fbpx
Wikipedia

Qədriyə Teymurbulatova

Avqust 12, 2021

Qədriyə Teymurbulatova və ya Kadriya Temirbulatova (rus. Темирбула́това Кадрия Уразбаевна; d. 14 dekabr 1948, SSRİ, RSFSR, Dağıstan MSSR, Noqay rayonunun Terekli-Məktəb kəndi – ö. 30 iyun 1978, SSRİ, RSFSR) — görkəmli noqay şairi.

Qədriyə Teymurbulatova
İlk adı Qədriyə Orazbay qızı Teymurbulatova
Doğum tarixi
Doğum yeri SSRİ, RSFSR, Dağıstan MSSR, Noqay rayonunun Terekli-Məktəb kəndi
Vəfat tarixi (30 yaşında)
Vəfat yeri SSRİ, RSFSR
Vəfat səbəbi öldürülüb
Vətəndaşlığı SSRİ
Milliyyəti noqay
Atası Orazbay Teymurbulatov
Fəaliyyəti şairə, yazıçı

Həyatı

Qədriyə Orazbay qızı Teymurbulatova 14 dekabr 1948-ci ildə Rusiyanın Dağıstan MSSR-nın Noqay rayonunun Terekli-Məktəb kəndidində çoban ailəsində anadan olmuşdur.

Qədriyəni 1954-cü ildə, hələ 5 yaşı tamam olmamış kəndlərindəki orta məktəbin birinci sinifinə aparırlar. Həmin illərdə uşaqlar 7 yaşından birinci sinifə qəbul edilirdilər. Ona görə də Qədriyə sinifdəkilərdən həm yaşca kiçik, boyca da balaçaymış. Buna baxmayaraq iti qavramasıyla, dərin zəkasıyla sinif yoldaşları arasında seçilərək müəllimlərinin sevimlisinə çevrilir.

1965-ci ildə Terekli-Məktəb kənd orta məktəbini bitirərək, Həmzət Sadasa adına Mahaçqala Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Filalogiya fakültəsinə daxil olmuşdur. Orta məktəb illərindən başlatdığı yaradıcılığı diqqəti cəlb etdiyi üçün SSRİ-də böyük nüfuza malik olan avar şairi Rəsul Həmzətovun zəmanətilə universitetin III kursunu bitirdikdən sonra onu Moskvaya – M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda oxumağa göndərirlər.

Yox olmaqda olan bir xalqın gənc bir qızının uğurlar qazanması, həttə rus gənclərin əksəriyyəti tərəfindən də sevilməsi rus şovistlərini narahat edir. Onu bir tərəfdən mükafatlandırsalar da, digər tərəfdən də rəhbər partiya işçiləri, hakimiyyətə yaxınlığı ilə seçilən, mükafatlı yazıçı və şairlər, KQB məmurları ona "öyüd-nəsiətlər" verir, üstüörtülü hədələyirdilər. Qədriyə isə heç bir hədə-qorxudan çəkinmir, "öyüd-nəsihət"ə qulaq asmır. Rəsmi dairələrdə deyilənləri əldə bayraq edərək millətinin hüquqlarını qorumağa çalışır.

1978-ci ildə onu Moskvada keçirilən SSRİ Yazıçılarının qurultayına və Daşkənddə keçirilən Asiya Afrika Ölkələri şairlərinin forumunda iştirak etməyə göndərirlər.

Onun adını 1978-ci ilin iyulunda Kubanın paytaxtı Havana şəhərində keçiriləcək XI Ümumdünya Gənclər Festivalına gedəcək nümayəndə heyətinin tərkibinə daxil edirlər. Lakin bu səfər ona nəsib olmur. 30 yaşı tamam olmamış faciəli şəkildə öldürülmüşdür. Belə ki, 1978-ci il iyun ayının 30-da, günün-günorta çağında onun yandırılmış cəsədini öz evində tapırlar. Məlum olur ki, onu öldürdükdən sonra cəsədini yandırıblar ki, başqalarının da gözünü qorxutsunlar. Bu faciəyə cinayət donu geyindirilir. SSRİ dağıldıqdan sonra isə bu qəddar çinayətin KQB tərəfindən təşkil edildiyi məlum olur. Lakin Çeçenistanda başlayan antirusiya hərəkatından qorxuya düşən rəhbər işçilər yenidən bu mövzunu bağlayırlar və KQB arxivlərinin Dağıstan Respublikasında açılmasını əngəlləyirlər.

