fbpx
Wikipedia

Osvald Şpenqler

Oktyabr 31, 2021

Osvald Şpenqler (doğum adı Osvald Arnold Qotfreyd Şpenqler; 29 may, 1880 - 8 may, 1936) — Alman tarixçi və fəlsəfə tarixi mütəxəssisi. Riyaziyyat, təbiətşünaslıq və incəsənət kimi sahələrlə maraqlanmışdır. Məşhur kitabı olan “Qərbin tənəzzülü” ( The Decline of the West) 1918 və 1922-ci illərdə nəşr olunmuş özündə bütün dünya tarixini əks etdirmişdir. Onun irəli sürdüyü yeni nəzəriyyəyə görə mədəniyyətlərin ömrü məhdud olur və bunlar sonda çürüyürlər. O, Birinci dünya müharibəsi və Birinci və İkinci dünya müharibəsi arasındakı dönəmdə çoxlu yazılar yazmış və Almaniyanın Avropadakı hegemonluğunu dəstəkləmişdir. Onun digər yazıları Almaniyadan xaricdə də öz kiçik təsirini göstərmişdir. Şpenqlerin 1920-ci ildə təqdim etdiyi ”Prussiandom və Socialism” kitabında sosializm və avtoritarizmin əsasları və millətçilik müdafiə olunur. Bəzi Nasistlər (məsələn, Qobbels) Şplenqeri təbliğatçı hesab edirdilər. Lakin 1933-cü ildə onun Almaniya və Avropanın gələcəyi haqqındakı pessimist fikirləri, Nasistlərin irqi ayrı seçkilik idealarını dəstəkləməkdən boyun qaçırması və “The Hour of Decision” (Qərar saatı) adlı tənqidi kitabından sonra nasistlər tərəfindən sürgün olunmuşdur.

Osvald Şpenqler
ing. Oswald Spengler
Doğum tarixi
Doğum yeri Blankenburq
Almaniya
Vəfat tarixi (55 yaşında)
Vəfat yeri Münhen, Bavariya
Almaniya
Vəfat səbəbi  
Dəfn yeri
  • Nordfriedhof[d]
Vətəndaşlığı
Təhsili
Fəaliyyəti tarixçi, filosof, sosioloq, riyaziyyatçı, yazıçı
Əsərlərinin dili almanca
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Osvald Şpenqler 29 may 1980-ci ildə Almaniyanın Blankenburq şəhərində anadan olmuşdur. O, Bernard və Paulin Şpenqlerlərin ikinci övladı idi. Şpenqlerin qardaşı səkkiz aylğında ikən anası ağır camaşır səbətini daşımışdı və bu da uşağın doğumdan üç həftə sonra, 1879-cu ildə ölməsinə səbəb olmuşdur. Osvald qardaşının ölümündən on ay sonra dünyaya gəlmişdir. Onun üç bacısı da var idi : Adel, Qertrad, Hilderqard. Onun ata babası Teodor Şpenqler kəndin metallurgiya müfəttişi idi. Poçtalyon olan atası Bernard Şpenqler işgüzar və çalışqan biri olmaqla intellektualizmi bəyənmirdi və bunu oğluna da təlqin etməyə çalışırıdı.

Şpenqlerin ürəyində problemlər var idi və o, bütün həyatı boyu miqren (başda nevroloji xətəlik) xəstəliyindən əziyyət çəkmişdir. On yaşında olarkən ailəsi ilə birlikdə Almaniyanın ən böyük universitetinin yerləşdiyi Halle şəhərinə köçdü. Şpenqler yerli Gimnaziyada klassik təhsil alaraq, yunan, latın dillərini, riyaziyyatı və başqa elmləri öyrənirdi. Burada onun, həmçinin incəsənətə olan həvəsi də böyüməyə başladı, xüsüsilə də şeiriyyətə, drama və musiqiyə – Höte və Fridrix Nitsşenin fikirlərinin təsiri altına düşdü. O, hətta bədii yaradıcılıqla da məşğul olmuşdur və onun əsərlərinin bəziləri hələ də qalmaqdadır. 1901-ci ildə atasının ölümündən sonra Şpenqler bir neçə universitetdə (Münhen, Berlin və Halle) elmi işçi kimi çalışdı, eyni zamanda da bir neçə fəndən dərs aldı. O, təkbaşına çalışırdı, müəllimsiz, rəhbərsiz. 1903-cü ildə Şpenqler Heraklitlə bağlı doktorluq dissertasiyasını uğurla müdafiə edə bilmədi, buna səbəb isə o haqda az məlumata sahib olması idi və bu uğursuzluq onun akademik karyerasının sonuncu şansı idi. 1904-cü ildə elmlər namizədi titulunu aldı və 1905-ci ildə sinir sistemində dəhşətli problemlər yarandı. Alimlər onun sonrakı həyatının normal keçdiyini bildirmişlər. Sadəcə olaraq Saarbrücken və Düsseldorfda müəllim kimi çalışmışdır. 1908-ci ildən 1911-ci ilə qədər Hamburqda bir gimnaziyada Alman tarixi, riyaziyyat kimi fənlərdən dərs keçmişdir.

