fbpx
Wikipedia

Otluqbeli döyüşü

Otluqbeli döyüşü11 avqust 1473-cü ildə Osmanlı dövləti ilə Ağqoyunlu dövləti arasında baş verən hərbi münaqişə.

Otluqbeli döyüşü
Tarix 11 avqust 1473
Yeri Otluqbeli, Ərzincan
Nəticəsi Osmanlı İmperiyası qalib gəldi
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi

80.000 - 110.000

70.000 - 110.000

Ölənlər və yaralananlar

20,000-34,000

1000

Döyüş

Ağqoyunlulara qarşı müharibəni davam etdirməyə cəsarət etməyən Osmanlı sultanı Malatya məğlubiyyətinin səhərisi günü öz ordusuna İstanbula doğru geri çəkilmək əmri verdi. II Mehmed Venesiya başda olmaqla Avropa dövlətlərinin birləşmiş hərbi qüvvələrinin qərbdən hücuma keçəcəyindən, xüsusən İstanbulun alınacağından ehtiyat edirdi. Osmanlı qoşunları Fərat sahili ilə şimal-qərbə doğru – Bayburt istiqamətində geri çəkildilər. Sultan Həsən Bayandurlunun oğulları başda olmaqla bir çox Ağqoyunlu sərkərdələri Fəratı keçərək geri çəkilməkdə olan düşmənlə yenidən döyüşə girmək üçün hökmdardan icazə istədilər. Lakin Ağqoyunlu hökmdarı buna razılıq vermədi. Görünür, o, sayca çox və yaxşı silahlanmış Osmanlı qüvvələrini həmişəki kimi əlverişsiz coğrafi mövqedə, qəfil zərbə ilə məğlub etmək istəyirdi.

Mənbələrin məlumatına görə, Malatya qələbəsindən sonra Sultan Həsən Bayandurlu öz sərkərdələrinin Türkiyə qoşunlarına qarşı yenidən hücuma keçmək haqqında təkliflərini dəfələrlə rədd etmişdi. Ağqoyunlu hökmdarı yaxşı bilirdi ki, uzun sürən açıq vuruşmada onun süvariləri odlu silahlara malik olan, xüsusilə ağır toplarla silahlanmış Osmanlı piyadasına – yeniçərilərə davam gətirə bilməz. Lakin sərkərdələrin təkidi ilə Türkiyə qoşunlarını təqib etmək qərara alındı. Əvvəlcədən hazırlanmış döyüş planına uyğun olaraq Malatya vuruşmasından 10 gün keçmiş, 1473-cü il avqustun 11-də Ağqoyunlu süvariləri II Mehmedin qoşunlarını Ərzincanla Ərzurum arasındakı Üçağızlı dərəsində qabaqladılar. Vuruşmanın planına görə, həm qarşıdan, həm də yanlardan hücum edən Ağqoyunlu atlıları Osmanlı qoşunlarını qəfildən yaxalamalı, onu dərədən düzə çıxmağa qoymamalı idi. II Mehmedin qoşunları geri çəkildikdə onu Uzun Həsənin özünün başçılıq etdiyi Ağqoyunlu süvariləri qarşılamalı idi. Bir sözlə, vuruşma dərədə baş verməli idi. Lakin Uzun Həsənin məqsədini başa düşən II Mehmed bütün diqqəti ön cəbhəyə verdi. Osmanlı qoşunları xeyli tələfatdan sonra düzə çıxıb döyüş nizamı ala bildi. Bu da döyüşün taleyini qabaqcadan həll etdi. 1473-cü il avqustun 11-də iki fatehin hərbi qüvvələri arasında 8 saata qədər davam edən şiddətli vuruşma baş verdi. "Otluqbeli döyüşü" adı ilə məşhurlaşan bu vuruşmada Ağqoyunlu süvariləri əvvəldən axıradək üstünlüyü öz əllərində saxladılar. Sultan Həsən Bayandurlu özü döyüşün qızğın yerində Ağqoyunlu süvarilərinə başçılıq edirdi. Lakin vuruşmanın sonuna yaxın Ağqoyunlular odlu silahları olan Osmanlı piyadasının, xüsusilə yeniçəri alaylarının inadlı əks-hücumlarına davam gətirə bilmədilər. Döyüş Osmanlı qoşunlarının qələbəsi ilə sona yetdi. Hər iki tərəf ağır tələfat verdi. Otluqbeli vuruşmasının iştirakçısı olan Katerino Zeno bu döyüş haqqında belə yazır: "Hökmdar oğlu Uğurlu bəyi (Uğurlu Məhəmmədi – Y.M.) Qaraman hakimi və çoxlu atlı ilə birlikdə Osmanın (II Mehmedin – Y.M.) qoşunlarının qabağına göndərdi. Zeynal bəy adlı digər oğlunu isə çoxlu atlı ilə bir cinaha, Bayandur bəyi başqa cinaha göndərdi. Hökmdarın özü çoxlu döyüşçü ilə Osmanı qarşılamaq üçün arxada qaldı. Beləliklə, hökmdarın adamları Osmanın qoşunlarını mühasirəyə aldı. Bu qüdrətli hökmdar Osmanı məngənəyə salmaq istəyirdi. Osman mühasirəyə düşdüyünü görcək qoşunu ilə qaçmağa çalışdı... onuncu günü... qüdrətli hökmdar onu əsir almaq istədi. Həmin gün saat 9-a işləyəndə o, ata minib Osmana qarşı hücuma başladı və həmişə üstünlüyü əldə saxladı. Osmanı qaçmağa məcbur etdi. Hər iki tərəfdən çox adam qırıldı... Lakin qüdrətli hökmdar Osmanın döyüş arabasına yaxınlaşdıqda ona toplardan elə atəş açdılar ki, hökmdarın adamları qaçmağa üz qoydular". Beləliklə, müharibənin birinci dövründə olduğu kimi, ikinci dövründə də təşəbbüsü ələ almalarına və Türkiyə üzərində bir sıra qələbələr əldə etmələrinə baxmayaraq, Ağqoyunlular son nəticədə məğlub oldular.

