fbpx
Wikipedia

Müsibəti-Fəxrəddin

May 07, 2023

Müsibəti-Fəxrəddin (azərb-ərəb. موصیبت فخرالدین‎) — Azərbaycan dramaturqu Nəcəf bəy Vəzirov tərəfindən 1896-cı ildə yazılan faciə. Bu, Azərbaycan dramaturgiyasında ilk faciədir. Bu əsərdə patriarxal nizama qarşı, mülkədar təsərrüfatının transformasiyası uğrunda mübarizə aparan gənc liberal zadəgan obrazı yaradılıb. "Müsibəti-Fəxrəddin" faciəsi həm özünün ideya-məzmun dəyərinə, həm də poetik-sənətkarlıq xüsusiyyətlərinə görə mükəmməl sənət nümunəsidir. Əsər bu gün də özünün yüksək bədii əhəmiyyətini qoruyub saxlayır.

Müsibəti-Fəxrəddin
azərb-ərəb. موصیبت فخرالدین‎

Hüseyn Ərəblinskinin iştirakı ilə ipək üzərində faciənin proqramı. Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi
Janr faciə
Müəllif Nəcəf bəy Vəzirov
Orijinal dili Azərbaycan
Yazılma ili 1896
Nəşr ili 1902

Tarixi

1902-ci ildə Bakıda ilk dəfə olaraq Nəcəf bəy Vəzirovun beş pyesinin, o cümlədən "Fəxrəddinin vahiməsi"nin daxil olduğu toplusu nəşr olundu. Qalan pyeslər "Müasirliyin qəhrəmanları", "Görünməz qadın", "Yağışdan leysana" və "Evdə təhsilin şəkli" əsərləri idi. Həmin ildə faciə Vəzirovun şəxsi rəhbərliyi və Hüseyn Ərəblinski, Hüseynqulu Sarabski kimi sənətkarların iştirakı ilə səhnələşdirilib.

1916-cı ilin noyabrında Mirzağa Əliyevin iştirakı ilə pyes yenidən tamaşaya hazırlandı. Rejissorların tələbi ilə Vəzirov hər gün gəlib məşqlərin gedişini izləyir, lazımi göstərişlər verirdi. Ancaq Hürü nənə rolunu oynayacaq qadın aktrisa yox idi. Mirzəağa Əliyev Vəzirovdan soruşanda ki, Azərbaycan səhnəsində qadın obrazı olmadığına görə niyə öz pyeslərinə bu qədər qadın təqdim edirsən, Vəzirov cavab verdi ki, "Biz Azərbaycan dramaturqları pyes yazarkən təkcə həyatımızın indiki mərhələsini, indiki mühitimizi nəzərdə tutmuruq. Zaman gələcək, elm, mədəniyyət o qədər irəli gedəcək ki, səhnədə kişilərdən qat-qat çox qadın olacaq".

Nəhayət, 1916-cı il noyabrın 22-də tamaşa səhnəyə qoyuldu. Qadın paltarı geyinmiş, bığ-saqqalını yaylıq altında gizlədən Hürü nənə rolunu isə Nəcəf bəy Vəzirovun özü ifa etmişdir. Mirzə Ağa Əliyev xatırlayırdı ki, Vəzirov bu rolun öhdəsindən bacarıqla gəlib və onu uğurla sona çatdırıb.

Məzmunu

"Müsibəti-Fəxrəddin" faciəsinin mövzusu iki mülkədar ailəsi arasında gedən qan davasından götürülmüşdür. Faciənin əsas konflikti "zülmət səltənətində" hökm sürən mürtəce köhnəliklə hələ nisbətən zəif olan mütərəqqi yenilik arasındakı mübarizədən ibarətdir. Birincilərin nümayəndəsi mühafizəkar mülkədar olan Rüstəm bəy, ikincilərin nümayəndəsi isə demokratik ruhlu mülkədar ziyalısı Fəxrəddin bəydir.

