fbpx
Wikipedia

Luiş di Kamoeş

September 25, 2021

Luiş di Kamoeş (Luiş Vaş di Kamoeş; port. Luís Vaz de Camões, 1524/1525, Lissabon – 10 iyun 1580, Lissabon) – XVI əsrdə yaşamış portuqal şairi, “Luziadalar” epik poemasının müəllifi, ədəbi portuqal dilinin yaradıcısı. Poemada Portuqaliya tarixinin şanlı səhifələrini, xüsusilə də, Vasko da Qamanın Hindistan sahillərinə səyahətini vəsf etmişdir.

Luiş de Kamoens
Luís de Camões
Doğum tarixi 1524/1525
Doğum yeri Lissabon
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Lissabon
Vəfat səbəbi taun
Dəfn yeri
  • Jeronimuş monastrı[d]
Vətəndaşlığı
Milliyyəti portuqal
Təhsili
Fəaliyyəti şair, dramaturq, yazıçı, hərbi qulluqçu
Əsərlərinin dili Portuqal dili
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kamoeş çoxlu lirik şerlərin, sonetlərin, satira və komediyaların müəllifidir. Onun həyatı milli tarixin hadisələri ilə bağlı olmuşdur. Bu tarix onun poeziyasının özülünü təşkil edir. O dörvün Portuqaliyasının tarixi qısa müddət ərzində qüdrətli imperiyadan hərbi məğlubiyyətlərə düçar olan bir ölkəyə çevrilməsinin faciəsi idi.

Həyatı

Kamoeşin bioqrafiyasının əsas problemi

Kamoeşin həyatı haqqında dəqiq və etibarlı məlumatlar çox azdır. Hətta doğum tarixi 1550-ci ilə aid əsgərlərin siyahısında onun 25 yaşlı kimi qeyd edilməsinə əsasən müəyyən edilmişdir. Lissabon Hind Evinin həmin qeydiyyat reyestrində yazılmışdı: "Luiş de Kamoeş, Simon Vaj de Kamoeşin və Ana de Sanın oğlu, Lissabon, Mouraria sakinidir, 25 yaşı var, silahdaşıyandır (skvayr) və atasının zəmanəti ilə hərbçi S.Pedro doş Burqaleslə səyahət edir".

Lakin bəzi səbəblərdən, çox güman ki, hələ Afrikada olduğundan Kamoeş S.Pedro doş Burqaleslə səyahət edə bilməmişdi.

Kamoeşin 1639-cu ildə yazılmış ilk bioqrafiyasının müəllifi olan Manuel Faria e Souza (port. Manuel de Faria e Sousa, 1590-1649) şikayət edirdi ki, Kamoeş haqqında etibarlı məlumatlar azdır və yazırdı ki, "Qədim Yunanıstanın bir çox şəhərləri Homerin vətəni sayılmaq istədikləri kimi, Kamoeşin beşiyi adlanmaq uğrunda da Portuqaliya şəhərləri (Koimbra, Santaren (şairin anası əslən bu şəhərdən idi), Lissabo]) mübarizə aparırlar".

Tədqiqatçıların sərəncamında olan məlumatlar Kamoeşin doğum tarixi kimi 1517-ci (şairin yaxın dostu Manuel Korreanın iddiası), 1523-cü, 1524-cü, 1525-ci illəri göstərməyə imkan verirdi. Şairin ilk bioqrafı olmuş Manuel Faria e Souza əvvəlcə 1517-ci ili əsas götürsə də, 1550-ci ildə tərtib edilmiş Hindistana göndərilən əsgərlərin siyahısında Kamoeşin 25 yaşında olması haqqında məlumat aşkar edildikdən sonra o fikrini dəyişmişdi.

Uşaqlığı və gəncliyi

Kamoeşin həyatı haqqında məlumatlar çox az və ziddiyyətlidir. Hesab edilir ki, ailənin yeganə övladı olan Kamoeş 1524-cü ildə, çox güman ki, Lissabonda və ya Koimbredə doğulmuşdur. O qədim və zəngin qalisiyalılar nəslindən idi. Bu nəslin nümayəndəsi cəsur hərbçi və şair-trubadur Vasko Pires de Kamoeş 1370-ci ildə siyasi səbəblərdən Portuqaliyaya qaçmışdı.

Kamoeşin ana tərəfdən babası olan Antao Vasko da Qamanın nəslindən dona Giomar ilə evlənmişdi. Bəzi məlumatlara görə, Kamoeşin anası dona Ana (port. Ana de Sá e Macedo) erkən vəfat etmişdi və şairin atası Simon (port. Simão Vaz de Camões) ikinci dəfə evlənmiş, gəmi kapitanı qismində Hindistana getmişdi. Qoa yaxınlığında o qəzaya uğrayaraq həlak olmuşdu.

Kamoeşin uşaqlığı qayğıkeş ögey anasının və asket alim olan əmisi don Bentonun sayəsində xoşbəxt keçmişdi. Kamoeş Koimbredə əvvəlcə monastır məktəbində, daha sonra, 1537-1542-ci illərdə universitetdə təhsil almış, dilləri öyrənmiş, qədim və yeni latın, yunan, ispan, italyan və portuqal poeziyasını dərindən mənimsəmişdi.

Sevgi münasibətlərinə görə əmisi ilə münaqişə edən Kamoeş elmi dərəcə almadan universiteti tərk edir. Təxminən 1542-ci ildə əmisi ilə barışan gənc şair həyatını qurmaq üçün Lissabona gəlir və burada qraf Noronyanın evində müəllim işləməyə başlayır.

1544-cü kilsədə kraliçənin qulluqçusu yüksək vəzifəli əyanın qızı Katerina de Ataidenı görən Kamoeş dəlicəsinə ona vurulur. Onu tez-tez görmək istəyi ilə o kral sarayına düşməyə çalışır və qraf Noronyanın köməyilə buna nail olur. Şair, dramaturq, rejissor və saray aktyoru kimi Kamoeş sevdiyi qızı tez-tez görmək imkanı əldə edir. Onun sevgisinin sirri açılır, Katarinanın ailəsi buna etiraz edir. Rəqibləri və ona paxıllıq edənlər şairi müxtəlif intriqalara çəkirlər və 1549-cu ilin əvvəlində Kamoeş kralın göstərişi ilə Lissabondan sürgün edilir.