Bəs XV əsrin 70-ci illərində güclənmiş və ərazicə çox geniş olan Ağqoyunlu dövlətinin Osmanlı imperiyası ilə müharibədə məğlub olmasının səbəbləri nədə idi? Hər şeydən əvvəl, nəzərə alınmalıdır ki, Otluqbelidə iki dövlət: siyasi cəhətdən nisbətən möhkəm və dövrünün ən yüksək hərbi texnikasına yiyələnmiş Osmanlı ilə, Sultan Həsən Bayandurlunun qələbələri nəticəsində qısa müddət ərzində ərazisini genişləndirmiş, lakin Osmanlı imperiyasına nisbətən möhkəm olmayan Ağqoyunlu dövləti üz-üzə gəlmişdi. Osmanlının yaxşı silahlanmış nizami ordusu vardı. Öz döyüşkənliyi və cəsurluğu ilə şöhrət qazanmasına baxmayaraq, Ağqoyunlu süvariləri, yaxşı təlim görmüş Osmanlı piyadası, xüsusilə yeniçəri alayları qarşısında aciz idilər. Ağqoyunlular qarğı, qılınc, şeşbər, altı dilimli toppuz, xəncər, yay-ox, gürz və s. nisbətən dövrü keçmiş olan ənənəvi silahlarla silahlandığı halda, Osmanlı ordusu ən müasir odlu silahlara, xüsusilə ağır toplara malik idilər. Bunu Osmanlı mənbələri də təsdiq edir. Məsələn, Mehmed Neşrinin fikrincə, Ağqoyunlular Otluqbelidə ona görə məğlub oldular ki, onlar "belə top-tüfəng davası görməmişdilər". Qeyd etdiyimiz kimi, Ağqoyunlu hökmdarı Osmanlını Venesiya və başqa Avropa dövlətləri ilə ittifaqda məğlub etmək istəyirdi. Sultan Həsənin planına əsasən, əvvəla, müttəfiqlər Asiya və Avropada eyni zamanda hərbi əməliyyata başlamalı və bununla da düşmən qüvvələrini iki cəbhəyə parçalamalı; digər tərəfdən, Qərb dövlətləri, xüsusilə Venesiya Ağqoyunlu ordusunu odlu silahlarla təmin etməli idi. Lakin Avropa dövlətləri Ağqoyunlularla eyni zamanda, həm də mütəşəkkil surətdə qərbdən Osmanlıya qarşı hücuma keçmədilər. Venesiya respublikası Ağqoyunlularla bağladığı müttəfiqlik müqaviləsinin şərtlərini vicdanla yerinə yetirmədi. Respublika hökuməti üzdə Ağqoyunlu hökmdarı ilə danışıqlar aparır, Ağqoyunlu dövlətini Osmanlıya qarşı müharibəyə qaldırır, gizlində isə riyakarlıq edərək Sultan Həsənin hərbi uğurlarından istifadə edib sultanla razılığa gəlməyə, dinc yolla ondan güzəştlər qoparmağa çalışırdı. Bu isə II Mehmedə özünün bütün hərbi qüvvələrini Ağqoyunlulara qarşı yönəltmək imkanı verdi. Uzun Həsənin Venesiyadan odlu silahlar almaq planı da baş tutmadı. Müharibənin birinci dövründə respublika hökuməti nəzərdə tutulan silahları göndərmədi. Müharibənin ikinci dövründə – 1473-cü ildə isə Venesiyadan odlu silahlar almaq üçün yeganə məntəqə olan Qaraman artıq Osmanlı qoşunları tərəfindən tutulmuşdu. Beləliklə, Venesiya hökumətinin ləng yola saldığı odlu silahlar və artilleriya mütəxəssisləri Ağqoyunlu dövlətinə çatmadı. Ağqoyunlu dövlətinin məğlubiyyətə uğramasında o zaman Avropa ilə əlaqə saxlamaq üçün yolların çox təhlükəli olması və müttəfiqlərin bir-biri ilə lazımınca əlaqə saxlaya bilməməsi də az rol oynamadı.

