Oksid — Biri oksigen olmaqla iki elementdən ibarət olan mürəkkəb maddələrə oksidlər deyilir. Oksidlərdə oksigenin oksidləşmə dərəcəsi "–2" olur və o, ancaq başqa element atomları ilə birləşir. Məsələn: Na — O – Na. Oksigen atomlarının öz aralarında rabitə yaratdığı iki elementli mürəkkəb maddələr peroksidlər adlanır. Peroksidlərdə oksigenin oksidləşmə dərəcəsi "-1" olur. Məsələn: Na — O — O — Na — natrium peroksid; H — O — O — H — hidrogen peroksid. NaO2, KO2 superoksidləri və OF2 — birləşməsi oksid deyil. Hazırda He, Ne və Ar-dan başqa bütün elementlərin Oksigenli birləşmələri alınmışdır.
Kalsium karbonat
Kimyəvi xassələrinə görə oksidlər duzəmələgətirməyən və duzəmələgətirən oksidlərə bölünür. Turşularla və ya əsaslarla adi şəraitdə qarşılıqlı təsirdə olmayan oksidlərə duzəmələgətirməyən oksidlər deyilir. Bu cür oksidlərə NO2, NO, CO, N2O, SiO və s. misal ola bilər. Duzəmələgətirməyən oksidlərə indeferent oksidlər də deyilir. Turşular və ya əsaslarla qarşılıqlı təsirdə olub, duz və su əmələ gətirən oksidlərə duz əmələgətirən oksidlər deyilir. Duzəmələgətirən oksidlər əsasi, turşu, amfoter və qarışıq oksidlərə bölünür. Hidratları əsaslara uyğun gələn və ya turşularla reaksiyaya daxil olaraq duz və su əmələ gətirən oksidlərə əsasi oksidlər deyilir: Li2O, Na2O, MgO, CaO, NiO, CuO və s. Hidratları turşulara uyğun gələn və ya əsaslarla reaksiyaya daxil olaraq duz və su əmələ gətirən oksidlərə turşu oksidləri və ya turşu anhidridləri deyilir: CO2, N2O4, P2O3, P5O5, C2O7, Mn2O7 və s. Həm turşu oksidi, həm də əsasi oksid xassələri göstərən oksidlərə amfoter oksidlər deyilir. Onlara bəzi metalların əmələ gətirdikləri oksidlər aiddir: BeO, ZnO, SnO, Cr2O3, Al2O3, Fe2O3, SnO2 və s. Əgər metal bir neçə oksid əmələ gətirirsə, onun oksidləşmə dərəcəsi artdıqca oksidlərinin əsasi xassələri azalır; turşu xassələri artır. Məsələn, CrO, FeO, MnO — əsasi, Cr2O3 — amfoter, CrO3 — turşu oksididir.
Oksidlərin alınması
Oksidləri əsasən üç üsulla alırlar: 1. Bəsit maddələrin (xlor, brom, yod istisnadır) bilavasitə oksigenlə qarşılıqlı təsirindən.
2Cu + O2 → 2CuO; 4P + 5O2 → 2P2O5
2. Mürəkkəb maddələrin yandırılması və oksigenlə qarşılıqlı təsirindən.
CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O;: 4NH3 + 5O2 → 4NO + 6H2O
3. Oksigenli birləşmələrin termiki parçalanmasından. a) duzların (karbonatlar, sulfatlar, nitratlar)
CO2
b) Turşuların
H2SiO3 → SiO2 + H2O
c) Əsasların
2Fe(OH)3 → Fe2O3 + 3H2O
Oksidləri digər yollarla da almaq olar.
4.Oksidləri parçalamaqla
5. Oksidləri oksidləşdirməklə və reduksiya etməklə
6. Bir oksidin digərini duzlardan sıxışdırıb çıxarması ilə
7. Oksidləşdirici turşuların metallar və qeyri-metallarla qarşılıqlı təsirindən
Cu + 4HNO3(qatı) → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
C + 2H2SO4(qatı) → CO2 + 2SO2 + 2H2O
Oksidlərin xassələri
Adi şəraitdə oksidlər qaz (CO2, NO, SO2), maye (SO3) və bərk (bütün əsasi, amfoter oksidlər və bəzi turşu oksidləri — P2O5, SiO2) maddələrdir.
