fbpx
Wikipedia

Monqolların Azərbaycana II yürüşü

Avqust 17, 2021

Monqolların Azərbaycana II yürüşü — 1231-ci ildə monqol qoşunlarının Qərbə doğru ikinci hücumu.

Tarixi zəmin

XIII yüzilliyin əvvəllərində, Mərkəzi Asiyada güclü hərbi qüdrətə malik olan monqol dövlətinin qonşu ölkələrə yürüşləri ərəfəsində, Azərbaycanın xarici və daxili vəziyyəti gərgin halda idi. Orta Asiyada iqtisadi cəhətdən bir-birilə möhkəm əlaqədə olmayan vilayətlərin birləşməsindən təşkil olunmuş Xarəzmşahlar dövləti monqollara qarşı mübarizə aparmaq iqtidarında deyildi. Azərbaycan ərazisində isə vahid dövlət yox idi və feodal pərakəndəliyi hökm sürürdü. Ölkədə Eldənizlərin Atabəylər, Rəvvadilər nəslindən Ağsunqurilər sülaləsi (1108-1227-ci illər) və Şirvanşahlar dövləti hakimiyyətini sürürdü. XII əsrin sonunda Eldənizlər dövləti öz əvvəlki qüdrətini itirdi. Eldənizlər sülaləsinin üzvləri arasında gedən mübarizələr səltənətin əsaslarını sarsıdırdı. Qızıl Arslanın xələfi atabəy Əbu Bəkr Azərbaycanda (Şirvan istisna olmaqla) hökm sürürdü. Atabəylərin Əbu Bəkri əvəz etmiş son nümayəndəsi Özbək feodal qruplarının əlində oyuncağa çevrildi, ölkədə feodal çəkişmələri daha da şiddətləndi. Şirvanşahlarda isə vəziyyət başqa idi X,Xl,Xll əsrlərdəki intibah Xlll əsrin ortalarına kimi davam etdi.Şirvan şimali Azərbaycanı qoruyan güclü dövlət idi. Azərbaycanın şimalı onlardan sorulardı.Şirvanda saray çəkişmələrinin olması dövlətə çox mənfi təsir etmir. Şirvan şahının doğru seçilməsinə şərait yaradırdı.

Yürüşün başlanması

1231-ci ildə monqol qoşunları yenidən Azərbaycana soxuldular. Onlar bu dəfə ölkənin içərilərinə doğru irəliləməyə tələsmirdilər. Monqollar Marağa və Təbrizi tutandan dörd il sonra Azərbaycanın şimal torpaqlarına hücum etdilər. Gəncə şəhərini mühasirəyə aldılar. Gəncəlilər düşmənə ciddi müqavimət göstərilsədə monqollar şəhəri ələ keçirib onu dağıtdılar. Əhaliyə amansız divan tutdular. Şəhər xarabaya çevrildi. O, 4 il belə qaldı. Daha sonra monqollar Azərbaycanın zəbt edilməsini başa çatdırdılar. Beləliklə, monqolların Azərbaycanı zəbt etməsi üçün onlara 8 il vaxt lazım oldu. Monqollar bu müddətdə Gürcüstanı və Ermənistanı da tutdular və bu üç ölkəni bir canişinlikdə birləşdirərək, bu canişinliyin başına iri monqol feodalını qoydular. Bir qədər sonra monqollar bütün ətraf əraziləri zəbt edib böyük Hülakilər dövlətini yaratdılar. Azərbaycanda monqol əsarəti dövrü başladı. Azərbaycanı zəbt edərkən monqollar Gəncə, Şamaxı, Beyləqan, Ərdəbil və s. şəhərləri viran etdilər. Bərdə şəhəri isə o vaxtdan bəri bir daha dirçəlmədi, kiçik yaşayış məntəqəsinə çevrildi. K.Marks monqol qoşunlarının ayaqlarının dəydiyi yerlərin xarabazara çevrilməsi barəsində yazmışdır. "İncəsənət, zəngin kitabxanalar, gözəl saraylar və məscidlər, hər şeyi yerlə-yeksan etdilər". Monqol əsarəti dövründə ölkənin təsərrüfatı pisləşdi. Torpaqların xeyli hissəsi uzun illər əkilməmiş qaldı, sənətkarlıq və ticarətə ciddi ziyan dəydi. Əsasən maldarlıqla məşğul olan monqollar ən yaxşı torpaqları, o cümlədən Kür-Araz ovalıqlarını ələ keçirərək otlaqlara çevirdilər.

