Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Həddindən artıq balıq ovu — balıq populyasiyasının davamlı vəziyyətini təmin etməyən və balıq ehtiyatlarının tükənməsinə səbəb olan balıqçılıq təcrübəsi. Suyun çirklənməsi və ya iqlim dəyişikliyi kimi dəniz ekosistemlərinə digər antropogen təsirlərlə müqayisədə bəziləri artıq nəsli kəsilmək ərəfəsində olan bir çox balıq növlərinin populyasiyalarının həddindən artıq balıq ovu onun kütləvi azalmasının əsas səbəbidir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının 2020-ci ildəki hesabatında deyilir ki, "2017-ci ildə dünyanın dəniz balıqçılıq təsərrüfatlarında balıq ehtiyatlarının 34 faizi həddən artıq ovlanmış kimi təsnif edilib". Həddindən artıq balıq ovunun bəzi formaları, məsələn köpək balıqlarının həddindən artıq ovlanması bütün dəniz ekosistemlərinin pozulmasına səbəb olmuşdur. Həddindən artıq balıq ovu meduzaların əsas rəqibini və yırtıcısını aradan qaldıraraq, meduza populyasiyasının partlamasını gücləndirir. 1990-cı illərdə İrland dənizində meduza populyasiyasının artmasında həm iqlim dəyişikliyi, həm də ekosistemin yenidən qurulması əsas rol oynadığı aşkar edilmişdir.
Səbəblər
Həddindən artıq balıq ovu üçün iqtisadi səbəblərə dünya əhalisinin artması ilə bağlı dəniz məhsullarına artan tələb daxildir. Balıq tez-tez ət yeməyinə alternativ olaraq görülür. Bəzi balıq növlərinin yüksək qiymətləri çox vaxt balıqçı qayıqlarının ən qiymətli balıqlar üçün saxlanmasına, ovun qalan hissəsinin isə dənizə atılmasına səbəb olur. Böyük balıqçılıq donanmasının saxlanması çox vaxt dövlət subsidiyaları ilə stimullaşdırılır.
Həddindən artıq balıq ovu üçün texnoloji səbəblər dövrümüzdə təkmilləşdirilmiş balıqçılıq üsulları və texnikalarıdır. Getdikcə daha böyük sənaye gəmiləri getdikcə daha böyük şəbəkələrdən istifadə edə bilir. Rəqəmsal xəritələr, peyk naviqasiyası və 3D sonarlar əvvəllər xeyli təhlükəsizlik məsafəsi ilə yan keçməli olan çətin sualtı relyefli sularda belə dəqiq balıq tutmağa imkan verir. Açıq dənizdə müasir alətlər böyük balıq sürülərini tapır və onları tam ovlamağa imkan verir.
Bir çox ölkələrdə müəyyən növlər üçün mövcud kvotalar, bir qədər ağlabatan olsa da, balıqçılar ilk növbədə aldıqları kvotaları tükəndirməyə çalışdıqları üçün arzuolunmaz ovların payını daha da artırır. Üçüncü dünya ölkələrində vəziyyət nəzarətin olmaması və hər hansı normaya məhəl qoymayan çoxlu sayda brakonyerlər tərəfindən daha da ağırlaşır.
Təsirləri
Hal-hazırda yeyilən bir çox balıq növlərinin, o cümlədən tuna, qılınc balığı və digərlərinin populyasiyasında əhəmiyyətli dərəcədə azalması müşahidə olunur. Son illərdə Şimali Atlantikada treska , hek, dəniz xanısı və kambalığın kommersiya ehtiyatları 95 faiz azalıb.
Çox vaxt ölçülərinə görə çoxlu kürü istehsal edə bilən yetkin fərdlər yoxdur. Qida zəncirləri pozulur, digər növlərin də azalmasına səbəb olur. Yetkinlik yaşına çatmayanların nəzarətsiz ölümü balıqçılıq üçün uzunmüddətli perspektivdə iqtisadi itkidir, çünki eyni balıqlar gələcəkdə daha böyük dəyərə malik olacaqlar. Böyük iqtisadi itki, ovlanan bu və ya digər növ balıqların potensial məhvi deməkdir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı 2018-ci il hesabatında dünya balıq ehtiyatlarının 33,1%-nin həddindən artıq balıq ovuna məruz qaldığını təxmin etmişdir . Sənayedən əvvəlki dövrlərdə əhəmiyyətli dərəcədə həddindən artıq balıq ovu müşahidə edilmişdir. Xüsusilə, Avropanın Amerikanın müstəmləkəçiliyinin ilk günlərindən Qərbi Atlantik Okeanının həddindən artıq ovlanması yaxşı sənədləşdirilmişdir.
