| Porajmos | |
|---|---|
| İkinci Dünya müharibəsi | |
| |
| Hücum yeri | Üçüncü Reyx |
| Hücum hədəfi | Qaraçılar |
| Vaxt | 1939–1945 |
| Hücum üsulu | Soyqırım, etnik təmizləmə |
| Həlak olanlar | 220.000–500.000 800.000 1.5 milyon nəfər |
| Təşkilatçılar | Üçüncü Reyx |
"Porajmos", Qaraçı holokostu, Qaraçı soyqırımı (rom. Porajmos; mənası – azərb. Dağıdılma), Parrayimos (rom. Porajmos; mənası – azərb. "Kəsmək" , "Parçalamaq" , "Dağıtmaq") və ya Samudaripen (azərb. kütləvi qətliam) — İkinci Dünya müharibəsi dövründə Nasist Almaniyası tərəfindən Şərqi Avropa ərazisində yaşayan qaraçı xalqına qarşı sistematik şəkildə həyata keçirilmiş soyqırım aktı. 1935-ci ilin 26 noyabr tarixində Nürnberq qanunları olaraq tanınan, Avropada yaşayan etnik alman və yəhudi xalqlarının sinifləndirildiyi qanunlara yeni əlavələr edilmiş və bununla da qaraçılar irqin təməllərini sarsıdan düşmənlər olaraq təsinfatlandırılmışdır.
Bu dəyişikliklərlə Üçüncü Reyxin gözündə qaraçı ilə yəhudilərin eyni tərəzidə olduğu və aralında heç bir fərqin qoyulmadığı mesajı verilmişdir. Bu səbəbdəndir ki, Holokost soyqırımının gedişatında etnik qaraçıların qətliamlarına da, rast gəlmək mümkündür. Holokost ilə Poraymos tarixi bir-birilə sıx bağlıdır. Tarixçilər 1933-cü ildə Alman Nasional Sosialist Fəhlə Partiyasının hakimiyyətə gəlməsindən və müharibənin sonuna qədər Şərqi Avropada 200–500 min arasında qaraçının öldürüldüyünü təxmin etməkdədir.
Qaraçıların mütləq əksəriyyəti Avropanın dörd-bir tərəfindən yəhudilərin sürətli formada qətliamını icra etmək üçün təşkil edilmiş nasist həbs düşərgələrində öldürülmüşdür. 1982-ci ildə Qərbi Almaniya müharibədən əvvəl və dönəmində qaraçılara qarşı törədilmiş hadisələrin soyqırım olduğunu rəsmən tanımışdır. 2011-ci ildə Polşa 2 avqust tarixini Qaraçı Soyqırımı günü kimi qeyd etməkdədir.
Müsəlman qaraçılar
| ]Bosniya və Herseqovinadakı müsəlman qaraçılar, eləcə də Krım Müsəlman qaraçıları soyqırımdan azad ediliblər. Bosniya və Tatar müsəlmanlarının köməyi və Qüds Baş Müftisinin müdaxiləsi ilə alman nasistləri tərəfindən yaşayan müsəlman qaraçılar ari irqi və ağ qaraçı kimi təsnif edildi.
Etimologiya
| ]Roman dilində Poraymos sözü yox etmək , dağıtmaq mənalarında tərcümə olunur. 1990-cı ilin əvvəllərində Hankok tərəfindən qaraçılara qarşı törədilmiş soyqırım hadisələrini ifadə etmək üçün bu sözdən istifadə olunmağa başlanmışdır. Poraymos termini əsasən Rusiya və Balkanlarda yaşayan və qaraçı soyqırımını gündəmə gətirmək istəyən aktivistlər və siyasətçilər tərəfindən işlədilməkdədir. Hadisələr nəticəsində ailələrini və yaxınlarını itirən şəxslərin böyük ölçüdə bu ifadədən xəbərsiz olduqları müəyyənləşdirilmişdir.
Macarıstanda yaşayan roman aktivistlərdən olan Yanos Barsoni və Aqnes Darozki isə soyqırım hadisələrini ifadə etmək üçün oxşar mənada işlədilən Pharrajimos kəliməsinə üstünlük verirlər. Pharrajimos kəlilməsi sifət baxımından Poraymosdan daha qüvvəli hesab olunur və özündə "kəsmək" , "parçalmaq" "kökünü kəsmək" kimi əlavə mənaları daşıyır. Akitivstlər hesab edirlər ki, Poraymos sözü İkinci Dünya müharibəsi zamanı qaraçıların yaşadıqlarını ifadə etmək üçün yetərsiz bir termindir.
Balkanlarda yaşayan roman aktivistlər termin kimi "samudaripen" (azərb. kütləvi qətliam), sözündən istifadə etməyə üstünlük verirlər. Bu termin dil mütəxəssisi Marçel Kourthayd tərəfindən təklif olunmuşdur. Hankok təklif olunan bu variantın roman dilinin morfologiyası ilə uyğunlaşmadığını iddia etmişdir. Bəzi Rusiyada yaşayan qaraçılar tərəfindən "Kali Traš" (azərb. Qara qorxu) ifadəsi işlədilmişdir. Bu sözün bir başqa alternativi kimi Berša Bibahtale (azərb. Uğursuz illər) ifadəsinin də işlədilməsinə rast gəlinir. Qeyd olunmalıdır ki, yəhudilərin qətlimaını ifadə etmək üçün işlədilən Holokost termini də, bəzi hallarda qaraçıların qətlimanı üçün də istifadə olunur.
Tarix
| ]
XIX əsrin sonlarına yaxın sosial fərqliliklərin kökündə irqi fərqliliyinin dayandığını müdafiə edən fikirlərin formalaşması Avropada yaşayan yəhudi və qaraçı kimi xalqlara qarşı nifrətin yaranmasına əsas vermişdir. Bu dövrdə sosializm terminini ifadə etmək üçün irq termini sistematik olaraq istifadə olunmuşdur. XIX əsr eyni zamanda Almaniya üçün sənayeləşmə dövrü kimi xarakterizə olunurdu və beləliklə ölkədə yaşayan insanlar yeni dövrün tələblərinə uyğunlaşmaq məcburiyyətində idilər.
Sözügedən uyğunlaşma özündə qaraçıların ənənəvi həyat tərzlərində imtina edərək, avropalılar kimi yaşamağı və işləməyi ehtiva edirdi ki, qaraçılar bir mənalı şəkildə bununla razılaşmaq istəmirdilər. Yanos Barsoni qeyd edirdi ki, "sənaye inkişafı insanlara öz xidmətlərini sənətkar kimi dəyərləndirməyə imkan verirdi ki, bu da cəmiyyətin parçalanması və daha çox marjinallaşmasına səbəb olurdu.