Əsərin əsas mənfi qəhrəmanı olan Rüstəm bəy "zülmət səltənətində" hökm sürməkdə olan mürtəce qüvvələrin tipik nümayəndəsidir. O, "mənəm- mənəm" deyərək qoluzorluluq göstərən, özündən gücsüzlərə zülm edən, nahaq qanlar tökən, evlər yıxan bir mülkədardır, qan intiqamından doymayan yırtıcı bir canavardır. Rüstəm bəy yaşadığı ərazidə özündən böyük heç bir varlı şəxs görmək istəmir, ona salam verməyən, onu saymayan adamların kökünü kəsir, evlərinə od vurub yandırır, bəzilərini pul gücünə sürgün etdirir, əlaltıları vasitəsilə öldürtdürür. Rüstəm bəyin yırtıcı siması onun ilk monoloqundan aydın şəkildə görünür. Həmin monoloqdan aydın olur ki, Rüstəm bəy oğlu Rəşidin qətlinə görə Fəxrəddin bəyin atası Heydər bəyi öldürtdürmüş, anasını döydürmüş, bacısını zorla gətirib oğluna arvad etmişdir. Lakin bütün bunlarla onun ürəyi soyumamışdır və o, indi də Fəxrəddin bəyi öldürmək, bu ailəyə yenidən dağ çəkmək istəyir. Qan intiqamı hissi Rüstəm bəyin gözünü elə tutmuşdur ki, o, oğlu Mahmud bəyi də bu işə təhrik edir və onun ölümünə səbəb olur.

"Müsibəti-Fəxrəddin" faciəsinin əsas müsbət qəhrəmanı Fəxrəddin bəydir. Fəxrəddin bəy mülkədar ailəsindən çıxmış gənc ziyalıdır. Xaricdə 5 il ali təhsil aldıqdan sonra böyük arzularla vətənə qayıdan bu humanist gənc "zülmət səltənətinəw düşmüşdür, Fəxrəddin elə bir yerə gəlib çıxmışdır ki, burada xalq öz başını güclə saxlayır, heç bir qayda-qanun yoxdur və qoluzorlular özbaşınalıq edir, heç nədən çəkinmirlər. Fəxrəddin bəy gəldiyi gündən düşdüyü qaranlıq mühitə, cəhalətə qarşı çıxır, "zülmət səltənətini" maarif ziyası ilə işıqlandırmağı arzulayır. O, köhnə adətləri dağıtmaq, qan davasına son qoyaraq Rüstəm bəylə barışmaq istəyir. Istəyir ki, əmin-amanlıq şəraitində özünün maarifçilik niyyətlərini həyata keçirsin. Fəxrəddin öz xərcinə bağ saldırır, məktəb və xəstəxana açır. O, öz arzularını belə ifadə edir: "…AIIah qoysa, bir üç-dörd ilin erzində bağ hazır olar və onun mədaxili məktəbxanaya kifayət eylər, məndən artıq xərc istəməz… Sonra Səadət xanım qolları çirməkli, dəstə açar belində gecə-gündüz əlləşməkdə, cənab Fəxrəddin bəy özü həm bağban, həm dirrikçi, həm də məktəbdə müəllim. Pis ömür deyil, hərgah qəza bivəfalıq etməsə…"

Belə şirin arzularla yaşayan humanist gəncin ətrafında, özü hiss etmədən, qorxulu hadisələr dolaşır. Lakin yüksək vətənpərvərlik hissləri ilə yaşayan Fəxrəddin özünün maarifçilik ideyalarını həyata keçirmək uğrunda ölümdən də qorxmur. "Bu xaraba vilayətdən çıxıb getmək" barədə Səadət xanımın ona göndərdiyi təklifi qəbul etməyib. Hürü nənəyə deyir: "Mən buradan heç yana gedə bilmərəm. Əvvəla, ondan ötrü ki, dəxi hicrana tabım yoxdur, mənim Səadətdən uzaq düşməyə taqətim ola bilməz. İkinci, o işləri ki, mən başlamışam, ondan uzaqlaşa bilmərəm".