Hərbi xidmət və həbs

Lissabondan qovulandan sonra köməksiz vəziyyətə düşmüş şair hərbi xidmət keçməyi qərara alır. Seuta qarnizonuna göndərilən Kamoeş təsadüfi toqquşmalarda cəsarətlə döyüşürdü və belə döyüşlərdən birində sağ gözünü itirmişdi. İki il davam edən hərbi xidmətdən sonra o 1551-ci ildə Lissabona qayıdır.

Lakin dini mərasim zamanı o yüksək vəzifəli bir əyanı ağır yaralıdığından həbs edilir. 9 ay davam edən istintaqdan sonra şair kral III Juan tərəfindən əfv edilsə də, onun qarşısına Portuqaliyanı tərk edərək Hindistana yola düşmək şərti qoyulmuşdu. 1553-cü ildə o "San-Bento" gəmisində Qoaya yola düşür.

Həbsdə olarkən və 6 ay ərzində Qoaya üzərkən Kamoeş sonralar ona şöhrət qazandırmış “Luziadalar”ı yazmağa başlayır.

Kamoeş Hindistan və Makaoda

 
Kamoeş Qoada, anonim rəssam, 1556-cı il
 
Kamoeş Makaoda, de Desennin qravürü, 1817-ci il

Hindistanda o bir neçə döyüşdə iştirak etmiş, bir ildən çox Qoada yaşamış, şerlər yazmış, Məkkəyə səyahət etmişdi.

Kamoeşin Afrika və Hindistanda yaşadığı macəra dolu həyatı özü də etiraf etdiyi kimi, “bir əlində qələm, digər əlində qılınc” ilə yaşamışdır .

Müstəmləkənin yeni vitse-kralı Fransişku Barretunun vəzifəsinin icrasına başlaması münasibətilə Kamoeş özünün “Filodemu” pyesini səhnələşdirir. 1556-cı ildə koloniyadakı adət-ənənələri lağa qoyan və kütlələrin istismarını ifşa edən "Hind cəfəngiyyatı" (port. Disparates da India) satirasına görə Barrettu Kamoeşi Portuqaliyanın digər müstəmləkəsi olan Makaoya sürgün edir. Burada Kamoeş inzibati vəzifəyə təyin edilir.

Makaoda Kamoeş “Luziadaları” bitirir. Lakin müstəmləkənin müvəqqəti komendantlarından biri onu vəzifə səhlənkarlığında ittiham edir. Lakin Qoaya gəlib çıxmış şair məhkəmə araşdırması tələb edir və bəraət alır.

1561-ci ildə Qoada olarkən o öz köhnə sevgilisinin vəfatı haqqında xəbər alır və çoxlu kədərli şerlər yazır.

1567-ci ildə Lissabona qayıtmaq üçün Hindistanı tərk etsə də, təxminən iki il Mozambikdə ləngiməli olur.

1570-ci ildə Kamoeş nəhayət ki “ağrıyan ürəyi və boş pul kisəsi” ilə vətəninə qayıda bilir.

Vətəninə qayıdan Kamoeş “Luziadalar” poemasını bitirərək 1572-ci ildə onu nəşr etdirir və oxumaq üçün kral Sebastyana təqdim edir. Kral poemanı bəyənir və şairə kiçik məbləğdə pensiya (15 000 reis) təyin edir.

Vəfatı

Kamoeşin həyatının son illəri 1578-ci ildə kralın və onun bütün ordusunun Mərakeşdə Alkaser-Kibir yaxınlığında baş verən döyüşdə məhv edilməsi sarsıdıcı xəbəri ilə müşayiət olunur. Kamoeş Portuqaliyanın müstəqilliyini itirərək İspaniya tərəfindən birləşdirilməsinə az qalmış, 10 iyun 1580-ci ildə taun xəstəliyindən yoxsulluq içində vəfat edərək ianələr hesabına dəfn edilmişdi.

Əfsanəyə görə, ölümündən bir qədər qabaq Kamoeş demişdi: "Mən öz vətənimdə onunla birlikdə ölürəm". Bununla da, şairin ölümündən bir ay sonra başlamış Portuqaliya irsi uğrunda müharibənin gözləntisinə eyham vurulur. Bu müharibədə İspaniya qalib gəlmiş və İspaniyanın kralı II Filipp I Felipe adı altında həm də Portuqaliya taxtına çıxmışdı.

Kamoeş Müqəddəs Anna kilsəsində dəfn edilmişdir. Onun ölümündən 16 il sonra don Qonsalo Kutinyo Kamoeşin qəbrinin yerləşdiyi güman edilən yerdə başdaşı qoymuşdur. Başqa versiyaya görə isə, o taundan vəfat etdiyindən taundan ölənlərin basdırıldığı qardaş qəbrində dəfn edilmişdir.

1755-ci il Lissabon zəlzələsi Müqəddəs Anna kilsəsini dağıtmışdı. Başqa bir əfsanəyə görə, əsən külək şairin qalıqlarını ölkənin dörd bir yanına yaymışdı.

XIX əsrdə dövlət səviyyəsində Kamoeşə göstərilən diqqət artır. 1855-ci ildə isə Kamoeşin güman edilən nəşini yığıb dəfn etdilər, 1880-ci ildə isə ölümünün 300 illiyi qeyd edilməzdən öncə onun və Vasko da Qamanın qalıqları Lissabonun Belen rayonunda yerləşən Jeronimuş monastırına köçürülmüşdür. Vasko da Qamanın nəşi olan tabut kral Sebastyanın qəbrindən solda, Kamoeşin tabutu isə solda dəfn edilmişdir.