Yaradıcılığı

Orta məktəbdə oxuduğu illərdə ədəbiyyata böyük maraq göstərən Qədriyənin ilk şeiri Noqay rayonunda noqay dilində nəşr edilən "Şöllük mayakı" (azərb. Çöllük mayakı‎) adlı qəzetdə çap olunmuşdur. Bundan sonra "Komsomolets Daqestana", "Daqestanskaya Pravda", qumuq dilində nəşr olunan "Lenin yolu" qəzetlərində, "Dostluq" jurnalında müntəzəm şeir və məqalələrini çap etdirən Qədriyə elə ilk şeirlərilə müəllimlərinin, rayonun ədəbiyyat həvəskarlarının, Dağıstan Yazıçılar İttifaqının diqqətini cəlb edir.

Rus dilini də ana dili kimi bilən Qədriyənin Ədəbiyyat institunda oxuyarkən SSRİ Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul edilməsi, Moskvadakı qəzet və jurnallarda şeirlərinin çap olunması böyük əks səda doğurur. Çünki həmin dövrdə əyalətlərdə yaşayanların, xüsusən də SSRİ-də yaşayan və rus olmayan xalqların nümayəndələrinin imzalarının mərkəzdəki qəzet və jurnallarda görünməsi çox böyük uğur sayılırdı.

Şeirində noqay ədəbiyatına gətirdiyi yeni ifadə vasitələrilə seçilir. O, şeiri şüarçılıqdan uzaqlaşdırıb poeziyaya klassik Şərq şeirlərində olduğu kimi dərin fəlsəfi məna verməyə çalışır. O, poezyaya idioloji mübarizədə bir təbliğat vasitəsi kimi baxmırdı. Şeirə bir sənət nümunəsi, insanların daxili aləminə enən, onların mənəviyyatına təsir edən, iç dünyasının tələblərini ödəyən bir vasitə kimi baxırdı. O, istəyirdi ki, şeirlərini oxuyanlar ürəklərindən keçirdiyi duyğuların bədii əksini orada görə bilsin.

Hələ 22 yaşında ikən, yəni 1971-ci ildə – bürokratik əngəllərin güclü olduğu bir dövrdə Mahaçqaladakı dövlət nəşriyyatında Qədriyənin ilk şeirlər toplusu çap olunur. Şairin ana dilində çap olunan, "Tav danıldan baslanadı" (azərb. "Dağ düzənlikdən başlanır"‎) adlandırdığı şeirlər kitabı yalnız noqaylar və Dağıstanda yaşayan qumuqlar, avarlar, ləzgilər, darginlər arasında deyil Şimali Qafqazda yaşayan qaraçaylar, balkarlar, çeçenlər, çərkəzlər, kabardalılar, inquşlar, osetinlər, türkmənlər arasında da böyük maraqla qarşılanır.

1973-cü ildə Qədriyə Teymurbulatovanın "Yaslık yırları" (azərb. "Gənclik nəğmələri"‎), "Tav danıldan baslanadı", "Ayındırık yarıqı" (azərb. "İldırım işığı"‎) və "Yatlablar" (azərb. "Şeirlər"‎) adlı kitabları çap olunur. Bu bir milli azlıq nümayəndəsi olan gənc bir şair üçün olduqca böyük bir uğur idi.

1975-ci ildə isə Moskvadakı "Molodoy qvardiya" nəşriyyatında Qədriyənin rus dilinə çevrilmiş "Ulıbka lunı" (rus. Улыбка Луны - azərb. "Ayın təbəssümü"‎) kitabını nəşr edilmişdir. Həmin dövürdə çox böyük nüfuza malik olan, hakimiyyət orqanları tərəfindən bir sıra mükafatlara laiq görülmüş, məşhur balkar şairi Qaysın Quliyevin ön söz yazdığı bu kitabın ilk nüsxəsini Qədriyəyə Moskvada, Gənc Yazıçıların VI Ümumittifaq müşavirəsində təntənə ilə təqdim edirlər.

1978-ci ildə Mahaçqalada ana dilində "Xayran" (azərb. "Heyran"‎) kitabı çap olunmuşdur.

Şeirləri

"Tereklidə üç gün", "Nənəmə", "Atama", "Anama" və başqa şeirlərində Rusiyanın yüzüllər boyu xalqının başına açdığı müsibətləri dilə gətirmişdir.

