Nyuton qanunları — klassiki mexanikanın qanunları olub, verilən mexaniki sistemin hərəkət tənliyini yazmağa imkan verir. 1687-ci ildə İsaak Nyutonun məşhur əsəri "Natural fəlsəfənin riyazi başlanğıcı" çap olunur. Burada Nyuton mexanikanın üç qanununu təsvir edir. Bu qanunlar "Nyuton aksiomu" və ya "Nyuton qanunları" kimi məşhurdur.
Nyutonun birinci və ikinci qanununun "Riyaziyyatın prinsipləri"ndə orijinal nəşri, 1687.
Nyutonun birinci qanunu
Birinci qanun ətalət prinsipinə aiddir. Bu yalnız ətalətli sistemlərdə mövcuddur və ilk dəfə olaraq 1638-ci ildə Qalileo Qaliley tərəfindən tərtib edilmişdir: Əgər cismə heç bir qüvvə təsir etmirsə, ya sükut vəziyyətində qalır, ya da öz sürətini saxlayır.
Nyutonun latın dilində yazdığı orijinal mətni:
Lex prima; Corpus omne perseverare in statu suo quiescendi vel movendi uniformiter in directum, nisi quatenus illud a viribus impressis cogitur statum suum mutare''
Nyutonun birinci qanunu belə ifadə olunur: Elə hesablama sistemləri var ki, cismə digər cisimlər təsir etmədikdə və ya ona edilən təsirlər bir-birini tarazılaşdırdıqda o, sükunətdədirsə sükunət halını, düzxətli bərabərsürətli hərəkətdədirsə düzxətli bərabərsürətli hərəkət halını saxlayar. Belə hesablama sistemləri ətalət hesablama sistemləri adlanır. Yəni cismin sabit sürətlə hərəkət etməsi üçün onun kənar qüvvəyə ehtiyacı yoxdur. Cismə təsir edən qüvvələrin əvəzləyicisi sıfırdan fərqli olarsa o, sürətini dəyişər, yəni təcil alar.
Sürət yalnız verilmiş şərtlər daxilində öz qiymətini və istiqamətini sabit saxlayır. Hərəkətin vəziyyətini dəyişmək üçün kənardan qüvvə təsir etməlidir. Çox hallarda bu yerin cazibə qüvvəsidir.
Klassik mexanikada bu tarazlıq şərtlərinə uyğun gəlir.
Nyutonun ikinci qanunu – hərəkətin differensial qanunu maddi nöqtəyə qoyulan qüvvə və onun təcili arasındakı əlaqəni göstərir.
Bu qanuna əsasən ətalət hesablama sistemində maddi nöqtənin aldığı təcil əvəzləyici qüvvə ilə düz, onun kütləsi ilə isə tərs mütənasibdir.
Latınca:
Lex secunda; Mutationem motus proportionalem esse vi motrici impressae, et fieri secundum lineam rectam qua vis illa imprimitur.
Nyutonun ikinci qanunu belə ifadə olunur:
=
burada, — cismin təcili, — cismə təsir edən qüvvə, m — cismin kütləsidir.
Və ya daha məlum formada:
= və ya , p — cismin impulsudur.
Əgər cismə bir neçə qüvvə təsir edirsə, onda Nyutonun ikinci qanunu belə yazılır:
və ya , p — cismin impulsudur.
Cismin kütləsi zamandan asılı olaraq dəyişərsə, onda Nyutonun ikinci qanununu aşağıdakı kimi ifadə etmək olar: Cismin impulsunun dəyişməsi ona təsir edən qüvvəyə bərabərdir.
burada, — cismin impulsu, t — zaman, — isə zamanın törəməsidir. Nyutonun ikinci qanunu yalnız işıq sürətindən kiçik sürətlər və ətalətli sistemlər üçün düzgündür.
Nyutonun üçüncü qanunu
Üçüncü prinsip qarşılıqlı təsirə əsaslanır: İxtiyari iki cismin qarşılıqlı təsir qüvvələri modulca bərabər, istiqamətcə əksdir.
