deyil memurlarin da basina gele biler yalniz Goycayda deyil Xacmazda da bas vere biler Burada canli insanlar tamamlanmis xarakterler olmadigindan ehvalat Bedii eser seviyyesine qalxmir Bu ehvalat bir dereceye qeder Haqverdiyevin Acindan tebib hekayesini xatirladir Orada muellif iki yarpaqliq bir yumor ile kifayetlendiyi halda Resid bey Efendiyev burada bunu bir komediya movzusu ve materiali etmisdir Besiret ul etfal Redakte Kitab uc babdan yeni uc hisseden ibaretdir Birinci hisse her bir dersden ibaret olan kicik hekayelerdir ki bunlarin da bezisi nezm bezisi ise nesr ile verilmisdir Kitabin Azerbaycan edebiyyati numuneleri adlanan ikinci hissesi iki yarimbasliqdan ibaretdir Birinci yarimbasliq Edebiyyat xususunda bir para melumat adlanir Kitabin en yaxsi cehetlerinden biri de budur ki usaqlara yazi numuneleri yazinin nesr ve nezm novlerine mektub tebrikname devetname teziyename bassagligi yazmaq qaydasina aid numuneler izahlar serhler verilmisdir Dersliyin ucuncu hissesi muselman usaqlari ucun telim ve terbiye vezifelerinin en vacib hesab etdiyi dini qaydalara aiddir Her bir sexse xaliqini bilmek ferzdir deyen muellif yazir ki Xalq ozu her yerde istirak edir ve musahide edir insanin her bir emelini gorur Odur ki gerek insan usaqliq dovrunde dini Islam kemalinca bilsin Kitabda hemcinin Azerbaycan edebiyyatinin klassiklerinin bezilerinin eserlerinden numuneler vermisdir Azerbaycanin klassik sairlerinden M Fuzuli ve S E Sirvaniden bir sira parcalar vermekle yanasi boyuk rus sairlerinden I A Krilovun Ayna ve meymun Kendli ve ilan Qurd ve pisik A S Puskinin Kaftar Torcu ve baliq Hal anasi Bagcasaray fontani ve s hekaye ve seirlerinin tercumesi de kitabda yer almisdir Bu seir hekaye ve revayetlerde vetenin tebietini sevmek xalqin meisetini bilmek mektebe getmek elm oyrenmek ve s on planda qoyulmusdur Kitabda kend teserufati tebiet ve cografiyaya aid bir sira melumatlar da verilmisdir Usaq bagcasi Redakte Kitabin uz qabiginda kitabin adi Usaq bagcasi Muellifi Zaqafqas Darul muelliminin muselman sobesinin elmi ilahi ve lisan dil muellimi Resid bey Efendizade Rus dilinde kitabin derc olunan metbeenin adi Tiflis Tipografiya Kultura 1912 112 sehfedirdir Kitabin arxasinda rus dilinde Ushag Bahchasi Tatarskaya azbuchnaya kniga Odobrena Kavkaskimi Uchebnymi Okrugami dlya upotrebleniya vo vsh pravitelstvennyh i chastnyh uchebnyh zavedeniyah v kotoryh prepodaetsya tatarskij yazyk Reshid beku Efendievu Verouchitel Zakavkazskoj uchitelskoj Seminarii Mekteblerde oxunmali turk qiraet kitabidir Kitab bismillehir rehmanir rehim ile baslayir Muellif bu kitabda savad telimi oxu texnikasini inkisaf etdirmek meseleleri ile yanasi hem de usaqlarin terbiye edilmesine exlaqina tesir etmeye xususi fikir vermisdir Muselman milletinin terbiyeyi exlaqina ve melumati nafiesine xidmet edici taze bir kitabdir Arvad meselesi Arvad meselesi Muellifi Zaqafqas Darul muelliminin muselman sobesinin elmi ilahi ve lisan dil muellimi Resid bey Efendizade Qafqaz canisinliyinin metbeesinde nesr olunur 48 sehifedir Tiflis 1914 cu il Ereb dilinde muellifin cap olunan eserleri Usaq baxcasi Besiretul etfal Rustem ve Zohrab Muxteser seriet I cild Muxteser seriet IIcild Muxteser seriet II cild rus dilinde Qan ocagi Saqqalin kerameti yazilmisdir Qiymeti 40 qepikdir Kitabin arxasinda rus dilinde adi Zhenskij vopros Obshestvennoe i semejnoe polozhenie Musulmanok po shariatu muellifin rus dilinde unvani Gori Tiflis gub Rashid beku Efendievu verouchitel Zakavkazskoj Uchitelskoj seminarii Hemcinin rus dilinde cap olunan eserleri 1 Ushag bahchasi 2 Basiratul atfal 3 Rustam i Zorab 4 Muhtasar shariat I ch 5 Muhtasar shariat II ch 6 Muhtasar shariat II ch Na rus yaz 7 Kan Odzhagi 8 Sahkalin karamati 9 Dobryj sosed i slepuyu devu zamuzh Sonda kitabin nesr olunan metbeenin adi Tipografiya Kancelyarii Namestnika K I V na Kavkaz 1914 Kitabda qadinlara aid dini terbiyevi movzular ve bezi seir numuneleri ve kitabin sonunda rus sairi A Puskinin Qafqaz ve Suya qerq olan seirleri cap olunmusdur Eserleri Redakte1 Besiretul etfal 2 Usaq bagcasi 1898 3 Qan ocagi 4 Tiflis seferleri 5 Saqqalin kerameti 6 Pul delisi 7 Qonsu qonsu olsa kor qiz ere geder komediya 8 Bir sac telinin qiymeti dramla 9 Qan agaci pyes 10 Qizil gul menzum operettasi 11 Usaq ve qarisqa ayi ve qarisqa Istinadlar Redakte 1 olu kecid Resid bey Efendizade Azerbaycan usaq edebiyyati muntexebati XIX XX esrler Uc cildde II cild Baki Nasir 2002 seh 317 327 Esedova Nusabe Azerbaycan tarixinin oyrenilmesinde muzeylerin rolu IV Respublika elmi konfransinin materiallari Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde qorunan eksponatlar Resid bey Ismayil oglu Efendizade ve Memmed bey Efendiyevin heyat ve yaradiciliginin oyrenilmesinde menbe kimi Baki 2014 seh 46 48 youtube com 24 05 2016 Gune dogru Resid bey Efendiyevin ev muzeyi azerb Youtube com Istifade tarixi 2016 05 24 Vikianbarda Resid bey Efendiyev ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Resid bey Efendiyev amp oldid 6013730, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.