Almaniya imperiyası və Veymar Respublikası dövründə təqiblər
| ]İrqçilik təməlli psevdo-elmin inkişafı nəticəsində Almaniya imperiyası və Veymar Respublikası dövründə yaşayan qaraçılara qarşı təqib və təzyiq kompaniyalarına start verildi. 1899-cu ildə Münhen şəhərində yerləşən Mərkəzi Polis Təşkilatının qərargahında qaraçıların izlənməsi və nəzarət altında saxlanılması üçün xüsusi mərkəz yaradıldı. Həmin mərkəz, respublika daxilində yaşayan qaraçılardan foto, barmaq izi və şəxsiyyəti təsdiq edən məlumatları toplamaq və onları vahid mərkəzdə saxlamaqla məşğul olurdu. Əsas məqsəd qaraçıların daim nəzarət altında saxlanılması və onların mümkün yerdəyişmələrinin qarşısını almaq olmuşdur.
Veymar Respublikasının mövcud olduğu illərdə qaraçılara ictimai parklarda gəzmək, ümumi hovuzlardan istifadə etmək və digər sosial xidmətlərdən istifadə etmək kimi xüsusiyyətlər mərhələli şəkildə qadağan olunmuşdur. Beləliklə qaraçılar cəmiyyətin ən aşağı zümrəsinə yuvarlanır və ölkə üçün cinayətkarlığın və yoxsulluğun əsas səbəbi kimi təqdim olunurdular.
1926-cı ildə qaraçılar, vağranlara qarşı qanun layihəsi Bavariya əyalətində qəbul edildi. Qanunun tətbiq olunmasına 1929-cu ildən etibarən başlanılmışdır. Sözügedən qanun layihəsinə görə qaraçıların Bavariya bölgəsi daxilində azad şəkildə səyahət etməsi və yerdəyişməsi məhdudlaşdırılırmışdır. Qaraçıların daim nəzarət altında saxlanılması və onların sərbəst şəkildə hərəkət etməsinin qarşısını almaqla respublika romanlara qarşı olan açıq ayrı-seçkilik siyasətini nümayiş etdirmişdir.
Qanunları pozan və daha yaxşı yaşayış qurmaq naminə ərazilərini tərk edən qaraçılar üçün isə 2 il müddətində nəzardə tutulmuş əmək düşərgələrinə göndərilmə cəzası verilmişdir. Bavariya əyalətində qəbul edilmiş qanun digər alman əyalətləri üçün nümunə təşkil etməyə başladı və beləliklə qaraçıların vahid mərkəzlərdə toplanması prosesi sürətləndirildi. Almanların əsas məqsədi, köçəri həyat tərzi yaşayan və tez-tez yer dəyişməyə meyilli olan qaraçı xalqını bir bölgədə cəmləşdirmək və lazım gəldiyi halda onları oradan istədikləri ərazilərə deportasiya etmək və ya əmək düşərgələrinə göndərmək olmuşdur.
1926-cı ildə qaraçılar, vağranlara qarşı qanun layihəsi Bavariya əyalətində qəbul edilməsindən sonra demək olar ki, qaraçıların rəsmi təqib kompaniyasına start verilmişdir. Almaniya torpaqlarında yaşayan səkkiz minə yaxın qaraçıdan məcburi şəkildə barmaq izi alınmış və şəxsiyyəti təsdiq edən fotoşəkillər çəkdirilmişdir. Qaraçılara qarşı artan nifrətin fonunda Hessen şəhərində Qaraçı təhdidi ilə mübarizə qanunu qəbul edilmiş və həmin şəhərdə qaraçılarla mübarizə mərkəzi açılmışdır. Baş vermiş hadisələr qaraçılara ölkə boyunca rahat səyahət etmək imkanlarını tamamilə məhdudlaşdırmış və onların qeyri-qanuni formada həbs olunmasına rəvac vermişdir.
Təqib və qətliamlar
| ]
Vətəndaşlığın itirilməsi
| ]1935-ci ilin 15 sentyabr tarixində Nürnberq irq qanunları qəbul edilmişdir. Qanunlar Alman qanı və şərəfini qorumaq məqsədi ilə qəbul olunmuşdur və almanlara yəhudilərlə evlənmək qadağan edilmişdir. İkinci Nürnberq qanunu Reyx vətəndaşlıq aktı olaraq qəbul olunmuşdur və bu qanunla yəhudilər Almaniya vətəndaşlığını tamamilə itirmişdir. 1935-ci ilin 26 noyabr tarixində qanun layihəsi qaraçılarada şamil ediləcək formada genişləndirilmişdir. 1936-cı ilin 7 mart tarixində qaraçılarda, yəhudilər kimi səsvermə hüquqlarını itirmişdir.
Üçüncü Reyx dövrü
| ]Üçüncü Reyx 1936-cı ildən etibarən Almaniyada yaşayan qaraçıların ətraf ərazilərə köçürülməsi və onlara qarşı sistemli mübarizənin aparılmasına başlamışdır. 1937-ci ilin dekabr ayında baş verə biləcək cinayətlərin qarşısını almaq bəhanəsi ilə qaraçıların nasist həbs düşərgələrinə göndərilməsinə start verilmişdir. Bəzi nüfuzlu şəxslərin deportasiya edilməməsi üçün qaraçıların rəsmiləri tərəfindən, nasistlərə müraciət olunsa da, Üçüncü Reyx bu xalqın heç bir nümayəndəsinə güzəştə getmək fikrində olmamışdır. Qaraçılar əsasən Daxau və Auşvitz həbs düşərgələrinə göndərilmişdir.
1942-ci ildə qaraçıların Varşava gettosuna göndərilməsi müşahidə olunmuşdur. Getto üsyanlarının təşkilatçılarından olan Emmanuel Ringelbum sırf almanların istəklərinə görə qaraçıların Varşava gettosuna yerləşdirildiyini iddia etmişdir. Nasist rəsmiləri qaraçı probleminin hansı formada həll edilməsi ilə bağlı ümumi mövqeyə sahib deyildilər. 1940-cı illərdə işğal olunmuş Polşanın başçısı olmuş General-Qubernator Hans Frank Almaniya və Avstriyadan deportasiya ediləcək 30 min nəfərə yaxın qaraçının qəbul edilməsindən imtina etmişdir.
