fbpx
Wikipedia

Hacı Zeynalabdin Tağıyev

Avqust 02, 2021

Hacı Zeynalabdin Tağıyev (25 yanvar 1823(1823-01-25), Bakı – 1 sentyabr 1924(1924-09-01), Bakı) — Azərbaycanlı milyonçu, mesenat, Rusiya İmperiyasının Həqiqi Dövlət Müşaviri, müsəlman Şərqində ilk qızlar məktəbinin (Tağıyevin qızlar məktəbi) yaradıcısı. II və III dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni laureatı.

Hacı Zeynalabdin Tağıyev
Doğum tarixi 25 yanvar 1823(1823-01-25)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1 sentyabr 1924(1924-09-01) (101 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Həyat yoldaşları 1) Zeynəb
2) Sona Ərəblinskaya
Uşaqları Birinci evlilikdən
oğulları: İsmayıl Tağıyev (1866-1930), Sadıx (1868-1943), Kazım (kiçik yaşda vəfat edib)
qızı: Хаnım (1871-1916)
İkinci evlilikdən
oğulları: Məmmədtağı (1900-1918), Məmmədkazım (1903-1931)
qızları: Leyla (1898-1947), Sara xanım Sarayeva-Tağıyeva (1899-1991) və Sürəyya (1904-1975)
Atası Tağı Tağıyev
Anası Ümmü
Fəaliyyəti biznesmen[d]
Mükafatları
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

 
Hacı Zeynalabdin Tağıyev və uşaqları


Erkən illəri

Hacı Zeynalabdin Tağıyev 1838-ci ildə(başqa mənbədə isə 1823-cü ildə) (bəzi mənbələrə görə 1838-ci ildə) Bakıda kasıb başmaqçı ailəsində anadan olmuşdur. Anası Ümmü xanım Zeynalabdinin 10 yaşı olanda vəfat edir. Kiçik Zeynalabdin uşaqlıqdan təmkinli və zəhmətkeş idi. On yaşında atası onu bir bənnanın yanına usta köməkçisi işinə qoyur . 12 yaşına çatanda o artıq daş yonurdu, 15 yaşında ikən bənnalıq etməyə başlamışdı. Bir müddətdən sonra Tikinti ustası və təşkilatçısı kimi tanınmağa başlayır. Müəyyən qədər vəsait toplayaraq Tağıyev artıq 20 yaşında ev tikintisi və daşyonma işləri təşkil edir. Özünün sonrakı tikinti işlərinə də şəxsən nəzarət edirdi. Tikdirdiyi binalarda, məsələn, özünün yaşadığı binada və şəxsən açdırdığı qızlar gimnaziyasının binasında onun dəsti-xətti hiss edilir.

Şəxsi həyatı

Hacı Zeynalabdin iki dəfə evlənmişdir. Birinci həyat yoldaşı öz əmisi qızı Zeynəb xanım idi. Zeynəb xanımdan onun iki oğlu, bir qızı olmuşdur. Oğlanları: İsmayıl, Sadiq və qızı Xanım. İkinci həyat yoldaşı məşhur general leytenant Balakişi bəy Ərəblinskinin qızı Sona xanım idi. Ərəblinskinin iki qızından böyüyü Hacının oğlu İsmayılın həyat yoldaşı idi. Hacı oğlugildə olarkən Balakişi bəy Ərəblinskinin kiçik qızı Sonanı görüb, bəyənmiş və onunla evlənmişdir. Yəni Hacı öz oğlu ilə bacanaq idi. Sona xanım 16 yaşında ikən 73 yaşlı Tağıyevə ərə verilmişdi. Balakişi bəy Tağıyevin mülkünə ortaq olmaq üçün kiçik qızını Hacıya vermişdi. Sona xanımdan Tağıyevin üç qızı və iki oğlu olmuşdur. Qızları: Leyla, Sara və Sürayya. Oğlanları Məhəmməd və İlyas. Məhəmməd "Dikaya diviziya"-nın zabiti olarkən Lənkəranda özünü öldürmüş, İlyas isə xəstəliyə tutularaq ölmüşdür.

Qızı Leyla xanım Şəmsi Əsədullayevin oğlu Əli Əsədullayevlə evlənmişdir. Onların Əli, Nadir, Gülnar və Zeynal adlı övladları olmuşdur. Zeynal Türkiyədə anadan olmuşdur. Əli Əsədullyev 1920-ci illərdə ailəsini götürərək əvvəlcə İrana, sonra isə Türkiyəyə mühacirət etmiş, daha sonra ailə Parisə köçmüşdür. Qızları Gülnar Əsədullayev Parisin Sorbonna Universitetini bitirdikdən sonra Leyla Əsədullayeva ilə İstanbula kömüşdür. Leyla Əsədullayeva 1948-ci ildə İstanbulda vəfat etmişdir. Onun məzar daşında bu sözlər qeyd edilmişdir:

  Hacı Zeynalabdin Tağının qızı Leyla Əsədullah". Bakı 17 yanvar 1896, İstanbul 23 fevral 1948.  

"Yeni Kafkasya" jurnalında Leyla Əsədullayevin adına rast gəlinir. "Hacı Zeynalabdin Tağıyevin vəfatının birinci ildönümü" adlı xəbərdə qeyd olunmuşdur:

  Bundan bir il əvvəl Bakıda Azərbaycan xeyriyyəçilərindən Hacı Zeynalabdin Tağıyev vəfat etmişdir. Ötən cümə qızı Leyla xanım və yeznəsi Əsədullahzadə Əli bəy tərəfindən mərhumu yad etmək üçün Teşvikiyə məscidində mövlud oxunulub. Mövludda Azərbaycan qaçqınları ilə yerli türklər də iştirak ediblər.  

Leyla Əsədullayevin adına "Qurtuluş" jurnalında da rast gəlinir. Belə ki, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ilə Şimali Qafqazın liderlərindən Heydər Bammat arasında olan qarşıdurma iə bağlı bir xəbərdə onun adı keçmiş, məktubu yayımlanmışdır:

  Başda mərhum Əlimərdan bəyin ailəsi olmaqla, azərbaycanlılardan bir çoxu onlara göndərilmiş Parisdə çıxan "Qafqaz" məcmuəsini qəbul etməyərək geri gönədriblər. Onlardan bir qismi banderolun arxasına "gəldiyi yerə qaytarılır" qeydi ilə yetinməyərək məcmuənin müdiri Heydər Bammata bu hərəkətlərinin səbəbini xüsusi qeyd etməyi lüzum görüblər. Buna nümunə olaraq, Azərbaycanın məşhur simalarından mərhum Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızı hörmətli Leyla xanım Əsədullahın məcmuə idarəsinə göndərdiyi məktubun surətinin özünün icazəsilə dərc edirik: "Çox möhtərəm Heydər bəy! "Qafqaz" məcmuəsini geri göndərirəm. Onu diqqətlə oxudum. Fəqət orada, fikrimcə, Qafqazın ortaq işinə zərər verən nifərtlə dolu çıxışlardan başqa məni maraqlandıracaq bir şey tapmadım. Bundan başqa, evimdə nə oxumaları ilə məşğul olduğum gənclər yetişir. "Qafqaz"ı oxumaq isə ruhun vətənsevərliyi üzərində ancaq mənfi təsir göstərər. Hörmətlə, L.Əsədullah"  

Fəaliyyəti

Sonradan o özünü ticarətdə və yüngül sənayedə də sınayır. Hər ikisində qabiliyyəti ilə uğur qazanır, dükanlara və manufakturaya sahib olur. O, həm də Bakı neftini, Xəzər dənizi və Qafqaz dəmir yolu vasitəsilə ixrac edən ən böyük sahibkarlardan idi. Məqsədyönlü tədbirləri nəticəsində Tağıyev Azərbaycan iqtisadiyyatının müstəmləkə xarakterinə zərbə vuran, onu sındıran ilk milli sənayeçiliərdən idi.

