Qriqori Potyomkin
Qriqori Aleksandroviç Potyomkin(rus. Григо́рий Алекса́ндрович Потёмкин; 13 [24] sentyabr 1739, Çijevo[d], Smolensk quberniyası[d] – 5 [16] oktyabr 1791 və ya 16 oktyabr 1791, Yassı[d]) — Rusiyanın XVIII əsrdəki genişlənmə siyasətinin memarlarından biri olan bir rus generalı, general-feldmarşal, dövlət xadimi və II Yekaterinanın sevgilisidir. Həyatını çariçayla birlikdə Osmanlı dövlətini parçalayarak Rusiyanın hökmranlığını altında paytaxtı İstanbulda olan yeni bir Bizans imperiyası qurma xəyalına həsr etmişdir.
Qriqori Potyomkin | |
---|---|
Qriqori Aleksandroviç Potyomkin | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 13 (24) sentyabr 1739 |
Doğum yeri |
|
Vəfat tarixi | 5 (16) oktyabr 1791 (52 yaşında) və ya 16 oktyabr 1791 (52 yaşında) |
Vəfat yeri |
|
Dəfn yeri |
|
Vətəndaşlığı | Rusiya İmperiyası |
Həyat yoldaşı | |
Təhsili |
|
Hərbi fəaliyyəti | |
Mənsubiyyəti | Rus |
Qoşun növü | süvari |
Xidmət illəri | 1761–1791 |
Rütbə | General-feldmarşal |
Döyüşlər |
|
Təltifləri | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
Qriqori Potyomkin 13 sentyabr 1739-cu il tarixində Rusiyanın qərbindəki Smolensk şəhəri yaxınında alt rütbəli bir zabitin oğlu olaraq dünyaya gəldi. Moskva Universitetində təhsil gördü. Sarayın mühafiz alayına qatıldı. 1762 ildə mühafiz alayından bir qrupun Rus çarı III Pyotru taxtdan endirərək yerinəarvadı II Yekaterinanı taxta çıxarması olayına qatıldı. 1774-cü ildən sonra Potyomkin çariçanın sevgilisi oldu və sınırsız miqdarda pul-para və siyasi gücə sahib oldu. Çariça Potyomkini 1784 -cü ildə Rusiya ordusunun baş komandanlığa gətirdi.
II Yekaterina və Potyomkinin xəyalı Rusiyayı Balkana və Asiyaya hökm edən böyük bir imperiya halına gətirmək idi. Bizans imperiyasını Rusiyanın hökmranlığı altında yenidən canlandırmak və İstanbulu bu imparatorluğa başkənt yapmak istiyorlardı. Bu amaçla Polşanı parçalayarak Prussiya və Avstriya arasında paylaştılar. Ayrıca 1774 yılındaki Kiçik Qaynarca sülhüüylə Osmanlı dövlətindən bağımsız halə gələn Krımı Rusiyanın bir parçası halinə gətirməğə qərar vərdilər. Bu məqsədlə 1783-cü ildə Krımı rəsmən Rusiya torpaklarına qatdılar. Q. Potyomkin Rusiyanın Krım Prinsi oldu. Krımda Xerson, Nikolayev, Akyar və Yəkaterinoslav kimi yəni Rus qəsəbələri qurdu. 1787-ci ildə II Yekaterina Krıma göstərişli bir ziyarətdə bulundu. Məqsəd Osmanlı dövlətini sindirmək və Krımı Rusiyanın qalıcı bir parçası halına gətirmək idi.
Osmanlılar bu gəlişmələri Kiçik Qaynarca sülhüna zidd bularak Rusiyaya savaş açdılar. Osmanlı-Rus Savaşı 5 il sürdü. Potyomkin 1790-cı ilndən etibarən savaşı bugünkü Rumıniyanın kuzəydoğusunda bulunan Yaş şəhrində qurduğu çox göstərişli qərargahından yönətti. 1791-ci yılında çariçənin yəni səvgilisi Platon Zubovu bərtaraf ətmək için kıskancından Sankt-Peterburqa gəri döndü. Ancak çariçə Potyomkinin Yaşa gəri dönərək Osmanlılarla barış müzakərələri yapmasını istiyordu. Yola çıktıktan sonra 5 oktyabr 1791 tarihində Yaş kəntinə 65 km uzaklıkta yüksək atəş və hazımsızlıktan öldü. II Yekaterina Potyomkini kəndi kurduğu Hərson kəntində inşa əttirdiği Katərina katədralinə gömdürdü.
Potyomkinin ölümündən 1 yıl sonra Rusiyayla Osmanlı dövləti Potyomkinin karargahının bulunduğu Yaş kəntində Yaş Antlaşmasını imzaladılar. Bu antlaşmayla Osmanlı dövləti məcburən Krımı Rusiyaya buraxmağa razı oldu.
İstinadlar
- ↑ Find a Grave — 1995.
- ↑ SNAC — 2010.