Qüvvələr cüt-cüt yaranırlar. Lakin müxtəlif cisimlərə tətbiq olunduqlarından bir- birini tarazlaşdırmırlar. Əgər A cismi başqa bir B cisminə qüvvə ilə təsir edərsə, onda A cisminə də B cismi tərəfindən eyni qiymətdə, ancaq əks tərəfə yönəlmiş qüvvə təsir edəcək. Yəni, qüvvə əks qüvvə yaradır.
Latınca:
Lex tertia: Actioni contrariam semper et aequalem esse reactionem: sive corporum duorum actiones is se mutuo semper esse aequales et in partes contrarias dirigi.
Mənbələr
A.Mehrabov və b.Fizika kursu,Maarif-1982
İstinadlar
Philosophiae naturalis principia mathematica. Bd.1: Tomus Primus, London 1726, 13 (Digitalist 2015-12-22 at the Wayback Machine) – fast ebenso in der Auflage Genf 1739, 20 (Digitalisat): Corpus omne perseverare in statu suo quiescendi vel movendi uniformiter in directum, nisi quatenus a viribus impressis cogitur statum illum mutare.
Avqust 11, 2021
nyuton, qanunları, klassiki, mexanikanın, qanunları, olub, verilən, mexaniki, sistemin, hərəkət, tənliyini, yazmağa, imkan, verir, 1687, ildə, isaak, nyutonun, məşhur, əsəri, natural, fəlsəfənin, riyazi, başlanğıcı, çap, olunur, burada, nyuton, mexanikanın, üç. Nyuton qanunlari klassiki mexanikanin qanunlari olub verilen mexaniki sistemin hereket tenliyini yazmaga imkan verir 1687 ci ilde Isaak Nyutonun meshur eseri Natural felsefenin riyazi baslangici cap olunur Burada Nyuton mexanikanin uc qanununu tesvir edir Bu qanunlar Nyuton aksiomu ve ya Nyuton qanunlari kimi meshurdur Klassik mexanikaF d d t m v displaystyle vec F frac mathrm d mathrm d t m vec v Nyutonun ikinci qanunuTarixi Fundamental anlayislarFeza Zaman Kutle Quvve Enerji ImpulsIfadelerNyuton mexanikasi Lanqraj mexanikasi Hamilton mexanikasi Hamilton Yakobi formalizmi BolmeleriTetbiqi mexanikaFeza mexanikasiButov muhit mexanikasiHendesi optikaStatistik mexanikaAlimlerQalileo Qaliley Iohan Kepler Isaak Nyuton Leonard Eyler Pyer Simon Laplas Jan Leron Dalamber Jozef Lui Laqranj Vilyam Hamilton Auqusto KosibaxmuzakireredakteNyutonun birinci ve ikinci qanununun Riyaziyyatin prinsipleri nde orijinal nesri 1687 Mundericat 1 Nyutonun birinci qanunu 2 Nyutonun ikinci qanunu 3 Nyutonun ucuncu qanunu 4 Menbeler 5 IstinadlarNyutonun birinci qanunu RedakteBirinci qanun etalet prinsipine aiddir Bu yalniz etaletli sistemlerde movcuddur ve ilk defe olaraq 1638 ci ilde Qalileo Qaliley terefinden tertib edilmisdir Eger cisme hec bir quvve tesir etmirse ya sukut veziyyetinde qalir ya da oz suretini saxlayir Nyutonun latin dilinde yazdigi orijinal metni Lex prima Corpus omne perseverare in statu suo quiescendi vel movendi uniformiter in directum nisi quatenus illud a viribus impressis cogitur statum suum mutare 1 Nyutonun birinci qanunu bele ifade olunur Ele hesablama sistemleri var ki cisme diger cisimler tesir etmedikde ve ya ona edilen tesirler bir birini tarazilasdirdiqda o sukunetdedirse sukunet halini duzxetli berabersuretli hereketdedirse duzxetli berabersuretli hereket halini saxlayar Bele hesablama sistemleri etalet hesablama sistemleri adlanir Yeni cismin sabit suretle hereket etmesi