Oksidlər müxtəlif rənglərdə olur: CuO — qara, Cu2O — qırmızı, CaO — ağ, HgO — sarı, Cr2O7 — yaşıl və s.
Amfoter oksidlər bir qayda olaraq suda həll olmur.
1. Əsasi oksidlər turşularla qarşılıqlı təsirdə olub duz və su əmələ gətirirlər:
CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O
2. Aktiv metalların (qələvi və qələvi-torpaq metalları) oksidləri adi şəraitdə su ilə qarşılıqlı təsirdə olub qələvi əmələ gətirir:
Na2O + H2O → 2NaOH
3. Turşu oksidləri qələvilərlə qarşılıqlı təsirdə olub duz və su əmələ gətirir:
SO3 + 2KOH → K2SO4 + H2O
4. Turşu oksidlərinin çoxu su ilə qarşılıqlı təsirdə olub turşu əmələ gətirir:
SO3 + H2O → H2SO4
5. Az uçucu turşu oksidləri çox uçucu turşu oksidlərini onların duzlarından sıxışdırıb çıxarır:
CaCO3 + SiO2 →CaSiO3 + CO2
6.Turşu və əsasi oksidlərin ümumi xassəsi onların bir-biri ilə qarşılıqlı təsirdə olub du əmələ gətirməsidir:
CaO + CO2 → CaCO3
7. Amfoter oksidlər su ilə bilavasitə birləşmir, lakin həm turşu, həm də qələvilərlə qarşılıqlı təsirdə olur:
oksidlər, oksid, biri, oksigen, olmaqla, elementdən, ibarət, olan, mürəkkəb, maddələrə, oksidlər, deyilir, oksigenin, oksidləşmə, dərəcəsi, olur, ancaq, başqa, element, atomları, ilə, birləşir, məsələn, oksigen, atomlarının, aralarında, rabitə, yaratdığı, elem. Oksid Biri oksigen olmaqla iki elementden ibaret olan murekkeb maddelere oksidler deyilir Oksidlerde oksigenin oksidlesme derecesi 2 olur ve o ancaq basqa element atomlari ile birlesir Meselen Na O Na Oksigen atomlarinin oz aralarinda rabite yaratdigi iki elementli murekkeb maddeler peroksidler adlanir Peroksidlerde oksigenin oksidlesme derecesi 1 olur Meselen Na O O Na natrium peroksid H O O H hidrogen peroksid NaO2 KO2 superoksidleri ve OF2 birlesmesi oksid deyil Hazirda He Ne ve Ar dan basqa butun elementlerin Oksigenli birlesmeleri alinmisdir Kalsium karbonat Kimyevi xasselerine gore oksidler duzemelegetirmeyen ve duzemelegetiren oksidlere bolunur Tursularla ve ya esaslarla adi seraitde qarsiliqli tesirde olmayan oksidlere duzemelegetirmeyen oksidler deyilir Bu cur oksidlere NO2 NO CO N2O SiO ve s misal ola biler Duzemelegetirmeyen oksidlere indeferent oksidler de deyilir Tursular ve ya esaslarla qarsiliqli tesirde olub duz ve su emele getiren oksidlere duz emelegetiren oksidler deyilir Duzemelegetiren oksidler esasi tursu amfoter ve qarisiq oksidlere bolunur Hidratlari esaslara uygun gelen ve ya tursularla reaksiyaya daxil olaraq duz ve su emele getiren oksidlere esasi oksidler deyilir Li2O Na2O MgO CaO NiO CuO ve s Hidratlari tursulara uygun gelen ve ya esaslarla reaksiyaya daxil olaraq duz ve su emele getiren oksidlere tursu oksidleri ve ya tursu anhidridleri deyilir CO2 N2O4 P2O3 P5O5 C2O7 Mn2O7 ve s Hem tursu oksidi hem de