Yaradıcılığı

Universitetdə oxuduğu dövrdə Kamoeş şer yazmağa başlamış və ilk şerləri şair Sa de Mirandanın təsiri altında yazılmışdı.

Bütün dünyada "Luziadalar" poemasına görə tanınsa da, Portuqaliyada onu lirik poeziyasına görə (sonetlər, redondilyalar(mahnılar), elegiyalar, kançolar (himnlər), odalar, ekloqlar) sevirlər və şairin lirik poeziyası başqa dillərə demək olar ki, tam olaraq tərcümə edilməmişdir.

Kamoeşin poeziyasının unikallığı ondan ibarətdir ki, o ekvatoru keçmiş ilk böyük avropalı şairdir və tanış olmayan insanların və yerlərin təsviri ilə bağlı filoloji problemləri həll etməli olmuşdu. Kamoeşin yazdığı “Aquele moço fero” odası və “Aquela cativa” mahnısı müasir avropalı şairin qeyri-avropalı xanıma olan məhəbbəti haqqında ilk şerlər sayılır.

”Rimas” və sonetlər

 
"Qafiyələr"in ilk nəşrinin üz səhifəsi,1595-ci il

Kamoeşin lirik poeziyasının ilk toplusu olan “Qafiyələr” (port. Rimas, XVI əsrin yazılışında Rhytmas) şairin ölümündən sonra Lissabonda yazıçı Fernan Rodrogeş Lobo Soropitanın səyləri nəticəsində 1595-ci ildə dərc edilmişdi.

Bu topluya 58 sonet, 75 redondilya, 8 ekloq, 4 elegiya, 5 oda, 10 kanço və 3 poema daxildir.

Kamoeş məhəbbət lirikasının əsas mövzusu məhəbbətin neoplatonik konsepsiyasıdır. "Kim sevirsə, sevgilisində əriyir" sonetini bu yanaşmaya nümunə kimi qeyd etmək olar: təsəvvürünün gücü ilə sevən öz sevdiyinə çevrilir, ruhu onun ruhuna qovuşur: "əgər mənim ruhum onun ruhunu özünə qəbul etdisə, bədənim daha nə istər?".

Kamoeşin fəlsəfi lirikasında insanla dünyanın ziddiyyəti, taleyin oyunları, zamanın hər şeyi dağıdan gücü, qorxunc xaos kimi mövzular üstünlük təşkil edir. Bəziləri hətta onun lirikasını İntibah çərçivəsindən çıxararaq onu barokkonun ilk cücərtiləri kimi qəbul edirlər.

Kamoeşin sonet və kansonlarında Petrarkanın nümunələrinin, odalarında isə antik müəlliflərin və trubadurların, sekstinlərində provansal poeziyasının təsiri duyulur. Kamoeş lirikanı dərinləşdirməklə, antiteza və paradokslar tətbiq etməklə redondilya formasını zənginləşdirmişdir.

Kamoeşin yaradıcılığı ilə bağlı bir problem də ondan ibarətdir ki, heç kəs onun dəqiq neçə sonet yazdığını bilmir. Əgər 1595-ci ilə aid ilk nəşrdə 65 sonet dərc edilmişdisə, sonrakı nəşrlərdə sonetlərin sayı 300-ü keçərək Teofil Braqanın nəşrində 380-ə çatmışdı. Lakin XIX-XX əsrlərdə Kamoeşin irsi ciddi tədqiq edildikdən sonra ona aid olan sonetlərin sayı 200-dək endirilmişdi. Onun irsinin nüfuzlu tədqiqatçısı Jorje de Sena isə hesab edir ki, dərc edilən sonetlərdən ancaq 119-u Kamoeşə aiddir, XX əsrin ortalarına aid tədqiqatlardan sonra isə bu rəqəm 48-dək düşmüşdür..

Kamoeşin sonetləri 14 misradan ibarətdir: iki dördmisralıq katren və iki üçmisralıq terset. Maraqlıdır ki, onun sonetləri nə “fransız”, nə də “italyan” qafiyəsinə uyğun gəlmir və Petrarkanın sonetləri üçün səciyyəvi şəkildə qafiyələnir, yəni abba abba cde cde, abba abba cdc dcd və ya abba abba cde dce sxemlərindən biri tətbiq olunur. Sa de Miranda və Antonio Ferreyranın sonetlərinin başqa sxemlə qurulduğunu nəzərə alsaq, iddia edə bilərik ki, Kamoeşin sonetləri o dövrün portuqaliyalı şairlərinin deyil, Petrarkanın təsiri altında olmuşdur.

Komediyaları

Kamoeş autu janrında üç komediya yazmışdır: “Kral Selevk”, “Filodemu” və “Amfitrionlar”.

Şairin sağlığında məlum olmayan və ilk dəfə 1654-cü ildə nəşr edilən “Kral Selevk” bir aktdan ibarətdir və beş şerdən ibarət redondilya kimi yazılmışdır. Bəzi tədqiqatçılar “Kral Selevk”in Kamoeşə aid olmasını şübhə altına alırlar. Komediyada portuqal və ispan dillərindən istifadə edilmişdir.

“Filodemu” komediyası Hindistanda yazılmış və vise-kral Fransişku Barretaya həsr edilmişdi. Beş aktdan ibarət bu psixoloji komediyanın mövzusu qulluqçu Filodemunun ağasının qızı Dioniziyaya olan məhəbbətidir.

“Amfitrionlar” komediyası 1587-ci ildə nəşr edilmişdi, Plavtın “Amfitrion” pyesinin motivlərinə əsaslanırdı və kiçik redondilyalar formasında yazılmış bu komediyada məhəbbətin gücü tərənnüm edilir. Qul Sozinin sosial statusunun vurğulanması üçün onun sözləri kastil dilində verilmişdir.