1911-ci ildə, anasının ölümündən sonra Münhenə köçür və burada 1936-cı ilə kimi, ömrünün sonuna qədər yaşayır. Tək-tənha alim, öz əmlakı ilə birlikdə çox məhdud imkanlar çərçivəsində yaşamış və tənhalıqla əhatə olunmuşdu. Heç bir şəxsi kitabı yox idi və repitor kimi çalışaraq jurnallara məqalələr yazır, beləcə əlavə gəlir əldə edirdi.

Qərbin tənəzzülü

"Qərbin tənəzzülü" (The Decline of the West) kitabının birinci cildi üzərində işləyərkən ilk öncə Avropa daxilində Almaniyaya nəzər yetirmək istəyirdi, lakin sonrakı hadisələr, İkinci Mərakeş Böhranı ona dərindən təsir etdi və, beləliklə, Şpenqler tədqiqat sahəsini daha da genişləndirdi.

Şpenqler Otto Seekin “Keçmişin tənəzzülü”ndən (The Decline of Antiquity) təsirlənərək kitabın adını ona bənzətmişdir. Kitab 1914-cü ildə tamamlansa da Birinci dünya müharibəsinin başlaması səbəbindən bir qədər təxirə salındı. Anadangəlmə ürək problemi olduğu üçün hərbi xidmətə çağrılmamışdı. Müharibə dövründə onun əmlakı bir dəyərə malik deyildi, Çünki bu okeanın o biri tayında yatırılmışdı, buna görə də Spengler bu müddət ərzində səfalət içində yaşamışdı.

1918-ci ilin yayında kitab işıq üzü gördü və böyük uğur qazandı. Almaniyanı biabırçı vəziyyətə salan Versal sülh müqaviləsinin bağlanması (1919) və 1923-cü ildə inflyasiya nəticəsində iqtisadiyyatın tənəzzülə uğraması Şpenqlerin proqnozlarını doğrultdu. Kitab almanların iflasını dünya tarixindəki proseslərdə rolunu səmərələşdirdiyinə görə onları bir qədər rahatlatdı. Kitab Almaniyadan xaricdə də uğur qazandı və 1919-cu ildə bir neçə dilə tərcümə olundu. Şpenqler Göttingen Universitetində fəlsəfə doktoru olmaq təkliflərini rədd edərək bildirdi ki, fikrini yazılarına yönəltmək üçün vaxta ehtiyacı var.

“Qərbin tənəzzülü” kitabı geniş şəkildə müzakirəyə səbəb oldu. Bu müzakirələrdə hətta kitabı oxumayanlar da iştirak etmişdi. Tarixçilər qeyri-peşəkar müəllifin hadisəyə bu cür elmi olmayan yanaşmasını özlərinə təhqir kimi qəbul etmişdilər. Tomas Mann (Alman yazıçısı, esseist) Şpenqlerin kitabını ilk dəfə oxuyarkən bunu Artur Şopenhauer Şopenhauerin əsəri olduğunu zənn etmişdi. Akademiklər kitab haqqında qarışıq fikirdə idilər. Maks Veber (Almaniya sosioloqu, tarixçisi) Şpenqleri bacarıqlı, bilikli həvəskar adlandırsa da Karl Popper (Avstriya filosofu, sosioloqu, “Açıq Cəmiyyət və Onun Düşmənləri” əsərinin müəllifi) isə bu nəzəriyyəni mənasız bir şey adlandırmışdı

Qədim dünya tarixçisi Edvard Meyer Şpenqlerlə bağlı tənqidi fikirləri olsa da onun haqqında yüksək fikirdə idi. Spenglerin naməlumluq, duyğulara və mistisizmə əsaslanan fikirləri tarixdə heç bir mənanın olmadığını bildirən Pozitivizm və Neo Kantçılıq üçün əlverlişli idi. Tənqidçi və estetikaçı qraf Harri Kessler Şpenqleri, xüsusilə də Fridrix Nitsşe və Lüdviq Vitgenşteynlə bağlı fikirlərinə görə onu şablon, axmaq, mənasız adlandırmışdı. Amma Spenglerin mədəniyyətlə bağlı pessimist fikirlərinə şərik idi. Şpenqlerin əsəri ictimai silsilə nəzəriyyəsinin yaranmasında mühüm rol oynamışdır. (Qeyd : bu nəzəriyyəyə görə cəmiyyətdə baş verən hadisələr və tarix silsilə şəklində dövr edir.)

