Pestisid (lat."pestis" - yoluxucu xəstəlik, "sido" - öldürürəm, məhv edirəm) ― bitki zərərverici və xəstəliklərinə, alağa, taxıla və taxıl məhsullarına, oduncağa, pambıq məmulatları, yun, dəri, həmçinin insan və heyvanlarda təhlükəli xəstəlik yayanlara qarşı mübarizədə istifadə edilən kimyəvi maddədir.
Pestisidlərin səpələnməsi, Kaliforniya
Pestisidlər və ya kimyəvi zəhərli maddələr, kənd təsərrüfatında becərilən mədəni bitkiləri və məhsulları ziyanvericilərdən qorumaq, eləcə də bitkilərin məsuldarlığını artırmaq üçün istifadə olunur.
Tədqiqat nəticəsində məlum olmuşdur ki, hər il dünyada istehsal olunan dənli bitkilərin üçdə biri ziyanvericilər və fitopatoloji göbələklər vasitəsilə məhv olur. Bitkilərin ziyanvericiləri və xəstəlik törədənləri əsasən həşəratlar, gənələr, yumuşaq bədənlilər, nemotodlar (həlqəli qurdlar), fitopotogen göbələklər, bakteriyalar, viruslar və bitki mənşəli orqanizmlərdir. Kənd təsərrüfatının əsas ziyanvericilərindən biri də gəmiricilərdir. İnsanlar üçün təhlükəli xəstəliklər və epidemiyalar yayan ziyanverici həşəratlar və gənələrdir. Onlar malyariya, isitmə, ensefalit, vəba, taun kimi qorxulu xəstəliklərin yaranması və yayılmasında əsas rol oynayırlar. Bir sıra dərman preparatları vasitəsilə peyvəndlər aparılır, eyni zamanda kəşf olunan zəhərli kimyəvi maddələrin köməyi ilə epidemik xəstəlikləri yayan ziyanvericilər məhv edilir.
Klasifikasiyası
Kimyəvi tərkibinə görə bütün pestisidlər iki qrupa bölünür:
qeyri-üzvi birləşmələr;
üzvi birləşmələr.
Pestisidlərin ilk tətbiq dövründə yalnız qeyri-üzvi maddələrdən istifadə olunurdu: qurğuşun 2-xlorid (PbCl2), arsen3-oksid (As2O3), mis duzları, florid turşusunun duzları, kükürd, sulfat turşusunun törəmələri və s. Bütün qeyri-üzvi pestisidlər bir sıra xüsusiyyətlərinə görə effektli deyillər:
yüksək dozada təsir edirlər;
seçici olmadığına görə bütün canlılar üçün təhlükəlidir;
təbiətdə uzun müddət davamlı halda qalaraq istifadə olunan su hövzələrini çirkləndirməklə ekoloji mühiti korlayırlar.
Odur ki, XX əsrin 40-50-ci illərində qeyri-üzvi pestisidlər üzvi pestisidlər vasitəsi ilə əvəz olunmağa başladı.
Pestisidlər istifadə məqsədinə görə aşağıdakı əsas qruplara bölünür:
İnsektisidlər
həşəratlarla mübarizə üçün
Akarisidlər
gənələri məhv preparatlar
Nematosidlər
bitkilərdə nematod xəstəliyinin törədicisi olan girdə qurdları məhv edən preparatlar
cücülərin qidalandığı şeydən qorxub çəkindirən maddələr
Molyuskosidlər
zərərli ilbizləri məhv edən maddələr
Bitkilərin inkişafını sürətləndirən və ya ləngidən kimyəvi maddələr də pestisidlərə aid edilir. Bir sıra pestisidlər - defoliantlar və desikantlar, pambığın maşınla yığılması zamanı tətbiq edilir. Xalq təsərrüfatında herbisidlər, insektisidlər və funkisidlər daha çox istifadə edilir. Bu maddələrə tələbat ildən-ilə artdığından, yeni preparatlar kəşf edilir və onların istehsalı artıq zavodlar tərəfindən həyata keçirilir.