Henrix Himmler qaraçıların Ari olaraq adlandırılan ali irqə mənsub olduğunu hesab edirdi və bu səbəbdən onlardan bəzilərinin xilas edilməsi üçün şəxsi təşəbbüslər göstərmişdir. Himllerdən fərqli olaraq Martin Borman isə qaraçıların tamamilə ölkədən deportasiya olunmalı olduğunu düşünürdü. Nasist rəhbələri arasındakı bu fikir ayrılığı Henrix Himmlerin qaraçıların Auşvitz həbs düşərgəsinə göndərilməsi barədə yekun qərar verməsindən sonra sona çatmışdır. 1941–1943-cü illəri əhatə etmiş və Polşada yaşayan yəhudilərin sistematik formada məhv edilməsini nəzərdə tutan Reyinhard əməliyyatı nəticəsində Mərkəzi Avropada yaşayan qaraçıların mütləq əksəriyyəti nasistlər tərəfindən təşkil olunmuş həbs düşərgələrinə göndərildilər.

Tarixi nəzərdən baxdıqda nasistlərin qaraçılara zülm etmək üçün heç bir tutarlı əsasları yox idi. Bu dövrlərdə Fransada yaşayan 3 min ilə 6 min arasındakı qaraçı Ravensburyuk, Daxau və Buhenvald kimi həbs düşərgələrinə göndərilmişdir. Henrix Himmler tərəfindən təşkil edilmiş və Einsatzgruppen olaraq adlandırılan səyyar ölüm manqaları qaraçılarının Üçüncü Reyx tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə qətlə yetirilməsində xüsusi fərqlənmişdir. Einsatzgruppen ölüm manqalarının əsas işi, qapı-qapı gəzərək, əsasən kəndlərdə yaşayan etnik yəhudi və qaraçıların təyin edilməsi və onların yerindəcə öldürülməsindən ibarət olmuşdur.
Einsatzgruppen tərəfindən öldürülümş qaraçıların sayı məlum deyil. Bunun əsas səbəbi ölüm manqaları tərəfindən gercəkləşdirilmiş qətillərin çoxusunun qeydiyyatı aparılmırdı və həmin şəxslərin kimləri adətən xarici görünüşünə əsasən müəyyənləşdirilirdi. Tarixçi Timoti Sidnerin fikirlərinə görə SSRİ-nin qərb hissəsində təkcə Einsatzgruppen tərəfindən səkkiz minə yaxın qaraçı öldürülmüşdür.
1942-ci ilin 16 dekabr tarixində Henrix Himmler qaraçıların gettolardan çıxarılaraq Auşvitz həbs düşərgəsinə göndərilməsi barədə göstəriş vermişdir. 1943-cü ilin 15 noyabr tarixində Himmler tərəfindən orduya qaraçıların və yarı-qarçı olan şəxslərin yəhudilərlə eyni baraklarda saxlanılması və onlara da, yəhudilərə göstərilən münasibətin göstərilməsi barədə təlimat vermişdir. Həbs düşərgələrinin komendantları tərəfindən qaraçıların ailə birləşməsi formasında birlikdə saxlanıldığı xüsusi baraklar hazırlanmışdır və təkcə Auşvitz həbs düşərgəsində mövcud qərardan sonra 23 min qaraçı öldürülmüşdür.
Həbs düşərgələrində saxlanılan şəxslərin bir-birlərindən fərqləndirilməsi üçün qollarına müxtəlif işarələr vurulmuşdur. Etnik yəhudilərin qollarına davud ulduzu formasında bandajların taxılmasından sonra, qaraçıların fərqləndirilməsi üçün üzərində qəhvəyi üçbucaq işarəsi olan bandajlardan istifadə olunmuşdur.
İşğal olunmuş ərazilərdə gercəkləşdirilmiş qətliamlar
| ]Ölkələrə görə qurbanların statistikası
| ]Tibbi ekspermentlər
| ]Qalereya
| ]- Poraymos
Həmçinin bax
| ]İstinadlar
| ]- . Out of Control: Global Turmoil on the Eve of the 21st Century. Simon & Schuster (Touchstone). 2010. səh. 10. ISBN . 5 sentyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 aprel 2019.
- Hancock, Ian, True Romanies and the Holocaust: A Re-evaluation and an overview // The Historiography of the Holocaust, Palgrave Macmillan, 2005, 383–396, ISBN , 9 iyun 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 19 aprel 2019
- Davis, Mark. "How World War II shaped modern Germany". euronews. 5 may 2015. 19 aprel 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 aprel 2019.
- "Holocaust Encyclopedia – Genocide of European Roma (Gypsies), 1939–1945". United States Holocaust Memorial Museum (USHMM). 2 sentyabr 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 avqust 2011.
- "Germany unveils Roma Holocaust memorial". aljazeera.com. 24 oktyabr 2012. 9 iyul 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 mart 2015.
- "Holocaust Memorial Day: 'Forgotten Holocaust' of Roma finally acknowledged in Germany". Telegraph.co.uk. 27 yanvar 2011. 2 aprel 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 mart 2015.
- https://www Arxivləşdirilib 2012-12-28 at Archive.today .romarchive.eu/en/voices-of-the-victims/bosnia-and-herzegovina/
- Hancock, 1997. səh. 339: "Poraymos: The Romani Holocaust (1933–1945), also Baro Poraymos, lit. 'great devouring.
- Hancock, Ian. "On the interpretation of a word: Porrajmos as Holocaust". The Romani Archives and Documentation Center – RADOC. 24 sentyabr 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 mart 2015.
- Bársony, Daróczi, 2008. səh. x
- "What does "Samudaripen" mean?". Dosta! (Council of Europe). 5 sentyabr 2006. 20 iyun 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Mazikina, Lilit. "Романы Культуры и Джиипэн" [Romani Culture and Life]. romanykultury.info (Russian). 23 oktyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib.
- Bársony, Daróczi, 2008. səh. 7
- Report on the Bavarian Landtag 1925/6, III Tagung; Gesetz- und Verordnungsblatt fur den Freistaat Bayern, Nr. 17, 22 July 1926. as cited in Heuss, 1997. səh. 24.
- Heuss, 1997. səh. 24.
- Jessee, 2010
- . Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps. Indiana University Press. 1999. 152–3. ISBN .