Fəxrəddin maarifçi surətdir. O, ətrafında baş verən hadisələrin, düşmən münasibətlərin və qisasçılığın başlıca səbəbini adamların savadsızlığında, maarifdən uzaq düşməsində görür və bunu aradan qaldırmağa çalışır. Lakin Fəxrəddin nə qədər ali hisslərlə yaşayıb xalqı irəliyə, inkişafa aparmaq istəsə də, özü "zülmət səltənətində" bir nur kimi parlayıb tez də sönür. Əsərin sonunda o məhz maarifsizliyin gülləsinə tuş gəlir, nadanlığın, qeyri-insani münasibətlərin qurbanı olur. Bu ölüm nə qədər kədərli olsa da, öz mahiyyətinə görə nikbin səciyyə daşıyır. Xüsusən Səadət xanımın onun cənazəsi üzərində dediyi sözlər oxucuda belə qənaət yaradır ki, Fəxrəddinin səpdiyi maarifçilik toxumları davam edəcək, onun arzuları həyata keçəcəkdir.

İstinadlar

  1. ↑ К. Мамедов. Везиров, Наджафбек Фаталибек оглы // Краткая литературная энциклопедия . I. Советская энциклопедия. 1962.
  2. Курбанов Ш. Этапы развития азербайджано-русских литературных связей в XIX в. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964. 221.
  3. ru:Азиз Шариф. Рождение Молла Насреддина. Гянджлик. 1968. 269.
  4. ↑ Касумзаде Ф. Наджаф-бек Везиров. Б.: Азербайджанское государственное издательство. 1958. 18.
  5. ↑ "MÜSİBƏTİ-FƏXRƏDDİN (ixtisarla)". 2018-10-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-12.

Xarici keçidlər

  • MÜSİBƏTİ-FƏXRƏDDİN (ixtisarla)
  • NƏCƏF BƏY VƏZİROV ƏSƏRLƏRİ
  • Nəcəf bəy Vəzirov — "Müsibəti — Fəxrəddin" (2-ci hissə)
  • Nəcəf bəy Vəzirov — "Müsibəti — Fəxrəddin" (3-cü hissə)

