Qabdelkayum Qabdennasır oğlu Nasıri (Kayum Nasiri) (tat. Qayum Nasıri, Kayum Nasiri, d. 2[14] fevral, 1825 — ö. 20 avqust, 1902) — tatar alim-etnoqraf, ədəbiyyatçı və XIX əsrin maarifçisi.
tatar alim-etnoqraf, ədəbiyyatçı və XIX əsr maarifçisi.
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Həyatı
Tatar milli oyanışı və maarifçiliyinin simvolu olan Abd-ül-Kayum Nasiri, 14 (2) Fevral1825-ci ildə Yaşıl Üzən bölgəsinin Yuxarı Şırdan kəndində 6 uşaqlı ailənin 2-ci övladı olaraq dünyaya gəlmişdir. İlk təhsilini atası Əbdünnəsirdən alan Kayum 1841-ci ildə təhsil almaq məqsədi ilə Qazana getmiş və Qazanın Beşinci Məhəllə Mədrəsəsinə yazılmışdır. Kayyum Nasiri 1855-ci ilə qədər bu məktəbdə təhsil almış, ərəb və fars dilləri ilə yanaşı gizlincə rus dilini də öyrənmişdir. O vaxt Rusca öyrənmək üləma (din alimi) tərəfindən qadağan edildiyinə görə Kayum Nasiri bu addımı ilə həm də bir ilk imza atmışdır. Rus dilini öyrənməsi ona asanlıqla iş tapmaq imkanı vermişdir. 1855-ci ildə Kayum Nasiri, oğlan və qız uşaqları üçün dini ibtidai məktəb olan Ruhani Seminariyada tatar dili müəllimi kimi fəaliyyətinə davam etmişdir. Bu Nasirinin tədrisdə ilk təcrübəsi idi. O, ruslar üçün dini orta məktəb olan Ruhani Seminariyada tədrisini davam etdirərək bu illər ərzində rus tələbələrlə söhbət edərək rus dili biliyini daha da təkmilləşdirir. Əsas məqsədi missionerlik olan bu məktəblərdə Kayum Nasiri nə üçün fəaliyyət göstərdiyini Ali Rahim "Qəyyum Nasiri'nin tərcümə-i halı" adlı məqaləsində onun "qüsursuz şəkildə ruscanı öyrənmək və bu minvalla da qərb elmlərinə və universitet mühitinə yol tapmaq arzusu ilə izah edir". Növbəti illərdə Kayum Nasiri pulsuz dinləyici olaraq Kazan Universitetinə daxil oldu. Özünü tatar millətinin marrifləndirilməsinə həsr edən bu görkəmli şəxsiyyət dərs kitabları yazaraq, təqvimlər çap edib tərcümələr edərək və şagirdlərə dərs verərək varlıq ilə yoxluq arasında dolanışığını təmin etməyə çalışmışdır.
Əsərləri
Görkəmli tatar maarifçisi Kayum Nasiri 1879-cu ildən ədəbi-bədii və elmi işlə məşğul olan yazıçı kimi tanınmışdı. O, ərəb, fars, türk, cığatay və rus dillərini mükəmməl bilirdi. K. Nasirin ilk əsəri 1859-cu ildə yazılan "Qısa nəhv kitabı"dır. 1871-ci ildən isə təqvim buraxmağa başlamışdır. Onun 24 il ərzində nəşr etdirdiyi təqvim Tatarıstanda elmi-ədəbi məcmuə kimi mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdi. K. Nasiri "Ləhceyi-tatar", "Rusca-tatarca lüğət", "Əxlaq risaləsi", "Tərbiyə kitabı", "Qanuni-səhhət", "Yer-yurt", "Adətlər" və s. bu kimi əsərlərin müəllifidir. O, 1885-ci ildə Kazan Universiteti nəzdindəki Arxeologiya, Tarix və Etnoqrafiya Cəmiyyətinin həqiqi üzvü seçilmişdir. K.Nasiri ədəbi, elmi və pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı tatar ictimai-fikrinin inkişafında mühüm rol oynamışdı. Onun jurnalist, folklorşünas, maarifçi və dilçi kimi də elm aləmində özünəməxsus yeri vardı.