Monqol əsarəti və ona qarşı mübarizə

Azərbaycan xalqı monqol əsarətinə qarşı daim mübarizə aparmışdır. Çox vaxt feodal zülmündən cana doymuş kəndlilər silahlı dəstələr düzəldir, monqol feodallarının mülklərinə basqınlar edir, onları öldürməkdən də çəkinmirdilər. Bəzən bu mübarizə yerli feodallar da qoşulur, kəndli dəstələrinə başçılıq edirdilər. Monqol zülmünün ilk illərində Qarabağda böyük üsyan oldu. Bu üsyana yerli hakim Həsən Cəlal başçılıq edirdi. Bir qədər sonra Şirvanda da böyük çıxışlar baş verdi. Şəhər zəhmətkeşləri, sənətkarlar da bu çıxışlarda iştirak edirdilər. Belə çıxışlardan biri Təbriz şəhərində oldu. Bütün bu çıxışların çox ciddi xarakterli olmalarına baxmayaraq üsyançılar yaxşı silahlanmış, sayca daha çox olan qoşunlara ciddi müqavimət göstərə bilməyərək məğlubiyyətə düçar olurdu.

İqtisadi vəziyyət

Əsas məqalə: Monqol yürüşlərinin Azərbaycan iqtisadiyyatına təsiri

Monqolların Azərbaycana gəlməsi oturaq yerli əhalinin həyat tərzinə və ilk növbədə kənd təsərrüfatının və əkinçiliyin inkişafına mənfi təsir göstərdi. Monqolların ilk yürüşləri Azərbaycanın ictimai-iqtisadi, siyasi və mədəni həyatına kəskin zərbə vurdu. Ölkədə feodal pərakəndəliyi daha da artdı. Monqolların keçdikləri ərazidə mədəniyyət abidələri, ticarət yolları dağıdıldı, əkin yerləri tapdalandı, xırmanlar yandırıldı. Monqollar ilk anlardan başlayaraq becərilən torpaqları zəbt edib otlaqlara çevirdilər. Muğanda çağırılmış qurultayda Ön Qafqaz ərazisi 110 nəfər monqol noyonu arasıında bölündü. Sərkərdə Molor noyon Şəmkirin və ətraf ərazinin hakimi oldu. Monqollar əhalinin mal-qarasını, xüsusilə atlarını güclə alıb öz ilxılarına qatdılar. İş o yerə çatdı ki, adamlar son heyvanlarını verib canlarını qurtarmalı oldu. Monqolların iqtisadi siyasəti əkin sahələrinin azalmasına və son nəticədə kəndlilərin həyat səviyyəsinin aşağı düşməsinə səbəb oldu, kənd təsərrüfatı məhsullarının həcmi kəskin şəkildə aşağı düşdü. Monqol köçərilərinin mütəmadi olaraq bir yerdən digərinə köçmələri yararlı əkin sahələrinin mal-qaranın və ilxıların ayaqları altında qalıb xarab olmasına səbəb olurdu. Monqollar kəndlilərin özlərini də ya məhv edir, ya da əsir tutub apararaq onlardan mal-qaranın otarılmasında və ov mərasimlərində istifadə edirdilər. Bu isə Azərbaycanda kənd təsərrüfatının inkişafına ciddi maneə törədirdi.

Nəticə

Monqolların II yürüşdə məqsədi işğal etdikləri ərazilərdə, əsasən Azərbaycanda və ona qonşu olan ərazilərdə möhkəmlənmək idi. Onlar Monqolustana qayıtmadılar və tutduqları ərazilərdə, o cümlədən Cənubi Qafqazda məskunlaşdılar. Azərbaycan və Cənubi Qafqaz ərazisi 1239-1256-cı illərdə Böyük Monqol imperatorluğunun buradakı canişinləri tərəfindən idarə olundu. Monqol əyanlarının Azərbaycanda həyata keçirdiyi siyasətin əsas mahiyyəti yerli feodalların-vassalların köçmə monqol əyanlarından asılılığını getdikcə artırmaq idi. Köçmənlərin bir qismi yerli feodallarla ittifaqa üstünlük verirdilərsə, başqaları onlara heç bir hüququn verilməməsinin tərəfdarı idi.