"Luziadalar"

 
"Luziadalar"ın ilk nəşrinin (1572) üz səhifəsi

“Luziadalar” poemasının adı Portuqaliyaya qədim romalılar tərəfindən verilmiş ada (Luzitaniya) istinad edir və müəllifin milli epos yaratmaq niyyətindən xəbər verir. Şairin bu işin öhdəsindən layiqincə gəldiyini söyləmək olar. Belə ki, poemanı ingilis dilinə tərcümə edən Kapitan ser Riçard Frensis Berton onu “Portuqal Odisseyası”, Xorxe Luis Borxes isə “Luzitan Eneidası” adlandırmışdı, Teofil Braqa isə hesab edirdi ki, “Luziadalar” portuqal ruhunun ən geniş təcəssüm tapdığı əsərdir.

Qədim əfsanəyə görə, Luzitaniya adı Baxusun oğlu və ya dostu Luzun adından götürülmüşdür, belə ki, Luzun nəslinin davamçıları məhz Portuqaliyada məskunlaşmışdılar.

Poemada hadisələr dörd əsas “səhnə”də cərəyan edir: 1. Hindistana qəhrəmanlıq dolu səyahət; 2. Mifologiya; 3. Portuqaliyanın tarixi; 4. Müəllif qeydləri.

Poema 10 mahnıdan, 1102 oktavdan (səkkizmisralı bənd) ibarətdir.

Poemanın unikallığı ondan ibarətdir ki, bu eposda portuqal xalqının qürurunu təşkil edən Portuqaliya tarixinin şanlı səhifələri tərənnüm olunur və mərkəzi yeri Vasko da Qamanın Hindistana yeni yol tapması tutur. Başqa heç bir Avropa xalqı belə eposa malik deyil.

"Luziadalar" poeması da inkvizisiya senzurasına məruz qalmışdı. 1584-cü ildə çapdan çıxmış ikinci nəşrdən başlayaraq 1609-cu ilədək çap edilmiş bütün nəşrlərdə mifoloji personajlara münasibətdə "Allah" sözünün üzərindən xətt çəkilmiş, erotik hesab edilən bəndlər çıxarılmışdı.

Xatirəsi və təsiri

 
Kamoeşin heykəli, Lissabon
  • Kamoeşin ölüm günü (iyunun 10-u) Portuqaliyada Portuqaliya günü kimi qeyd edilir. Portuqaldilli ölkələrin ən nüfuzlu ədəbi mükafatı onun şərəfinə adlandırılmışdır;
  • Kamoeşin həyatı bir çox yazıçı və dramaturqları onun haqqında əsər yazmağa ilhamlandırmışdı: Antonio de Kastilyo, Qalm, Delanda. Almeyda Qarretanın “Kamoeş” poeması xüsusilə məşhurdur və son bəndlərdə o şairin acı taleyinə görə bütün portuqaliyalıları ittiham edir;
  • Kamoeş portuqaliyalı rəssam Dominqo Sekeyranın 1825-ci ildə çəkdiyi ilk romantik portuqal tablosunun personajıdır (indi itirilmişdir);
  • Kamoeş Qaetano Donizettinin "Portuqaliya kralı Don Sebastyan" operasının personajıdır;
  • Kamoeş şairə Elizabet Barrettin 1843-cü ildə nəşr edilmiş "Katarinadan Kamoeşə" poemasının qəhrəmanıdır;
  • Amerikan şairi və yazıçısı Herman Melvillin "Kamoeş" adlı şeri var;
  • Makaoda Kamoeşə həsr edilmiş muzey var;
  • Hindistanın Qoa şəhərində Kamoeşin iki heykəli var;
  • Merkuridə Kamoeş adlanan krater mövcuddur;
  • Yazıçı Jül Vernin "Kapitan Qrantın uşaqları" romanında huşsuz Paqanel ispanca öyrənmək istəsə də səhvən Kamoeşin "Luiziyadaları"nı oxuyaraq ispanca öyrəndiyini düşünürdü. Qlenarvan bunu bilən kimi Paqanelə bildirir ki, Kamoeş ispan deyil, portuqaldır.
  • Koko de mer (dəniz kokosu) və ya Seyşel qozu və ya Maldiv qozu (Lodoicea maldivica) Avropa ədəbiyyatında ilk dəfə "Luziadalar"da təsvir edilmiş və zəhər əleyhinə zərdab kimi vəsf edilmişdir.

İstinadlar

  1. ↑ Г.Бердников. История всемирной литературыв девяти томах. Том 3. М., «Наука», 1985, стр. 400
  2. L.White. The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes. 2008, Prinston University Press, p.3
  3. ↑ . 2013-05-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-29.
  4. ↑ Luís de Camões. The Lusiad or The Discovery of India, an Epic Poem. Editor: E. Richmond Hodges
  5. Камоэн, Луиш Важ де
  6. ↑ . 2008-10-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-29.
  7. ↑ . 2014-07-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-29.
  8. . 2008-10-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-29.
  9. L.White. The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes. 2008, Prinston University Press, p.4
  10. ↑ Г.Бердников. История всемирной литературыв девяти томах. Том 3. М., «Наука», 1985, стр. 401
  11. ↑ L.White. The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes. 2008, Prinston University Press, p.6
  12. ↑ "Конец Европы"
  13. L.White. The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes. 2008, Prinston University Press, p.1
  14. ↑ L.White. The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes. 2008, Prinston University Press, p.2
  15. Праздники 10 июня[ölü keçid]
  16. Сейшельские Острова/Энциклопедия "Вокруг Света"[ölü keçid]

Ədəbiyyat

  • Камоэнс Л. де. Сонеты. Пер. с португ. и предисл. В. Левика. — М.: Худож. лит., 1964. — 96 с. Тираж 30 000 экз.
  • Камоэнс Л. де. Лирика. / Пер. с португ. Сост. Е. Голубевой и И. Хохловой; Предисл. С. Ереминой; Примеч. С. Ереминой и В. Резниченко. — М.: Худож. лит., 1980. — 303 с. Тираж 30 000 экз.
  • Камоэнс Л. де. Лузиады; Сонеты. Пер. с португ. / Редкол.: Н. Балашов, Ю. Виппер, К. Долгов и др.; Вступ. статья и коммент. О. Овчаренко; Сост. раздела «Сонеты» Е. Голубевой, И. Хохловой. — М.: Худож. лит., 1988. — 503 с.
  • John Adamson. Memoirs of the life and writings of Luis de Camoens
  • Жуковский В. А. Сочинения в трёх томах. — М.: Худ. литература, 1980. (Т. 2. — драматическая поэма «Камоэнс»)
  • Камоэнс в русской литературе: Писатели о писателях / Сост. и автор вступ. ст. Т. В. Балашова; Отв. ред. Ю. Г. Фридштейн. — М.: Рудомино, 2002. — 245 с.