May 07, 2023
müsibəti, fəxrəddin, azərb, ərəb, موصیبت, فخرالدین, azərbaycan, dramaturqu, nəcəf, bəy, vəzirov, tərəfindən, 1896, ildə, yazılan, faciə, azərbaycan, dramaturgiyasında, faciədir, əsərdə, patriarxal, nizama, qarşı, mülkədar, təsərrüfatının, transformasiyası, uğr. Musibeti Fexreddin azerb ereb موصیبت فخرالدین Azerbaycan dramaturqu Necef bey Vezirov terefinden 1896 ci ilde yazilan facie 1 Bu Azerbaycan dramaturgiyasinda ilk faciedir 2 Bu eserde patriarxal nizama qarsi mulkedar teserrufatinin transformasiyasi ugrunda mubarize aparan genc liberal zadegan obrazi yaradilib 1 Musibeti Fexreddin faciesi hem ozunun ideya mezmun deyerine hem de poetik senetkarliq xususiyyetlerine gore mukemmel senet numunesidir Eser bu gun de ozunun yuksek bedii ehemiyyetini qoruyub saxlayir Musibeti Fexreddinazerb ereb موصیبت فخرالدین Huseyn Ereblinskinin istiraki ile ipek uzerinde facienin proqrami Azerbaycan Dovlet Teatr MuzeyiJanr facieMuellif Necef bey VezirovOrijinal dili AzerbaycanYazilma ili 1896Nesr ili 1902 Mundericat 1 Tarixi 2 Mezmunu 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerTarixi Redakte1902 ci ilde Bakida ilk defe olaraq Necef bey Vezirovun bes pyesinin o cumleden Fexreddinin vahimesi nin daxil oldugu toplusu nesr olundu Qalan pyesler Muasirliyin qehremanlari Gorunmez qadin Yagisdan leysana ve Evde tehsilin sekli eserleri idi 3 Hemin ilde facie Vezirovun sexsi rehberliyi ve Huseyn Ereblinski Huseynqulu Sarabski kimi senetkarlarin istiraki ile sehnelesdirilib 4 1916 ci ilin noyabrinda Mirzaga Eliyevin istiraki ile pyes yeniden tamasaya hazirlandi Rejissorlarin telebi ile Vezirov her gun gelib mesqlerin gedisini izleyir lazimi gosterisler verirdi Ancaq Huru nene rolunu oynayacaq qadin aktrisa yox idi Mirzeaga Eliyev Vezirovdan sorusanda ki Azerbaycan sehnesinde qadin obrazi olmadigina gore niye oz pyeslerine bu qeder qadin teqdim edirsen Vezirov cavab verdi ki Biz Azerbaycan dramaturqlari pyes yazarken tekce heyatimizin indiki merhelesini indiki muhitimizi nezerde tutmuruq Zaman gelecek elm medeniyyet o qeder ireli gedecek ki sehnede kisilerden qat qat cox qadin olacaq Nehayet 1916 ci il noyabrin 22 de tamasa sehneye qoyuldu Qadin paltari geyinmis big saqqalini yayliq altinda gizleden Huru nene rolunu ise Necef bey Vezirovun ozu ifa etmisdir Mirze Aga Eliyev xatirlayirdi ki Vezirov bu rolun ohdesinden bacariqla gelib ve onu ugurla sona catdirib 4 Mezmunu Redakte Musibeti Fexreddin faciesinin movzusu iki mulkedar ailesi arasinda geden qan davasindan goturulmusdur Facienin esas konflikti zulmet seltenetinde hokm suren murtece kohnelikle hele nisbeten zeif olan mutereqqi yenilik arasindaki mubarizeden ibaretdir Birincilerin numayendesi muhafizekar mulkedar olan Rustem bey ikincilerin numayendesi ise demokratik ruhlu mulkedar ziyalisi Fexreddin beydir Eserin esas menfi qehremani olan Rustem bey zulmet seltenetinde hokm surmekde olan murtece quvvelerin tipik numayendesidir O menem menem deyerek qoluzorluluq gosteren ozunden gucsuzlere zulm eden nahaq qanlar token evler yixan bir mulkedardir qan intiqamindan doymayan yirtici bir canavardir Rustem bey yasadigi erazide ozunden boyuk hec bir varli sexs gormek istemir ona salam vermeyen onu saymayan adamlarin kokunu kesir evlerine od vurub yandirir bezilerini pul gucune surgun etdirir elaltilari vasitesile oldurtdurur Rustem beyin yirtici simasi onun ilk monoloqundan aydin sekilde gorunur Hemin monoloqdan aydin olur ki Rustem bey oglu Residin qetline gore Fexreddin beyin atasi Heyder beyi oldurtdurmus