Onun digər məşhur şeirləri isə bunlardır:

  • "Qumlu tastar şöllüqim"
  • allaqorik "Gələ zaman"
  • "Men tuvqanda" (azərb. "Mən doğulanda"‎)
  • Doğma kəndinə həsr etdiyi "Tereklidə üç gün"
  • "Menim xalkıma"
  • "Ayıtdılar" (azərb. "Dedilər"‎)
  • "Güclü yellər əsdilər çölümdə"
  • "Amzatxanqa"
  • "Almirağa"

Tərcümələri

İntihara sürüklənmiş Qamzat Acıgəldiyevin noqay türkcəsində yazdığı şeirləri rus dilinə çevirərək çap etdirmişdir. Lakin hakimiyyət orqanları adının belə çəkilməsini istəmədikləri Qamzatın daha geniş aidutoriyada təbliğ etilməsilə də razılaşmır.

Mükafatları

  •   SSRİ Ümumittifaq Lenin Kommunist Gənclər İttifaqı Dağıstan Vilayət Komitəsinin Mükafatı (1975).

Xatirəsi

Qədriyənin Teymurbulatovanın şeirləri ölümündən sonra toplanaraq "Əsmə, saxlan" və "Peşiman yırları" adlı kitablarında çap olunmuşdur.

Qədriyə xanım haqqında bir sıra tədqiqatlar aparılmışdır. Onun həyat və fəaliyyətini araşdıran xarici tədqiqatçılardan biri Azərbaycan alimi Əli Şamil olmuşdur. Onun yazdığı "Noqay şairi Qədriyə nədən 29 yaşında öldürüldü?" adlı elmi əsəri 2012-ci ildə dərc edilmişdir.

İstinadlar

  1. Кадрия Темирбулатова. caucaswomen.ru  (rus.)
  2. Əli Şamil. Uyğur, Qaqauz, Quzey Qafqaz türklərinin folkloru və ədəbiyyatı 2019-07-13 at the Wayback Machine. Bakı, "Nurlan", 2011, səh. 2016, artkaspi.az  (azərb.)
  3. ↑ Əli Şamil. Qədriyə Teymurbulatova. ali-shamil.tr.gg  (azərb.)
  4. Suyunova N., 2006:239-241  (rus.)
  5. Большой Энциклопедический словарь. ТЕМИРБУЛАТОВА Кадрия Уразбаевна  (rus.)
  6. Suyunova N.X., 2003:235-243  (rus.)
  7. Əli Şamil. Noqay şairi Qədriyə nədən 29 yaşında öldürüldü? 2016-05-03 at the Wayback Machine "Türk Eli" jurnalı, dekabr 2012, № 13. səh. 36-39. uluturk.info  (azərb.)