Neft sənayesi və nəqliyyat

1870-ci ildə Tağıyevin artıq iki qazanxanadan ibarət kerosin zavodu var idi. Kerosin zavodu ilə yanaşı o 1872-ci ildə "Hacı Zeynalabdin" şirkətini yaradır.

1872-ci ildə neftli torpaqlar hərraca qoyulduqda Tağıyev də iki ortağı ilə birlikdə BibiHeybətdə icarəyə torpaq götürüb, buruq quraraq quyu qazmağa başlayır. Lakin beş il ərzində heç bir nəticə olmur, xərclər artır, neft isə çıxmırdı. Ortaqlar "zərərli biznesdən" çıxmaq qərarına gəldilər. Zeynalabdin isə onlar tərəfindən qoyulan kapitalı qaytarmaq məcburiyyətində idi. Buna baxmayaraq o, inadla "qara qızıl" axtarmağa davam edirdi. 1878-ci ildə dörd quyudan birində neft fontan vurdu. Bu hadisə həmin andan Z.Tağıyevin şirkətini neft sahəsində öndə gedən müəssisələr sırasına çıxardı. Nəticədə onun gəlirləri sürətlə artmağa başlayırdı. Üç il sonra Balaxanıda və BibiHeybətdə yerləşən 30 desyatin neft verən torpaq, neft məhsullarının daşınması üçün iki şxun, Tsaritsında (indiki Volqoqrad), Nijni Novqorodda, Moskvada anbarlar, iki – ağ neft və sürtgü yağı zavodu Tağıyevin şirkətinə məxsus idi. Şirkətin illik səmərəliliyi 1 milyon barelə yaxın xam və emal edilmiş məhsul təşkil edirdi.

Onu Bakıdakı müsəlman, rus, erməni və yəhudi cəmiyyəti xeyriyyələrinin hamısı özlərinə fəxri sədr seçmişdilər. Bu dövrlərdə Bakı əsl neft səltənətinə çevrilmişdi. Bakı ətrafındakı kəndlərdə torpaqlar Rusiyadan və xaricdən gəlmiş sərmayədarlar tərəfindən alınıb, onlarda neft buruqları ucaldılırdı. Bu Hacını da maraqlandırır və podratçılığı buraxaraq, neft işinə qurşanır.

1882-ci ildə Tağıyev 1-ci gildiya tacir rütbəsinə layıq görülür. 1896-cı ildə onun neft şirkəti hasilatda ən yüksək göstəriciyə nail olur. 32 milyon pud (512 kq) neft hasil edir.

"Mazut" şirkətinin yaranması ilə əlaqədar, yerli varlılardan Çolaq Ağabala Quliyevin başçılığı ilə "Bakı-Batum" neft kəməri aksioner şirkətini yaradırlar. O zaman üçün nəhəng inşaat hesab edilən bu neft kəməri Bakıdan başlayaraq Kür düzənliyindən keçib, Qafqaz dağlarının ətəyini və Suram qalasının yamacını aşıb, Reon düzənliyindən ötərək 800 kilometr məsafədə uzanıb Xəzər sahilini Qara dəniz sahili ilə birləşdirəcəkdi. Bakı nefti okeanlara, uzaq-uzaq ölkələrə, beynəlxalq bazarlara yol açacaqdı. Kəməri uzatmağa 1897-ci ildə başlayıb, 1907-ci ildə tamamlamışdılar. 29 oktyabr 1897-ci ildə Londonda "Rusiya nefti və maye yanacağın hasil edilməsi cəmiyyəti" (və ya "Oleum") təsis olunarkən Z.Tağıyev Şuranın 6 üzvündən biri olur.

Bundan başqa Tağıyev "Kaspi" birliyi ilə əməkdaşlığını sürətli inkişaf etdirir ki, orada da o,1889-cu ilə qədər 738 pay haqqına, müxtəlif illərdə 100-dən 250-yə qədər fəhlənin çalışdığı 3 gəmiyə, iki quru doka (Q. Ş. Dadaşovla birgə) və körpüyə sahib idi.

Toxuculuq sənayesi

1897-ci ildə neft mədənlərini Britaniya şirkətlərindən birinə satan Tağıyev qeyri-neft sektoruna sərmayə qoyur. 1900-cu ildə isə Qafqazda ilk toxuculuq istehsalatı olan toxuculuq fabriki açır. Onun inşa etdirdiyi Bakı toxuculuq fabriki Azərbaycanda yeni istehsal sahəsində başlanğıc olur. Toxuculuq fabrikini xammalla təmin etmək məqsədi ilə Tağıyev Yevlax rayonunda pambıq əkini üçün torpaq sahəsi alır və 1909-cu ildə Cavadda pambıqtəmizləmə zavodu tikdirir. Bakının ən iri ticarət mərkəzi sayılan ticarət evini də Tağıyev təşkil etmişdir.

Balıqçılıq sənayesi

İmperator II Nikolayın qardaşı böyük knyaz Mixail Aleksandroviç polyak qızı ilə evlənib, taxt-tacından əl götürəndən sonra Tağıyevdən xahiş edir ki, Yevlax ətrafı meşələrdə ov edib dincəlmək üçün ona icazə versin. O, Hacıya cəvahiratla bəzədilmiş bir qızıl çarka (peymanə) bəxşiş göndərmişdi. Xəzərin Azərbaycan sahillərindən tutmuş Dağıstanın sahillərinə, Dərbənd, Port-Petrovsk daxil olmaqla uzunluğu 300 kilometr olan torpaq sahəsi alıb vətəgə salmışdı. Kür qırağındakı vətəgələri dövlətdən icarəyə götürmüşdü.

1890-cı ildə balıq sənayesinə güclü sərmayə qoyan Tağıyev iri balıqçılıq vətəgələrinə sahib olmuşdur. O, balıq məhsullarının saxlanmasını təmin etmək üçün Mahaçqala şəhərində soyuducu zavodu, buz istehsalı zavodu, çəllək zavodu inşa etmişdir.

Hacı Zeynalabdin Tağıyev balıqçılığın zəiflədiyini görüb, qızıl üzüyünü balığın ağızına atıb balığı dənizə buraxmışdır. Və bunu eşidən balıqçılar həmin balığı tutmaq arzusu ilə dənizə tökülüşmüşdülər.

Enerji sənayesi

1899-cu ildən H. Z.Tağıyev enerji sektoruna qoşulur. Onun bu istiqamətdəki fəaliyyəti 1899-cu ildə "Enerji gücü" səhmdar cəmiyyətinin yaranmasına gətirib çıxardı. Burada Tağıyev sədr müavini vəzifəsində çalışırdı. Artıq XX yüzilliyin əvvəllərinə yaxın Ağ Şəhərdə və Bayıl burnunda səhmdar cəmiyyətinin balansında iki elektrik stansiyası vardı.