Avropa və Amerika sivilizasiyasının hərbi diktatorluq rejimindən sonra süqutunu qabaqcadan xəbər verməsi Spenglerin kitabının dünya ziyalıları arasında böyük uğur qazanmasına kömək etdi. Kitab Birinci dünya müharibəsinin sonlarına yaxın Avropada pessimizmin genişlənməsinə səbəb oldu. Almaniyalı Kantçı filosof belə izah etmişdir ki, Birinci dünya müharibəsinin sonlarına yaxın onun bir adı bəs idi ki, bütün fantaziyaları hərəkətə gətirsin. Bu zaman bizlərdən bir neçə adam anlamağa başladı ki, yüksək dəyər verdiyimiz Qərb sivilzasiyası korlanmışdır. Spenglerin kitabı bu çətin vəziyyəti kəskin və kobud şəkildə təsvir etmişdir. Northtrop Frye (kanadalı ədəbi tənqidçi) belə əsaslandırırdı ki, Spenglerin nəzəriyyəsinin hər bir elementi dəfələrlə rədd edilsə də bu dünyadakı ən böyük romantik poemalardan biridir və onun aparıcı ideyasını bu təşkil edir : “nə qədər ki bizim dünyagörüşümüzün bir hissəsi bu gün elektron və ya dinozavr kimidirsə bu mənada bizim hər birimiz Spenglerlərik”

Spenglerin Qərbin qaçılmaz tənəzzülü ilə bağlı pessimist proqnozları Üçüncü Dünya ziyalılarının Çindən qaçaraq Koreya və Çiliyə gəlməsinə, Qərb imperializminin tənəzzülünün səbəbini araşdırmağa sövq etmişdir. Buna baxmayaraq Amerikada və Britaniyada Spenglerin pessimizmi 1940-cı ildə dünya tarixini doqmatikcəsinə yazan Arnold J. Toynbee-nin optimizmi ilə ziddiyyət təşkil elədi.

Spenglerin “Qərbin tənəzzülü” adlı ktabının birinci cildi Almaniyada çıxanda minlərlə tirajla satıldı. İnkişaf etməkdə olan Avropada Spenglerin kitabı artıq çox məşhurlaşmağa, müzakirə mövzusu olmağa başlamışdı. “Spenglerizm” adlı cərəyan yarandı və buna saysız-hesabsız ardıcıllar qoşuldu. Spengleri oxumaq, ona rəğbət göstərmək və yaxud etiraz etmək artıq zəruri bir hala çevrilmişdi. Və bu hal hələ də qalmaqdadır.

1922-ci ildə çap olunmuş ikinci cilddə Spengler vurğulayırdı ki, Alman sosializmi Marksizmdən fərqlənir və bu sosializm Almaniya mühafizəkarlığına uyğundur. 1924-cü ildə baş verən sosial-iqtisadi tərəqqi və inflyasiyanı izləyən Spengler artıq yazılarına siyasi mövzular da qatmağa başladı və bununla da Reichswehr-in (Almaniya silahlı quvvələri) generalı Hans Von Seeckti ölkənin başçısı etmək istəyirdi. Bu cəhd uğursuzluqla nəticələndi və Spengler praktik siyasətin faydasız bir şey olduğunu sübuta yetirdi.

"İnsanlar və Texnikalar" ( Man and Technics)

1931-ci ildə Spengler “İnsanlar və Texnikalar” ( Man and Technics) adlı kitabını çap etdirdi. Bu kitabda o, texnologiyanın və sənayeçiliyin mədəniyyətə zərər vuracağını bildirmişdi. Texnologiyanın və sənayeçiliyin tənqidi məsələsinə yer ayrılmış kitabda əsas ideya odur ki, Qərb dünyasının əldə etdiyi böyük nailiyyətlərinin bir çoxu Misir piramidaları və ya Roma hamamları kimi tezliklə nəvə-nəticələrimiz üçün möcüzəvi bir şey olacaq. Spenglerin fikrincə mədəniyyətmiz materializm, iqtisadi rəqabət və müharibə yolu ilə məhv olacaq. O, xüsusilə qeyd edirdi ki, Qərb texnologiyası irqi fərqlərin yaranmasına və nəticədə də bu yaratmış olduğu silahların özünə qarşı çevrilməsinə səbəb olacaqdır. Kitabda Spenglerin məşhur sitatı, “Optimizm qorxaqlıqdır” vardır.

1932-ci ildə keçirilən seçkilərdə Adolf Hitlerə səs verməsinə baxmayaraq Spengler onun amansız biri olduğunun şahidi oldu. 1933-cü ildə o, Hilterlə görüşdü və təsirsiz keçən uzun müzakirələrdən sonra Hitlerə dedi ki, Almaniyanın dramatik qəhrəmana deyil, real qəhrəmana ehtiyacı var. Spengler Alfred Rosenberg (Alman siyasi xadimi və Nasizm ideologiyasının əsas ardıcıllarından biri) ilə açıq-aşkar çəkişirdilər və onun diktator haqqındakı pessimist fikirləri ictamiyyət arasında səssizliyə və təcridolunmaya gətirib çıxardı. Jozef Qobbelsin (Almaniyada Xalqı Maarifləndirmə və Təbliğat naziri olmuşdur, rejimin qabaqcıllarından idi) Spenglerə ictimaiyyət qarşısında nitq söyləməsi təkliflərindən imtina etmişdir. Bununla belə, Spengler həmin dövr ərzində Alman Akademiyasının bir üzvü idi.