- Headland, Ronald. Messages of Murder: A Study of the Reports of the Einsatzgruppen of the Security Police and the Security Service, 1941–1943. Fairleigh Dickinson Univ Press. 1992. səh. 63. ISBN . İstifadə tarixi: 17 fevral 2010.
- Snyder, Timothy. Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin. Basic Books. 2010. səh. 276. ISBN . 8 iyun 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2011.
Ədəbiyyat
- Bársony, János; Daróczi, Ágnes. Pharrajimos: The Fate of the Roma During the Holocaust. IDEA. 2008. ISBN . 21 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2019.
- Crowe, David; Kolsti, John, redaktorlar The Gypsies of Eastern Europe. Armonk, NY: (Routledge). 1991. ISBN :
- . Gypsy History in Germany and Neighbouring Lands: A Chronology Leading to the Holocaust and Beyond. 1992.
- Tyrnauer, Gabrielle. The Fate of the Gypsies During the Holocaust. 1992.
- Fraser, Angus. The Gypsies. Oxford: Blackwell. 1992. ISBN .
- . Second World War. London: Guild Publishing. 1989.
- Gilbert, Martin. The Routledge Atlas of the Holocaust. London: Routledge. 2002. ISBN . 13 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2019. Note: formerly The Dent Atlas of the Holocaust; 1982, 1993.
- Gilbert, Martin. The Second World War: A Complete History. Revised edition. Henry Holt & Co. 2004. ISBN .
- Hancock, Ian. "A Glossary of Romani Terms". . 45 (2). 1997: 329–44. doi:10.2307/840853. JSTOR 840853.
- Hancock, Ian. We are the Romani People. : University Of Hertfordshire Press. 2002. ISBN .
- Hancock, Ian. Karanth, Dileep (redaktor). Danger! Educated Gypsy. Selected Essays. University of Hertfordshire Press. 2010. ISBN .
- Heuss, Herbert; Sparing, Frank; Fings, Karola; və b., redaktorlar The Gypsies during the Second World War. 1 From "Race Science" to the Camps. Gypsy Research Centre and . 1997. ISBN :
- Heuss, Herbert. German policies of Gypsy persecution (1870–1945). 1997.
- Sparing, Frank. The Gypsy Camps – The creation, character and meaning of an instrument for the persecution of Sinti and Romanies under National Socialism. 1997.
- Kenrick, Donald, redaktorThe Gypsies during the Second World War. 2 In the Shadow of the Swastika. Gypsy Research Centre and Univ. of Hertfordshire Press. 1999. ISBN .
- Kenrick, Donald, redaktorThe Gypsies during the Second World War. 3 The Final Chapter. Gypsy Research Centre and Univ. of Hertfordshire Press. 2006. ISBN .
- Jessee, Erin. Nazi Atrocities: The Genocide of the Roma/Sinti. Lecture at Concordia University. Montreal, Quebec. 3 fevral 2010.
- . The Nazi Persecution of the Gypsies. Oxford University Press. 2000. ISBN .
- Longerich, Peter. Heinrich Himmler: A Life. OUP Oxford. 2012. ISBN .
- . "A conflict of paradigms: review article (Reviewed by Yaron Matras)" (PDF). . 14 (2). 2004: 193–219. doi:10.3828/rs.2004.7. 15 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 20 aprel 2019.
- Milton, Sybil. Nazi Policies Toward Roma and Sinti, 1933–1945. 2. Gypsy Lore Society. 1992. ASIN B0006RI6NA.Preview in ProQuest Arxivləşdirilib 2019-04-20 at the Wayback Machine.
- Milton, Sybil. The Holocaust: The Gypsies // Totten, Samuel; Parsons, William S. (redaktorlar ). Century of Genocide (3rd). Routledge. 2009.
- Democide: Nazi Genocide and Mass Murder. : . 1992. 31 mart 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2019.
- Rummel, Rudolph J. Statistic of Democide: Genocide and Mass Murder Since 1900. Center for National Security Law, and Transaction Publishers. 1997. 22 dekabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2019.
Əlavə oxu
- Bernadac, Christian (ed.) (1980). L'Holocauste oublié. Le martyre des Tsiganes Éditions Famot (in French).
- Fonseca, Isabel (1996). Bury Me Standing: The Gypsies And Their Journey. Chapter 7, The Devouring. London: Vintage. ISBN .
- Kenrick, Donald; Puxon, Grattan (2009). Gypsies Under the Swastika. Univ of Hertfordshire Press. ISBN .
- Klamper, Elisabeth (1993). Persecution and Annihilation of Roma and Sinti in Austria, 1938–1945. Journal of the Gypsy Lore Society 5, 3 (2).
- Korb, Alexander. A Multipronged Attack: Ustaša Persecution of Serbs, Jews, and Roma in Wartime Croatia // Eradicating Differences: The Treatment of Minorities in Nazi-Dominated Europe. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. 2010. 145–163. ISBN .
- Milton, Sybil. 'Gypsies' as Social Outsiders in Nazi Germany // ; Stoltzfus, Nathan (redaktorlar ). . Princeton University Press. 2001. ISBN . In Google Books.
- Montemarano, Mike (22 April 2015). A Case for Heritage: The Romani. Art On The Banks Journal.
- Pamieci, Ksiega (1993). Memorial Book: The Gypsies at Auschwitz-Birkenau. Introduction by Jan Parcer. K G Saur Verlag for State Museum of Auschwitz-Birkenau. ISBN .
- . Black Silence: The Lety Survivors Speak. G plus G. 1998. ISBN .
- Ramati, Alexander (1986). And the Violins Stopped Playing: A Story of the Gypsy Holocaust. War time biography of Roman (Dymitr) Mirga, on which is based.
- , redaktorThe Nazi Genocide of the Sinti and Roma. Heidelberg: Documentary and Cultural Centre of German Sinti and Roma. 1995.
- Sonneman, Toby (2002). Shared Sorrows: A Gypsy Family Remembers the Holocaust. Hatfield: University of Hertfordshire Press. ISBN .
- Tyrnauer, Gabrielle (1989). Gypsies and the Holocaust: A Bibliography and Introductory Essay. Concordia University – Montreal Institute for Genocide Studies.