Avqust 12, 2021
qədriyə, teymurbulatova, kadriya, temirbulatova, Темирбула, това, Кадрия, Уразбаевна, dekabr, 1948, ssri, rsfsr, dağıstan, mssr, noqay, rayonunun, terekli, məktəb, kəndi, iyun, 1978, ssri, rsfsr, görkəmli, noqay, şairi, adı, qədriyə, orazbay, qızı, teymurbulat. Qedriye Teymurbulatova ve ya Kadriya Temirbulatova rus Temirbula tova Kadriya Urazbaevna 1 d 14 dekabr 1948 SSRI RSFSR Dagistan MSSR Noqay rayonunun Terekli Mekteb kendi o 30 iyun 1978 2 SSRI RSFSR gorkemli noqay sairi 3 Qedriye TeymurbulatovaIlk adi Qedriye Orazbay qizi TeymurbulatovaDogum tarixi 14 dekabr 1948Dogum yeri SSRI RSFSR Dagistan MSSR Noqay rayonunun Terekli Mekteb kendiVefat tarixi 30 iyun 1979 30 yasinda Vefat yeri SSRI RSFSRVefat sebebi oldurulubVetendasligi SSRIMilliyyeti noqayAtasi Orazbay TeymurbulatovFealiyyeti saire yazici Mundericat 1 Heyati 2 Yaradiciligi 2 1 Seirleri 3 Tercumeleri 4 Mukafatlari 5 Xatiresi 6 IstinadlarHeyati RedakteQedriye Orazbay qizi Teymurbulatova 14 dekabr 1948 ci ilde Rusiyanin Dagistan MSSR nin Noqay rayonunun Terekli Mekteb kendidinde coban ailesinde anadan olmusdur 3 Qedriyeni 1954 cu ilde hele 5 yasi tamam olmamis kendlerindeki orta mektebin birinci sinifine aparirlar Hemin illerde usaqlar 7 yasindan birinci sinife qebul edilirdiler Ona gore de Qedriye sinifdekilerden hem yasca kicik boyca da balacaymis Buna baxmayaraq iti qavramasiyla derin zekasiyla sinif yoldaslari arasinda secilerek muellimlerinin sevimlisine cevrilir 3 1965 ci ilde Terekli Mekteb kend orta mektebini bitirerek Hemzet Sadasa adina Mahacqala Dovlet Pedaqoji Institutunun Filalogiya fakultesine daxil olmusdur Orta mekteb illerinden baslatdigi yaradiciligi diqqeti celb etdiyi ucun SSRI de boyuk nufuza malik olan avar sairi Resul Hemzetovun zemanetile universitetin III kursunu bitirdikden sonra onu Moskvaya M Qorki adina Edebiyyat Institutunda oxumaga gonderirler 3 Yox olmaqda olan bir xalqin genc bir qizinin ugurlar qazanmasi hette rus genclerin ekseriyyeti terefinden de sevilmesi rus sovistlerini narahat edir Onu bir terefden mukafatlandirsalar da diger terefden de rehber partiya iscileri hakimiyyete yaxinligi ile secilen mukafatli yazici ve sairler KQB memurlari ona oyud nesietler verir ustuortulu hedeleyirdiler Qedriye ise hec bir hede qorxudan cekinmir oyud nesihet e qulaq asmir Resmi dairelerde deyilenleri elde bayraq ederek milletinin huquqlarini qorumaga calisir 3 1978 ci ilde onu Moskvada kecirilen SSRI Yazicilarinin qurultayina ve Daskendde kecirilen Asiya Afrika Olkeleri sairlerinin forumunda istirak etmeye gonderirler 3 Onun adini 1978 ci ilin iyulunda Kubanin paytaxti Havana seherinde kecirilecek XI Umumdunya Gencler Festivalina gedecek numayende heyetinin terkibine daxil edirler Lakin bu sefer ona nesib olmur 30 yasi tamam olmamis facieli sekilde oldurulmusdur Bele ki 1978 ci il iyun ayinin 30 da gunun gunorta caginda onun yandirilmis 4 cesedini oz evinde tapirlar Melum olur ki onu oldurdukden sonra cesedini yandiriblar ki basqalarinin da gozunu qorxutsunlar Bu facieye cinayet donu geyindirilir SSRI dagildiqdan sonra ise bu qeddar cinayetin KQB terefinden teskil edildiyi melum olur Lakin Cecenistanda baslayan antirusiya herekatindan qorxuya dusen rehber isciler yeniden bu movzunu baglayirlar ve KQB arxivlerinin Dagistan Respublikasinda acilmasini engelleyirler 3 Yaradiciligi RedakteOrta mektebde oxudugu illerde edebiyyata boyuk maraq gosteren Qedriyenin ilk seiri Noqay rayonunda noqay dilinde nesr edilen Solluk mayaki azerb Colluk mayaki adli qezetde cap olunmusdur Bundan sonra Komsomolets Daqestana Daqestanskaya Pravda qumuq dilinde nesr olunan Lenin yolu qezetlerinde Dostluq jurnalinda muntezem seir ve meqalelerini cap etdiren Qedriye ele ilk seirlerile muellimlerinin rayonun edebiyyat heveskarlarinin Dagistan Yazicilar Ittifaqinin diqqetini celb edir 3 Rus dilini de ana dili kimi bilen Qedriyenin Edebiyyat institunda oxuyarken SSRI Yazicilar Ittifaqina uzv qebul edilmesi Moskvadaki qezet ve jurnallarda seirlerinin cap olunmasi