Modifikasiya dəyişkənliyi — Çarlz Darvin canlılarda çoxlu fərqli xüsusiyyətlərin olmasını müşahidə etmişdir. İstər mədəni bitki və ev heyvanlarının, istərsə də təbiətdəki vəhşi heyvan və yabanı bitki növlərinin bu qədər müxtəlif olması onu maraqlandırmışdır. O apardığı tədqiqatlar nəticəsində bu qənaətə gəlmişdir ki, canlılar, əsasən, ətraf mühitin təsiri nəticəsində dəyişir. Çarlz Darvin öz fikirlərini sübut etməyə çalışmışdır.
Genetik modifikasiyanın tibbi alətlə bir DNT parçasının çıxarılması ilə canlandırılması .
Modifikasiyanın baş vermə mexanizmi
Darvin apardığı müşahidə və araşdırmalar nəticəsində belə qənaətə gəlmişdir ki, orqanizmlər irsən malik olduqları fərdi xüsusiyyətlərlə və yaşadıqları şəraitdəki mühit amillərinin təsiri ilə əlaqədar inkişaf edir. Bu isə onlarda müxtəlif dəyişikliklərin baş verməsinə səbəb olur. Orqanizmlərin yeni əlamətlər qazanmaq kimi ümumi xassəsi və ya növ daxilindəki fərdlər arasındakı fərqlər dəyişkənlik adlanır. Darvin dəyişkənliyin səbəblərini araşdırıb formalarını da göstərmişdir. Dəyişkənlik iki cür olur:
qeyri-irsi (modifikasiya) dəyişkənliyi
irsi dəyişkənlik
Modifikasiya dəyişkənliyinin xüsusiyyətləri
genotip dəyişmir;
irsən ötürülmür;
növlərin uyğunlaşmasını təmin edir;
tədricən baş verir;
növləri qoruyub saxlayır;
qrup xarakterlidir.
Qeyri-irsi dəyişkənlik
Növün müxtəlif şəraitdə yaşayan fərdlərində bəzi fərqli cəhətlərin meydana çıxması məlumdur. Məsələn, meşədə bitən adi şamağacının çətiri yuxarıda yerləşir, açıqlıqda, meşə kənarında bitən şam ağacı isə daha qollu-budaqlı olur . Mühit şəraiti əlverişli olan yerlərdə bitən bitkilərlə əlverişsiz mühitdə yaşayan bitkilər eyni növdən olsalar da, fərqlənir. Ağbaş kələm isti ölkələrdə əkiləndə baş əmələ gətirmir. Ağ rəngli adadovşanlarının tükünü qırxıb yerinə buz bağlayanda onun yerindən qara tüklər çıxır. Mühit şəraitinin təsiri altında eyni genotipli fərdlərdə müxtəlif fenotiplərin yaranması modifikasiya dəyişkənliyi adlanır. İnsanın əkib-becərdiyi bitkilərdə də modifikasiya dəyişkənliyini asanlıqla müşahidə etmək mümkündür. Bir bitkinin qələmləri ilə çoxalan nəsillərdə tam eynilik müşahidə olunmur. Bunun səbəbi bitkilərin işıqlanma səviyyəsi, torpağın strukturu, su və qida maddələri ilə təminatı, alaq otlarının olması və s. ola bilir. Belə dəyişmələr genotipə təsir etmir və nəsildən-nəslə ötürülmür. Modifikasiya dəyişkənliyinin hüdudları «reaksiya norması» adlanır.