Həmçinin bax

Ədəbiyyat

  1. Z.M. Bünyadov və Y.B.Yusifov "Azərbaycan Tarixi" Bakı-2009
  2. Süleyman Əliyarlı "Azərbaycan Tarixi"
  3. İqrar Əliyev "Azərbaycan Tarixi" Bakı-1993
  4. Mahmud İsmayıl "Azərbaycan Tarixi" Bakı-1997
  5. "Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası" (VII cild) Bakı, 1981

Avqust 17, 2021
monqolların, azərbaycana, yürüşü, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, səhifənin, neytrallığı, şübhə, doğurur, məqalədə, tərəf, tutma, pisləmək, məqsədi, daşıyan, doğruluğu, sü. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu sehifenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirler oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var ancaq metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Monqollarin Azerbaycana II yurusu 1231 ci ilde monqol qosunlarinin Qerbe dogru ikinci hucumu Mundericat 1 Tarixi zemin 2 Yurusun baslanmasi 3 Monqol esareti ve ona qarsi mubarize 4 Iqtisadi veziyyet 5 Netice 6 Hemcinin bax 7 EdebiyyatTarixi zemin RedakteXIII yuzilliyin evvellerinde Merkezi Asiyada guclu herbi qudrete malik olan monqol dovletinin qonsu olkelere yurusleri erefesinde Azerbaycanin xarici ve daxili veziyyeti gergin halda idi Orta Asiyada iqtisadi cehetden bir birile mohkem elaqede olmayan vilayetlerin birlesmesinden teskil olunmus Xarezmsahlar dovleti monqollara qarsi mubarize aparmaq iqtidarinda deyildi Azerbaycan erazisinde ise vahid dovlet yox idi ve feodal perakendeliyi hokm sururdu Olkede Eldenizlerin Atabeyler Revvadiler neslinden Agsunquriler sulalesi 1108 1227 ci iller ve Sirvansahlar dovleti hakimiyyetini sururdu XII esrin sonunda Eldenizler dovleti oz evvelki qudretini itirdi Eldenizler sulalesinin uzvleri arasinda geden mubarizeler seltenetin esaslarini sarsidirdi Qizil Arslanin xelefi atabey Ebu Bekr Azerbaycanda Sirvan istisna olmaqla hokm sururdu Atabeylerin Ebu Bekri evez etmis son numayendesi Ozbek feodal qruplarinin elinde oyuncaga cevrildi olkede feodal cekismeleri daha da siddetlendi Sirvansahlarda ise veziyyet basqa idi X Xl Xll esrlerdeki intibah Xlll esrin ortalarina kimi davam etdi Sirvan simali Azerbaycani qoruyan guclu dovlet idi Azerbaycanin simali onlardan sorulardi Sirvanda saray cekismelerinin olmasi dovlete cox menfi tesir etmir Sirvan sahinin dogru secilmesine serait yaradirdi Yurusun baslanmasi Redakte1231 ci ilde monqol qosunlari yeniden Azerbaycana soxuldular Onlar bu defe olkenin icerilerine dogru irelilemeye telesmirdiler Monqollar Maraga ve Tebrizi tutandan dord il sonra Azerbaycanin simal torpaqlarina hucum etdiler Gence seherini muhasireye aldilar Genceliler dusmene ciddi muqavimet gosterilsede monqollar seheri ele kecirib onu dagitdilar Ehaliye amansiz divan tutdular Seher xarabaya cevrildi O 4 il bele qaldi Daha sonra monqollar Azerbaycanin zebt edilmesini basa catdirdilar Belelikle monqollarin Azerbaycani zebt etmesi ucun onlara 8 il vaxt lazim oldu Monqollar bu muddetde Gurcustani ve Ermenistani da tutdular ve bu uc olkeni bir canisinlikde birlesdirerek bu canisinliyin basina iri monqol feodalini qoydular Bir qeder sonra monqollar butun etraf erazileri zebt edib boyuk Hulakiler dovletini yaratdilar Azerbaycanda monqol esareti dovru basladi Azerbaycani zebt ederken monqollar Gence Samaxi Beyleqan Erdebil ve s seherleri viran etdiler Berde seheri ise o vaxtdan beri bir daha dircelmedi kicik yasayis menteqesine cevrildi K Marks monqol qosunlarinin ayaqlarinin deydiyi yerlerin xarabazara cevrilmesi baresinde yazmisdir Incesenet zengin kitabxanalar gozel saraylar ve mescidler her seyi yerle yeksan etdiler Monqol esareti dovrunde olkenin teserrufati pislesdi Torpaqlarin xeyli hissesi uzun