Həşaratlara, alaq otlarına və ziyanverici heyvanlara təsir mexanizminə görə pestisidlər bir neçə qrupa ayrılır:
bir başqa təmas vasitəsi ilə təsir edənlər - həşaratların hər hansı orqanlarına toxunmaqla onları məhv edən zəhərlər;
həzm sistemi vasitəsi ilə təsir edənlər - həşaratlar və digər ziyanvericilər onları qida vasitəsi ilə qəbul etdikdə eddektli təsir göstərir;
sistemli təsir göstərənlər - bitkiləri orqanları vasitəsi ilə yayılaraq, müəyyən inkişaf mərhələsində zəhərli təsir göstərərək ondan istifadə edən ziyanvericiləri məhv edir və sonrakı inkişaf mərhələsində zəhərləyici təsiri aradan qalxır;
fumiqant mexanizmi ilə təsir edənlər - belə pestisidlər həşaratların tənəffüs yolu ilə daxil olaraq onları məhv edir.
Alaq otları ilə mübarizədə tətbiq olunan herbisidlər:
kütləvi təsir edənlər - belə kimyəvi maddələr bütün bitkiləri məhv edir;
sellektiv (seçici herbisidlər) - bu maddələr bir növ bitkiləri məhv edir və digər növlər üçün təsirli deyillər.
Pestisidlərlə işləyərkən fərdi mühafizə vasitələrindən (xüsusi geyim və ayaqqabılar, respirator, əleyhqaz, qoruyucu gözlüklər və s.- dən) istifadə edilməlidir. Pestisidlərdən düzgün istifadə etmədikdə o, insana, həmçinin arıya və bitkilərin tozlanmasına kömək edən başqa cücülərə, balıqlara, quşlara, vəhşi heyvanlara, həmçinin bütün təbiətə mənfi təsir göstərir.
Pestisidlərin toksiki göstəriciləri
Ətraf mühitdə pestisidlərin sirkulyasiya sxemi
Dünyada 100 min.-dən artıq, üzvi birləşmələr hesabına, pestisid istifadə olunur. Onlar həyatımızda mühüm rol oynasalarda, digər tərəfdən uzun müddət yer qabığında qalaraq, ekoloji mühitdə qarşısı alınmaz təhlükələr yaradırlar. Zəhərlik dərəcəsinə görə pestisidləri aşağıdakı kimi ayırmaq olar:
Yüksək zəhərli
LD50
heyvanların hər 1kq çəkisinə 50mq təşkil edir
Zəhərli və güclü
LD100
heyvanların hər 1kq çəkisinə (50÷200)mq təşkil edir
Orta zəhərli
LD500
heyvanların hər 1kq çəkisinə (200÷1000)mq təşkil edir
Az zəhərli
LD1000
heyvanların hər 1kq çəkisinə 1000 mq-dan çox təşkil edir
Hər bir pestisidin istifadə sahəsi onun ətraf mühitdə qalma müddətindəndə asılıdır. Pestisidlərin bu xassəsi "persistent" adlanılır. Digər xassələrdən biri isə - orqanizimdə pestisidin metabolizm müddəti və orqanizmdən kənar olma mexanizmi - "kumilyativ" adlanır. Mövcüd olan pestisidlərin sintez olunan zavodlarda təhlükəsizlik qaydalarının pozulması (məs. tullantıların su hövzələrinə və atmosferə buraxılması), onların daşınması, saxlanılması qaydalarına əməl olunmaması, həmçinin səpələnməsi zamanı dozaların çox olması və s. nəticə etibarı ilə ekoploji mühitin korlanmasına gətirib çıxarır.
Pestisidlərlə şərti yüklənmə dozası
Hər hansı bir rayonda 1 ha şum sahəsinə və ya çoxillik əkinlərə, yaxud rayonun ümumi torpaq sahəsinin 1 ha-na hər il verilən pestisidlərin ümumi kütləsi.
Воронцов А.И., Мозолевская Е.Г., Соколова Э.С. (1991). Технология защиты леса. М.
Ганиев М.М., Недорезков В.Д. (2006.-248с.). Химические средства зашиты растений. М.: КолосС. ISBN5-9532-0368-3.