- Winter, Walter (2004). Winter Time: Memoirs of a German Sinto who survived Auschwitz (Translated and annotated by Struan Robertson). Hatfield: University of Hertfordshire Press ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Poraymos sehifesinden istiqametlendirilmisdir Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qaraci deqiqlesdirme PorajmosIkinci Dunya muharibesi Hucum 160 yeri Ucuncu Reyx ve onlar terefinden isgal olunmus eraziler Hucum 160 hedefi Qaracilar Vaxt 1939 1945 Hucum 160 usulu Soyqirim etnik temizleme Helak 160 olanlar 220 000 500 000 800 000 91 1 93 1 5 milyon nefer 91 2 93 Teskilatcilar Ucuncu Reyx 160 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Porajmos Qaraci holokostu Qaraci soyqirimi rom Porajmos menasi azerb Dagidilma 8206 Parrayimos rom Porajmos menasi azerb Kesmek Parcalamaq Dagitmaq 8206 ve ya Samudaripen azerb kutlevi qetliam 8206 Ikinci Dunya muharibesi dovrunde Nasist Almaniyasi terefinden Serqi Avropa erazisinde yasayan qaraci xalqina qarsi sistematik sekilde heyata kecirilmis soyqirim akti 91 3 93 1935 ci ilin 26 noyabr tarixinde Nurnberq qanunlari olaraq taninan Avropada yasayan etnik alman ve yehudi xalqlarinin siniflendirildiyi qanunlara yeni elaveler edilmis ve bununla da qaracilar irqin temellerini sarsidan dusmenler olaraq tesinfatlandirilmisdir Bu deyisikliklerle Ucuncu Reyxin gozunde qaraci ile yehudilerin eyni terezide oldugu ve aralinda hec bir ferqin qoyulmadigi mesaji verilmisdir 91 4 93 Bu sebebdendir ki Holokost soyqiriminin gedisatinda etnik qaracilarin qetliamlarina da rast gelmek mumkundur Holokost ile Poraymos tarixi bir birile six baglidir 91 4 93 Tarixciler 1933 cu ilde Alman Nasional Sosialist Fehle Partiyasinin hakimiyyete gelmesinden ve muharibenin sonuna qeder Serqi Avropada 200 500 min arasinda qaracinin oldurulduyunu texmin etmekdedir Qaracilarin mutleq ekseriyyeti Avropanin dord bir terefinden yehudilerin suretli formada qetliamini icra etmek ucun teskil edilmis nasist hebs dusergelerinde oldurulmusdur 91 2 93 1982 ci ilde Qerbi Almaniya muharibeden evvel ve doneminde qaracilara qarsi toredilmis hadiselerin soyqirim oldugunu resmen tanimisdir 91 5 93 91 6 93 2011 ci ilde Polsa 2 avqust tarixini Qaraci Soyqirimi gunu kimi qeyd etmekdedir Muselman qaracilar redakte vikimetni redakte et Bosniya ve Herseqovinadaki muselman qaracilar elece de Krim Muselman qaracilari soyqirimdan azad edilibler Bosniya ve Tatar muselmanlarinin komeyi ve Quds Bas Muftisinin mudaxilesi ile alman nasistleri terefinden yasayan muselman qaracilar ari irqi ve ag qaraci kimi tesnif edildi 91 7 93 Etimologiya redakte vikimetni redakte et Roman dilinde Poraymos sozu yox etmek dagitmaq menalarinda tercume olunur 1990 ci ilin evvellerinde Hankok terefinden qaracilara qarsi toredilmis soyqirim hadiselerini ifade etmek ucun bu sozden istifade olunmaga baslanmisdir 91 8 93 Poraymos termini esasen Rusiya ve Balkanlarda yasayan ve qaraci soyqirimini gundeme getirmek isteyen aktivistler ve siyasetciler terefinden isledilmekdedir Hadiseler neticesinde ailelerini ve yaxinlarini itiren sexslerin boyuk olcude bu ifadeden xebersiz olduqlari mueyyenlesdirilmisdir 91 9 93 Macaristanda yasayan roman aktivistlerden olan Yanos Barsoni ve Aqnes Darozki ise soyqirim hadiselerini ifade etmek ucun oxsar menada isledilen Pharrajimos kelimesine ustunluk verirler Pharrajimos kelilmesi sifet baximindan Poraymosdan daha quvveli hesab olunur ve ozunde kesmek parcalmaq kokunu kesmek kimi elave menalari dasiyir Akitivstler hesab edirler ki Poraymos sozu Ikinci Dunya muharibesi zamani qaracilarin yasadiqlarini ifade etmek ucun yetersiz bir termindir 91 10 93 Balkanlarda yasayan roman aktivistler termin kimi samudaripen azerb kutlevi qetliam 8206 91 11 93 sozunden istifade etmeye ustunluk verirler Bu termin dil mutexessisi Marcel Kourthayd terefinden teklif olunmusdur Hankok teklif olunan bu variantin roman dilinin morfologiyasi ile uygunlasmadigini iddia etmisdir 91 9 93 Bezi Rusiyada yasayan qaracilar terefinden Kali Tras azerb Qara qorxu 8206 ifadesi isledilmisdir 91 12 93 Bu sozun bir basqa alternativi kimi Bersa Bibahtale azerb Ugursuz iller 8206 ifadesinin de isledilmesine rast gelinir 91 9 93 Qeyd olunmalidir ki yehudilerin qetlimaini ifade etmek ucun isledilen Holokost termini de bezi hallarda qaracilarin qetlimani ucun de istifade olunur Tarix redakte vikimetni redakte et Ruminiyada yasayan qaracilar 1904 XIX esrin sonlarina yaxin sosial ferqliliklerin kokunde irqi ferqliliyinin dayandigini mudafie eden fikirlerin formalasmasi Avropada yasayan yehudi ve qaraci kimi xalqlara qarsi nifretin yaranmasina esas vermisdir Bu dovrde sosializm terminini ifade etmek ucun irq termini sistematik olaraq istifade olunmusdur XIX esr eyni zamanda Almaniya ucun senayelesme dovru kimi xarakterize olunurdu ve belelikle olkede yasayan insanlar yeni dovrun teleblerine uygunlasmaq mecburiyyetinde idiler Sozugeden uygunlasma ozunde qaracilarin enenevi heyat terzlerinde imtina ederek avropalilar kimi yasamagi ve islemeyi ehtiva edirdi ki qaracilar bir menali sekilde bununla razilasmaq istemirdiler Yanos Barsoni qeyd edirdi ki senaye inkisafi insanlara oz xidmetlerini senetkar kimi deyerlendirmeye imkan verirdi ki bu da cemiyyetin parcalanmasi ve daha cox marjinallasmasina sebeb olurdu 91 13 93 Almaniya imperiyasi ve Veymar Respublikasi dovrunde teqibler redakte vikimetni redakte et Irqcilik temelli