1934-cü ildə çap olunmuş “Qərar Saatı” kitabı bestsellerə çevrilsə də sonradan Nasizmi tənqid etdiyinə görə Nasistlər tərəfindən qadağan edilmişdi. Spenglerin liberalizmlə bağlı tənqidləri Nasistləri qane etsə də, Spengler Almanların bioloji ideologiya və Antisemitizmi (İudaizm dininə, yəhudi mədəniyyətinə və ya millətinə qarşı düşmənçilik) ilə razı deyildi. İrqi mistisizm onun dünyasında əsas rol oynamasına baxmayaraq, Spengler həmişə Nasist professor və başqalarının yaratdığı, elmi məntiqə uyğun olmayan irqi nəzəriyyələri barədə açıq tənqidi fikirlərini söyləmişdir və heç bir zaman Hitlerin yüksələn hakimiyyətindən qorxaraq fikirlərindən dönməmişdir. Spenglerin özü nasionalist olsa da Nasistləri dardüşüncəli və onların digər insanlara qarşı apardığı müharibənin heç də qərbyönümlü olmadığını hesab edirdi. Kitab həmçinin Qərb sivilzasiyasının dağılma təhlükəsini yaradacaq müharibənin baş verəcəyini də xəbərdar edirdi və kitab Almaniyada qadağan olunmamışdan əvvəl Almaniyadan xaricdə kütləvi şəkildə yayılmışdı. “Time” jurnalı “Qərar saatı” kitabının beynəlmiləl şəkildə populyarlıq qazanmasını mübahisəyə səbəb olacağını vurğulamış və “Osvald Spengler danışarkən Qərb dünyasının adamları qulaqlarını tıxayırlar” demişdi. Jurnal “təsirli yazıları oxumağı sevənlər” və “Spenglerin şiddətli aforizmləri sayəsində yanlış yoldan dönəcək olanlar” və onun pessimist proqnozlarını sevənlər üçün bu kitabı məsləhət görmüşdür.

Spengler son illərini Munixdə Bethovenə qulaq asaraq, Molyer və Şekspiri oxuyaraq, minlərlə kitab alaraq və qədim Türk, Fars və Hindu silahlarının kolleksiyasını toplayaraq keçirmişdir. 1936-cı ildə (ölümündən qısa müddət əvvəl) Reichsleiter (Nasist partiyasında ən yüksək siyasi rütbə) Hans Franka yazdığı məktubda belə demişdi: “Alman rexyi 10 ildən artıq yaşamayacaqdır.” 1936-cı ildə mayın 8-də, 56 yaşı tamam olan günü və 3-cü reyxin dağılmasından 9 il əvvəl ürək ağrısından dünyasını dəyişdi.

Osvald Şpenqlerin yazarlar üzərindəki təsiri

Osvald Spenglerin bir çox insanlara təsirləri olmuşdur:

  • Şpenqlerin “Qərbin tənəzzülü” kitabı Arnold J. Toynbee-nin eyni mövzuda yazdığı “Tarix elmi” kitabında böyük təsirinin olduğu görünür.
  • Finlandiyalı filosof Georg Henrik von Wright-ın cəmiyyət haqqında yazdığı yazılarında Spenglerin təsiri açıq-aydın görünür.
  • Şpenqlerin “Qərar saatı” əsəri amerikalı siyası xadim və qaradərililərin hüquqlarının müdafiçəsi Malkolm X-ın iqtisadiyyat və kapitalizmlə bağlı fikirlərinə böyük təsir göstərmişdir. Malkolm Spenglerin sinfi ziddiyyətlərin irqi ayrıseçkilik yolu ilə daha da şiddətlənəcəyi fikri ilə razılaşırdı. Marks haqqında Malkolmun fikrini soruşduqda (o heç vaxt Marksı oxumamışdı) o bildirmişdi ki, Spenglerin bu fikri ilə də razıdır: irqi bərabərlik sosial sinfi və iqtisadi sistemləri üstələyib.
  • Məşhur iqtisadçı və anarxistlər, John Zerzan və Derrick Jensen-in sivilzasiyanın geriləməsi və təbii dünyanın insan əməyinin məhsulu olan sivilzasiyanı üstələməsi ilə bağlı fikirlərində də Spenglerin təsiri vardır.
  • Mifoloq və mistik Jozef Cambell mədəniyyətlərarası miflərin ümumiliyini təsvir edərkən Spenglerə əsaslanmışdır.
  • Şpenqlerin ideyaları məşhur amerikalı sosioloq və politoloq Samuel Hantinqtonun “Sivilizasiyaların toqquşması və dünya nizamının yenidən qurulması” əsərindəki ideyalar ilə eyniyyət təşkil edir.
  • Henry Miller, John dos Passos və özünü bir dəfə Amarikalı Spengler adlandıran Frensis Skott Fitscerald kimi yazıçıların dünyagörüşündə də Spenglerin rolu var idi. Britaniyalı şair, rəssam Oskar Kokoschka, orkestr direktoru Wilhelm Furtvangler və kinorejissor Fritz Lang Spenglerin vurğunu idilər.