Görkəmli tatar yazıçısı Kayum Nasıri Şərqin məşhur alimi və mütəfəkkiri Əbu Əli İbn Sina haqqında xalqın yaratdığı əfsanələr əsasında yazdığı “Əbuəlisina haqqında rəvayətlər” əsəri ən məşhur əsərlərindən biridir. Əsərdə Əbuəlisina yoxsulların müdafiəçisi kimi, haqq və ədalət uğrunda çarpışan bir igid kimi verilmişdir. Əsər Azərbaycan dilinə Sara Tahirova tərəfindən tərcümə edilmişdir. Aqil insan Əbuəlisina və onun yoldaşlarının sərgüzəştləri fantastika və həqiqətin sintezində təsvir olunduğundan əsər gənc nəslin təlim-tərbiyəsində, biliklərə yiyələnmək həvəsinin formalaşması və ictimai şüurunun inkişafında müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Kitabda mütərəqqi elmi baxışlarına görə İbn Sinanın təqib olunduğu və tez-tez bir şəhərdən başqa şəhərə, bir ölkədən başqa ölkəyə köçməyə məcbur olduğu vurğulanır. Cəsarətli fikirləri, riskli qərarları ilə dövrünün insanlarından, hətta həmkarlarından fərqlənən İbn Sina bir şəxsiyyət kimi də yeknəsəklikdən uzaq, daim inkişaf edən, əldə etdiyi yenilikləri digər yeni məkan və zamanlara daşımağı bacaran alim idi. Onun yerdəyişməsinin səbəblərindən biri də, məhz bilik öyrənmək və öyrətmək, elmi inkişafa nail olmaq və yeni fəaliyyət arealı qazanmaq tələbindən irəli gəlirdi. Bu xüsusiyyət onun özündən çox cəmiyyətə lazım idi.
↑ Mehdiyeva N.C. Türk xalqlarının tarixi. Yeni dövr/XIX-XX əsrin əvvəlləri/. Dərslik. Bakı, 2003, s.154-155
Tatar Bilgini Kayyum Nasiri`yi Anarken
İradə Zərqan. İbn Sina irsi müasir Azərbaycan alimlərinin tədqiqatlarında//Dövlət və Din - № 01 (48) yanvar - fevral, 2017, s.109
Avqust 12, 2021
kayum, nasiri, qabdelkayum, qabdennasır, oğlu, nasıri, qayum, nasıri, fevral, 1825, avqust, 1902, tatar, alim, etnoqraf, ədəbiyyatçı, əsrin, maarifçisi, qabdelkayum, qabdennasır, oğlu, nasıridoğum, tarixi, fevral, 1825doğum, yeri, yaşıl, üzən, bölgəsinin, yuxa. Qabdelkayum Qabdennasir oglu Nasiri Kayum Nasiri tat Qayum Nasiri Kayum Nasiri d 2 14 fevral 1825 o 20 avqust 1902 tatar alim etnoqraf edebiyyatci ve XIX esrin maarifcisi 1 Kayum NasiriQabdelkayum Qabdennasir oglu NasiriDogum tarixi 14 fevral 1825Dogum yeri Yasil Uzen bolgesinin Yuxari Sirdan kendiVefat tarixi 20 avqust 1902Vefat yeri Kazan Kazan qezasi d Kazan quberniyasi Rusiya ImperiyasiDefn yeri Kazandaki tatar qebiristanligi d Vetendasligi Rusiya ImperiyasiAtasi EbdunnesirElm sahesi etnoqrafiyaTaninir tatar alim etnoqraf edebiyyatci ve XIX esr maarifcisi Vikianbarda elaqeli mediafayllarMundericat 1 Heyati 2 Eserleri 3 Hemcinin bax 4 Xarici kecidler 5 IstinadlarHeyati RedakteTatar milli oyanisi ve maarifciliyinin simvolu olan Abd ul Kayum Nasiri 14 2 Fevral 1825 ci ilde Yasil Uzen bolgesinin Yuxari Sirdan kendinde 6 usaqli ailenin 2 ci ovladi olaraq dunyaya gelmisdir Ilk tehsilini atasi Ebdunnesirden alan Kayum 1841 ci ilde tehsil almaq meqsedi ile Qazana getmis ve Qazanin Besinci Mehelle Medresesine yazilmisdir Kayyum Nasiri 1855 ci ile qeder bu mektebde tehsil almis ereb ve fars dilleri ile yanasi gizlince rus dilini de oyrenmisdir O vaxt Rusca oyrenmek ulema din alimi terefinden qadagan edildiyine gore Kayum Nasiri bu addimi ile hem de bir ilk imza atmisdir Rus dilini oyrenmesi ona asanliqla is tapmaq imkani vermisdir 1855 ci ilde Kayum Nasiri oglan ve qiz usaqlari ucun dini ibtidai mekteb olan Ruhani Seminariyada tatar dili muellimi kimi fealiyyetine davam etmisdir Bu Nasirinin tedrisde ilk tecrubesi idi O