September 11, 2021
pestisid, pestis, yoluxucu, xəstəlik, sido, öldürürəm, məhv, edirəm, bitki, zərərverici, xəstəliklərinə, alağa, taxıla, taxıl, məhsullarına, oduncağa, pambıq, məmulatları, dəri, həmçinin, insan, heyvanlarda, təhlükəli, xəstəlik, yayanlara, qarşı, mübarizədə, i. Pestisid lat pestis yoluxucu xestelik sido oldururem mehv edirem bitki zererverici ve xesteliklerine alaga taxila ve taxil mehsullarina oduncaga pambiq memulatlari yun deri hemcinin insan ve heyvanlarda tehlukeli xestelik yayanlara qarsi mubarizede istifade edilen kimyevi maddedir 1 2 Pestisidlerin sepelenmesi Kaliforniya Pestisidler ve ya kimyevi zeherli maddeler kend teserrufatinda becerilen medeni bitkileri ve mehsullari ziyanvericilerden qorumaq elece de bitkilerin mesuldarligini artirmaq ucun istifade olunur Tedqiqat neticesinde melum olmusdur ki her il dunyada istehsal olunan denli bitkilerin ucde biri ziyanvericiler ve fitopatoloji gobelekler vasitesile mehv olur Bitkilerin ziyanvericileri ve xestelik toredenleri esasen heseratlar geneler yumusaq bedenliler nemotodlar helqeli qurdlar fitopotogen gobelekler bakteriyalar viruslar ve bitki menseli orqanizmlerdir Kend teserrufatinin esas ziyanvericilerinden biri de gemiricilerdir Insanlar ucun tehlukeli xestelikler ve epidemiyalar yayan ziyanverici heseratlar ve genelerdir Onlar malyariya isitme ensefalit veba taun kimi qorxulu xesteliklerin yaranmasi ve yayilmasinda esas rol oynayirlar Bir sira derman preparatlari vasitesile peyvendler aparilir eyni zamanda kesf olunan zeherli kimyevi maddelerin komeyi ile epidemik xestelikleri yayan ziyanvericiler mehv edilir 3 Mundericat 1 Klasifikasiyasi 2 Pestisidlerin toksiki gostericileri 3 Pestisidlerle serti yuklenme dozasi 4 Hemcinin bax 5 Istinad 6 EdebiyyatKlasifikasiyasi RedakteKimyevi terkibine gore butun pestisidler iki qrupa bolunur qeyri uzvi birlesmeler uzvi birlesmeler Pestisidlerin ilk tetbiq dovrunde yalniz qeyri uzvi maddelerden istifade olunurdu qurgusun 2 xlorid PbCl2 arsen3 oksid As2O3 mis duzlari florid tursusunun duzlari kukurd sulfat tursusunun toremeleri ve s 4 Butun qeyri uzvi pestisidler bir sira xususiyyetlerine gore effektli deyiller yuksek dozada tesir edirler secici olmadigina gore butun canlilar ucun tehlukelidir tebietde uzun muddet davamli halda qalaraq istifade olunan su hovzelerini cirklendirmekle ekoloji muhiti korlayirlar Odur ki XX esrin 40 50 ci illerinde qeyri uzvi pestisidler uzvi pestisidler vasitesi ile evez olunmaga basladi Pestisidler istifade meqsedine gore asagidaki esas qruplara bolunur 5 6 7 Insektisidler heseratlarla mubarize ucunAkarisidler geneleri mehv preparatlarNematosidler bitkilerde nematod xesteliyinin toredicisi olan girde qurdlari mehv eden preparatlarFunkisidler bitki xesteliklerine qarsiBakterisidler bakteriyalarla mubarize ucunVirisidler viruslari mehv edenlerHerbisidler alaq bitkilerini mehv edenlerZoosidler gemiricileri mehv eden zeherlerAntifidinqler cuculerin qidalandigi seyden qorxub cekindiren maddelerMolyuskosidler zererli ilbizleri mehv eden maddelerBitkilerin inkisafini suretlendiren ve ya lengiden kimyevi maddeler de pestisidlere aid edilir Bir sira pestisidler defoliantlar ve desikantlar pambigin masinla yigilmasi zamani tetbiq edilir Xalq teserrufatinda herbisidler insektisidler ve funkisidler daha cox istifade edilir Bu maddelere telebat ilden ile artdigindan yeni preparatlar kesf edilir ve onlarin istehsali artiq zavodlar terefinden heyata kecirilir 3 Hesaratlara alaq otlarina ve ziyanverici heyvanlara tesir mexanizmine gore pestisidler bir nece qrupa ayrilir bir basqa temas vasitesi ile tesir edenler hesaratlarin her hansi orqanlarina toxunmaqla