Əsərləri

  • Qərbin Tənəzzülü (The Decline of the West)
  • İnsan və texnika (Man and technics)
  • Prussianizm və Sosializm (Prussianism and Socialism)
  • Mədəniyyətin növləri haqqında (On the style-pattern of culture)

Xarici keçidlər

  • Osvald Spengler[ölü keçid]

Oktyabr 31, 2021
osvald, şpenqler, doğum, adı, osvald, arnold, qotfreyd, şpenqler, 1880, 1936, alman, tarixçi, fəlsəfə, tarixi, mütəxəssisi, riyaziyyat, təbiətşünaslıq, incəsənət, kimi, sahələrlə, maraqlanmışdır, məşhur, kitabı, olan, qərbin, tənəzzülü, decline, west, 1918, 19. Osvald Spenqler dogum adi Osvald Arnold Qotfreyd Spenqler 29 may 1880 8 may 1936 Alman tarixci ve felsefe tarixi mutexessisi Riyaziyyat tebietsunasliq ve incesenet kimi sahelerle maraqlanmisdir Meshur kitabi olan Qerbin tenezzulu The Decline of the West 1918 ve 1922 ci illerde nesr olunmus ozunde butun dunya tarixini eks etdirmisdir Onun ireli surduyu yeni nezeriyyeye gore medeniyyetlerin omru mehdud olur ve bunlar sonda curuyurler O Birinci dunya muharibesi ve Birinci ve Ikinci dunya muharibesi arasindaki donemde coxlu yazilar yazmis ve Almaniyanin Avropadaki hegemonlugunu desteklemisdir Onun diger yazilari Almaniyadan xaricde de oz kicik tesirini gostermisdir Spenqlerin 1920 ci ilde teqdim etdiyi Prussiandom ve Socialism kitabinda sosializm ve avtoritarizmin esaslari ve milletcilik mudafie olunur Bezi Nasistler meselen Qobbels Splenqeri tebligatci hesab edirdiler Lakin 1933 cu ilde onun Almaniya ve Avropanin geleceyi haqqindaki pessimist fikirleri Nasistlerin irqi ayri seckilik idealarini desteklemekden boyun qacirmasi ve The Hour of Decision Qerar saati adli tenqidi kitabindan sonra nasistler terefinden surgun olunmusdur Osvald Spenqlering Oswald SpenglerDogum tarixi 29 may 1880Dogum yeri BlankenburqAlmaniyaVefat tarixi 8 may 1936 55 yasinda Vefat yeri Munhen BavariyaAlmaniyaVefat sebebi Defn yeri Nordfriedhof d Vetendasligi AlmaniyaTehsili Humboldt adina Berlin Universiteti Munhen Ludviq Maksimilian UniversitetiFealiyyeti tarixci filosof sosioloq riyaziyyatci yaziciEserlerinin dili almanca Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Qerbin tenezzulu 3 Insanlar ve Texnikalar Man and Technics 4 Osvald Spenqlerin yazarlar uzerindeki tesiri 5 Eserleri 6 Xarici kecidlerHeyati RedakteOsvald Spenqler 29 may 1980 ci ilde Almaniyanin Blankenburq seherinde anadan olmusdur O Bernard ve Paulin Spenqlerlerin ikinci ovladi idi Spenqlerin qardasi sekkiz aylginda iken anasi agir camasir sebetini dasimisdi ve bu da usagin dogumdan uc hefte sonra 1879 cu ilde olmesine sebeb olmusdur Osvald qardasinin olumunden on ay sonra dunyaya gelmisdir Onun uc bacisi da var idi Adel Qertrad Hilderqard Onun ata babasi Teodor Spenqler kendin metallurgiya mufettisi idi Poctalyon olan atasi Bernard Spenqler isguzar ve calisqan biri olmaqla intellektualizmi beyenmirdi ve bunu ogluna da telqin etmeye calisiridi Spenqlerin ureyinde problemler var idi ve o butun heyati boyu miqren basda nevroloji xetelik xesteliyinden eziyyet cekmisdir On yasinda olarken ailesi ile birlikde Almaniyanin en boyuk universitetinin yerlesdiyi Halle seherine kocdu Spenqler yerli Gimnaziyada klassik tehsil alaraq yunan latin dillerini riyaziyyati ve basqa elmleri oyrenirdi Burada onun hemcinin incesenete olan hevesi de boyumeye basladi xususile de seiriyyete drama ve musiqiye Hote ve Fridrix Nitssenin fikirlerinin tesiri altina dusdu O hetta bedii yaradiciliqla da mesgul olmusdur ve onun eserlerinin bezileri hele de qalmaqdadir 1901 ci ilde atasinin olumunden sonra Spenqler bir nece universitetde Munhen Berlin ve Halle elmi isci kimi calisdi eyni zamanda da bir nece fenden ders aldi O tekbasina calisirdi muellimsiz rehbersiz 1903 cu ilde Spenqler Heraklitle bagli doktorluq dissertasiyasini