Mülkiyyəti

O, üç ilə şəhərin mərkəzində (1895–1897-ci illər) böyük bir saray tikdirir. Bu sarayın hər dörd fasadı və damdakı nəhəng qübbələr diqqəti uzaqdan cəlb edir. Bir üzü Bariyantinski, digəri Starıy politseyski, üçüncüsü Merkuri, dördüncüsü isə Qarçakov küçələrinə baxır. Hər cəhətdən, həm xarici arxitekturasına, həm də daxili bər-bəzəyinə görə şəhərin ən yaraşıqlı binalarından biri sayılır. Layihənin müəllifi Yuzef Qoslavski əsasən Avropa order memarlıq üslübundan istifadə edib, fərdi kompozisiya yaradıb. Binanın hər dörd tinində və baş girəcəyinin qabağında nəhəng qaz fanarı yanırdı.

Qız məktəbinin açılmasına mane olanlarla mübarizə

Qız məktəbinin açılmasına yerli ruhanilər mane olurdular. Ruhanilər qızlara təhsil vermək təklifindən qəzəblənir və camaatı ayağa qaldırırdılar. Köhnə fikirli ruhanilər məktəb açmaq təklifini bəyənmiş qazi Mir Məhəmməd Kərimi qapısına ağ neft töküb yandırmaqla hədələyirdilər. Məktəbin məhz azərbaycanlı qızlar üçün təsis edilməsi maarifçi mesenatın həyatını böyük təhlükə qarşısında qoyurdu. Dövrün köhnə fikirli, mühafizəkar adamları azərbaycanlı qızların oxumasını böyük bir qəbahət saydıqlarına görə Hacı Zeynalabdin Tağıyevi də öldürmək istəyirdilər. "Qaragüruhçu iri əmmaməli, qara əbalı ruhanilər, yekəqarın enliqurşaq, saqqalı hənalı hacılar ortaya çıxıb isməti-nisvandan danışa-danışa, Qurandan ayələr, peyğənbər, xəlifə, imamlardan hadisələr və sübutlar gətirərək bu işi küfr adlandırıb. Hacı Zeynalabdin Tağıyevi dindən kənar əməllərdə günahlandırırdılar. Tapançalı-xəncərli qoçular isə təhdidə keçirdilər"

Lakin Hacının xalq arasında olan nüfuzu və ətrafındakı adamların onu mühafizə etməsi bu bədxahlığın baş tutmasına imkan vermirdi. Müsəlman qaragüruhçularının sözünü kəsmək üçün Hacı Zeynalabdin Tağıyev nüfuz sahibi olan Molla Mirzə Məhəmməd oğluna çoxlu pul və hədiyyələr verib müqəddəs yerlərə – Məkkəyə, Mədinəyə, Kərbalaya, Qahirəyə, İstanbula, Tehrana göndərmiş və tapşırmışdı ki, oradakı möhtəbər, rəsmi din xadimlərindən mücdəhidlərindən hamısından imza və möhürlə təsdiq edilmiş rəsmi sənədlər alsın ki, müsəlman qızları da oğlanlar kimi şəriət məktəblərindən başqa, müasir məktəblərdə də təhsil ala bilərlər. Bu müqəddəs işdə şəriətə zidd heç nə yoxdur. Hacının gördüyü tədbirlər səmərə vermirdi. Ona görədə o, məcbur olub məsciddə ruhanilər qarşısında çıxış etməli oldu: "Camaat, qızlarımızın zəmanə dərsi oxumaları vacibdir. Gözləri açılar, külfətlə rəftarı xoş olar.

İngilistana, Firəngistana gedib oxuyan cavanlarımız hərəsi oralarda qollarına bir arvad keçirib gətirirlər. Çünki qızlarımızla məcazları tutmur, dolana bilmirlər. Əcnəbi arvadlardan doğulan uşaqlar bütün varidatımıza vərəsə çıxırlar. İşlər belə getsə, ata-baba ocağımız qalacaq Quransız, namazsız, şəriətsiz. Təzə məktəblərdə qızlara ehkami-şəriyyət, paltar tikmək, toxuculuq, mətbəx işləri, müsəlman (Azərbaycan) və rus dilində oxuyub-yazmaq, elm-hesab, tifillərə tərbiyə vermək öyrədiləcək. Burda nə pis iş var? Molla Əli Hacı Xəlil oğlu! Qulaq as! Mən qızları ismətsiz etmək istəmirəm, naməhrəmlə üzü açıq olmağa çağırmıram. Sırağa gün gecə iyirmi yaşlı ortancıl qızın sancılanmışdı, az qalmışdı ölsün. Lopabığ Ambarsum həkimi gətizdirdin, qızı yoxladı, dava dərman elədi, qız ölümdən qurtardı. İndi de görüm, Lopabığ Ambarsumun əvəzinə müsəlman arvad həkimi olsaydı, şəriətə hansı düzgün gələrdi? Arvad həkimlərinə, müəllimlərinə ehtiyacımız çoxdur. O məktəbi mən bizə padşahlıqdan vəhşi deyiləndən sonra qərara gəldim, açdırdım. Ətək dolusu pul töküb bu məqsədlə bina tikdirmişəm. Dərs deyənlər zənən xeylağı olacaq."

Xeyriyyəçilik

Əsas məqalə: Tağıyevin qızlar məktəbi

1873-cü ildə icarəyə yer götürərək neft quyusu qazdırıb. 1888-ci ildə H. Z.Tağıyev Bakıda açılan orta-texniki məktəbin 1897-ci ildən fəxri himayəçisi olmuş, həmin ildən daimi olaraq bu məktəbə maddi yardım göstərmişdi.

H. Z.Tağıyev Mərdəkanda bağçılıq məktəbi açmışdı. 1895-ci ildən fəaliyyətə başlayan bağçılıq məktəbinin xərclərini Tağıyev öz üzərinə götürmüşdür.

1896-cı ildə Gəncədə və Naxçıvanda, 1897-ci ildə Şamaxıda, 1906-cı ildə Tiflisdə açılan məktəblərin xeyrinə pul ödəmişdir. Tağıyev Bakı Dövlət Universitetinin yaradılması məqsədi ilə külli miqdarda vəsait ödəmişdir.

Azərbaycan Respublikası Dövlət vəsaiti hesabına 100 nəfəri xarici ölkələrə oxumağa göndərmişdi. Onlardan 10 nəfəri İngiltərəyə, 23 nəfəri İtaliyaya, 45 nəfəri Fransaya, 9 nəfəri Türkiyəyə, 13 nəfəri isə Almaniya və Rusiyaya getmişdi. H. Z.Tağıyev həmin tələbələrə də maddi yardım göstərmişdi.