iller ekilmemis qaldi senetkarliq ve ticarete ciddi ziyan deydi Esasen maldarliqla mesgul olan monqollar en yaxsi torpaqlari o cumleden Kur Araz ovaliqlarini ele kecirerek otlaqlara cevirdiler Monqol esareti ve ona qarsi mubarize RedakteAzerbaycan xalqi monqol esaretine qarsi daim mubarize aparmisdir Cox vaxt feodal zulmunden cana doymus kendliler silahli desteler duzeldir monqol feodallarinin mulklerine basqinlar edir onlari oldurmekden de cekinmirdiler Bezen bu mubarize yerli feodallar da qosulur kendli destelerine basciliq edirdiler Monqol zulmunun ilk illerinde Qarabagda boyuk usyan oldu Bu usyana yerli hakim Hesen Celal basciliq edirdi Bir qeder sonra Sirvanda da boyuk cixislar bas verdi Seher zehmetkesleri senetkarlar da bu cixislarda istirak edirdiler Bele cixislardan biri Tebriz seherinde oldu Butun bu cixislarin cox ciddi xarakterli olmalarina baxmayaraq usyancilar yaxsi silahlanmis sayca daha cox olan qosunlara ciddi muqavimet gostere bilmeyerek meglubiyyete ducar olurdu Iqtisadi veziyyet RedakteEsas meqale Monqol yuruslerinin Azerbaycan iqtisadiyyatina tesiriMonqollarin Azerbaycana gelmesi oturaq yerli ehalinin heyat terzine ve ilk novbede kend teserrufatinin ve ekinciliyin inkisafina menfi tesir gosterdi Monqollarin ilk yurusleri Azerbaycanin ictimai iqtisadi siyasi ve medeni heyatina keskin zerbe vurdu Olkede feodal perakendeliyi daha da artdi Monqollarin kecdikleri erazide medeniyyet abideleri ticaret yollari dagidildi ekin yerleri tapdalandi xirmanlar yandirildi Monqollar ilk anlardan baslayaraq becerilen torpaqlari zebt edib otlaqlara cevirdiler Muganda cagirilmis qurultayda On Qafqaz erazisi 110 nefer monqol noyonu arasiinda bolundu Serkerde Molor noyon Semkirin ve etraf erazinin hakimi oldu Monqollar ehalinin mal qarasini xususile atlarini gucle alib oz ilxilarina qatdilar Is o yere catdi ki adamlar son heyvanlarini verib canlarini qurtarmali oldu Monqollarin iqtisadi siyaseti ekin sahelerinin azalmasina ve son neticede kendlilerin heyat seviyyesinin asagi dusmesine sebeb oldu kend teserrufati mehsullarinin hecmi keskin sekilde asagi dusdu Monqol kocerilerinin mutemadi olaraq bir yerden digerine kocmeleri yararli ekin sahelerinin mal qaranin ve ilxilarin ayaqlari altinda qalib xarab olmasina sebeb olurdu Monqollar kendlilerin ozlerini de ya mehv edir ya da esir tutub apararaq onlardan mal qaranin otarilmasinda ve ov merasimlerinde istifade edirdiler Bu ise Azerbaycanda kend teserrufatinin inkisafina ciddi manee toredirdi Netice RedakteMonqollarin II yurusde meqsedi isgal etdikleri erazilerde esasen Azerbaycanda ve ona qonsu olan erazilerde mohkemlenmek idi Onlar Monqolustana qayitmadilar ve tutduqlari erazilerde o cumleden Cenubi Qafqazda meskunlasdilar Azerbaycan ve Cenubi Qafqaz erazisi 1239 1256 ci illerde Boyuk Monqol imperatorlugunun buradaki canisinleri terefinden idare olundu Monqol eyanlarinin Azerbaycanda heyata kecirdiyi siyasetin esas mahiyyeti yerli feodallarin vassallarin kocme monqol eyanlarindan asililigini getdikce artirmaq idi Kocmenlerin bir qismi yerli feodallarla ittifaqa ustunluk verirdilerse basqalari onlara hec bir huququn verilmemesinin terefdari idi Hemcinin bax RedakteMonqollarin Azerbaycana ilk yurusu Monqollarin Azerbaycana III yurusuEdebiyyat RedakteZ M Bunyadov ve Y B Yusifov Azerbaycan Tarixi Baki 2009 Suleyman Eliyarli Azerbaycan Tarixi Iqrar Eliyev Azerbaycan Tarixi Baki 1993 Mahmud Ismayil Azerbaycan Tarixi Baki 1997 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi VII cild Baki 1981Menbe https az wikipedia org w index php title Monqollarin Azerbaycana II yurusu amp oldid 5977667, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.