Mahfiruz Xədicə Sultan
Mahfiruz Xədicə Sultan (d. 1590, Şimali Qafqaz - ö. 26 oktyabr 1620, İstanbul) — Sultan I Əhmədin baş hasəkisi və Osmanlı sultanı II Osmanın anasıdır.
| Mahfiruz Xədicə Sultan | |
|---|---|
| ماه فیروز خدیجه سلطان | |
| Sələfi | Həlimə Sultan |
| Xələfi | Mahpeykər Kösəm Sultan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şimali Qafqaz |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Dəfn yeri | |
| Həyat yoldaşı | I Əhməd |
| Uşaqları | II Osman, Şahzadə Hüseyn, Xədicə Sultan, Şahzadə Bəyazid |
| Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1590-cı ildə Şimali Qafqazda dünyaya gəlmişdir. Atası çərkəz kabardinlərinin kral xanədanına mənsub olan Əmir Əlqas Çerkasski idi. Böyük babası Əmir Bitu Mustafa Paşa Çerkasski, Sultan Süleymanın xanımı Mahidövran Sultanın qohumlarından idi. Bacısı Şahincan Xatun sonralar Abaza Mehmed Paşa ilə evləndirilmişdir. Hələ uşaq yaşlarında 1601 tarixində, sarayın eşikağası Sərvazad Xatun tərəfindən saraya alınaraq xüsusi təlim-tərbiyə almışdır. Özü də əslən çərkəz olan qaynanası Handan Sultanın gözünə girən Mahfiruz 1604 tarixində Sultan I Əhmədə təqdim olunur.
3 noyabr 1604 tarixində I Əhmədin ən böyük oğlu olan II Osmanı dünyaya gətirərək sarayda Validə sultandan sonra ən güclü ikinci qadın olmuşdur. I Əhmədin nənəsi Safiyə Sultanın köhnə saraya göndərilməsi və Handan Sultanın gənc yaşda vəfatı ilə sarayı idarə etməyə başlamışdır.
Övladları
Mahfiruz Xədicə Sultan II Osmandan başqa Şahzadə Mehmedi, Xədicə Xanım Sultanı, 1612 tarixində şahzadə Bəyazidi və 1613 tarixində şahzadə Hüseyni dünyaya gətirmişdir. Xədicə Xanım Sultan uşaq yaşlarında ölmüş, Şahzadə Mehmed isə 1621 tarixində II Osman tərəfindən boğdurularaq edam edilmişdir ve Şəhzadə Bəyazid və Şahzadə Hüseyn isə 1635 tarixində IV Murad tərəfindən boğdurularaq edam edilmişdir. Mahfiruz Xədicə Sultan şahzadə Osmanın yetişməsinə önəm vermiş, yüksək təhsil alan şahzadə Osman ərəb, fars, latın, yunan və italyan dillərini mükəmməl bilirdi.
Kösəm Sultanla rəqabəti
Yunan əsilli olan Kösəm Sultan şahzadə Mehmedi dünyaya gətirdikdən sonra Mahfiruzə Xədicə Sultan gözdən düşmüşdür. Mahfiruz Xədicə Sultan və Kösəm Sultan arasında 1607 tarixində baş verən hadisə onlar arasındakı rəqabəti gücləndirmişdir. Venesiya elçisi Simoni Contarini və Cəlal Təmruqoğlunun xatirələrində bu hadisə belə təsvir olunur;
Bir mərasim zamanı Kösəm Baş Hasəki Mahfiruzun yerinə oturmuş və bu da onun qəzəbinə səbəb olmuşdur. Hərəmxanada bir-birləri ilə dalaşan qadınların məsələsi I Əhmədin qulağına çatmış və gənc Sultan iki hərəmini də dannamışdır.
Validə sultanlıq dönəmi
I Əhməd 1617-ci il, 21 noyabrı 22 noyabra bağlayan gecə vəfat etmiş və oğlu Osman hələ çox kiçik olduğundan I Mustafa taxta oturdu. I Mustafa dövlət məsələləri ilə maraqlanmamış və bu səbəbdən də 96 gün sonra devrilmişdir. Gənc Osmanın 1618 tarixində 14 yaşındaykən taxta keçmiş və bununla da Mahfiruz Xədicə Sultan validə sultan elan edilmişdir. Devletlu İsmetlu Mâh-Firûze Hadice Valide Sultan Ahiyât üs-Şan Hazretleri olaraq dövlət sənədlərində qeyd olunan Mahfiruz Xədicə Sultanın təsiri ilə Kösəm Sultan köhnə saraya göndərilmişdir.
Ölümü və sonrası
1620 tarixində oğlunun səltənəti dönəmində vəfat etmiş və 2 il sonra da oğlu Gənc Osman devrilərək Həlimə Validə Sultan və kürəkəni Sədrəzəm Qara Davud Paşa tərəfindən faciəvi şəkildə şəhid edilmişdir. Lakin onların zülmü bununla bitmədi. Vaxtilə köhnə saraya sürgün etdiyi Kösəm Sultan Validə Sultan olan kimi bacısı Şahincan Xatun öncə sürgün həyatı yaşamış, sonra edam edilmişdir. Bundan başqa oğlu IV Muradın dönəmində mərhum sultan Mahfiruzun iki oğlu şahzadə Bəyazid və Şahzadə Hüseyn də edam edilmişdir.
Həmçinin bax
Mənbə
- Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 223
- Andre Clot: Mektuplar, 1980 - 1985
- Yılmaz Öztuna: Devletler ve Hanedanlar 2.Cilt, 1989