Hacı Zeynalabdin Tağıyev 1901-ci ildə 300 min manatlıq vəsait sərf edərək, Bakıda ilk qızlar məktəbi tikdirir. Bəzi mənbələrdə qızlar məktəbinin inşasını Sona xanımın təklif etdiyi göstərilir. Çünki gənc yaşda Hacıya arvad olan Sona xanım təhsil ala bilməmişdi. Bu bütün Zaqafqaziyada yeganə qızlar məktəbi idi. Binanı 1898-ci ildə tikməyə başlayırlar. 1900-cü ildə hazır olur. Bu məktəb Nikolayevski (Kommunist) küçəsində (Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Əlyazmaları fondunun binası) yerləşir. Qızlar məktəbinin binası memarlıq baxımından Azərbaycan memarlığının milli-romantik üslubundadır. Əsas fasaddakı divar bir cərgə ağ, digər cərgə isə qızılı daşdan hörülüb.

Hacı Zeynalabdin Tağıyev bütün Rusiyada birinci növbədə öz mesenatlığı və maarifpərvərliyi ilə tanınmışdır. Onun maarifpərvər xidmətləri əsasən XX əsrin əvvələrindən başlayır. Bu da təsadüfü deyildi. 1905-ci il inqilabından sonra hökumətin Oktyabr bəyannaməsi ölkədə mədəni-maarif işlərinin canlanmasına səbəb oldu. Ölkənin hər yerində xeyriyyə məqsədi ilə bir sıra cəmiyyətlər yarandı. Qəzet və jurnallar çap edilməyə başladı. Bu cəmiyyətlərin yaradılması, qəzet və jurnalların çap edilməsi birinci növbədə Tağıyevin adı ilə bağlıdır. Bu işdə Tağıyev bir növ təşkilatçı rolunu oynayırdı. Xeyriyyə məqsədilə yaradılan cəmiyyətlər ya Tağıyevin şəxsi iştirakı və vəsaiti ilə, ya da onun yaxından köməyi ilə yaradılmışdır. Bundan əlavə Tağıyevin vəsaiti hesabına 1885-ci ildə Bakının əsas qəzeti olan "Kaspi" qəzeti dərc olunurdu. 1896-cı ildə memar K. B. Skureviçin layihəsi əsasında onun tərəfindən tikilən pasaj (BUM) bu gün də şəhərin ən yaxşı ticarət mərkəzlərindən biridir.

İlk xeyriyyə cəmiyyəti 1905-ci ildə yaranmış Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti idi. Bundan başqa "Nəşr və maarif", "Nicat" cəmiyyətlərinin yaranmasında da Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yaxından köməyi olmuşdur.

O zamanlar dustaqları Nargin adasında saxlayırdılar. Camaat ora gedib-gələndə yaman əziyyət çəkirdi. Axırda Zeynalabdinə müraciət edirlər ki, bu işdə bizə kömək elə, dərdimizə bir çarə qıl. O da, o zaman şəhərin ucqar yeri hesab edilən Quba (Füzuli) meydanı ilə Kömürçü meydanı arasında tikdirdiyi beşmərtəbəli dəyimanı (indiki şirniyyat fabrikini) dustaqxana üçün verir. Digər istinadlara əsasən, Bakıya yüksək rütbəli təzə məmur təyin edilir. Hacı onun görüşünə gedir və deyir ki, sizə nə kömək lazımsa, utanmayın, söyləyin, mən padşahlıqdan heç nə müzayiqə edən deyiləm. Yüksək rütbəli şəxs izah edir ki, "dustaqları Nargin adasında saxlayırıq, işçilər gedib-qayıtmağa çox vaxt sərf edirlər. Həm də əziyyət çəkirlər; mümkünsə bu işdə bizə kömək edin". Hacı Zeynalabdin tikilib qurtarmış dəyirman binasını dustaqxana üçün hökumətə verir. Xaricdən gətirdiyi dəyirman avadanlığını toxuculuq fabriki yerləşən əraziyə daşıtdırır, orda dəyirman tikdirir. Özü və ailəsi yaşamaq üçün fabrikin yaxınlığında xüsusi mülk tikdirmişdi və vaxtaşırı orda qalırdılar.

Bakı-Şollar su kəmərinin tikintisi

 
Şollar su kəmərinin çəkilişi, rəssam: Çingiz Mehbaliyev

Tağıyev həm də Bakı-Şollar su kəmərinin tikintisi üçün şəxsi vəsaitindən pul ayırıb. Lindleyin xaricdən dəvət etdiyi mühəndislərdən ibarət ekspedisiya qrupu Xudatdan şimal-şərqə doğru meşədə şəffaf, təmiz bulaq suyu olduğunu aşkarlayır. Buna baxmayaraq, Bakı sakinlərinə sərinlik və firavanlıq gətirəcək Şollar kəmərinin çəkilişi bir tərəfdən lazımi vəsaitin tapılmamasından, digər tərəfdən isə layihənin əleyhdarlarının apardıqları əkstəbliğat səbəbindən uzanırdı. Yalnız çar II Nikolayın 6 oktyabr 1909-cu il tarixli fərmanı ilə Bakı şəhərinə 27 milyon rubldan çox olmamaq şərtilə istiqraz buraxılmasına icazə verməsindən sonra Şollar su kəməri layihəsi fəal tikinti mərhələsinə qədəm qoyur. Layihənin müəllifi Lindleyin qətiyyəti və inadkarlığı sayəsində kəmərin çəkilişi üçün lazım olan bütün avadanlıq xaricdən alınıb gətirlir. Hətta Birinci Dünya müharibəsinin qızğın çağında belə tikinti işləri səngimir. Kəmərin, anbarların, şəhərdaxili şəbəkənin inşası anbaan sürətlənir. Nəhayət, V.Lindleyin və onun mütəxəssis komandasının, Bakı Dumasının və onun azərbaycanlı deputatlarının, şəhər idarəsinin, tikintidə çalışan minlərlə Azərbaycan kəndlisinin, Bakı fəhlələrinin möhkəm iradəsi və gərgin əməyi hesabına 1916-cı ilin dekabrında Şollar-Bakı su kəmərinin birinci növbəsi, 1917-ci ildə bu gün Bakını ən yaxşı içməli su ilə təmin edən 160 kilometrlik su kəmərinin çəkilməsi başa çatır.

Vəfatı

Sovet Rusiyasının 28 aprel 1920-ci ildə Azərbaycanı işğal etməsi ilə vəziyyət kökündən dəyişir. İnsanların mülküyyəti əlindən alınır, milli kadrlar və ziyalılar təqib edilməyə başlanır, hər şey Rusiyanın maraqlarına yönəlir. Yerli əhalinin xahişi ilə yeni hakimiyyətin rəhbərlərindən biri olan Nəriman Nərimanovun göstərişi ilə Tağıyevə mülk seçmək imkanı verilir. O özünün artıq əlindən alınmış keçmiş mülkiyyətlərindən ancaq Mərdəkandakı bağ evini seçir.

Hacı Zeynalabdin Tağıyev 1924-cü il sentyabrın 1-də, axşam səkkizin yarısında, 101 yaşında (bəzi mənbələrə görə 86 yaşında) vəfat etmiş və sentyabrın 4-də dəfn edilmişdir. Onun dəfninə çox böyük izdiham toplanmışdı. İnsanlar yas mərasiminə bütün Bakı və ətraf kəndlərdən ərzaq gətirirdilər.

Nəriman Nərimanovun köməkliyi ilə Bakının "Kommunist" və "Bakinskiy raboçiy" qəzetlərində onunla bağlı nekroloq çap edildi.