esasi oksid xasseleri gosteren oksidlere amfoter oksidler deyilir Onlara bezi metallarin emele getirdikleri oksidler aiddir BeO ZnO SnO Cr2O3 Al2O3 Fe2O3 SnO2 ve s Eger metal bir nece oksid emele getirirse onun oksidlesme derecesi artdiqca oksidlerinin esasi xasseleri azalir tursu xasseleri artir Meselen CrO FeO MnO esasi Cr2O3 amfoter CrO3 tursu oksididir Oksidlerin alinmasi RedakteOksidleri esasen uc usulla alirlar 1 Besit maddelerin xlor brom yod istisnadir bilavasite oksigenle qarsiliqli tesirinden 2Cu O2 2CuO 4P 5O2 2P2O52 Murekkeb maddelerin yandirilmasi ve oksigenle qarsiliqli tesirinden CH4 2O2 CO2 2H2O 4NH3 5O2 4NO 6H2O3 Oksigenli birlesmelerin termiki parcalanmasindan a duzlarin karbonatlar sulfatlar nitratlar CO2b Tursularin H2SiO3 SiO2 H2Oc Esaslarin 2Fe OH 3 Fe2O3 3H2OOksidleri diger yollarla da almaq olar 4 Oksidleri parcalamaqla5 Oksidleri oksidlesdirmekle ve reduksiya etmekle6 Bir oksidin digerini duzlardan sixisdirib cixarmasi ile7 Oksidlesdirici tursularin metallar ve qeyri metallarla qarsiliqli tesirinden Cu 4HNO3 qati Cu NO3 2 2NO2 2H2O C 2H2SO4 qati CO2 2SO2 2H2OOksidlerin xasseleri RedakteAdi seraitde oksidler qaz CO2 NO SO2 maye SO3 ve berk butun esasi amfoter oksidler ve bezi tursu oksidleri P2O5 SiO2 maddelerdir Oksidler muxtelif renglerde olur CuO qara Cu2O qirmizi CaO ag HgO sari Cr2O7 yasil ve s Amfoter oksidler bir qayda olaraq suda hell olmur 1 Esasi oksidler tursularla qarsiliqli tesirde olub duz ve su emele getirirler CuO H2SO4 CuSO4 H2O 2 Aktiv metallarin qelevi ve qelevi torpaq metallari oksidleri adi seraitde su ile qarsiliqli tesirde olub qelevi emele getirir Na2O H2O 2NaOH 3 Tursu oksidleri qelevilerle qarsiliqli tesirde olub duz ve su emele getirir SO3 2KOH K2SO4 H2O 4 Tursu oksidlerinin coxu su ile qarsiliqli tesirde olub tursu emele getirir SO3 H2O H2SO4 5 Az ucucu tursu oksidleri cox ucucu tursu oksidlerini onlarin duzlarindan sixisdirib cixarir CaCO3 SiO2 CaSiO3 CO2 6 Tursu ve esasi oksidlerin umumi xassesi onlarin bir biri ile qarsiliqli tesirde olub du emele getirmesidir CaO CO2 CaCO3 7 Amfoter oksidler su ile bilavasite birlesmir lakin hem tursu hem de qelevilerle qarsiliqli tesirde olur Al2O3 6HCl 2AlCl3 3H2O Al2O3 2NaOH 3H2O 2Na Al OH 4 8 Bezi oksidler qizdirildiqda asanliqla parcalanir 2HgO 2Hg O2 2SO3 2SO2 O2 9 Oksidler reduksiyaedicilerle qarsiliqli tesirde olurlar SiO2 2Mg Si 2MgO CO2 C 2CO 10 Bezi tursu oksidleri mueyyen tursularla qarsiliqli tesirde olurlar SO2 2HNO2 H2SO2 2NO2 11 Bezi oksidler oksigenle qarsiliqli tesirde olur 2SO2 O2 2SO3 2NO O2 2NO2Hemcinin bax RedakteTursular Kimyevi reaksiya DuzlarMenbe https az wikipedia org w index php title Oksidler amp oldid 5976026, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
