Lazlo Raşoni

Lazlo Raşoni- (mac. László Rásonyi) (d. 22 yanvar 1899, Liptovski Mikulaş, ö. 4 may 1984, Budapeşt) Macar türkoloq. Qədim Türk tayfaları və Macar-Türk əlaqələri ilə bağlı apardığı tədqiqatlarla məşhurdur. Bundan başqa Türkiyədə Macarşünaslıq elm sahəsinin əsasını qoymuşdur.

Lazlo Raşoni
László Rásonyi
Doğum tarixi	22 yanvar 1899
Doğum yeri	Liptovski Mikulaş
Vəfat tarixi	4 may 1984 (85 yaşında)
Vəfat yeri	Budapeşt
Dəfn yeri	Farkaşreti məzarlığı
Milliyyəti	Macar
İxtisası	Türkologiya
Təhsili	Eötvöş Lorand Universiteti (–1921)
Fəaliyyəti	dilçi, türkoloq, müəllim, kitabxanaçı, filoloq
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Lazlo Raşoni 22 yanvar 1899-cu ildə Macarıstanın Liptovski Mikulaş şəhərində anadan olmuşdur. 1921-ci ildə Pazman Piter Katolik (ing. Pázmány Péter Catholic University) universitetindən məzun olduqdan sonra "Macar tarixi" müəllimi ixtisasına yiyələnmişdir. Daha sonra Türk filologiyası sahəsində Macar sənədlərində Kuman adları ilə bağlı doktorluk dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Berlində və Budapeştdə Türkologiya və Macarşünaslıq üzrə təhsil almışdır. 1921-1935-ci illərdə Macarıstan Elmlər Akademiyasında kitabxana müdiri vəzifəsində çalışmışdır. Həmin illərdə Berlin Əyalət kitabxanasında (alm. Staatsbibliothek zu Berlin‎), Helsinki Universitetinin kitabxanasında və İstanbul Türkiyyat İnstutunda tədqiqatlar apararaq Türkologiya sahəsi ilə bağlı materiallar toplamışdır.

Elmi fəaliyyəti

1935-ci ildə Atatürkün göstərişi ilə yaradılan Macarşünaslıq kafedrasının müdiri vəzifəsinə gətirilmişdir.1942-ci ilə qədər burada qədim macar tarixi də daxil olmaqla Macar dili və ədəbiyyatı üzrə dərs demişdir. Türk elm dünyasına dəyərli adlar qazandırması ilə yanaşı Raşoninin ən önəmli fəaliyyətlərindən biri seminar kitabxanasının yaradılması olmuşdur. Macar hökuməti tərəfindən Koloşvar Universitetinin qocaman professoru adına layiq görülməsi nəticəsində 1942-ci ildə Türkiyədən ayrılaraq Macarsıtana yerləşmişdir. Burada Türk dili və tarixinin tədrisi ilə məşğul olan Türkologiya İnstutunu yaratmışdır. Müharibə nəticəsində buranı tərk edərək 1947-1949-cu illərdə Balkan İnstutunda çalışmışdır. Daha sonra Macar Elmlər Akademiyası kitabxanasında elmi məsləhətçi vəzifəsinə təyin edilmişdir. Burada Şərqşünaslıq İnstutunu yaratmışdır. 1961-ci ildə təqaüdə çıxdıqdan sonra da bir müddət Ankara Universitetində dərs demişdir.

Mükafatları

1922-ci ildən etibarən nəşr edilən məqalələrinə görə 3 dəfə Macar Elmlər Akademiyası tərəfindən mükfatalandırılmışdır. Bundan başqa 1932-ci ildə Türk onomastikasının təməlllərinin yaradılması sahəsindəki fəaliyyətlərinə görə Akademiyanın "Firudun bəy" mükafatına layiq görülmüşdür. Daha sonra Türk Tarix Qurumu və nun fəxri üzüvlüyünə seçilmişdir. Türkiyə Cumhuriyyətinin 50 illiyində dövlət nişanı ilə təltif edilmişdir. Eyni il Macar Elmlər Akademiyası tərəfindən dilçilik üzrə doktor adına layiq görülmüşdür.

Əsərləri

Lazlo Raşoni elm aləmində Türk onamastikası sahəsindəki fəaliyyətləri ilə tanınmışdır. "Onomasticon Turcicum" adlı əsəri bu yolda yeni bir mərhələnin əsasını qoysa da, əsər Türk dilinə tərcümə edilməmişdir. Onun tərcümə edilən əsərləri aşağıdakılardır:

1. "Dunay Körpüləri"
2. "Tarixdə türklük"
3. "Türk dövlətlərinin qərbdəki varisləri və ilk müsəlman türklər"
4. "Şərqi Avropada türklük"
5. "Anadoluda xristian türklər"
6. "Macar arxeologiyasında hunlar, avarlar, macarlar"

İstinadlar

1. https://epa.oszk.hu/00000/00003/00030/adattar.html.
2. https://epa.oszk.hu/00000/00003/00030/nevmutato.html.
3. "RÁSONYI, László". 2021-02-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-30.
4. "Atatürk, Türkoloji ve Rasonyi". 2023-07-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-30.