Əks tədbirlər
Müəyyən növlərin tutulmasına məhdudiyyətlər qoyulan beynəlxalq müqavilələr var. Ancaq çox vaxt bu məhdudiyyətlər kifayət qədər ciddi deyil və ya qeyri-adekvat nəzarət səbəbindən sadəcə müşahidə edilmir. Mümkün texnoloji tədbirlərə xüsusi torlardan istifadə edərək seçmə balıq ovu daxildir ki, bu da yalnız müəyyən bir növün fərdlərini tutmağa imkan verir və əlavə tutulmanı əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Akvakultura okean populyasiyasını qorumaq üçün başqa bir yoldur, lakin burada da problemlər var. Bunlara yırtıcı balıqların yetişdirilməsi hallarında müstəqil olaraq çoxsaylı qidaları tutmaq ehtiyacı daxildir. Antibiotiklərin istifadəsi də problemlidir, çünki bu təbiətdə yaşayan fərdlər üçün də mənfi nəticələrə səbəb ola bilər.
İstinadlar
- The State of World Fisheries and Aquaculture 2020 (ingilis). FAO. 2020. doi:10.4060/ca9229en. hdl:10535/3776. ISBN . 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-27.
- Scales, Helen. "Shark Declines Threaten Shellfish Stocks, Study Says". National Geographic News. 29 March 2007. 21 January 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 May 2012.
- Richardson, Anthony J.; Bakun, Andrew; ; Gibbons, Mark J. "The jellyfish joyride: causes, consequences and management responses to a more gelatinous future". Trends in Ecology & Evolution. 24 (6). 1 June 2009: 312–322. doi:10.1016/j.tree.2009.01.010. PMID 19324452.
- Lynam, C. P.; Lilley, M. K. S.; Bastian, T.; Doyle, T. K.; Beggs, S. E.; "Have jellyfish in the Irish Sea benefited from climate change and overfishing?". Global Change Biology (ingilis). 17 (2). 1 February 2011: 767–782. Bibcode:2011GCBio..17..767L. doi:10.1111/j.1365-2486.2010.02352.x. ISSN 1365-2486.
- ООН: Чрезмерный вылов рыбы: угроза биологическому разнообразию морской среды Arxivləşdirilib 2012-04-05 at the Wayback Machine
- fao.org. "SOFIA 2018 - State of Fisheries and Aquaculture in the world 2018". www.fao.org (ingilis). 5 August 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 November 2018.
- Bolster, W. Jeffery. The Mortal Sea: Fishing the Atlantic in the Age of Sail. Belknap Press. 2012. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Heddinden artiq baliq ovu baliq populyasiyasinin davamli veziyyetini temin etmeyen ve baliq ehtiyatlarinin tukenmesine sebeb olan baliqciliq tecrubesi Suyun cirklenmesi ve ya iqlim deyisikliyi kimi deniz ekosistemlerine diger antropogen tesirlerle muqayisede bezileri artiq nesli kesilmek erefesinde olan bir cox baliq novlerinin populyasiyalarinin heddinden artiq baliq ovu onun kutlevi azalmasinin esas sebebidir Birlesmis Milletler Teskilatinin Erzaq ve Kend Teserrufati Teskilatinin 2020 ci ildeki hesabatinda deyilir ki 2017 ci ilde dunyanin deniz baliqciliq teserrufatlarinda baliq ehtiyatlarinin 34 faizi hedden artiq ovlanmis kimi tesnif edilib Heddinden artiq baliq ovunun bezi formalari meselen kopek baliqlarinin heddinden artiq ovlanmasi butun deniz ekosistemlerinin pozulmasina sebeb olmusdur Heddinden artiq baliq ovu meduzalarin esas reqibini ve yirticisini aradan qaldiraraq meduza populyasiyasinin partlamasini guclendirir 1990 ci illerde Irland denizinde meduza populyasiyasinin artmasinda hem iqlim deyisikliyi hem de ekosistemin yeniden qurulmasi esas rol oynadigi askar edilmisdir SebeblerHeddinden artiq baliq ovu ucun iqtisadi sebeblere dunya ehalisinin artmasi ile bagli deniz mehsullarina artan teleb daxildir Baliq tez tez et yemeyine alternativ olaraq gorulur Bezi baliq novlerinin yuksek qiymetleri cox vaxt baliqci qayiqlarinin en qiymetli baliqlar ucun saxlanmasina ovun qalan hissesinin ise denize atilmasina sebeb olur Boyuk baliqciliq donanmasinin saxlanmasi cox vaxt dovlet subsidiyalari ile stimullasdirilir Heddinden artiq baliq ovu ucun texnoloji sebebler dovrumuzde tekmillesdirilmis baliqciliq usullari ve texnikalaridir