ugurla mudafie ede bilmedi buna sebeb ise o haqda az melumata sahib olmasi idi ve bu ugursuzluq onun akademik karyerasinin sonuncu sansi idi 1904 cu ilde elmler namizedi titulunu aldi ve 1905 ci ilde sinir sisteminde dehsetli problemler yarandi Alimler onun sonraki heyatinin normal kecdiyini bildirmisler Sadece olaraq Saarbrucken ve Dusseldorfda muellim kimi calismisdir 1908 ci ilden 1911 ci ile qeder Hamburqda bir gimnaziyada Alman tarixi riyaziyyat kimi fenlerden ders kecmisdir 1911 ci ilde anasinin olumunden sonra Munhene kocur ve burada 1936 ci ile kimi omrunun sonuna qeder yasayir Tek tenha alim oz emlaki ile birlikde cox mehdud imkanlar cercivesinde yasamis ve tenhaliqla ehate olunmusdu Hec bir sexsi kitabi yox idi ve repitor kimi calisaraq jurnallara meqaleler yazir belece elave gelir elde edirdi Qerbin tenezzulu Redakte Qerbin tenezzulu The Decline of the West kitabinin birinci cildi uzerinde isleyerken ilk once Avropa daxilinde Almaniyaya nezer yetirmek isteyirdi lakin sonraki hadiseler Ikinci Merakes Bohrani ona derinden tesir etdi ve belelikle Spenqler tedqiqat sahesini daha da genislendirdi Spenqler Otto Seekin Kecmisin tenezzulu nden The Decline of Antiquity tesirlenerek kitabin adini ona benzetmisdir Kitab 1914 cu ilde tamamlansa da Birinci dunya muharibesinin baslamasi sebebinden bir qeder texire salindi Anadangelme urek problemi oldugu ucun herbi xidmete cagrilmamisdi Muharibe dovrunde onun emlaki bir deyere malik deyildi Cunki bu okeanin o biri tayinda yatirilmisdi buna gore de Spengler bu muddet erzinde sefalet icinde yasamisdi 1918 ci ilin yayinda kitab isiq uzu gordu ve boyuk ugur qazandi Almaniyani biabirci veziyyete salan Versal sulh muqavilesinin baglanmasi 1919 ve 1923 cu ilde inflyasiya neticesinde iqtisadiyyatin tenezzule ugramasi Spenqlerin proqnozlarini dogrultdu Kitab almanlarin iflasini dunya tarixindeki proseslerde rolunu semerelesdirdiyine gore onlari bir qeder rahatlatdi Kitab Almaniyadan xaricde de ugur qazandi ve 1919 cu ilde bir nece dile tercume olundu Spenqler Gottingen Universitetinde felsefe doktoru olmaq tekliflerini redd ederek bildirdi ki fikrini yazilarina yoneltmek ucun vaxta ehtiyaci var Qerbin tenezzulu kitabi genis sekilde muzakireye sebeb oldu Bu muzakirelerde hetta kitabi oxumayanlar da istirak etmisdi Tarixciler qeyri pesekar muellifin hadiseye bu cur elmi olmayan yanasmasini ozlerine tehqir kimi qebul etmisdiler Tomas Mann Alman yazicisi esseist Spenqlerin kitabini ilk defe oxuyarken bunu Artur Sopenhauer Sopenhauerin eseri oldugunu zenn etmisdi Akademikler kitab haqqinda qarisiq fikirde idiler Maks Veber Almaniya sosioloqu tarixcisi Spenqleri bacariqli bilikli heveskar adlandirsa da Karl Popper Avstriya filosofu sosioloqu Aciq Cemiyyet ve Onun Dusmenleri eserinin muellifi ise bu nezeriyyeni menasiz bir sey adlandirmisdiQedim dunya tarixcisi Edvard Meyer Spenqlerle bagli tenqidi fikirleri olsa da onun haqqinda yuksek fikirde idi Spenglerin namelumluq duygulara ve mistisizme esaslanan fikirleri tarixde hec bir menanin olmadigini bildiren Pozitivizm ve Neo Kantciliq ucun elverlisli idi Tenqidci ve estetikaci qraf Harri Kessler Spenqleri xususile de Fridrix Nitsse ve Ludviq Vitgensteynle bagli fikirlerine gore onu sablon axmaq menasiz adlandirmisdi Amma Spenglerin medeniyyetle bagli pessimist fikirlerine serik idi Spenqlerin eseri ictimai silsile nezeriyyesinin yaranmasinda muhum rol oynamisdir Qeyd bu nezeriyyeye gore cemiyyetde bas veren hadiseler ve tarix silsile seklinde dovr edir Avropa ve Amerika sivilizasiyasinin herbi diktatorluq rejiminden sonra suqutunu qabaqcadan xeber vermesi Spenglerin kitabinin dunya ziyalilari arasinda boyuk ugur qazanmasina komek etdi Kitab Birinci dunya muharibesinin sonlarina yaxin Avropada pessimizmin