September 25, 2021
luiş, kamoeş, luiş, vaş, kamoeş, port, luís, camões, 1524, 1525, lissabon, iyun, 1580, lissabon, əsrdə, yaşamış, portuqal, şairi, luziadalar, epik, poemasının, müəllifi, ədəbi, portuqal, dilinin, yaradıcısı, poemada, portuqaliya, tarixinin, şanlı, səhifələrini. Luis di Kamoes Luis Vas di Kamoes port Luis Vaz de Camoes 1524 1525 Lissabon 10 iyun 1580 Lissabon XVI esrde yasamis portuqal sairi Luziadalar epik poemasinin muellifi edebi portuqal dilinin yaradicisi Poemada Portuqaliya tarixinin sanli sehifelerini xususile de Vasko da Qamanin Hindistan sahillerine seyahetini vesf etmisdir Luis de KamoensLuis de CamoesDogum tarixi 1524 1525Dogum yeri LissabonVefat tarixi 1580Vefat yeri LissabonVefat sebebi taunDefn yeri Jeronimus monastri d Vetendasligi PortuqaliyaMilliyyeti portuqalTehsili Koimbra UniversitetiFealiyyeti sair dramaturq yazici herbi qulluqcuEserlerinin dili Portuqal dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarKamoes coxlu lirik serlerin sonetlerin satira ve komediyalarin muellifidir Onun heyati milli tarixin hadiseleri ile bagli olmusdur Bu tarix onun poeziyasinin ozulunu teskil edir O dorvun Portuqaliyasinin tarixi qisa muddet erzinde qudretli imperiyadan herbi meglubiyyetlere ducar olan bir olkeye cevrilmesinin faciesi idi Mundericat 1 Heyati 1 1 Kamoesin bioqrafiyasinin esas problemi 1 2 Usaqligi ve gencliyi 1 3 Herbi xidmet ve hebs 1 4 Kamoes Hindistan ve Makaoda 1 5 Vefati 2 Yaradiciligi 2 1 Rimas ve sonetler 2 2 Komediyalari 2 3 Luziadalar 3 Xatiresi ve tesiri 4 Istinadlar 5 EdebiyyatHeyati RedakteKamoesin bioqrafiyasinin esas problemi Redakte Kamoesin heyati haqqinda deqiq ve etibarli melumatlar cox azdir Hetta dogum tarixi 1550 ci ile aid esgerlerin siyahisinda onun 25 yasli kimi qeyd edilmesine esasen mueyyen edilmisdir 1 Lissabon Hind Evinin hemin qeydiyyat reyestrinde yazilmisdi Luis de Kamoes Simon Vaj de Kamoesin ve Ana de Sanin oglu Lissabon Mouraria sakinidir 25 yasi var silahdasiyandir skvayr ve atasinin zemaneti ile herbci S Pedro dos Burqalesle seyahet edir 2 Lakin bezi sebeblerden cox guman ki hele Afrikada oldugundan Kamoes S Pedro dos Burqalesle seyahet ede bilmemisdi Kamoesin 1639 cu ilde yazilmis ilk bioqrafiyasinin muellifi olan Manuel Faria e Souza port Manuel de Faria e Sousa 1590 1649 sikayet edirdi ki Kamoes haqqinda etibarli melumatlar azdir ve yazirdi ki Qedim Yunanistanin bir cox seherleri Homerin veteni sayilmaq istedikleri kimi Kamoesin besiyi adlanmaq ugrunda da Portuqaliya seherleri Koimbra Santaren sairin anasi eslen bu seherden idi Lissabo mubarize aparirlar 3 Tedqiqatcilarin serencaminda olan melumatlar Kamoesin dogum tarixi kimi 1517 ci sairin yaxin dostu Manuel Korreanin iddiasi 4 1523 cu 1524 cu 1525 ci illeri gostermeye imkan verirdi Sairin ilk bioqrafi olmus Manuel Faria e Souza evvelce 1517 ci ili esas goturse de 1550 ci ilde tertib edilmis Hindistana gonderilen esgerlerin siyahisinda Kamoesin 25 yasinda olmasi haqqinda melumat askar edildikden sonra o fikrini deyismisdi 3 Usaqligi ve gencliyi Redakte Kamoesin heyati haqqinda melumatlar cox az ve ziddiyyetlidir Hesab edilir ki ailenin yegane ovladi olan Kamoes 1524 cu ilde cox guman ki Lissabonda ve ya Koimbrede dogulmusdur 5 O qedim ve zengin qalisiyalilar neslinden 6 idi Bu neslin numayendesi cesur herbci ve sair trubadur Vasko Pires de Kamoes 1370 ci ilde siyasi sebeblerden Portuqaliyaya qacmisdi 3 Kamoesin ana terefden babasi olan Antao Vasko da Qamanin neslinden dona Giomar 7 ile evlenmisdi Bezi melumatlara gore Kamoesin anasi dona Ana port Ana de Sa e Macedo erken vefat etmisdi ve sairin atasi Simon port Simao Vaz de Camoes ikinci defe evlenmis gemi kapitani qisminde Hindistana getmisdi Qoa yaxinliginda o qezaya ugrayaraq helak olmusdu Kamoesin usaqligi qaygikes ogey anasinin ve asket alim olan emisi don Bentonun sayesinde xosbext kecmisdi Kamoes Koimbrede evvelce monastir mektebinde daha sonra 1537 1542 ci illerde universitetde tehsil almis 7 dilleri oyrenmis qedim ve yeni latin yunan ispan italyan ve portuqal poeziyasini derinden menimsemisdi Sevgi munasibetlerine gore emisi ile munaqise eden Kamoes elmi derece almadan universiteti terk edir Texminen 1542 ci ilde emisi ile barisan genc sair heyatini qurmaq ucun Lissabona gelir ve burada qraf Noronyanin evinde muellim islemeye baslayir 1544 cu kilsede kralicenin qulluqcusu yuksek vezifeli eyanin qizi Katerina de Ataideni goren Kamoes delicesine ona vurulur Onu tez