psevdo elmin inkisafi neticesinde Almaniya imperiyasi ve Veymar Respublikasi dovrunde yasayan qaracilara qarsi teqib ve tezyiq kompaniyalarina start verildi 1899 cu ilde Munhen seherinde yerlesen Merkezi Polis Teskilatinin qerargahinda qaracilarin izlenmesi ve nezaret altinda saxlanilmasi ucun xususi merkez yaradildi Hemin merkez respublika daxilinde yasayan qaracilardan foto barmaq izi ve sexsiyyeti tesdiq eden melumatlari toplamaq ve onlari vahid merkezde saxlamaqla mesgul olurdu Esas meqsed qaracilarin daim nezaret altinda saxlanilmasi ve onlarin mumkun yerdeyismelerinin qarsisini almaq olmusdur Veymar Respublikasinin movcud oldugu illerde qaracilara ictimai parklarda gezmek umumi hovuzlardan istifade etmek ve diger sosial xidmetlerden istifade etmek kimi xususiyyetler merheleli sekilde qadagan olunmusdur Belelikle qaracilar cemiyyetin en asagi zumresine yuvarlanir ve olke ucun cinayetkarligin ve yoxsullugun esas sebebi kimi teqdim olunurdular 1926 ci ilde qaracilar vagranlara qarsi qanun layihesi Bavariya eyaletinde qebul edildi Qanunun tetbiq olunmasina 1929 cu ilden etibaren baslanilmisdir Sozugeden qanun layihesine gore qaracilarin Bavariya bolgesi daxilinde azad sekilde seyahet etmesi ve yerdeyismesi mehdudlasdirilirmisdir Qaracilarin daim nezaret altinda saxlanilmasi ve onlarin serbest sekilde hereket etmesinin qarsisini almaqla respublika romanlara qarsi olan aciq ayri seckilik siyasetini numayis etdirmisdir 91 14 93 Qanunlari pozan ve daha yaxsi yasayis qurmaq namine erazilerini terk eden qaracilar ucun ise 2 il muddetinde nezarde tutulmus emek dusergelerine gonderilme cezasi verilmisdir Bavariya eyaletinde qebul edilmis qanun diger alman eyaletleri ucun numune teskil etmeye basladi ve belelikle qaracilarin vahid merkezlerde toplanmasi prosesi suretlendirildi Almanlarin esas meqsedi koceri heyat terzi yasayan ve tez tez yer deyismeye meyilli olan qaraci xalqini bir bolgede cemlesdirmek ve lazim geldiyi halda onlari oradan istedikleri erazilere deportasiya etmek ve ya emek dusergelerine gondermek olmusdur 91 15 93 1926 ci ilde qaracilar vagranlara qarsi qanun layihesi Bavariya eyaletinde qebul edilmesinden sonra demek olar ki qaracilarin resmi teqib kompaniyasina start verilmisdir Almaniya torpaqlarinda yasayan sekkiz mine yaxin qaracidan mecburi sekilde barmaq izi alinmis ve sexsiyyeti tesdiq eden fotosekiller cekdirilmisdir Qaracilara qarsi artan nifretin fonunda Hessen seherinde Qaraci tehdidi ile mubarize qanunu qebul edilmis ve hemin seherde qaracilarla mubarize merkezi acilmisdir Bas vermis hadiseler qaracilara olke boyunca rahat seyahet etmek imkanlarini tamamile mehdudlasdirmis ve onlarin qeyri qanuni formada hebs olunmasina revac vermisdir 91 16 93 Teqib ve qetliamlar redakte vikimetni redakte et Qehveyi ucbucaq isaresi Qaracilar Ausvitz hebs dusergesi kimi nasist olum dusergelerinde qollarina qehveyi ucbucaq isaresini vurmaq mecburiyyetinde idiler Bununla saxlanilan mehkumlardan hansinin qaraci oldugunu ayird etmek mumkun olurdu Vetendasligin itirilmesi redakte vikimetni redakte et 1935 ci ilin 15 sentyabr tarixinde Nurnberq irq qanunlari qebul edilmisdir Qanunlar Alman qani ve serefini qorumaq meqsedi ile qebul olunmusdur ve almanlara yehudilerle evlenmek qadagan edilmisdir Ikinci Nurnberq qanunu Reyx vetendasliq akti olaraq qebul olunmusdur ve bu qanunla yehudiler Almaniya vetendasligini tamamile itirmisdir 1935 ci ilin 26 noyabr tarixinde qanun layihesi qaracilarada samil edilecek formada genislendirilmisdir 1936 ci ilin 7 mart tarixinde qaracilarda yehudiler kimi sesverme huquqlarini itirmisdir Ucuncu Reyx dovru redakte vikimetni redakte et Ucuncu Reyx 1936 ci ilden etibaren Almaniyada yasayan qaracilarin etraf erazilere kocurulmesi ve onlara qarsi sistemli mubarizenin aparilmasina baslamisdir 1937 ci ilin dekabr ayinda bas vere bilecek cinayetlerin qarsisini almaq behanesi ile qaracilarin nasist hebs dusergelerine gonderilmesine start verilmisdir Bezi nufuzlu sexslerin deportasiya edilmemesi ucun qaracilarin resmileri terefinden nasistlere muraciet olunsa da Ucuncu Reyx bu xalqin hec bir numayendesine guzeste getmek fikrinde olmamisdir Qaracilar esasen Daxau ve Ausvitz hebs dusergelerine gonderilmisdir 1942 ci ilde qaracilarin Varsava gettosuna gonderilmesi musahide olunmusdur Getto usyanlarinin teskilatcilarindan olan Emmanuel Ringelbum sirf almanlarin isteklerine gore qaracilarin Varsava gettosuna yerlesdirildiyini iddia etmisdir Nasist resmileri qaraci probleminin hansi formada hell edilmesi ile bagli umumi movqeye sahib deyildiler 1940 ci illerde isgal olunmus Polsanin bascisi olmus General Qubernator Hans Frank Almaniya ve Avstriyadan deportasiya edilecek 30 min nefere yaxin qaracinin qebul edilmesinden imtina etmisdir Henrix Himmler qaracilarin Ari olaraq adlandirilan ali irqe mensub oldugunu hesab edirdi ve bu sebebden onlardan bezilerinin xilas edilmesi ucun sexsi tesebbusler gostermisdir Himllerden ferqli olaraq Martin Borman ise qaracilarin tamamile olkeden deportasiya olunmali oldugunu dusunurdu Nasist rehbeleri arasindaki bu fikir ayriligi Henrix Himmlerin qaracilarin Ausvitz hebs dusergesine gonderilmesi barede yekun qerar vermesinden sonra sona catmisdir 1941 1943 cu illeri ehate etmis ve Polsada yasayan yehudilerin sistematik formada mehv edilmesini nezerde tutan Reyinhard emeliyyati neticesinde Merkezi Avropada yasayan qaracilarin mutleq ekseriyyeti nasistler