İrsi dəyişkənlik
Dəyişkənlik, orqanizminirsiyyətinin qeyri stabil olmasını əks etdirir. Dəyişkənlik, genlərin dəyişməsindən və onların kombinativ əlaqədə olmasından, habelə orqanizmin fərdi inkişaf prosesi zamanı genlərin dəyişmiş şəkildə təzahüründən ibarətdir. Beləliklə, irsiyyət nəsillərdə nəinki oxşarlığı, hətta orqanizmlərdə fərqlənmələri də saxlayır. İrsiyyət və dəyişkənlik yer üzərində təkamülü təmin edən əsas iki faktordur. Hazırda irsiyyət və dyəişkənliyin öyrənilməsi canlı materiyanın müxtəlif — molekulyar, hüceyrə, orqanizm və p opulyasiya səviyyəsində aparılır. Buna görə tədqiqatlar zamanı müxtəlif üsullardan istifadə edirlər. Genetik tədqiqatlar, biologiyanın nəzəri sahəsini və habelə zootexnikanı, baytarlığı, kənd təsərrüfatı heyvanlarının seleksiyasını, bitkilərin seleksiya və toxumçuluğunu, tibbi xeyli zənginləşdirmişdir. Molekulyar sahədə genetik tədqiqatların əsas obyekti nuklein turşuları — DNT və RNT-nin molekullarıdır. Bunlar irsi informasiyanın saxlanılmasını, ötürülməsini və realizə olunmasını təmin edir.
Genotip — valideynlərdən alınan genlərin cəmidir
Fenotip - orqanizmin xarici və daxili əlamətlərinin cəmidir
Kəmiyyət və keyfiyyət dəyişmələri
Canlılarda müxtəlif əlamətlərin kəmiyyət və keyfiyyət dəyişmələri eyni cür müşahidə olunmur. Qaramalda südün miqdarı yemin miqdarından asılı olaraq, çox dəyişir. Südün yağlılığını yemin miqdarını artırmaqla çoxaltmaq olmur. Yağlılığı yemin tərkibini dəyişməklə artırmaq mümkündür. Müşahidələr göstərir ki, heyvanın rəngini nə qidanın miqdarı, nə də müxtəlifliyi dəyişə bilməz. Ancaq yuxarıda deyildiyi kimi, tükü qırxılıb belinə buz bağlanmış adadovşanlarının belində ağ tük əvəzinə qara tükün çıxması rəngin də mühit amillərinin təsiri ilə dəyişə biləcəyini göstərir. Beləliklə, qaramalda südün miqdarı geniş reaksiya normasına, rəng isə ən dar reaksiya normasına malikdir.
Variasiya sırası
Modifikasiya dəyişkənliyi norması daxilində əlamətin dəyişkənliyi variasiya sırasını əmələ gətirir. Variasiya sırasındakılann hər biri variant adlanır. Hər variantın sayını hesablayıb görərik ki, orta ölçülülərə daha tez-tez, sıranın əvvəlində və sonunda olanlara isə daha az rast gəlinir. Əgər bunu qrafikdə göstərsək, variasiya əyrisi alınar. Variasiya sırasının genişliyi genotipdən də asılıdır.
Variasiyada əlamətin orta ədədini müəyyən etmək üçün aşağıdakı düsturdan istifadə olunur:
M = Σ(V⋅P)/n
M - orta qiymət;
P - variantın rastgəlmə tezliyi;
V - variant;
Σ - cəm işarəsi;
n - variantların ümumi miqdarı.
İstinadlar
↑ "Genetic engineering", Wikipedia (ingilis), 2019-09-18, İstifadə tarixi: 2019-10-24
"Modifikasiya dəyişkənliyi" (azərb.). e-derslik.edu.az. 03.04.2019 tarixində arxivləşdirilib.
Allison, Lizabeth A. (2012). Fundamental Molecular Biology. United States of America: John Wiley & Sons, Inc. 354–355. ISBN9781118059814.
"Genetic engineering", Wikipedia (ingilis), 2019-09-18, İstifadə tarixi: 2019-09-19
"What is genetic engineering?". yourgenome (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-09-19.
"How to Make a GMO". Science in the News (ingilis). 2015-08-09. İstifadə tarixi: 2019-11-14.
Entine, Jon. "GMOs, Yes!". Common Reader (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-10-24.
"genetika" (azərb.). e-derslik.edu.az. 09.03.2021. 09.03.2021 tarixində arxivləşdirilib.
"What are the Ethical Concerns of Genome Editing?". Genome.gov (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-11-14.
Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin. Bu məqalə sonuncu dəfə 33 gün əvvəl TexnoBot tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)
Avqust 23, 2021
modifikasiya, dəyişkənliyi, çarlz, darvin, canlılarda, çoxlu, fərqli, xüsusiyyətlərin, olmasını, müşahidə, etmişdir, istər, mədəni, bitki, heyvanlarının, istərsə, təbiətdəki, vəhşi, heyvan, yabanı, bitki, növlərinin, qədər, müxtəlif, olması, maraqlandırmışdır,. Modifikasiya deyiskenliyi Carlz Darvin canlilarda coxlu ferqli xususiyyetlerin olmasini musahide etmisdir Ister medeni bitki ve ev heyvanlarinin isterse de tebietdeki vehsi heyvan ve yabani bitki novlerinin bu qeder muxtelif olmasi onu maraqlandirmisdir O apardigi tedqiqatlar neticesinde bu qenaete gelmisdir ki canlilar esasen etraf muhitin tesiri neticesinde deyisir Carlz Darvin oz fikirlerini subut etmeye calismisdir 2 Genetik modifikasiyanin tibbi aletle bir DNT parcasinin cixarilmasi ile canlandirilmasi 1 Mundericat 1 Modifikasiyanin bas verme mexanizmi 2 Modifikasiya deyiskenliyinin xususiyyetleri 3 Qeyri irsi deyiskenlik 4 Irsi deyiskenlik 5 Kemiyyet ve keyfiyyet deyismeleri 6 Variasiya sirasi 7 IstinadlarModifikasiyanin bas verme mexanizmi RedakteDarvin apardigi musahide ve arasdirmalar neticesinde bele qenaete gelmisdir ki orqanizmler irsen malik olduqlari ferdi xususiyyetlerle ve yasadiqlari seraitdeki muhit amillerinin tesiri ile elaqedar inkisaf edir 1 Bu ise onlarda muxtelif deyisikliklerin bas vermesine sebeb olur Orqanizmlerin yeni elametler qazanmaq kimi umumi xassesi ve ya nov daxilindeki ferdler arasindaki ferqler deyiskenlik adlanir Darvin deyiskenliyin sebeblerini arasdirib formalarini da gostermisdir 3 Deyiskenlik iki cur olur qeyri irsi modifikasiya deyiskenliyi irsi deyiskenlikModifikasiya deyiskenliyinin xususiyyetleri Redaktegenotip deyismir irsen oturulmur novlerin uygunlasmasini temin edir tedricen bas verir novleri qoruyub saxlayir qrup xarakterlidir Qeyri irsi deyiskenlik RedakteNovun muxtelif seraitde yasayan ferdlerinde bezi ferqli cehetlerin meydana cixmasi melumdur Meselen mesede biten adi sam agacinin cetiri yuxarida yerlesir aciqliqda mese kenarinda biten sam agaci ise daha qollu budaqli olur 4 Muhit seraiti elverisli olan yerlerde biten bitkilerle elverissiz muhitde yasayan bitkiler eyni novden olsalar da ferqlenir Agbas kelem isti olkelerde ekilende bas emele getirmir Ag rengli adadovsanlarinin tukunu qirxib yerine buz baglayanda onun yerinden qara tukler cixir Muhit seraitinin tesiri altinda eyni genotipli ferdlerde muxtelif fenotiplerin yaranmasi modifikasiya deyiskenliyi adlanir Insanin ekib becerdiyi bitkilerde de modifikasiya deyiskenliyini asanliqla musahide etmek mumkundur Bir bitkinin qelemleri ile coxalan nesillerde tam eynilik musahide olunmur Bunun sebebi bitkilerin isiqlanma seviyyesi torpagin strukturu su ve qida maddeleri ile teminati alaq otlarinin olmasi ve s ola bilir 5 Bele deyismeler genotipe tesir etmir ve nesilden nesle oturulmur Modifikasiya deyiskenliyinin hududlari reaksiya normasi adlanir Irsi deyiskenlik RedakteDeyiskenlik orqanizmin irsiyyetinin qeyri stabil olmasini eks etdirir Deyiskenlik genlerin deyismesinden ve onlarin kombinativ elaqede olmasindan habele orqanizmin ferdi inkisaf prosesi zamani genlerin deyismis sekilde