Bununla belə, 1472-1473-cü illər Ağqoyunlu – Osmanlı müharibəsinin böyük tarixi əhəmiyyəti oldu. Osmanlı qoşunları üzərində bir sıra parlaq qələbələr əldə edən, Otluqbelidə isə ona ağır tələfat verən Ağqoyunlu süvariləri əslində II Mehmedin şərqə doğru genişlənmək planlarını yarımçıq qoydular. Osmanlı sultanı Azərbaycanı, habelə bütünlükdə Cənubi Qafqazıİranı tuta bilmədi. Ağqoyunlu dövləti Osmanlının şərqə doğru genişlənməsi yolunda ciddi maneə idi.Ağqoyunluların varisi olan Səfəvilər də bu siyasəti davam etdirərək Azərbaycanı, İranı və Şərq hüdudunu Osmanlılardan qorudular.

Mənbə

  • Yaqub Mahmudov, Azərbaycanın Avropa ölkələri ilə əlaqələri. Ağqoyunlu dövrü. (XV əsrin II yarısı). Dərs vəsaiti. Bakı, "Təhsil", 2007, 116 səh.

İstinadlar

  1. Diyanet İslam Ansiklopedisi, Otlukbeli Maddesi,Erhan Afyoncu c.34, s.5
  2. Franz Babinger, Fatih Sultan Mehmet ve Zamanı, çev. Dost Körpe, Oğlak Yayınları, İstanbul 2003
  3. Ənbəd kəndinin soyurqal verilməsi haqqında Sultan Həsənin fərmanı
  4. İsgəndər bəy Türkman, Tarixi Aləm Arayi Abbasi
  5. Azərbaycan Tarixi 7 cilddə
  6. Azərbaycan və Osmanlı İmperiyası (XV-XVI əsrlərdə, Ş. Fərzəlibəyli
  7. Ağqoyunlu-Osmanlı müharibələri 1472-1473