tez gormek isteyi ile o kral sarayina dusmeye calisir ve qraf Noronyanin komeyile buna nail olur Sair dramaturq rejissor ve saray aktyoru kimi Kamoes sevdiyi qizi tez tez gormek imkani elde edir Onun sevgisinin sirri acilir Katarinanin ailesi buna etiraz edir Reqibleri ve ona paxilliq edenler sairi muxtelif intriqalara cekirler ve 1549 cu ilin evvelinde Kamoes kralin gosterisi ile Lissabondan surgun edilir Herbi xidmet ve hebs Redakte Lissabondan qovulandan sonra komeksiz veziyyete dusmus sair herbi xidmet kecmeyi qerara alir Seuta qarnizonuna gonderilen Kamoes tesadufi toqqusmalarda cesaretle doyusurdu ve bele doyuslerden birinde sag gozunu itirmisdi Iki il davam eden herbi xidmetden sonra o 1551 ci ilde Lissabona qayidir Lakin dini merasim zamani o yuksek vezifeli bir eyani agir yaralidigindan hebs edilir 9 ay davam eden istintaqdan sonra sair kral III Juan terefinden efv edilse de onun qarsisina Portuqaliyani terk ederek Hindistana yola dusmek serti qoyulmusdu 8 1553 cu ilde o San Bento gemisinde Qoaya yola dusur 7 9 Hebsde olarken ve 6 ay erzinde Qoaya uzerken Kamoes sonralar ona sohret qazandirmis Luziadalar i yazmaga baslayir Kamoes Hindistan ve Makaoda Redakte Kamoes Qoada anonim ressam 1556 ci il Kamoes Makaoda de Desennin qravuru 1817 ci il Hindistanda o bir nece doyusde istirak etmis bir ilden cox Qoada yasamis serler yazmis Mekkeye seyahet etmisdi Kamoesin Afrika ve Hindistanda yasadigi macera dolu heyati ozu de etiraf etdiyi kimi bir elinde qelem diger elinde qilinc ile yasamisdir 4 Mustemlekenin yeni vitse krali Fransisku Barretunun vezifesinin icrasina baslamasi munasibetile Kamoes ozunun Filodemu pyesini sehnelesdirir 1556 ci ilde koloniyadaki adet eneneleri laga qoyan ve kutlelerin istismarini ifsa eden Hind cefengiyyati port Disparates da India satirasina 6 gore Barrettu Kamoesi Portuqaliyanin diger mustemlekesi olan Makaoya surgun edir Burada Kamoes inzibati vezifeye teyin edilir Makaoda Kamoes Luziadalari bitirir Lakin mustemlekenin muveqqeti komendantlarindan biri onu vezife sehlenkarliginda ittiham edir Lakin Qoaya gelib cixmis sair mehkeme arasdirmasi teleb edir ve beraet alir 1561 ci ilde Qoada olarken o oz kohne sevgilisinin vefati haqqinda xeber alir ve coxlu kederli serler yazir 1567 ci ilde Lissabona qayitmaq ucun Hindistani terk etse de texminen iki il Mozambikde lengimeli olur 1570 ci ilde Kamoes nehayet ki agriyan ureyi ve bos pul kisesi ile vetenine qayida bilir Vetenine qayidan Kamoes Luziadalar poemasini bitirerek 1572 ci ilde onu nesr etdirir ve oxumaq ucun kral Sebastyana teqdim edir Kral poemani beyenir ve saire kicik meblegde pensiya 15 000 reis teyin edir 1 Vefati Redakte Kamoesin heyatinin son illeri 1578 ci ilde kralin ve onun butun ordusunun Merakesde Alkaser Kibir yaxinliginda bas veren doyusde mehv edilmesi sarsidici xeberi ile musayiet olunur Kamoes Portuqaliyanin musteqilliyini itirerek Ispaniya terefinden birlesdirilmesine az qalmis 10 iyun 1580 ci ilde taun xesteliyinden yoxsulluq icinde vefat ederek ianeler hesabina defn edilmisdi 10 Efsaneye gore olumunden bir qeder qabaq Kamoes demisdi Men oz vetenimde onunla birlikde olurem 11 Bununla da sairin olumunden bir ay sonra baslamis Portuqaliya irsi ugrunda muharibenin gozlentisine eyham vurulur Bu muharibede Ispaniya qalib gelmis ve Ispaniyanin krali II Filipp I Felipe adi altinda hem de Portuqaliya taxtina cixmisdi Kamoes Muqeddes Anna kilsesinde defn edilmisdir Onun olumunden 16 il sonra don Qonsalo Kutinyo Kamoesin qebrinin yerlesdiyi guman edilen yerde basdasi qoymusdur Basqa versiyaya gore ise o taundan vefat etdiyinden taundan olenlerin basdirildigi qardas qebrinde defn edilmisdir 12 1755 ci il Lissabon zelzelesi Muqeddes Anna kilsesini dagitmisdi 11 Basqa bir efsaneye gore esen kulek sairin qaliqlarini olkenin dord bir yanina yaymisdi 12 XIX esrde dovlet seviyyesinde Kamoese gosterilen diqqet artir 1855 ci ilde ise Kamoesin guman edilen nesini yigib defn etdiler 1880 ci ilde ise olumunun 300 illiyi qeyd edilmezden once onun ve Vasko da Qamanin qaliqlari Lissabonun Belen rayonunda yerlesen Jeronimus monastirina kocurulmusdur Vasko da Qamanin nesi olan tabut kral Sebastyanin qebrinden solda Kamoesin tabutu ise solda defn edilmisdir Yaradiciligi RedakteUniversitetde oxudugu dovrde Kamoes ser yazmaga baslamis ve ilk serleri sair Sa de Mirandanin tesiri altinda yazilmisdi Butun dunyada Luziadalar poemasina gore taninsa da Portuqaliyada onu lirik poeziyasina