ruslar ucun dini orta mekteb olan Ruhani Seminariyada tedrisini davam etdirerek bu iller erzinde rus telebelerle sohbet ederek rus dili biliyini daha da tekmillesdirir Esas meqsedi missionerlik olan bu mekteblerde Kayum Nasiri ne ucun fealiyyet gosterdiyini Ali Rahim Qeyyum Nasiri nin tercume i hali adli meqalesinde onun qusursuz sekilde ruscani oyrenmek ve bu minvalla da qerb elmlerine ve universitet muhitine yol tapmaq arzusu ile izah edir Novbeti illerde Kayum Nasiri pulsuz dinleyici olaraq Kazan Universitetine daxil oldu Ozunu tatar milletinin marriflendirilmesine hesr eden bu gorkemli sexsiyyet ders kitablari yazaraq teqvimler cap edib tercumeler ederek ve sagirdlere ders vererek varliq ile yoxluq arasinda dolanisigini temin etmeye calismisdir 2 Eserleri RedakteGorkemli tatar maarifcisi Kayum Nasiri 1879 cu ilden edebi bedii ve elmi isle mesgul olan yazici kimi taninmisdi O ereb fars turk cigatay ve rus dillerini mukemmel bilirdi K Nasirin ilk eseri 1859 cu ilde yazilan Qisa nehv kitabi dir 1871 ci ilden ise teqvim buraxmaga baslamisdir Onun 24 il erzinde nesr etdirdiyi teqvim Tataristanda elmi edebi mecmue kimi muhum ehemiyyet kesb etmisdi K Nasiri Lehceyi tatar Rusca tatarca luget Exlaq risalesi Terbiye kitabi Qanuni sehhet Yer yurt Adetler ve s bu kimi eserlerin muellifidir O 1885 ci ilde Kazan Universiteti nezdindeki Arxeologiya Tarix ve Etnoqrafiya Cemiyyetinin heqiqi uzvu secilmisdir K Nasiri edebi elmi ve pedaqoji fealiyyetle yanasi tatar ictimai fikrinin inkisafinda muhum rol oynamisdi Onun jurnalist folklorsunas maarifci ve dilci kimi de elm aleminde ozunemexsus yeri vardi 1 Gorkemli tatar yazicisi Kayum Nasiri Serqin meshur alimi ve mutefekkiri Ebu Eli Ibn Sina haqqinda xalqin yaratdigi efsaneler esasinda yazdigi Ebuelisina haqqinda revayetler eseri en meshur eserlerinden biridir Eserde Ebuelisina yoxsullarin mudafiecisi kimi haqq ve edalet ugrunda carpisan bir igid kimi verilmisdir Eser Azerbaycan diline Sara Tahirova terefinden tercume edilmisdir Aqil insan Ebuelisina ve onun yoldaslarinin serguzestleri fantastika ve heqiqetin sintezinde tesvir olundugundan eser genc neslin telim terbiyesinde biliklere yiyelenmek hevesinin formalasmasi ve ictimai suurunun inkisafinda mustesna ehemiyyet kesb edir Kitabda mutereqqi elmi baxislarina gore Ibn Sinanin teqib olundugu ve tez tez bir seherden basqa sehere bir olkeden basqa olkeye kocmeye mecbur oldugu vurgulanir Cesaretli fikirleri riskli qerarlari ile dovrunun insanlarindan hetta hemkarlarindan ferqlenen Ibn Sina bir sexsiyyet kimi de yekneseklikden uzaq daim inkisaf eden elde etdiyi yenilikleri diger yeni mekan ve zamanlara dasimagi bacaran alim idi Onun yerdeyismesinin sebeblerinden biri de mehz bilik oyrenmek ve oyretmek elmi inkisafa nail olmaq ve yeni fealiyyet areali qazanmaq telebinden ireli gelirdi Bu xususiyyet onun ozunden cox cemiyyete lazim idi 3 Hemcinin bax RedakteRifket Boqdanov Xesenqata QabesiXarici kecidler RedakteTatar Bilgini Kayyum Nasiri yi AnarkenIstinadlar Redakte 1 2 Mehdiyeva N C Turk xalqlarinin tarixi Yeni dovr XIX XX esrin evvelleri Derslik Baki 2003 s 154 155 Tatar Bilgini Kayyum Nasiri yi Anarken Irade Zerqan Ibn Sina irsi muasir Azerbaycan alimlerinin tedqiqatlarinda Dovlet ve Din 01 48 yanvar fevral 2017 s 109Menbe https az wikipedia org w index php title Kayum Nasiri amp oldid 5510114, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