terefinden teskil olunmus hebs dusergelerine gonderildiler 91 17 93 Psixoloq Robert Ritter von Qreymin nezareti altinda yoxlanilan qaraci qadin 1936 Tarixi nezerden baxdiqda nasistlerin qaracilara zulm etmek ucun hec bir tutarli esaslari yox idi Bu dovrlerde Fransada yasayan 3 min ile 6 min arasindaki qaraci Ravensburyuk Daxau ve Buhenvald kimi hebs dusergelerine gonderilmisdir Henrix Himmler terefinden teskil edilmis ve Einsatzgruppen olaraq adlandirilan seyyar olum manqalari qaracilarinin Ucuncu Reyx terefinden isgal olunmus erazilerde qetle yetirilmesinde xususi ferqlenmisdir Einsatzgruppen olum manqalarinin esas isi qapi qapi gezerek esasen kendlerde yasayan etnik yehudi ve qaracilarin teyin edilmesi ve onlarin yerindece oldurulmesinden ibaret olmusdur 91 18 93 Einsatzgruppen terefinden oldurulums qaracilarin sayi melum deyil Bunun esas sebebi olum manqalari terefinden gerceklesdirilmis qetillerin coxusunun qeydiyyati aparilmirdi ve hemin sexslerin kimleri adeten xarici gorunusune esasen mueyyenlesdirilirdi Tarixci Timoti Sidnerin fikirlerine gore SSRI nin qerb hissesinde tekce Einsatzgruppen terefinden sekkiz mine yaxin qaraci oldurulmusdur 91 19 93 1942 ci ilin 16 dekabr tarixinde Henrix Himmler qaracilarin gettolardan cixarilaraq Ausvitz hebs dusergesine gonderilmesi barede gosteris vermisdir 1943 cu ilin 15 noyabr tarixinde Himmler terefinden orduya qaracilarin ve yari qarci olan sexslerin yehudilerle eyni baraklarda saxlanilmasi ve onlara da yehudilere gosterilen munasibetin gosterilmesi barede telimat vermisdir Hebs dusergelerinin komendantlari terefinden qaracilarin aile birlesmesi formasinda birlikde saxlanildigi xususi baraklar hazirlanmisdir ve tekce Ausvitz hebs dusergesinde movcud qerardan sonra 23 min qaraci oldurulmusdur Hebs dusergelerinde saxlanilan sexslerin bir birlerinden ferqlendirilmesi ucun qollarina muxtelif isareler vurulmusdur Etnik yehudilerin qollarina davud ulduzu formasinda bandajlarin taxilmasindan sonra qaracilarin ferqlendirilmesi ucun uzerinde qehveyi ucbucaq isaresi olan bandajlardan istifade olunmusdur Isgal olunmus erazilerde gerceklesdirilmis qetliamlar redakte vikimetni redakte et Olkelere gore qurbanlarin statistikasi redakte vikimetni redakte et Tibbi ekspermentler redakte vikimetni redakte et Qalereya redakte vikimetni redakte et Poraymos Hemcinin bax redakte vikimetni redakte et Vikianbarda Porajmos ile elaqeli mediafayllar var Holokost Holokostun inkari Nasist hebs dusergeleri Istinadlar redakte vikimetni redakte et Brzezinski Zbigniew Out of Control Global Turmoil on the Eve of the 21st Century Simon amp Schuster Touchstone 2010 seh 160 10 ISBN 160 978 1 4391 4380 3 5 sentyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 aprel 2019 1 2 Hancock Ian True Romanies and the Holocaust A Re evaluation and an overview The Historiography of the Holocaust Palgrave Macmillan 2005 383 396 ISBN 160 978 1 4039 9927 6 9 iyun 2019 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 aprel 2019 Davis Mark How World War II shaped modern Germany euronews 5 may 2015 19 aprel 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 aprel 2019 1 2 Holocaust Encyclopedia Genocide of European Roma Gypsies 1939 1945 United States Holocaust Memorial Museum USHMM 2 sentyabr 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 avqust 2011 Germany unveils Roma Holocaust memorial aljazeera com 24 oktyabr 2012 9 iyul 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 mart 2015 Holocaust Memorial Day Forgotten Holocaust of Roma finally acknowledged in Germany Telegraph co uk 27 yanvar 2011 2 aprel 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 mart 2015 https www Arxivlesdirilib 2012 12 28 at Archive today romarchive eu en voices of the victims bosnia and herzegovina Hancock 1997 seh 160 339 Poraymos The Romani Holocaust 1933 1945 also Baro Poraymos lit great devouring 1 2 3 Hancock Ian On the interpretation of a word Porrajmos as Holocaust The Romani Archives and Documentation Center RADOC 24 sentyabr 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 mart 2015 Barsony Daroczi 2008 seh 160 x What does Samudaripen mean Dosta Council of Europe 5 sentyabr 2006 20 iyun 2006 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Mazikina Lilit Romany Kultury i Dzhiipen 91 Romani Culture and Life 93 romanykultury info Russian 23 oktyabr 2007 tarixinde arxivlesdirilib Barsony Daroczi 2008 seh 160 7 Report on the Bavarian Landtag 1925 6 III Tagung Gesetz und Verordnungsblatt fur den Freistaat Bayern Nr 17 22 July 1926 as cited in Heuss 1997 seh 160 24 Heuss 1997 seh 160 24 Jessee 2010 Arad Yitzhak Belzec Sobibor Treblinka The Operation Reinhard Death Camps Indiana University Press 1999 152 3 ISBN 160 978 0 253 21305 1 Headland Ronald Messages of Murder A Study of the Reports of the Einsatzgruppen of the Security Police and the Security Service 1941 1943 Fairleigh Dickinson Univ Press 1992 seh 160 63 ISBN 160 978 0 8386 3418 9 Istifade tarixi 17 fevral 2010 Snyder Timothy Bloodlands Europe Between Hitler and Stalin Basic Books 2010 seh 160 276 ISBN 160 978 0 465 00239 9 8 iyun 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 iyun 2011 Edebiyyat Barsony Janos Daroczi Agnes Pharrajimos The Fate of the Roma During the Holocaust IDEA 2008 ISBN 160 978 1 932716 30 6 21 avqust 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 aprel 2019 Crowe David Kolsti John redaktorlar