onlari mehv eden zeherler hezm sistemi vasitesi ile tesir edenler hesaratlar ve diger ziyanvericiler onlari qida vasitesi ile qebul etdikde eddektli tesir gosterir sistemli tesir gosterenler bitkileri orqanlari vasitesi ile yayilaraq mueyyen inkisaf merhelesinde zeherli tesir gostererek ondan istifade eden ziyanvericileri mehv edir ve sonraki inkisaf merhelesinde zeherleyici tesiri aradan qalxir fumiqant mexanizmi ile tesir edenler bele pestisidler hesaratlarin teneffus yolu ile daxil olaraq onlari mehv edir Alaq otlari ile mubarizede tetbiq olunan herbisidler kutlevi tesir edenler bele kimyevi maddeler butun bitkileri mehv edir sellektiv secici herbisidler bu maddeler bir nov bitkileri mehv edir ve diger novler ucun tesirli deyiller Pestisidlerle isleyerken ferdi muhafize vasitelerinden xususi geyim ve ayaqqabilar respirator eleyhqaz qoruyucu gozlukler ve s den istifade edilmelidir Pestisidlerden duzgun istifade etmedikde o insana hemcinin ariya ve bitkilerin tozlanmasina komek eden basqa cuculere baliqlara quslara vehsi heyvanlara hemcinin butun tebiete menfi tesir gosterir 8 9 Pestisidlerin toksiki gostericileri Redakte Etraf muhitde pestisidlerin sirkulyasiya sxemi Dunyada 100 min den artiq uzvi birlesmeler hesabina pestisid istifade olunur Onlar heyatimizda muhum rol oynasalarda diger terefden uzun muddet yer qabiginda qalaraq ekoloji muhitde qarsisi alinmaz tehlukeler yaradirlar Zeherlik derecesine gore pestisidleri asagidaki kimi ayirmaq olar Yuksek zeherli LD50 heyvanlarin her 1kq cekisine 50mq teskil edirZeherli ve guclu LD100 heyvanlarin her 1kq cekisine 50 200 mq teskil edirOrta zeherli LD500 heyvanlarin her 1kq cekisine 200 1000 mq teskil edirAz zeherli LD1000 heyvanlarin her 1kq cekisine 1000 mq dan cox teskil edirHer bir pestisidin istifade sahesi onun etraf muhitde qalma muddetindende asilidir Pestisidlerin bu xassesi persistent adlanilir Diger xasselerden biri ise orqanizimde pestisidin metabolizm muddeti ve orqanizmden kenar olma mexanizmi kumilyativ adlanir Movcud olan pestisidlerin sintez olunan zavodlarda tehlukesizlik qaydalarinin pozulmasi mes tullantilarin su hovzelerine ve atmosfere buraxilmasi onlarin dasinmasi saxlanilmasi qaydalarina emel olunmamasi hemcinin sepelenmesi zamani dozalarin cox olmasi ve s netice etibari ile ekoploji muhitin korlanmasina getirib cixarir 8 9 10 Pestisidlerle serti yuklenme dozasi RedakteHer hansi bir rayonda 1 ha sum sahesine ve ya coxillik ekinlere yaxud rayonun umumi torpaq sahesinin 1 ha na her il verilen pestisidlerin umumi kutlesi Hemcinin bax RedakteEkologiya ve Tebii Servetler NazirliyiIstinad Redakte PESTICIDY PESTICIDY 1 2 Vidy pesticidov i ih vliyanie na organizm cheloveka Neorganicheskie pesticidy Spravochnik himika 21 HIMIYa I HIMIChESKAYa TEHNOLOGIYa Klassifikaciya himicheskih sredstv zashity rastenij pesticidov Proizvodstvo pesticidov i prochih agrohimicheskih produktov Memmedov Q S Xelilov M Y Ensiklopedik ekoloji luget Baki 2008 1 2 Vliyanie pesticidov na okruzhayushuyu sredu 1 2 Ekologicheskie posledstviya primeneniya pesticidov v selskom hozyajstve Vliyanie pesticidov na okruzhayushuyu sreduEdebiyyat RedakteE Movsumov L Quliyeva 2010 Etraf muhitin kimyasi Ali mektebler ucun derslik II nesr Baki MBM seh 184 ISBN 978 9952 29 036 3 Abbasov V M Eliyeva R E Selimova N E ve digerleri 2002 Ekoloji kimyaya giris Baki Maarif seh 128 Voroncov A I Mozolevskaya E G Sokolova E S 1991 Tehnologiya zashity lesa M Ganiev M M Nedorezkov V D 2006 248s Himicheskie sredstva zashity rastenij M KolosS ISBN 5 9532 0368 3 Menbe https az wikipedia org w index php title Pestisid amp oldid 6059318, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