boyuk eks seda dogurur Cunki hemin dovrde eyaletlerde yasayanlarin xususen de SSRI de yasayan ve rus olmayan xalqlarin numayendelerinin imzalarinin merkezdeki qezet ve jurnallarda gorunmesi cox boyuk ugur sayilirdi 3 Seirinde noqay edebiyatina getirdiyi yeni ifade vasitelerile secilir O seiri suarciliqdan uzaqlasdirib poeziyaya klassik Serq seirlerinde oldugu kimi derin felsefi mena vermeye calisir O poezyaya idioloji mubarizede bir tebligat vasitesi kimi baxmirdi Seire bir senet numunesi insanlarin daxili alemine enen onlarin meneviyyatina tesir eden ic dunyasinin teleblerini odeyen bir vasite kimi baxirdi O isteyirdi ki seirlerini oxuyanlar ureklerinden kecirdiyi duygularin bedii eksini orada gore bilsin 3 Hele 22 yasinda iken yeni 1971 ci ilde burokratik engellerin guclu oldugu bir dovrde Mahacqaladaki dovlet nesriyyatinda Qedriyenin ilk seirler toplusu cap olunur Sairin ana dilinde cap olunan Tav danildan baslanadi azerb Dag duzenlikden baslanir adlandirdigi seirler kitabi yalniz noqaylar ve Dagistanda yasayan qumuqlar avarlar lezgiler darginler arasinda deyil Simali Qafqazda yasayan qaracaylar balkarlar cecenler cerkezler kabardalilar inquslar osetinler turkmenler arasinda da boyuk maraqla qarsilanir 3 1973 cu ilde Qedriye Teymurbulatovanin Yaslik yirlari azerb Genclik negmeleri Tav danildan baslanadi Ayindirik yariqi azerb Ildirim isigi ve Yatlablar azerb Seirler adli kitablari cap olunur Bu bir milli azliq numayendesi olan genc bir sair ucun olduqca boyuk bir ugur idi 3 1975 ci ilde ise Moskvadaki Molodoy qvardiya nesriyyatinda Qedriyenin rus diline cevrilmis Ulibka luni rus Ulybka Luny 5 azerb Ayin tebessumu kitabini nesr edilmisdir Hemin dovurde cox boyuk nufuza malik olan hakimiyyet orqanlari terefinden bir sira mukafatlara laiq gorulmus meshur balkar sairi Qaysin Quliyevin on soz yazdigi bu kitabin ilk nusxesini Qedriyeye Moskvada Genc Yazicilarin VI Umumittifaq musaviresinde tentene ile teqdim edirler 3 1978 ci ilde Mahacqalada ana dilinde Xayran azerb Heyran kitabi cap olunmusdur 3 Seirleri Redakte Tereklide uc gun Neneme Atama Anama ve basqa seirlerinde Rusiyanin yuzuller boyu xalqinin basina acdigi musibetleri dile getirmisdir 3 Onun diger meshur seirleri ise bunlardir 3 Qumlu tastar solluqim allaqorik Gele zaman Men tuvqanda azerb Men dogulanda Dogma kendine hesr etdiyi Tereklide uc gun Menim xalkima Ayitdilar azerb Dediler Guclu yeller esdiler columde Amzatxanqa Almiraga Tercumeleri RedakteIntihara suruklenmis Qamzat Acigeldiyevin noqay turkcesinde yazdigi seirleri rus diline cevirerek cap etdirmisdir Lakin hakimiyyet orqanlari adinin bele cekilmesini istemedikleri Qamzatin daha genis aidutoriyada teblig etilmesile de razilasmir 3 Mukafatlari Redakte SSRI Umumittifaq Lenin Kommunist Gencler Ittifaqi Dagistan Vilayet Komitesinin Mukafati 1975 3 Xatiresi RedakteQedriyenin Teymurbulatovanin seirleri olumunden sonra toplanaraq Esme saxlan ve Pesiman yirlari adli kitablarinda cap olunmusdur 6 Qedriye xanim haqqinda bir sira tedqiqatlar aparilmisdir Onun heyat ve fealiyyetini arasdiran xarici tedqiqatcilardan biri Azerbaycan alimi Eli Samil olmusdur 3 Onun yazdigi Noqay sairi Qedriye neden 29 yasinda olduruldu adli elmi eseri 2012 ci ilde derc edilmisdir 7 Istinadlar Redakte Kadriya Temirbulatova caucaswomen ru rus Eli Samil Uygur Qaqauz Quzey Qafqaz turklerinin folkloru ve edebiyyati Arxivlesdirilib 2019 07 13 at the Wayback Machine Baki Nurlan 2011 seh 2016 artkaspi az azerb 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Eli Samil Qedriye Teymurbulatova ali shamil tr gg azerb Suyunova N 2006 239 241 rus Bolshoj Enciklopedicheskij slovar TEMIRBULATOVA Kadriya Urazbaevna rus Suyunova N X 2003 235 243 rus Eli Samil Noqay sairi Qedriye neden 29 yasinda olduruldu Arxivlesdirilib 2016 05 03 at the Wayback Machine Turk Eli jurnali dekabr 2012 13 seh 36 39 uluturk info azerb Menbe https az wikipedia org w index php title Qedriye Teymurbulatova amp oldid 6096964, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.