The Gypsies of Eastern Europe Armonk NY M E Sharpe Routledge 1991 ISBN 160 978 0 87332 671 1 Hancock Ian Gypsy History in Germany and Neighbouring Lands A Chronology Leading to the Holocaust and Beyond 1992 Tyrnauer Gabrielle The Fate of the Gypsies During the Holocaust 1992 Fraser Angus The Gypsies Oxford Blackwell 1992 ISBN 160 978 0 631 19605 1 Gilbert Martin Second World War London Guild Publishing 1989 Gilbert Martin The Routledge Atlas of the Holocaust London Routledge 2002 ISBN 160 978 0 415 28145 4 13 avqust 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 aprel 2019 Note formerly The Dent Atlas of the Holocaust 1982 1993 Gilbert Martin The Second World War A Complete History Revised edition Henry Holt amp Co 2004 ISBN 160 978 0 8050 7623 3 Hancock Ian A Glossary of Romani Terms American Journal of Comparative Law 45 2 1997 329 44 doi 10 2307 840853 JSTOR 160 840853 Hancock Ian We are the Romani People Hatfield University Of Hertfordshire Press 2002 ISBN 160 978 1 902806 19 8 Hancock Ian Karanth Dileep redaktor Danger Educated Gypsy Selected Essays University of Hertfordshire Press 2010 ISBN 160 978 1 902806 98 3 Heuss Herbert Sparing Frank Fings Karola ve b redaktorlar The Gypsies during the Second World War 1 From Race Science to the Camps Gypsy Research Centre and University of Hertfordshire Press 1997 ISBN 160 978 0 900458 78 1 Heuss Herbert German policies of Gypsy persecution 1870 1945 1997 Sparing Frank The Gypsy Camps The creation character and meaning of an instrument for the persecution of Sinti and Romanies under National Socialism 1997 Kenrick Donald redaktorThe Gypsies during the Second World War 2 In the Shadow of the Swastika Gypsy Research Centre and Univ of Hertfordshire Press 1999 ISBN 160 978 0 900458 85 9 Kenrick Donald redaktorThe Gypsies during the Second World War 3 The Final Chapter Gypsy Research Centre and Univ of Hertfordshire Press 2006 ISBN 160 978 1 902806 49 5 dd Jessee Erin Nazi Atrocities The Genocide of the Roma Sinti Lecture at Concordia University Montreal Quebec 3 fevral 2010 Lewy Guenter The Nazi Persecution of the Gypsies Oxford University Press 2000 ISBN 160 978 0 19 512556 6 Longerich Peter Heinrich Himmler A Life OUP Oxford 2012 ISBN 160 978 0 19 965174 0 Matras Yaron A conflict of paradigms review article Reviewed by Yaron Matras PDF Romani Studies 14 2 2004 193 219 doi 10 3828 rs 2004 7 15 avqust 2022 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 20 aprel 2019 Milton Sybil Nazi Policies Toward Roma and Sinti 1933 1945 2 Gypsy Lore Society 1992 ASIN 160 B0006RI6NA Preview in ProQuest Arxivlesdirilib 2019 04 20 at the Wayback Machine Milton Sybil The Holocaust The Gypsies Totten Samuel Parsons William S redaktorlar Century of Genocide 3rd Routledge 2009 Rummel Rudolph J Democide Nazi Genocide and Mass Murder New Brunswick Transaction Publishers 1992 31 mart 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 aprel 2019 Rummel Rudolph J Statistic of Democide Genocide and Mass Murder Since 1900 Center for National Security Law University of Virginia and Transaction Publishers 1997 22 dekabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 aprel 2019 Elave oxu Bernadac Christian ed 1980 L Holocauste oublie Le martyre des Tsiganes Editions Famot in French Fonseca Isabel 1996 Bury Me Standing The Gypsies And Their Journey Chapter 7 The Devouring London Vintage ISBN 160 978 0 679 73743 8 Kenrick Donald Puxon Grattan 2009 Gypsies Under the Swastika Univ of Hertfordshire Press ISBN 160 978 1 902806 80 8 Klamper Elisabeth 1993 Persecution and Annihilation of Roma and Sinti in Austria 1938 1945 Journal of the Gypsy Lore Society 5 3 2 Korb Alexander A Multipronged Attack Ustasa Persecution of Serbs Jews and Roma in Wartime Croatia Eradicating Differences The Treatment of Minorities in Nazi Dominated Europe Newcastle upon Tyne Cambridge Scholars Publishing 2010 145 163 ISBN 160 978 1 4438 2449 1 Milton Sybil Gypsies as Social Outsiders in Nazi Germany Gellately Robert Stoltzfus Nathan redaktorlar Social Outsiders in Nazi Germany Princeton University Press 2001 ISBN 160 978 0 691 08684 2 In Google Books Montemarano Mike 22 April 2015 A Case for Heritage The Romani Art On The Banks Journal Pamieci Ksiega 1993 Memorial Book The Gypsies at Auschwitz Birkenau Introduction by Jan Parcer K G Saur Verlag for State Museum of Auschwitz Birkenau ISBN 160 978 3 598 11162 4 Polansky Paul Black Silence The Lety Survivors Speak G plus G 1998 ISBN 160 978 0 89304 241 7 Ramati Alexander 1986 And the Violins Stopped Playing A Story of the Gypsy Holocaust War time biography of Roman Dymitr Mirga on which the film of the same name is based Rose Romani redaktorThe Nazi Genocide of the Sinti and Roma Heidelberg Documentary and Cultural Centre of German Sinti and Roma 1995 Sonneman Toby 2002 Shared Sorrows A Gypsy Family Remembers the Holocaust Hatfield University of Hertfordshire Press ISBN 160 978 1 902806 10 5 Tyrnauer Gabrielle 1989 Gypsies and the Holocaust A Bibliography and Introductory Essay Concordia University Montreal Institute for Genocide Studies Winter Walter 2004 Winter Time Memoirs of a German Sinto who survived Auschwitz Translated and annotated by Struan Robertson Hatfield University of Hertfordshire Press ISBN 160 978 1 902806 38 9 Menbe https az wikipedia org w index php title Porajmos amp oldid 8009536 Kateqoriyalar SoyqirimlarQaraci tarixi