Təltif və mükafatları

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. "Hacı Zeynalabdin Tağıyev", MAS Matbaacılık, İstanbul, 2010, səh.165-166. Redaktor: Araz Abbasov
  2. Araz Abbasov (2010). "Hacı Zeynalabdin Tağıyev". İstanbul: MAS Matbaacılık. səh. 165-166.
  3. "Hamının sevimlisi (H.Z.Tağıyev haqqında), Bakı, 2012, səh.165-166. "Təknur". Müəllif: Əşir Bəşiroğlu
  4. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. IX. Bakı. 1986. səh. 121.
  5. Bakı milyonçusu H. Z.Tağıyevin həyatı haqqında. / Varlıq ensiklopedik toplu. – Bakı: "Zaman", 1998.- S.198.
  6. "Müasirləri Hacı Zeynalabdin Tağıyev haqqında" kitabı barədə // Palitra.- 2013.- 24 sentyabr. –S.15.
  7. Nailə Vəlixanlı (2013). "Müasirləri Hacı Zeynalabidin Tağıyev Haqqında". Bakı: "Ziya" NPM. səh. 4.
  8. Nərimanov N. Hacı Zeynalabdin Tağıyevin əlliillik məişəti və cəmaətə xidmətləri// Müasirləri Hacı Zeynalabdin Tağıyev haqqında. Tərtib edəni F. Cabbarov. Bakı, 2013,səh.22)
  9. Ибрагимов М. Дж. Предпринимательская деятельность Г. З. Тагиева. — Баку: Азербайджанской гос. изд-во, 1990. с. 14–15.
  10. Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддə]. IX ҹилд: Спутник – Фронтон. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксиjасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1986. сәһ. 121. (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#script_parameter)
  11. İlkin Q. (2006). Bakı və bakılılar. Bakı: Nurlar. 234–243.
  12. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası 10 cilddə. IX cild. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının Baş redaksiyası. 1986. səh. 121-122.
  13. ↑ Dilqəm Əhməd (2018). "Bir ildən yüz ilə". Bakı: "TEAS Press". səh. 29-30. ISBN 978 9952 310 47 4.
  14. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (2007). Azərbaycan mədəniyyəti, maarifi və iqtisadiyyatının inkişafında böyük rolu olmuş H.Z.Tağıyev haqqında. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi. səh. 268. (#invisible_char)
  15. Y. Əhmədova; red. P. Qasımova, N. Əsgərova. (2016). El atası. Sumqayıt: Sumqayıt şəhər Mərkəzi kitabxanası. səh. 3.
  16. H.Z.Tağıyevin "Kaspi" yə etdiyi himayədarlığı haqqında // Kaspi. – 2015. – 7 aprel. – S.3.
  17. Hüseynov Ə. (2002). XX əsrin 100 görkəmli azərbaycanlısı. Bakı: “Sumqayıt” nəşriyyatı. səh. 140-141.
  18. İsmayıl, M., İbrahimov (1994). Görkəmli sənayeçi, el ağsaqqalı Hacı Zeynalabdin Tağıyev haqqında. Bakı: Azərnəşr. səh. 124.
  19. Fərəcov, S. (2014). Hacı Zeynalabdin Tağıyevin maliyyə dəstəsi ilə Bakıda açılan qız məktəbi haqqında. Bakı: Mədəniyyət. səh. 13.
  20. Mərdanov M. (2011). Azərbaycan təhsil tarixi. Bakı: Təhsil. səh. 115-144.
  21. Əhmədov S. (2006). Azərbaycan tarixindən 100 şəxsiyyət. Bakı: Ayna Mətbu Evi. səh. 151-153.
  22. Azərbaycan tarixi. Bakı: “Elm”. 2008. səh. 231-234.
  23. Manaf Süleymanov (1996). Hacı Zeynalabdin Tağıyev. Bakı: “Gənclik”. səh. 17.
  24. Dadaşova S. Bakı-tarixin səhifələri. – Bakı : "Şərq- Qərb" Nəşriyyat Evi, 2013. – S.42–44.
  25. Böyük İqtisadi Ensiklopediya. 5 cilddə. V cild. – Bakı : "Şərq Qərb" Nəşriyyat Evi, 2012. – S.30–33.
  26. Əhmədov H. (1997). Azərbaycanda xeyriyyə cəmiyyətlərinin maarifçilik fəaliyyəti. Bakı: Mütərcim. səh. 38-47.
  27. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan mədəniyyəti (2014). Azərbaycan tarixi. Bakı: “Bakı Universiteti” nəşriyyatı. səh. 234.
  28. İlkin Q. (1995). Şəxsiyyət. Bakı: Şur. səh. 3-25.
  29. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası 2 cilddə. II cild (2005). Tağıyev Hacı Zeynalabdin Məmmədtağı oğlu (1823-1924). Bakı: Lider Nəşriyyat. səh. 347-391.
  30. Seyidov Y. (2014). Azərbaycan dili. Böyük mesenat və xeyriyyəçi H. Z.Tağıyevin həyatı haqqında. Bakı: akı Universiteti nəşriyyatı. səh. 68-69.
  31. İlkin, Q. (1991). 1905-ci ildə Bakıda H.Z.Tağıyev tərəfindən yaradılmış “Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti” və 1906-cı ildə yaradılmış ”Nicat” mədəni- maarif cəmiyyəti haqqında. Bakı: Bərəkət.
  32. H.Z.Tağıyevin Bakıya su kəmərinin çəkilməsində olan böyük rolu və köməyi haqqında // Azərbaycan müəllimi. – 2015. – 12 dekabr.- S.11.
  33. Nərimanov N. (2004). Nərimanov N. Seçilmiş əsərləri. –H. Z. Tağıyevin 50 illiyi, məişətə və cəmaətə xidmətləri. Bakı: “Lider nəşriyyat”. səh. 397-410.
  34. Fərəcov, S. (2015). H.Z.Tağıyevin təklifi və köməyi nəticəsində Bakıya şollar su kəmərinin çəkilməsi haqqında. Bakı: Mədəniyyət. səh. 15.

Ədəbiyyat

Misir Mərdanov. Azərbaycanın təhsil tarixi. "Təhsil" nəşriyyatı, 2011-ci il. Bakı, I cild, 295 s.

Xarici keçidlər

 
   

Vikisitatda Hacı Zeynalabdin Tağıyev ilə əlaqəli məlumatlar var.