gore sonetler redondilyalar mahnilar elegiyalar kancolar himnler odalar ekloqlar sevirler ve sairin lirik poeziyasi basqa dillere demek olar ki tam olaraq tercume edilmemisdir 13 Kamoesin poeziyasinin unikalligi ondan ibaretdir ki o ekvatoru kecmis ilk boyuk avropali sairdir ve tanis olmayan insanlarin ve yerlerin tesviri ile bagli filoloji problemleri hell etmeli olmusdu Kamoesin yazdigi Aquele moco fero odasi ve Aquela cativa mahnisi muasir avropali sairin qeyri avropali xanima olan mehebbeti haqqinda ilk serler sayilir 14 Rimas ve sonetler Redakte Qafiyeler in ilk nesrinin uz sehifesi 1595 ci il Kamoesin lirik poeziyasinin ilk toplusu olan Qafiyeler port Rimas XVI esrin yazilisinda Rhytmas sairin olumunden sonra Lissabonda yazici Fernan Rodroges Lobo Soropitanin seyleri neticesinde 1595 ci ilde derc edilmisdi 10 Bu topluya 58 sonet 75 redondilya 8 ekloq 4 elegiya 5 oda 10 kanco ve 3 poema daxildir 14 Kamoes mehebbet lirikasinin esas movzusu mehebbetin neoplatonik konsepsiyasidir Kim sevirse sevgilisinde eriyir sonetini bu yanasmaya numune kimi qeyd etmek olar tesevvurunun gucu ile seven oz sevdiyine cevrilir ruhu onun ruhuna qovusur eger menim ruhum onun ruhunu ozune qebul etdise bedenim daha ne ister 10 Kamoesin felsefi lirikasinda insanla dunyanin ziddiyyeti taleyin oyunlari zamanin her seyi dagidan gucu qorxunc xaos kimi movzular ustunluk teskil edir Bezileri hetta onun lirikasini Intibah cercivesinden cixararaq onu barokkonun ilk cucertileri kimi qebul edirler 10 Kamoesin sonet ve kansonlarinda Petrarkanin numunelerinin odalarinda ise antik muelliflerin ve trubadurlarin sekstinlerinde provansal poeziyasinin tesiri duyulur Kamoes lirikani derinlesdirmekle antiteza ve paradokslar tetbiq etmekle redondilya formasini zenginlesdirmisdir 3 Kamoesin yaradiciligi ile bagli bir problem de ondan ibaretdir ki hec kes onun deqiq nece sonet yazdigini bilmir Eger 1595 ci ile aid ilk nesrde 65 sonet derc edilmisdise sonraki nesrlerde sonetlerin sayi 300 u kecerek Teofil Braqanin nesrinde 380 e catmisdi Lakin XIX XX esrlerde Kamoesin irsi ciddi tedqiq edildikden sonra ona aid olan sonetlerin sayi 200 dek endirilmisdi Onun irsinin nufuzlu tedqiqatcisi Jorje de Sena ise hesab edir ki derc edilen sonetlerden ancaq 119 u Kamoese aiddir XX esrin ortalarina aid tedqiqatlardan sonra ise bu reqem 48 dek dusmusdur 3 Kamoesin sonetleri 14 misradan ibaretdir iki dordmisraliq katren ve iki ucmisraliq terset Maraqlidir ki onun sonetleri ne fransiz ne de italyan qafiyesine uygun gelmir ve Petrarkanin sonetleri ucun seciyyevi sekilde qafiyelenir yeni abba abba cde cde abba abba cdc dcd ve ya abba abba cde dce sxemlerinden biri tetbiq olunur Sa de Miranda ve Antonio Ferreyranin sonetlerinin basqa sxemle quruldugunu nezere alsaq iddia ede bilerik ki Kamoesin sonetleri o dovrun portuqaliyali sairlerinin deyil Petrarkanin tesiri altinda olmusdur Komediyalari Redakte Kamoes autu janrinda uc komediya yazmisdir Kral Selevk Filodemu ve Amfitrionlar Sairin sagliginda melum olmayan ve ilk defe 1654 cu ilde nesr edilen Kral Selevk bir aktdan ibaretdir ve bes serden ibaret redondilya kimi yazilmisdir Bezi tedqiqatcilar Kral Selevk in Kamoese aid olmasini subhe altina alirlar Komediyada portuqal ve ispan dillerinden istifade edilmisdir Filodemu komediyasi Hindistanda yazilmis ve vise kral Fransisku Barretaya hesr edilmisdi Bes aktdan ibaret bu psixoloji komediyanin movzusu qulluqcu Filodemunun agasinin qizi Dioniziyaya olan mehebbetidir Amfitrionlar komediyasi 1587 ci ilde nesr edilmisdi Plavtin Amfitrion pyesinin motivlerine esaslanirdi ve kicik redondilyalar formasinda yazilmis bu komediyada mehebbetin gucu terennum edilir Qul Sozinin sosial statusunun vurgulanmasi ucun onun sozleri kastil dilinde verilmisdir Luziadalar Redakte Luziadalar in ilk nesrinin 1572 uz sehifesi Luziadalar poemasinin adi Portuqaliyaya qedim romalilar terefinden verilmis ada Luzitaniya istinad edir ve muellifin milli epos yaratmaq niyyetinden xeber verir Sairin bu isin ohdesinden layiqince geldiyini soylemek olar Bele ki poemani ingilis diline tercume eden Kapitan ser Ricard Frensis Berton onu Portuqal Odisseyasi Xorxe Luis Borxes ise Luzitan Eneidasi adlandirmisdi Teofil Braqa ise hesab edirdi ki Luziadalar portuqal ruhunun en genis tecessum tapdigi eserdir 3 Qedim efsaneye gore Luzitaniya adi Baxusun oglu ve ya dostu Luzun adindan goturulmusdur bele ki Luzun neslinin davamcilari mehz Portuqaliyada