ucun onun kenar quvveye ehtiyaci yoxdur Cisme tesir eden quvvelerin evezleyicisi sifirdan ferqli olarsa o suretini deyiser yeni tecil alar Suret yalniz verilmis sertler daxilinde oz qiymetini ve istiqametini sabit saxlayir Hereketin veziyyetini deyismek ucun kenardan quvve tesir etmelidir Cox hallarda bu yerin cazibe quvvesidir Klassik mexanikada bu tarazliq sertlerine uygun gelir Nyutonun ikinci qanunu Redakte Esas meqale Nyutonun ikinci qanunuNyutonun ikinci qanunu hereketin differensial qanunu maddi noqteye qoyulan quvve ve onun tecili arasindaki elaqeni gosterir Bu qanuna esasen etalet hesablama sisteminde maddi noqtenin aldigi tecil evezleyici quvve ile duz onun kutlesi ile ise ters mutenasibdir Latinca Lex secunda Mutationem motus proportionalem esse vi motrici impressae et fieri secundum lineam rectam qua vis illa imprimitur Nyutonun ikinci qanunu bele ifade olunur a displaystyle vec a F m displaystyle frac vec F m burada a displaystyle vec a cismin tecili F displaystyle vec F cisme tesir eden quvve m cismin kutlesidir Ve ya daha melum formada F displaystyle vec F m a displaystyle m vec a ve ya F t D p displaystyle vec F cdot t Delta vec p p cismin impulsudur Eger cisme bir nece quvve tesir edirse onda Nyutonun ikinci qanunu bele yazilir i 1 n F i m a displaystyle sum i 1 n vec F i m vec a ve ya t i 1 n F i D p displaystyle t cdot sum i 1 n vec F i Delta vec p p cismin impulsudur Cismin kutlesi zamandan asili olaraq deyiserse onda Nyutonun ikinci qanununu asagidaki kimi ifade etmek olar Cismin impulsunun deyismesi ona tesir eden quvveye beraberdir d m v d t F displaystyle frac d m vec v dt vec F burada m v displaystyle m vec v cismin impulsu t zaman d d t displaystyle frac d dt ise zamanin toremesidir Nyutonun ikinci qanunu yalniz isiq suretinden kicik suretler ve etaletli sistemler ucun duzgundur Nyutonun ucuncu qanunu RedakteUcuncu prinsip qarsiliqli tesire esaslanir Ixtiyari iki cismin qarsiliqli tesir quvveleri modulca beraber istiqametce eksdir Quvveler cut cut yaranirlar Lakin muxtelif cisimlere tetbiq olunduqlarindan bir birini tarazlasdirmirlar Eger A cismi basqa bir B cismine quvve ile tesir ederse onda A cismine de B cismi terefinden eyni qiymetde ancaq eks terefe yonelmis quvve tesir edecek Yeni quvve eks quvve yaradir Latinca Lex tertia Actioni contrariam semper et aequalem esse reactionem sive corporum duorum actiones is se mutuo semper esse aequales et in partes contrarias dirigi F A B F B A displaystyle mathbf F A to B mathbf F B to A Menbeler RedakteA Mehrabov ve b Fizika kursu Maarif 1982Istinadlar Redakte Philosophiae naturalis principia mathematica Bd 1 Tomus Primus London 1726 13 Digitalist Arxivlesdirilib 2015 12 22 at the Wayback Machine fast ebenso in der Auflage Genf 1739 20 Digitalisat Corpus omne perseverare in statu suo quiescendi vel movendi uniformiter in directum nisi quatenus a viribus impressis cogitur statum illum mutare Menbe https az wikipedia org w index php title Nyuton qanunlari amp oldid 5680670, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