genislenmesine sebeb oldu Almaniyali Kantci filosof bele izah etmisdir ki Birinci dunya muharibesinin sonlarina yaxin onun bir adi bes idi ki butun fantaziyalari herekete getirsin Bu zaman bizlerden bir nece adam anlamaga basladi ki yuksek deyer verdiyimiz Qerb sivilzasiyasi korlanmisdir Spenglerin kitabi bu cetin veziyyeti keskin ve kobud sekilde tesvir etmisdir Northtrop Frye kanadali edebi tenqidci bele esaslandirirdi ki Spenglerin nezeriyyesinin her bir elementi defelerle redd edilse de bu dunyadaki en boyuk romantik poemalardan biridir ve onun aparici ideyasini bu teskil edir ne qeder ki bizim dunyagorusumuzun bir hissesi bu gun elektron ve ya dinozavr kimidirse bu menada bizim her birimiz Spenglerlerik Spenglerin Qerbin qacilmaz tenezzulu ile bagli pessimist proqnozlari Ucuncu Dunya ziyalilarinin Cinden qacaraq Koreya ve Ciliye gelmesine Qerb imperializminin tenezzulunun sebebini arasdirmaga sovq etmisdir Buna baxmayaraq Amerikada ve Britaniyada Spenglerin pessimizmi 1940 ci ilde dunya tarixini doqmatikcesine yazan Arnold J Toynbee nin optimizmi ile ziddiyyet teskil eledi Spenglerin Qerbin tenezzulu adli ktabinin birinci cildi Almaniyada cixanda minlerle tirajla satildi Inkisaf etmekde olan Avropada Spenglerin kitabi artiq cox meshurlasmaga muzakire movzusu olmaga baslamisdi Spenglerizm adli cereyan yarandi ve buna saysiz hesabsiz ardicillar qosuldu Spengleri oxumaq ona regbet gostermek ve yaxud etiraz etmek artiq zeruri bir hala cevrilmisdi Ve bu hal hele de qalmaqdadir 1922 ci ilde cap olunmus ikinci cildde Spengler vurgulayirdi ki Alman sosializmi Marksizmden ferqlenir ve bu sosializm Almaniya muhafizekarligina uygundur 1924 cu ilde bas veren sosial iqtisadi tereqqi ve inflyasiyani izleyen Spengler artiq yazilarina siyasi movzular da qatmaga basladi ve bununla da Reichswehr in Almaniya silahli quvveleri generali Hans Von Seeckti olkenin bascisi etmek isteyirdi Bu cehd ugursuzluqla neticelendi ve Spengler praktik siyasetin faydasiz bir sey oldugunu subuta yetirdi Insanlar ve Texnikalar Man and Technics Redakte1931 ci ilde Spengler Insanlar ve Texnikalar Man and Technics adli kitabini cap etdirdi Bu kitabda o texnologiyanin ve senayeciliyin medeniyyete zerer vuracagini bildirmisdi Texnologiyanin ve senayeciliyin tenqidi meselesine yer ayrilmis kitabda esas ideya odur ki Qerb dunyasinin elde etdiyi boyuk nailiyyetlerinin bir coxu Misir piramidalari ve ya Roma hamamlari kimi tezlikle neve neticelerimiz ucun mocuzevi bir sey olacaq Spenglerin fikrince medeniyyetmiz materializm iqtisadi reqabet ve muharibe yolu ile mehv olacaq O xususile qeyd edirdi ki Qerb texnologiyasi irqi ferqlerin yaranmasina ve neticede de bu yaratmis oldugu silahlarin ozune qarsi cevrilmesine sebeb olacaqdir Kitabda Spenglerin meshur sitati Optimizm qorxaqliqdir vardir 1932 ci ilde kecirilen seckilerde Adolf Hitlere ses vermesine baxmayaraq Spengler onun amansiz biri oldugunun sahidi oldu 1933 cu ilde o Hilterle gorusdu ve tesirsiz kecen uzun muzakirelerden sonra Hitlere dedi ki Almaniyanin dramatik qehremana deyil real qehremana ehtiyaci var Spengler Alfred Rosenberg Alman siyasi xadimi ve Nasizm ideologiyasinin esas ardicillarindan biri ile aciq askar cekisirdiler ve onun diktator haqqindaki pessimist fikirleri ictamiyyet arasinda sessizliye ve tecridolunmaya getirib cixardi Jozef Qobbelsin Almaniyada Xalqi Maariflendirme ve Tebligat naziri olmusdur rejimin qabaqcillarindan idi Spenglere ictimaiyyet qarsisinda nitq soylemesi tekliflerinden imtina etmisdir Bununla bele Spengler hemin dovr erzinde Alman Akademiyasinin bir uzvu idi 1934 cu ilde cap olunmus Qerar Saati kitabi bestsellere cevrilse de sonradan Nasizmi tenqid etdiyine gore Nasistler terefinden qadagan edilmisdi Spenglerin liberalizmle bagli