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

otluqbeli, döyüşü, avqust, 1473, ildə, osmanlı, dövləti, ilə, ağqoyunlu, dövləti, arasında, baş, verən, hərbi, münaqişə, tarix, avqust, 1473yeri, otluqbeli, ərzincannəticəsi, osmanlı, imperiyası, qalib, gəldimünaqişə, tərəfləriağqoyunlu, dövləti, osmanlı, impe. Otluqbeli doyusu 11 avqust 1473 cu ilde Osmanli dovleti ile Agqoyunlu dovleti arasinda bas veren herbi munaqise Otluqbeli doyusuTarix 11 avqust 1473Yeri Otluqbeli ErzincanNeticesi Osmanli Imperiyasi qalib geldiMunaqise terefleriAgqoyunlu dovleti Osmanli ImperiyasiKomandan lar Uzun Hesen Zeynal bey yarali Ugurlu Mehemmed bey II Mehmed Sahzade Mustafa Sahzade Beyazid Davud PasaTereflerin quvvesi80 000 110 000 1 70 000 110 000 1 Olenler ve yaralananlar20 000 34 000 2 1000 2 Mundericat 1 Doyus 2 Menbe 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerDoyus RedakteAgqoyunlulara qarsi muharibeni davam etdirmeye cesaret etmeyen Osmanli sultani Malatya meglubiyyetinin seherisi gunu oz ordusuna Istanbula dogru geri cekilmek emri verdi II Mehmed Venesiya basda olmaqla Avropa dovletlerinin birlesmis herbi quvvelerinin qerbden hucuma kececeyinden xususen Istanbulun alinacagindan ehtiyat edirdi Osmanli qosunlari Ferat sahili ile simal qerbe dogru Bayburt istiqametinde geri cekildiler Sultan Hesen Bayandurlunun 3 ogullari basda olmaqla bir cox Agqoyunlu serkerdeleri Ferati kecerek geri cekilmekde olan dusmenle yeniden doyuse girmek ucun hokmdardan icaze istediler Lakin Agqoyunlu hokmdari buna raziliq vermedi Gorunur o sayca cox ve yaxsi silahlanmis Osmanli quvvelerini hemiseki kimi elverissiz cografi movqede qefil zerbe ile meglub etmek isteyirdi Menbelerin melumatina gore Malatya qelebesinden sonra Sultan Hesen Bayandurlu oz serkerdelerinin Turkiye qosunlarina qarsi yeniden hucuma kecmek haqqinda tekliflerini defelerle redd etmisdi Agqoyunlu hokmdari yaxsi bilirdi ki uzun suren aciq vurusmada onun suvarileri odlu silahlara malik olan xususile agir toplarla silahlanmis Osmanli piyadasina yenicerilere davam getire bilmez Lakin serkerdelerin tekidi ile Turkiye qosunlarini teqib etmek qerara alindi Evvelceden hazirlanmis doyus planina uygun olaraq Malatya vurusmasindan 10 gun kecmis 1473 cu il avqustun 11 de Agqoyunlu suvarileri II Mehmedin qosunlarini Erzincanla Erzurum arasindaki Ucagizli deresinde qabaqladilar Vurusmanin planina gore hem qarsidan hem de yanlardan hucum eden Agqoyunlu atlilari Osmanli qosunlarini qefilden yaxalamali onu dereden duze cixmaga qoymamali idi II Mehmedin qosunlari geri cekildikde onu Uzun Hesenin ozunun basciliq etdiyi Agqoyunlu suvarileri qarsilamali idi Bir sozle vurusma derede bas vermeli idi Lakin Uzun Hesenin meqsedini basa dusen II Mehmed butun diqqeti on cebheye verdi Osmanli qosunlari xeyli telefatdan sonra duze cixib doyus nizami ala bildi Bu da doyusun taleyini qabaqcadan hell