  • Articles about Taghiyev in Azerbaijan International
  • Sara Tağıyevanın şəxsi arxivi Bakıya gətirilib
  • "Payitaht Abdulhamid" filmindəki saxta Hacı Zeynalabidin Tağıyev səhnəsi belə ifşa edildi — Tarixi fakt
  • Hacı Zeynalabdin Tağıyevin Osmanlı sultanına tarixi hədiyyəsi — NİYƏ MİSİRDƏN GƏTİRİLİB DEDİLƏR?
  • Ərəblinskini Tağıyev öldürtdürüb? — İDDİALARA CAVAB VERİLDİ
  • Zeynalabdin Tağıyevin heykəlini zibilliyə atdılar FOTO

Avqust 02, 2021
hacı, zeynalabdin, tağıyev, yanvar, 1823, 1823, bakı, sentyabr, 1924, 1924, bakı, azərbaycanlı, milyonçu, mesenat, rusiya, imperiyasının, həqiqi, dövlət, müşaviri, müsəlman, şərqində, qızlar, məktəbinin, tağıyevin, qızlar, məktəbi, yaradıcısı, dərəcəli, müqədd. Haci Zeynalabdin Tagiyev 25 yanvar 1823 1823 01 25 Baki 1 sentyabr 1924 1924 09 01 Baki 4 Azerbaycanli milyoncu 5 mesenat Rusiya Imperiyasinin Heqiqi Dovlet Musaviri muselman Serqinde ilk qizlar mektebinin Tagiyevin qizlar mektebi yaradicisi 6 II ve III dereceli Muqeddes Stanislav ordeni laureati 7 Haci Zeynalabdin TagiyevDogum tarixi 25 yanvar 1823 1823 01 25 Dogum yeri Baki Rusiya ImperiyasiVefat tarixi 1 sentyabr 1924 1924 09 01 101 yasinda Vefat yeri Baki Baki qezasi Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIDefn yeri BakiVetendasligi AzerbaycanHeyat yoldaslari 1 Zeyneb 2 Sona EreblinskayaUsaqlari Birinci evlilikden ogullari Ismayil Tagiyev 1866 1930 Sadix 1868 1943 Kazim kicik yasda vefat edib 1 qizi Hanim 1871 1916 Ikinci evlilikden ogullari Memmedtagi 1900 1918 Memmedkazim 1903 1931 qizlari Leyla 1898 1947 Sara xanim Sarayeva Tagiyeva 1899 1991 ve Sureyya 1904 1975 2 3 Atasi Tagi TagiyevAnasi UmmuFealiyyeti biznesmen d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 1 1 Erken illeri 1 2 Sexsi heyati 2 Fealiyyeti 2 1 Neft senayesi ve neqliyyat 2 2 Toxuculuq senayesi 2 3 Baliqciliq senayesi 2 4 Enerji senayesi 2 5 Mulkiyyeti 2 6 Qiz mektebinin acilmasina mane olanlarla mubarize 3 Xeyriyyecilik 3 1 Baki Sollar su kemerinin tikintisi 4 Vefati 5 Teltif ve mukafatlari 6 Hemcinin bax 7 Istinadlar 8 Edebiyyat 9 Xarici kecidlerHeyati Redakte Haci Zeynalabdin Tagiyev ve usaqlari Erken illeri Redakte Haci Zeynalabdin Tagiyev 1838 ci ilde 8 basqa menbede ise 1823 cu ilde 9 bezi menbelere gore 1838 ci ilde 10 Bakida kasib basmaqci ailesinde anadan olmusdur Anasi Ummu xanim Zeynalabdinin 10 yasi olanda vefat edir Kicik Zeynalabdin usaqliqdan temkinli ve zehmetkes idi On yasinda atasi onu bir bennanin yanina usta komekcisi isine qoyur 12 yasina catanda o artiq das yonurdu 15 yasinda iken bennaliq etmeye baslamisdi Bir muddetden sonra Tikinti ustasi ve teskilatcisi kimi taninmaga baslayir Mueyyen qeder vesait toplayaraq Tagiyev artiq 20 yasinda ev tikintisi ve dasyonma isleri teskil edir Ozunun sonraki tikinti islerine de sexsen nezaret edirdi Tikdirdiyi binalarda meselen ozunun yasadigi binada ve sexsen acdirdigi qizlar gimnaziyasinin binasinda onun desti xetti hiss edilir 11 Sexsi heyati Redakte Haci Zeynalabdin iki defe evlenmisdir Birinci heyat yoldasi oz emisi qizi Zeyneb xanim idi Zeyneb xanimdan onun iki oglu bir qizi olmusdur Oglanlari Ismayil Sadiq ve qizi Xanim Ikinci heyat yoldasi meshur general leytenant Balakisi bey Ereblinskinin qizi Sona xanim idi Ereblinskinin iki qizindan boyuyu Hacinin oglu Ismayilin heyat yoldasi idi Haci oglugilde olarken Balakisi bey Ereblinskinin kicik qizi Sonani gorub beyenmis ve onunla evlenmisdir Yeni Haci oz oglu ile bacanaq idi Sona xanim 16 yasinda iken 73 yasli Tagiyeve ere verilmisdi Balakisi bey Tagiyevin mulkune ortaq olmaq ucun kicik qizini Haciya vermisdi Sona xanimdan Tagiyevin uc qizi ve iki oglu olmusdur Qizlari Leyla Sara ve Surayya Oglanlari Mehemmed ve Ilyas Mehemmed Dikaya diviziya nin zabiti olarken Lenkeranda ozunu oldurmus Ilyas ise xesteliye tutularaq olmusdur 12 Qizi Leyla xanim Semsi Esedullayevin oglu Eli Esedullayevle evlenmisdir Onlarin Eli Nadir Gulnar ve Zeynal adli ovladlari olmusdur Zeynal Turkiyede anadan olmusdur Eli Esedullyev 1920 ci illerde ailesini goturerek evvelce Irana sonra ise Turkiyeye muhaciret etmis daha sonra aile Parise kocmusdur Qizlari Gulnar Esedullayev Parisin Sorbonna Universitetini bitirdikden sonra Leyla Esedullayeva ile Istanbula komusdur Leyla Esedullayeva 1948 ci ilde Istanbulda vefat etmisdir Onun mezar dasinda bu sozler qeyd edilmisdir 13 Haci Zeynalabdin Taginin qizi Leyla Esedullah Baki 17 yanvar 1896 Istanbul 23 fevral 1948 Yeni Kafkasya jurnalinda Leyla Esedullayevin adina rast gelinir Haci Zeynalabdin Tagiyevin vefatinin birinci ildonumu adli xeberde qeyd olunmusdur 13 Bundan bir il evvel Bakida Azerbaycan xeyriyyecilerinden Haci Zeynalabdin Tagiyev vefat etmisdir Oten cume qizi Leyla xanim ve yeznesi Esedullahzade Eli bey terefinden merhumu yad etmek ucun Tesvikiye mescidinde movlud oxunulub Movludda Azerbaycan qacqinlari ile yerli turkler de istirak edibler Leyla Esedullayevin adina Qurtulus jurnalinda da rast gelinir Bele ki Mehemmed Emin Resulzade ile Simali Qafqazin liderlerinden Heyder Bammat arasinda olan qarsidurma ie bagli bir xeberde onun adi kecmis mektubu yayimlanmisdir 13 Basda merhum Elimerdan beyin ailesi olmaqla azerbaycanlilardan bir coxu onlara gonderilmis Parisde cixan Qafqaz mecmuesini qebul etmeyerek geri gonedribler Onlardan bir qismi banderolun arxasina geldiyi yere qaytarilir qeydi ile yetinmeyerek mecmuenin mudiri Heyder Bammata bu hereketlerinin sebebini xususi qeyd etmeyi luzum gorubler Buna numune olaraq Azerbaycanin meshur simalarindan merhum Haci Zeynalabdin Tagiyevin qizi hormetli Leyla xanim Esedullahin mecmue idaresine