tenqidleri Nasistleri qane etse de Spengler Almanlarin bioloji ideologiya ve Antisemitizmi Iudaizm dinine yehudi medeniyyetine ve ya milletine qarsi dusmencilik ile razi deyildi Irqi mistisizm onun dunyasinda esas rol oynamasina baxmayaraq Spengler hemise Nasist professor ve basqalarinin yaratdigi elmi mentiqe uygun olmayan irqi nezeriyyeleri barede aciq tenqidi fikirlerini soylemisdir ve hec bir zaman Hitlerin yukselen hakimiyyetinden qorxaraq fikirlerinden donmemisdir Spenglerin ozu nasionalist olsa da Nasistleri dardusunceli ve onlarin diger insanlara qarsi apardigi muharibenin hec de qerbyonumlu olmadigini hesab edirdi Kitab hemcinin Qerb sivilzasiyasinin dagilma tehlukesini yaradacaq muharibenin bas vereceyini de xeberdar edirdi ve kitab Almaniyada qadagan olunmamisdan evvel Almaniyadan xaricde kutlevi sekilde yayilmisdi Time jurnali Qerar saati kitabinin beynelmilel sekilde populyarliq qazanmasini mubahiseye sebeb olacagini vurgulamis ve Osvald Spengler danisarken Qerb dunyasinin adamlari qulaqlarini tixayirlar demisdi Jurnal tesirli yazilari oxumagi sevenler ve Spenglerin siddetli aforizmleri sayesinde yanlis yoldan donecek olanlar ve onun pessimist proqnozlarini sevenler ucun bu kitabi meslehet gormusdur Spengler son illerini Munixde Bethovene qulaq asaraq Molyer ve Sekspiri oxuyaraq minlerle kitab alaraq ve qedim Turk Fars ve Hindu silahlarinin kolleksiyasini toplayaraq kecirmisdir 1936 ci ilde olumunden qisa muddet evvel Reichsleiter Nasist partiyasinda en yuksek siyasi rutbe Hans Franka yazdigi mektubda bele demisdi Alman rexyi 10 ilden artiq yasamayacaqdir 1936 ci ilde mayin 8 de 56 yasi tamam olan gunu ve 3 cu reyxin dagilmasindan 9 il evvel urek agrisindan dunyasini deyisdi Osvald Spenqlerin yazarlar uzerindeki tesiri RedakteOsvald Spenglerin bir cox insanlara tesirleri olmusdur Spenqlerin Qerbin tenezzulu kitabi Arnold J Toynbee nin eyni movzuda yazdigi Tarix elmi kitabinda boyuk tesirinin oldugu gorunur Finlandiyali filosof Georg Henrik von Wright in cemiyyet haqqinda yazdigi yazilarinda Spenglerin tesiri aciq aydin gorunur Spenqlerin Qerar saati eseri amerikali siyasi xadim ve qaraderililerin huquqlarinin mudaficesi Malkolm X in iqtisadiyyat ve kapitalizmle bagli fikirlerine boyuk tesir gostermisdir Malkolm Spenglerin sinfi ziddiyyetlerin irqi ayriseckilik yolu ile daha da siddetleneceyi fikri ile razilasirdi Marks haqqinda Malkolmun fikrini sorusduqda o hec vaxt Marksi oxumamisdi o bildirmisdi ki Spenglerin bu fikri ile de razidir irqi beraberlik sosial sinfi ve iqtisadi sistemleri usteleyib Meshur iqtisadci ve anarxistler John Zerzan ve Derrick Jensen in sivilzasiyanin gerilemesi ve tebii dunyanin insan emeyinin mehsulu olan sivilzasiyani ustelemesi ile bagli fikirlerinde de Spenglerin tesiri vardir Mifoloq ve mistik Jozef Cambell medeniyyetlerarasi miflerin umumiliyini tesvir ederken Spenglere esaslanmisdir Spenqlerin ideyalari meshur amerikali sosioloq ve politoloq Samuel Hantinqtonun Sivilizasiyalarin toqqusmasi ve dunya nizaminin yeniden qurulmasi eserindeki ideyalar ile eyniyyet teskil edir Henry Miller John dos Passos ve ozunu bir defe Amarikali Spengler adlandiran Frensis Skott Fitscerald kimi yazicilarin dunyagorusunde de Spenglerin rolu var idi Britaniyali sair ressam Oskar Kokoschka orkestr direktoru Wilhelm Furtvangler ve kinorejissor Fritz Lang Spenglerin vurgunu idiler Eserleri RedakteQerbin Tenezzulu The Decline of the West Insan ve texnika Man and technics Prussianizm ve Sosializm Prussianism and Socialism Medeniyyetin novleri haqqinda On the style pattern of culture Xarici kecidler RedakteOsvald Spengler olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Osvald Spenqler amp oldid 5737854, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.