anasini doydurmus bacisini zorla getirib ogluna arvad etmisdir Lakin butun bunlarla onun ureyi soyumamisdir ve o indi de Fexreddin beyi oldurmek bu aileye yeniden dag cekmek isteyir Qan intiqami hissi Rustem beyin gozunu ele tutmusdur ki o oglu Mahmud beyi de bu ise tehrik edir ve onun olumune sebeb olur 5 Musibeti Fexreddin faciesinin esas musbet qehremani Fexreddin beydir Fexreddin bey mulkedar ailesinden cixmis genc ziyalidir Xaricde 5 il ali tehsil aldiqdan sonra boyuk arzularla vetene qayidan bu humanist genc zulmet seltenetinew dusmusdur Fexreddin ele bir yere gelib cixmisdir ki burada xalq oz basini gucle saxlayir hec bir qayda qanun yoxdur ve qoluzorlular ozbasinaliq edir hec neden cekinmirler Fexreddin bey geldiyi gunden dusduyu qaranliq muhite cehalete qarsi cixir zulmet seltenetini maarif ziyasi ile isiqlandirmagi arzulayir O kohne adetleri dagitmaq qan davasina son qoyaraq Rustem beyle barismaq isteyir Isteyir ki emin amanliq seraitinde ozunun maarifcilik niyyetlerini heyata kecirsin Fexreddin oz xercine bag saldirir mekteb ve xestexana acir O oz arzularini bele ifade edir AIIah qoysa bir uc dord ilin erzinde bag hazir olar ve onun medaxili mektebxanaya kifayet eyler menden artiq xerc istemez Sonra Seadet xanim qollari cirmekli deste acar belinde gece gunduz ellesmekde cenab Fexreddin bey ozu hem bagban hem dirrikci hem de mektebde muellim Pis omur deyil hergah qeza bivefaliq etmese 5 Bele sirin arzularla yasayan humanist gencin etrafinda ozu hiss etmeden qorxulu hadiseler dolasir Lakin yuksek vetenperverlik hissleri ile yasayan Fexreddin ozunun maarifcilik ideyalarini heyata kecirmek ugrunda olumden de qorxmur Bu xaraba vilayetden cixib getmek barede Seadet xanimin ona gonderdiyi teklifi qebul etmeyib Huru neneye deyir Men buradan hec yana gede bilmerem Evvela ondan otru ki dexi hicrana tabim yoxdur menim Seadetden uzaq dusmeye taqetim ola bilmez Ikinci o isleri ki men baslamisam ondan uzaqlasa bilmerem 4 Fexreddin maarifci suretdir O etrafinda bas veren hadiselerin dusmen munasibetlerin ve qisasciligin baslica sebebini adamlarin savadsizliginda maarifden uzaq dusmesinde gorur ve bunu aradan qaldirmaga calisir Lakin Fexreddin ne qeder ali hisslerle yasayib xalqi ireliye inkisafa aparmaq istese de ozu zulmet seltenetinde bir nur kimi parlayib tez de sonur Eserin sonunda o mehz maarifsizliyin gullesine tus gelir nadanligin qeyri insani munasibetlerin qurbani olur Bu olum ne qeder kederli olsa da oz mahiyyetine gore nikbin seciyye dasiyir Xususen Seadet xanimin onun cenazesi uzerinde dediyi sozler oxucuda bele qenaet yaradir ki Fexreddinin sepdiyi maarifcilik toxumlari davam edecek onun arzulari heyata kececekdir 4 Istinadlar Redakte 1 2 K Mamedov Vezirov Nadzhafbek Fatalibek ogly Kratkaya literaturnaya enciklopediya I Sovetskaya enciklopediya 1962 Kurbanov Sh Etapy razvitiya azerbajdzhano russkih literaturnyh svyazej v XIX v B Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964 221 ru Aziz Sharif Rozhdenie Molla Nasreddina Gyandzhlik 1968 269 1 2 3 4 Kasumzade F Nadzhaf bek Vezirov B Azerbajdzhanskoe gosudarstvennoe izdatelstvo 1958 18 1 2 MUSIBETI FEXREDDIN ixtisarla 2018 10 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 03 12 Xarici kecidler RedakteMUSIBETI FEXREDDIN ixtisarla NECEF BEY VEZIROV ESERLERI Necef bey Vezirov Musibeti Fexreddin 2 ci hisse Necef bey Vezirov Musibeti Fexreddin 3 cu hisse Menbe https az wikipedia org w index php title Musibeti Fexreddin amp oldid 6710373, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.