Getdikce daha boyuk senaye gemileri getdikce daha boyuk sebekelerden istifade ede bilir Reqemsal xeriteler peyk naviqasiyasi ve 3D sonarlar evveller xeyli tehlukesizlik mesafesi ile yan kecmeli olan cetin sualti relyefli sularda bele deqiq baliq tutmaga imkan verir Aciq denizde muasir aletler boyuk baliq surulerini tapir ve onlari tam ovlamaga imkan verir Bir cox olkelerde mueyyen novler ucun movcud kvotalar bir qeder aglabatan olsa da baliqcilar ilk novbede aldiqlari kvotalari tukendirmeye calisdiqlari ucun arzuolunmaz ovlarin payini daha da artirir Ucuncu dunya olkelerinde veziyyet nezaretin olmamasi ve her hansi normaya mehel qoymayan coxlu sayda brakonyerler terefinden daha da agirlasir TesirleriHal hazirda yeyilen bir cox baliq novlerinin o cumleden tuna qilinc baligi ve digerlerinin populyasiyasinda ehemiyyetli derecede azalmasi musahide olunur Son illerde Simali Atlantikada treska hek deniz xanisi ve kambaligin kommersiya ehtiyatlari 95 faiz azalib Cox vaxt olculerine gore coxlu kuru istehsal ede bilen yetkin ferdler yoxdur Qida zencirleri pozulur diger novlerin de azalmasina sebeb olur Yetkinlik yasina catmayanlarin nezaretsiz olumu baliqciliq ucun uzunmuddetli perspektivde iqtisadi itkidir cunki eyni baliqlar gelecekde daha boyuk deyere malik olacaqlar Boyuk iqtisadi itki ovlanan bu ve ya diger nov baliqlarin potensial mehvi demekdir Birlesmis Milletler Teskilatinin Erzaq ve Kend Teserrufati Teskilati 2018 ci il hesabatinda dunya baliq ehtiyatlarinin 33 1 nin heddinden artiq baliq ovuna meruz qaldigini texmin etmisdir Senayeden evvelki dovrlerde ehemiyyetli derecede heddinden artiq baliq ovu musahide edilmisdir Xususile Avropanin Amerikanin mustemlekeciliyinin ilk gunlerinden Qerbi Atlantik Okeaninin heddinden artiq ovlanmasi yaxsi senedlesdirilmisdir Eks tedbirlerMueyyen novlerin tutulmasina mehdudiyyetler qoyulan beynelxalq muqavileler var Ancaq cox vaxt bu mehdudiyyetler kifayet qeder ciddi deyil ve ya qeyri adekvat nezaret sebebinden sadece musahide edilmir Mumkun texnoloji tedbirlere xususi torlardan istifade ederek secme baliq ovu daxildir ki bu da yalniz mueyyen bir novun ferdlerini tutmaga imkan verir ve elave tutulmani ehemiyyetli derecede azaldir Akvakultura okean populyasiyasini qorumaq ucun basqa bir yoldur lakin burada da problemler var Bunlara yirtici baliqlarin yetisdirilmesi hallarinda musteqil olaraq coxsayli qidalari tutmaq ehtiyaci daxildir Antibiotiklerin istifadesi de problemlidir cunki bu tebietde yasayan ferdler ucun de menfi neticelere sebeb ola biler IstinadlarThe State of World Fisheries and Aquaculture 2020 ingilis FAO 2020 doi 10 4060 ca9229en hdl 10535 3776 ISBN 978 92 5 132692 3 2021 10 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 04 27 Scales Helen Shark Declines Threaten Shellfish Stocks Study Says National Geographic News 29 March 2007 21 January 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 May 2012 Richardson Anthony J Bakun Andrew Gibbons Mark J The jellyfish joyride causes consequences and management responses to a more gelatinous future Trends in Ecology amp Evolution 24 6 1 June 2009 312 322 doi 10 1016 j tree 2009 01 010 PMID 19324452 Lynam C P Lilley M K S Bastian T Doyle T K Beggs S E Have jellyfish in the Irish Sea benefited from climate change and overfishing Global Change Biology ingilis 17 2 1 February 2011 767 782 Bibcode 2011GCBio 17 767L doi 10 1111 j 1365 2486 2010 02352 x ISSN 1365 2486 OON Chrezmernyj vylov ryby ugroza biologicheskomu raznoobraziyu morskoj sredy Arxivlesdirilib 2012 04 05 at the Wayback Machine fao org SOFIA 2018 State of Fisheries and Aquaculture in the world 2018 www fao org ingilis 5 August 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 November 2018 Bolster W Jeffery The Mortal Sea Fishing the Atlantic in the Age of Sail Belknap Press 2012 ISBN 978 0 674 04765 5