Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
I Qazi Gəray (1504 – aprel 1524, Feodosiya) — Krım xanı.
| I Qazi Gəray | |
|---|---|
| noyabr 1523 – may 1524 | |
| Əvvəlki | I Mehmed Gəray |
| Sonrakı | I Səadət Gəray |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1504 |
| Vəfat tarixi | aprel 1524 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | Xan |
| Atası | I Mehmed Gəray |
| Ailəsi | Gəraylar |
| Dini | sünni islam |
Həyatı
1503-cü ildə dünyaya gəlmişdir. Atası Krım xanı Mehmed Gəraydır. Atası və qardaşları ilə birlikdə Həştərxan səfərinə çıxmış ancaq noqayların hazırladığı sui-qəsdlə bütün ailəsi qətlə yetirilmişdi. Sui-qəsddən xilas olan Qazi Gəray qardaşı Baba Gərayı da yanına alaraq Krıma qayıtdı və yerli bəylərin dəstəyi ilə 20 yaşında Krım taxtına oturdu (noyabr 1523). Qardaşı Baba Gəray yeni Krım xanının kalqayı elan edildi.
Ancaq o illərdə vassalı olduğu Osmanlı sultanı Sultan Süleyman bu səltənəti tanımadı. Belə ki, İstanbulda girov saxlanılan əmiləri də ona qarşı intriqalar aparırdı. Təcrübəsiz bir gənc olan Qazi Gəray idarəni ələ ala bilmədi və bölgədə daxili çəkişmələr başladı. Digər tərəfdən sui-qəsdi təşkil edən Şirin qəbiləsindən Mamay xan, bu iki qardaşın intiqam alacağından qorxaraq İstanbula gəldi. Məngli Gərayın girov tutulan oğlu Səadət Gərayı Krım taxtı uğrunda mübarizəyə razı saldı. Osmanlı sultanının da razılığını alan Səadət Gəray 1524-cü ilin mayında Krım xanı elan edildi.
Müxtəlif hədiyyələrlə mükafatlandırılan Səadət Gəray hərbi qüvvəylə Krıma göndərildi. Əmisinə qarşı mübarizə aparan Qazi Gəray, Mamay xanın da vasitəçiliyi ilə bir müddət sonra yeni xana tabe oldu. Təmin edilən sülhlə Qazi Gəray yeni Krım xanının kalqayı elan edildi. Qardaşı Baba Gərayla birlikdə Bağçasaraya gələn Qazi Gəray burada xanın hüzurunda qətlə yetirildi. Qardaşları Baba Gəray və Çoban Gəray isə həbs edildi və 3 ay sonra edam olundu. Hacı Gərayın nəvəsi və Özteymur Gərayın oğlu Özbək Gəray (ö. 1525) kalqay elan edildi.
Mənbə
- Seyyid Mehmed Rızâ, es-Seb‘u’s-seyyâr fî ahbâri’l-mülûki’t-Tâtâr
- Ahmed Dede Müneccimbaşı, Câmiʿu’d-düvel (trc. Ahmed Nedîm, Sahâyifü’l-ahbâr), I-III, İstanbul 1285
- Abdülgaffar Kırîmî, Umdetü’t-tevârîh (nşr. Necib Âsım, TTEM ilâvesi), İstanbul 1343, s. 99
- Halim Giray, Gülbün-i Hânân, İstanbul 1287, s. 13
- Halil İnalcık, “Gâzî Giray I”, İA, IV, 734
- Hammer-Purgstall, Joseph V., (çev.:Mehmet Ata), (1992), Büyük Osmanlı Tarihi,İstanbul
- Howorth, Henry Höyle (1880) History of the Mongols, from the 9th to the 19th Century
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Qazi Geray 1504 aprel 1524 Feodosiya Krim xani I Qazi GerayVI Krim xaninoyabr 1523 may 1524EvvelkiI Mehmed GeraySonrakiI Seadet GeraySexsi melumatlarDogum tarixi 1504Vefat tarixi aprel 1524Vefat yeri Feodosiya Osmanli imperiyasiFealiyyeti XanAtasi I Mehmed GerayAilesi GeraylarDini sunni islamHeyati1503 cu ilde dunyaya gelmisdir Atasi Krim xani Mehmed Geraydir Atasi ve qardaslari ile birlikde Hesterxan seferine cixmis ancaq noqaylarin hazirladigi sui qesdle butun ailesi qetle yetirilmisdi Sui qesdden xilas olan Qazi Geray qardasi Baba Gerayi da yanina alaraq Krima qayitdi ve yerli beylerin desteyi ile 20 yasinda Krim taxtina oturdu noyabr 1523 Qardasi Baba Geray yeni Krim xaninin kalqayi elan edildi Ancaq o illerde vassali oldugu Osmanli sultani Sultan Suleyman bu selteneti tanimadi Bele ki Istanbulda girov saxlanilan emileri de ona qarsi intriqalar aparirdi Tecrubesiz bir genc olan Qazi Geray idareni ele ala bilmedi ve bolgede daxili cekismeler basladi Diger terefden sui qesdi teskil eden Sirin qebilesinden Mamay xan bu iki qardasin intiqam alacagindan qorxaraq Istanbula geldi Mengli Gerayin girov tutulan oglu Seadet Gerayi Krim taxti ugrunda mubarizeye razi saldi Osmanli sultaninin da raziligini alan Seadet Geray 1524 cu ilin mayinda Krim xani elan edildi Muxtelif hediyyelerle mukafatlandirilan Seadet Geray herbi quvveyle Krima gonderildi Emisine qarsi mubarize aparan Qazi Geray Mamay xanin da vasiteciliyi ile bir muddet sonra yeni xana tabe oldu Temin edilen sulhle Qazi Geray yeni Krim xaninin kalqayi elan edildi Qardasi Baba Gerayla birlikde Bagcasaraya gelen Qazi Geray burada xanin huzurunda qetle yetirildi Qardaslari Baba Geray ve Coban Geray ise hebs edildi ve 3 ay sonra edam olundu Haci Gerayin nevesi ve Ozteymur Gerayin oglu Ozbek Geray o 1525 kalqay elan edildi MenbeSeyyid Mehmed Riza es Seb u s seyyar fi ahbari l muluki t Tatar Ahmed Dede Muneccimbasi Camiʿu d duvel trc Ahmed Nedim Sahayifu l ahbar I III Istanbul 1285 Abdulgaffar Kirimi Umdetu t tevarih nsr Necib Asim TTEM ilavesi Istanbul 1343 s 99 Halim Giray Gulbun i Hanan Istanbul 1287 s 13 Halil Inalcik Gazi Giray I IA IV 734 Hammer Purgstall Joseph V cev Mehmet Ata 1992 Buyuk Osmanli Tarihi Istanbul Howorth Henry Hoyle 1880 History of the Mongols from the 9th to the 19th Century