etdi 1473 cu il avqustun 11 de iki fatehin herbi quvveleri arasinda 8 saata qeder davam eden siddetli vurusma bas verdi Otluqbeli doyusu adi ile meshurlasan bu vurusmada Agqoyunlu suvarileri evvelden axiradek ustunluyu oz ellerinde saxladilar Sultan Hesen Bayandurlu 4 ozu doyusun qizgin yerinde Agqoyunlu suvarilerine basciliq edirdi Lakin vurusmanin sonuna yaxin Agqoyunlular odlu silahlari olan Osmanli 5 piyadasinin xususile yeniceri alaylarinin inadli eks hucumlarina davam getire bilmediler Doyus Osmanli 6 qosunlarinin qelebesi ile sona yetdi Her iki teref agir telefat verdi Otluqbeli vurusmasinin istirakcisi olan Katerino Zeno bu doyus haqqinda bele yazir Hokmdar oglu Ugurlu beyi Ugurlu Mehemmedi Y M Qaraman hakimi ve coxlu atli ile birlikde Osmanin II Mehmedin Y M qosunlarinin qabagina gonderdi Zeynal bey adli diger oglunu ise coxlu atli ile bir cinaha Bayandur beyi basqa cinaha gonderdi Hokmdarin ozu coxlu doyuscu ile Osmani qarsilamaq ucun arxada qaldi Belelikle hokmdarin adamlari Osmanin qosunlarini muhasireye aldi Bu qudretli hokmdar Osmani mengeneye salmaq isteyirdi Osman muhasireye dusduyunu gorcek qosunu ile qacmaga calisdi onuncu gunu qudretli hokmdar onu esir almaq istedi Hemin gun saat 9 a isleyende o ata minib Osmana qarsi hucuma basladi ve hemise ustunluyu elde saxladi Osmani qacmaga mecbur etdi Her iki terefden cox adam qirildi Lakin qudretli hokmdar Osmanin doyus arabasina yaxinlasdiqda ona toplardan ele ates acdilar ki hokmdarin adamlari qacmaga uz qoydular Belelikle muharibenin birinci dovrunde oldugu kimi ikinci dovrunde de tesebbusu ele almalarina ve Turkiye uzerinde bir sira qelebeler elde etmelerine baxmayaraq Agqoyunlular son neticede meglub oldular Bes XV esrin 70 ci illerinde guclenmis ve erazice cox genis olan Agqoyunlu dovletinin Osmanli imperiyasi ile muharibede meglub olmasinin sebebleri nede idi Her seyden evvel nezere alinmalidir ki Otluqbelide iki dovlet siyasi cehetden nisbeten mohkem ve dovrunun en yuksek herbi texnikasina yiyelenmis Osmanli 7 ile Sultan Hesen Bayandurlunun qelebeleri neticesinde qisa muddet erzinde erazisini genislendirmis lakin Osmanli imperiyasina nisbeten mohkem olmayan Agqoyunlu dovleti uz uze gelmisdi Osmanlinin yaxsi silahlanmis nizami ordusu vardi Oz doyuskenliyi ve cesurlugu ile sohret qazanmasina baxmayaraq Agqoyunlu suvarileri yaxsi telim gormus Osmanli piyadasi xususile yeniceri alaylari qarsisinda aciz idiler Agqoyunlular qargi qilinc sesber alti dilimli toppuz xencer yay ox gurz ve s nisbeten dovru kecmis olan enenevi silahlarla silahlandigi halda Osmanli ordusu en muasir odlu silahlara xususile agir toplara malik idiler Bunu Osmanli menbeleri de tesdiq edir Meselen Mehmed Nesrinin fikrince Agqoyunlular Otluqbelide ona gore meglub oldular ki onlar bele top tufeng davasi gormemisdiler Qeyd etdiyimiz kimi Agqoyunlu hokmdari Osmanlini Venesiya ve basqa Avropa