gonderdiyi mektubun suretinin ozunun icazesile derc edirik Cox mohterem Heyder bey Qafqaz mecmuesini geri gonderirem Onu diqqetle oxudum Feqet orada fikrimce Qafqazin ortaq isine zerer veren nifertle dolu cixislardan basqa meni maraqlandiracaq bir sey tapmadim Bundan basqa evimde ne oxumalari ile mesgul oldugum gencler yetisir Qafqaz i oxumaq ise ruhun vetenseverliyi uzerinde ancaq menfi tesir gosterer Hormetle L Esedullah Fealiyyeti RedakteSonradan o ozunu ticaretde ve yungul senayede de sinayir Her ikisinde qabiliyyeti ile ugur qazanir dukanlara ve manufakturaya sahib olur O hem de Baki neftini Xezer denizi ve Qafqaz demir yolu vasitesile ixrac eden en boyuk sahibkarlardan idi Meqsedyonlu tedbirleri neticesinde Tagiyev Azerbaycan iqtisadiyyatinin mustemleke xarakterine zerbe vuran onu sindiran ilk milli senayecilierden idi 14 Neft senayesi ve neqliyyat Redakte 1870 ci ilde Tagiyevin artiq iki qazanxanadan ibaret kerosin zavodu var idi Kerosin zavodu ile yanasi o 1872 ci ilde Haci Zeynalabdin sirketini yaradir 1872 ci ilde neftli torpaqlar herraca qoyulduqda Tagiyev de iki ortagi ile birlikde BibiHeybetde icareye torpaq goturub buruq quraraq quyu qazmaga baslayir Lakin bes il erzinde hec bir netice olmur xercler artir neft ise cixmirdi Ortaqlar zererli biznesden cixmaq qerarina geldiler Zeynalabdin ise onlar terefinden qoyulan kapitali qaytarmaq mecburiyyetinde idi Buna baxmayaraq o inadla qara qizil axtarmaga davam edirdi 1878 ci ilde dord quyudan birinde neft fontan vurdu Bu hadise hemin andan Z Tagiyevin sirketini neft sahesinde onde geden muessiseler sirasina cixardi Neticede onun gelirleri suretle artmaga baslayirdi Uc il sonra Balaxanida ve BibiHeybetde yerlesen 30 desyatin neft veren torpaq neft mehsullarinin dasinmasi ucun iki sxun Tsaritsinda indiki Volqoqrad Nijni Novqorodda Moskvada anbarlar iki ag neft ve surtgu yagi zavodu Tagiyevin sirketine mexsus idi Sirketin illik semereliliyi 1 milyon barele yaxin xam ve emal edilmis mehsul teskil edirdi Onu Bakidaki muselman rus ermeni ve yehudi cemiyyeti xeyriyyelerinin hamisi ozlerine fexri sedr secmisdiler Bu dovrlerde Baki esl neft seltenetine cevrilmisdi Baki etrafindaki kendlerde torpaqlar Rusiyadan ve xaricden gelmis sermayedarlar terefinden alinib onlarda neft buruqlari ucaldilirdi Bu Hacini da maraqlandirir ve podratciligi buraxaraq neft isine qursanir 1882 ci ilde Tagiyev 1 ci gildiya tacir rutbesine layiq gorulur 1896 ci ilde onun neft sirketi hasilatda en yuksek gostericiye nail olur 32 milyon pud 512 kq neft hasil edir Mazut sirketinin yaranmasi ile elaqedar yerli varlilardan Colaq Agabala Quliyevin basciligi ile Baki Batum neft kemeri aksioner sirketini yaradirlar O zaman ucun neheng insaat hesab edilen bu neft kemeri Bakidan baslayaraq Kur duzenliyinden kecib Qafqaz daglarinin eteyini ve Suram qalasinin yamacini asib Reon duzenliyinden oterek 800 kilometr mesafede uzanib Xezer sahilini Qara deniz sahili ile birlesdirecekdi Baki nefti okeanlara uzaq uzaq olkelere beynelxalq bazarlara yol acacaqdi Kemeri uzatmaga 1897 ci ilde baslayib 1907 ci ilde tamamlamisdilar 29 oktyabr 1897 ci ilde Londonda Rusiya nefti ve maye yanacagin hasil edilmesi cemiyyeti ve ya Oleum tesis olunarken Z Tagiyev Suranin 6 uzvunden biri olur 15 Bundan basqa Tagiyev Kaspi birliyi ile emekdasligini suretli inkisaf etdirir ki orada da o 1889 cu ile qeder 738 pay haqqina muxtelif illerde 100 den 250 ye qeder fehlenin calisdigi 3 gemiye iki quru doka Q S Dadasovla birge ve korpuye sahib idi 16 Toxuculuq senayesi Redakte 1897 ci ilde neft medenlerini Britaniya sirketlerinden birine satan Tagiyev qeyri neft sektoruna sermaye qoyur 1900 cu ilde ise Qafqazda ilk toxuculuq istehsalati olan toxuculuq fabriki acir Onun insa etdirdiyi Baki toxuculuq fabriki Azerbaycanda yeni istehsal sahesinde baslangic olur Toxuculuq fabrikini xammalla temin etmek meqsedi ile Tagiyev Yevlax rayonunda pambiq ekini ucun torpaq sahesi alir ve 1909 cu ilde Cavadda pambiqtemizleme zavodu tikdirir Bakinin en iri ticaret merkezi sayilan ticaret evini de Tagiyev teskil etmisdir 17 Baliqciliq senayesi Redakte Imperator II Nikolayin qardasi boyuk knyaz Mixail Aleksandrovic polyak qizi ile evlenib taxt tacindan el goturenden sonra Tagiyevden xahis edir ki Yevlax etrafi meselerde ov edib dincelmek ucun ona icaze versin O Haciya cevahiratla bezedilmis bir qizil carka peymane bexsis gondermisdi Xezerin Azerbaycan sahillerinden tutmus Dagistanin sahillerine Derbend Port Petrovsk daxil olmaqla uzunlugu 300 kilometr olan torpaq sahesi alib vetege salmisdi Kur qiragindaki vetegeleri dovletden icareye goturmusdu 1890 ci ilde baliq senayesine guclu sermaye qoyan Tagiyev iri baliqciliq vetegelerine sahib olmusdur O baliq mehsullarinin saxlanmasini temin etmek ucun Mahacqala seherinde soyuducu zavodu buz istehsali zavodu cellek zavodu insa etmisdir Haci Zeynalabdin Tagiyev baliqciligin zeiflediyini gorub qizil uzuyunu baligin agizina atib baligi denize buraxmisdir Ve bunu esiden baliqcilar hemin baligi tutmaq arzusu ile denize tokulusmusduler 18 Enerji senayesi Redakte 1899 cu ilden H Z Tagiyev enerji sektoruna qosulur Onun bu istiqametdeki fealiyyeti 1899 cu ilde Enerji gucu sehmdar cemiyyetinin yaranmasina getirib cixardi Burada Tagiyev sedr muavini vezifesinde calisirdi Artiq XX yuzilliyin evvellerine yaxin Ag Seherde ve Bayil burnunda sehmdar cemiyyetinin balansinda iki elektrik stansiyasi vardi Mulkiyyeti Redakte O uc ile seherin merkezinde 1895 1897 ci iller boyuk bir saray tikdirir Bu sarayin her dord fasadi ve damdaki neheng qubbeler diqqeti uzaqdan celb edir Bir uzu