tezahurunden ibaretdir Belelikle irsiyyet nesillerde neinki oxsarligi hetta orqanizmlerde ferqlenmeleri de saxlayir Irsiyyet ve deyiskenlik yer uzerinde tekamulu temin eden esas iki faktordur 6 Hazirda irsiyyet ve dyeiskenliyin oyrenilmesi canli materiyanin muxtelif molekulyar huceyre orqanizm ve p opulyasiya seviyyesinde aparilir Buna gore tedqiqatlar zamani muxtelif usullardan istifade edirler 7 Genetik tedqiqatlar biologiyanin nezeri sahesini ve habele zootexnikani baytarligi kend teserrufati heyvanlarinin seleksiyasini bitkilerin seleksiya ve toxumculugunu tibbi xeyli zenginlesdirmisdir Molekulyar sahede genetik tedqiqatlarin esas obyekti nuklein tursulari DNT ve RNT nin molekullaridir Bunlar irsi informasiyanin saxlanilmasini oturulmesini ve realize olunmasini temin edir 8 Genotip valideynlerden alinan genlerin cemidir Fenotip orqanizmin xarici ve daxili elametlerinin cemidirKemiyyet ve keyfiyyet deyismeleri RedakteCanlilarda muxtelif elametlerin kemiyyet ve keyfiyyet deyismeleri eyni cur musahide olunmur Qaramalda sudun miqdari yemin miqdarindan asili olaraq cox deyisir Sudun yagliligini yemin miqdarini artirmaqla coxaltmaq olmur Yagliligi yemin terkibini deyismekle artirmaq mumkundur Musahideler gosterir ki heyvanin rengini ne qidanin miqdari ne de muxtelifliyi deyise bilmez Ancaq yuxarida deyildiyi kimi tuku qirxilib beline buz baglanmis adadovsanlarinin belinde ag tuk evezine qara tukun cixmasi rengin de muhit amillerinin tesiri ile deyise bileceyini gosterir Belelikle qaramalda sudun miqdari genis reaksiya normasina reng ise en dar reaksiya normasina malikdir 9 Variasiya sirasi RedakteModifikasiya deyiskenliyi normasi daxilinde elametin deyiskenliyi variasiya sirasini emele getirir Variasiya sirasindakilann her biri variant adlanir Her variantin sayini hesablayib gorerik ki orta olcululere daha tez tez siranin evvelinde ve sonunda olanlara ise daha az rast gelinir Eger bunu qrafikde gostersek variasiya eyrisi alinar Variasiya sirasinin genisliyi genotipden de asilidir Variasiyada elametin orta ededini mueyyen etmek ucun asagidaki dusturdan istifade olunur M S V P n dd dd dd dd dd M orta qiymet P variantin rastgelme tezliyi V variant S cem isaresi n variantlarin umumi miqdari dd Istinadlar Redakte 1 2 Genetic engineering Wikipedia ingilis 2019 09 18 Istifade tarixi 2019 10 24 Modifikasiya deyiskenliyi azerb e derslik edu az 03 04 2019 tarixinde arxivlesdirilib Allison Lizabeth A 2012 Fundamental Molecular Biology United States of America John Wiley amp Sons Inc 354 355 ISBN 9781118059814 Genetic engineering Wikipedia ingilis 2019 09 18 Istifade tarixi 2019 09 19 What is genetic engineering yourgenome ingilis Istifade tarixi 2019 09 19 How to Make a GMO Science in the News ingilis 2015 08 09 Istifade tarixi 2019 11 14 Entine Jon GMOs Yes Common Reader ingilis Istifade tarixi 2019 10 24 genetika azerb e derslik edu az 09 03 2021 09 03 2021 tarixinde arxivlesdirilib What are the Ethical Concerns of Genome Editing Genome gov ingilis Istifade tarixi 2019 11 14 Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 33 gun evvel TexnoBot terefinden redakte olunub Yenile Menbe https az wikipedia org w index php title Modifikasiya deyiskenliyi amp oldid 6043640, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