dovletleri ile ittifaqda meglub etmek isteyirdi Sultan Hesenin planina esasen evvela muttefiqler Asiya ve Avropada eyni zamanda herbi emeliyyata baslamali ve bununla da dusmen quvvelerini iki cebheye parcalamali diger terefden Qerb dovletleri xususile Venesiya Agqoyunlu ordusunu odlu silahlarla temin etmeli idi Lakin Avropa dovletleri Agqoyunlularla eyni zamanda hem de mutesekkil suretde qerbden Osmanliya qarsi hucuma kecmediler Venesiya respublikasi Agqoyunlularla bagladigi muttefiqlik muqavilesinin sertlerini vicdanla yerine yetirmedi Respublika hokumeti uzde Agqoyunlu hokmdari ile danisiqlar aparir Agqoyunlu dovletini Osmanliya qarsi muharibeye qaldirir gizlinde ise riyakarliq ederek Sultan Hesenin herbi ugurlarindan istifade edib sultanla raziliga gelmeye dinc yolla ondan guzestler qoparmaga calisirdi Bu ise II Mehmede ozunun butun herbi quvvelerini Agqoyunlulara qarsi yoneltmek imkani verdi Uzun Hesenin Venesiyadan odlu silahlar almaq plani da bas tutmadi Muharibenin birinci dovrunde respublika hokumeti nezerde tutulan silahlari gondermedi Muharibenin ikinci dovrunde 1473 cu ilde ise Venesiyadan odlu silahlar almaq ucun yegane menteqe olan Qaraman artiq Osmanli qosunlari terefinden tutulmusdu Belelikle Venesiya hokumetinin leng yola saldigi odlu silahlar ve artilleriya mutexessisleri Agqoyunlu dovletine catmadi Agqoyunlu dovletinin meglubiyyete ugramasinda o zaman Avropa ile elaqe saxlamaq ucun yollarin cox tehlukeli olmasi ve muttefiqlerin bir biri ile laziminca elaqe saxlaya bilmemesi de az rol oynamadi Bununla bele 1472 1473 cu iller Agqoyunlu Osmanli muharibesinin boyuk tarixi ehemiyyeti oldu Osmanli qosunlari uzerinde bir sira parlaq qelebeler elde eden Otluqbelide ise ona agir telefat veren Agqoyunlu suvarileri eslinde II Mehmedin serqe dogru genislenmek planlarini yarimciq qoydular Osmanli sultani Azerbaycani habele butunlukde Cenubi Qafqazi ve Irani tuta bilmedi Agqoyunlu dovleti Osmanlinin serqe dogru genislenmesi yolunda ciddi manee idi Agqoyunlularin varisi olan Sefeviler de bu siyaseti davam etdirerek Azerbaycani Irani ve Serq hududunu Osmanlilardan qorudular Menbe RedakteYaqub Mahmudov Azerbaycanin Avropa olkeleri ile elaqeleri Agqoyunlu dovru XV esrin II yarisi Ders vesaiti Baki Tehsil 2007 116 seh Istinadlar Redakte 1 2 Diyanet Islam Ansiklopedisi Otlukbeli Maddesi Erhan Afyoncu c 34 s 5 1 2 Franz Babinger Fatih Sultan Mehmet ve Zamani cev Dost Korpe Oglak Yayinlari Istanbul 2003 Enbed kendinin soyurqal verilmesi haqqinda Sultan Hesenin fermani Isgender bey Turkman Tarixi Alem Arayi Abbasi Azerbaycan Tarixi 7 cildde Azerbaycan ve Osmanli Imperiyasi XV XVI esrlerde S Ferzelibeyli Agqoyunlu Osmanli muharibeleri 1472 1473Hemcinin bax RedakteHesen bey BayandurXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Otluqbeli doyusu amp oldid 6086559, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.