meskunlasmisdilar Poemada hadiseler dord esas sehne de cereyan edir 1 Hindistana qehremanliq dolu seyahet 2 Mifologiya 3 Portuqaliyanin tarixi 4 Muellif qeydleri Poema 10 mahnidan 1102 oktavdan sekkizmisrali bend ibaretdir Poemanin unikalligi ondan ibaretdir ki bu eposda portuqal xalqinin qururunu teskil eden Portuqaliya tarixinin sanli sehifeleri terennum olunur ve merkezi yeri Vasko da Qamanin Hindistana yeni yol tapmasi tutur Basqa hec bir Avropa xalqi bele eposa malik deyil Luziadalar poemasi da inkvizisiya senzurasina meruz qalmisdi 1584 cu ilde capdan cixmis ikinci nesrden baslayaraq 1609 cu iledek cap edilmis butun nesrlerde mifoloji personajlara munasibetde Allah sozunun uzerinden xett cekilmis erotik hesab edilen bendler cixarilmisdi 10 Xatiresi ve tesiri Redakte Kamoesin heykeli Lissabon Kamoesin olum gunu iyunun 10 u Portuqaliyada Portuqaliya gunu kimi qeyd edilir 15 Portuqaldilli olkelerin en nufuzlu edebi mukafati onun serefine adlandirilmisdir Kamoesin heyati bir cox yazici ve dramaturqlari onun haqqinda eser yazmaga ilhamlandirmisdi Antonio de Kastilyo Qalm Delanda Almeyda Qarretanin Kamoes poemasi xususile meshurdur ve son bendlerde o sairin aci taleyine gore butun portuqaliyalilari ittiham edir Kamoes portuqaliyali ressam Dominqo Sekeyranin 1825 ci ilde cekdiyi ilk romantik portuqal tablosunun personajidir indi itirilmisdir Kamoes Qaetano Donizettinin Portuqaliya krali Don Sebastyan operasinin personajidir Kamoes saire Elizabet Barrettin 1843 cu ilde nesr edilmis Katarinadan Kamoese poemasinin qehremanidir Amerikan sairi ve yazicisi Herman Melvillin Kamoes adli seri var Makaoda Kamoese hesr edilmis muzey var Hindistanin Qoa seherinde Kamoesin iki heykeli var Merkuride Kamoes adlanan krater movcuddur Yazici Jul Vernin Kapitan Qrantin usaqlari romaninda hussuz Paqanel ispanca oyrenmek istese de sehven Kamoesin Luiziyadalari ni oxuyaraq ispanca oyrendiyini dusunurdu Qlenarvan bunu bilen kimi Paqanele bildirir ki Kamoes ispan deyil portuqaldir Koko de mer deniz kokosu ve ya Seysel qozu ve ya Maldiv qozu Lodoicea maldivica Avropa edebiyyatinda ilk defe Luziadalar da tesvir edilmis ve zeher eleyhine zerdab kimi vesf edilmisdir 16 Istinadlar Redakte 1 2 G Berdnikov Istoriya vsemirnoj literaturyv devyati tomah Tom 3 M Nauka 1985 str 400 L White The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes 2008 Prinston University Press p 3 1 2 3 4 5 6 Gennadij Klochkovskij Luis de Kamoens 2013 05 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 29 1 2 Luis de Camoes The Lusiad or The Discovery of India an Epic Poem Editor E Richmond Hodges Kamoen Luish Vazh de 1 2 Kamoens Luim Literaturnaya enciklopediya 2008 10 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 29 1 2 3 Daty zhizni i tvorchestva Luisha Vazha De Kamoensa 2014 07 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 29 Kamoens Luish Literaturnaya enciklopediya 2008 10 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 29 L White The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes 2008 Prinston University Press p 4 1 2 3 4 5 G Berdnikov Istoriya vsemirnoj literaturyv devyati tomah Tom 3 M Nauka 1985 str 401 1 2 L White The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes 2008 Prinston University Press p 6 1 2 Konec Evropy L White The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes 2008 Prinston University Press p 1 1 2 L White The Collected Lyric Poems of Luis de Camoes 2008 Prinston University Press p 2 Prazdniki 10 iyunya olu kecid Sejshelskie Ostrova Enciklopediya Vokrug Sveta olu kecid Edebiyyat RedakteKamoens L de Sonety Per s portug i predisl V Levika M Hudozh lit 1964 96 s Tirazh 30 000 ekz Kamoens L de Lirika Per s portug Sost E Golubevoj i I Hohlovoj Predisl S Ereminoj Primech S Ereminoj i V Reznichenko M Hudozh lit 1980 303 s Tirazh 30 000 ekz Kamoens L de Luziady Sonety Per s portug Redkol N Balashov Yu Vipper K Dolgov i dr Vstup statya i komment O Ovcharenko Sost razdela Sonety E Golubevoj I Hohlovoj M Hudozh lit 1988 503 s John Adamson Memoirs of the life and writings of Luis de Camoens Zhukovskij V A Sochineniya v tryoh tomah M Hud literatura 1980 T 2 dramaticheskaya poema Kamoens Kamoens v russkoj literature Pisateli o pisatelyah Sost i avtor vstup st T V Balashova Otv red Yu G Fridshtejn M Rudomino 2002 245 s Menbe https az wikipedia org w index php title Luis di Kamoes amp oldid 6149546, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.