Bariyantinski digeri Stariy politseyski ucuncusu Merkuri dorduncusu ise Qarcakov kucelerine baxir Her cehetden hem xarici arxitekturasina hem de daxili ber bezeyine gore seherin en yarasiqli binalarindan biri sayilir Layihenin muellifi Yuzef Qoslavski esasen Avropa order memarliq uslubundan istifade edib ferdi kompozisiya yaradib Binanin her dord tininde ve bas gireceyinin qabaginda neheng qaz fanari yanirdi Qiz mektebinin acilmasina mane olanlarla mubarize Redakte Qiz mektebinin acilmasina yerli ruhaniler mane olurdular Ruhaniler qizlara tehsil vermek teklifinden qezeblenir ve camaati ayaga qaldirirdilar 19 Kohne fikirli ruhaniler mekteb acmaq teklifini beyenmis qazi Mir Mehemmed Kerimi qapisina ag neft tokub yandirmaqla hedeleyirdiler 20 Mektebin mehz azerbaycanli qizlar ucun tesis edilmesi maarifci mesenatin heyatini boyuk tehluke qarsisinda qoyurdu 21 Dovrun kohne fikirli muhafizekar adamlari azerbaycanli qizlarin oxumasini boyuk bir qebahet saydiqlarina gore Haci Zeynalabdin Tagiyevi de oldurmek isteyirdiler Qaraguruhcu iri emmameli qara ebali ruhaniler yekeqarin enliqursaq saqqali henali hacilar ortaya cixib ismeti nisvandan danisa danisa Qurandan ayeler peygenber xelife imamlardan hadiseler ve subutlar getirerek bu isi kufr adlandirib Haci Zeynalabdin Tagiyevi dinden kenar emellerde gunahlandirirdilar 22 Tapancali xencerli qocular ise tehdide kecirdiler 23 Lakin Hacinin xalq arasinda olan nufuzu ve etrafindaki adamlarin onu muhafize etmesi bu bedxahligin bas tutmasina imkan vermirdi Muselman qaraguruhcularinin sozunu kesmek ucun Haci Zeynalabdin Tagiyev nufuz sahibi olan Molla Mirze Mehemmed ogluna coxlu pul ve hediyyeler verib muqeddes yerlere Mekkeye Medineye Kerbalaya Qahireye Istanbula Tehrana gondermis ve tapsirmisdi ki oradaki mohteber resmi din xadimlerinden mucdehidlerinden hamisindan imza ve mohurle tesdiq edilmis resmi senedler alsin ki muselman qizlari da oglanlar kimi seriet mekteblerinden basqa muasir mekteblerde de tehsil ala bilerler 24 Bu muqeddes isde seriete zidd hec ne yoxdur Hacinin gorduyu tedbirler semere vermirdi Ona gorede o mecbur olub mescidde ruhaniler qarsisinda cixis etmeli oldu Camaat qizlarimizin zemane dersi oxumalari vacibdir Gozleri acilar kulfetle reftari xos olar 25 Ingilistana Firengistana gedib oxuyan cavanlarimiz heresi oralarda qollarina bir arvad kecirib getirirler Cunki qizlarimizla mecazlari tutmur dolana bilmirler Ecnebi arvadlardan dogulan usaqlar butun varidatimiza verese cixirlar Isler bele getse ata baba ocagimiz qalacaq Quransiz namazsiz serietsiz Teze mekteblerde qizlara ehkami seriyyet paltar tikmek toxuculuq metbex isleri muselman Azerbaycan ve rus dilinde oxuyub yazmaq elm hesab tifillere terbiye vermek oyredilecek Burda ne pis is var Molla Eli Haci Xelil oglu Qulaq as Men qizlari ismetsiz etmek istemirem namehremle uzu aciq olmaga cagirmiram Siraga gun gece iyirmi yasli ortancil qizin sancilanmisdi az qalmisdi olsun Lopabig Ambarsum hekimi getizdirdin qizi yoxladi dava derman eledi qiz olumden qurtardi Indi de gorum Lopabig Ambarsumun evezine muselman arvad hekimi olsaydi seriete hansi duzgun gelerdi Arvad hekimlerine muellimlerine ehtiyacimiz coxdur O mektebi men bize padsahliqdan vehsi deyilenden sonra qerara geldim acdirdim Etek dolusu pul tokub bu meqsedle bina tikdirmisem Ders deyenler zenen xeylagi olacaq Xeyriyyecilik RedakteEsas meqale Tagiyevin qizlar mektebi1873 cu ilde icareye yer goturerek neft quyusu qazdirib 1888 ci ilde H Z Tagiyev Bakida acilan orta texniki mektebin 1897 ci ilden fexri himayecisi olmus hemin ilden daimi olaraq bu mektebe maddi yardim gostermisdi 26 H Z Tagiyev Merdekanda bagciliq mektebi acmisdi 1895 ci ilden fealiyyete baslayan bagciliq mektebinin xerclerini Tagiyev oz uzerine goturmusdur 27 1896 ci ilde Gencede ve Naxcivanda 1897 ci ilde Samaxida 1906 ci ilde Tiflisde acilan mekteblerin xeyrine pul odemisdir Tagiyev Baki Dovlet Universitetinin yaradilmasi meqsedi ile kulli miqdarda vesait odemisdir 28 Azerbaycan Respublikasi Dovlet vesaiti hesabina 100 neferi xarici olkelere oxumaga gondermisdi Onlardan 10 neferi Ingiltereye 23 neferi Italiyaya 45 neferi Fransaya 9 neferi Turkiyeye 13 neferi ise Almaniya ve Rusiyaya getmisdi H Z Tagiyev hemin telebelere de maddi yardim gostermisdi Haci Zeynalabdin Tagiyev 1901 ci ilde 300 min manatliq vesait serf ederek Bakida ilk qizlar mektebi tikdirir Bezi menbelerde qizlar mektebinin insasini Sona xanimin teklif etdiyi gosterilir Cunki genc yasda Haciya arvad olan Sona xanim tehsil ala bilmemisdi Bu butun Zaqafqaziyada yegane qizlar mektebi idi Binani 1898 ci ilde tikmeye baslayirlar 1900 cu ilde hazir olur Bu mekteb Nikolayevski Kommunist kucesinde Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasinin Elyazmalari fondunun binasi yerlesir Qizlar mektebinin binasi memarliq baximindan Azerbaycan memarliginin milli romantik uslubundadir Esas fasaddaki divar bir cerge ag diger cerge ise qizili dasdan horulub 29 Haci Zeynalabdin Tagiyev butun Rusiyada birinci novbede oz mesenatligi ve maarifperverliyi ile taninmisdir Onun maarifperver xidmetleri esasen XX esrin evvelerinden baslayir Bu da tesadufu deyildi 1905 ci il inqilabindan sonra hokumetin Oktyabr beyannamesi olkede medeni maarif islerinin canlanmasina sebeb oldu Olkenin her yerinde xeyriyye meqsedi ile bir sira cemiyyetler yarandi Qezet ve jurnallar cap edilmeye basladi Bu cemiyyetlerin yaradilmasi qezet ve jurnallarin cap edilmesi birinci novbede Tagiyevin adi ile baglidir Bu isde Tagiyev bir nov teskilatci rolunu oynayirdi Xeyriyye meqsedile yaradilan cemiyyetler ya Tagiyevin sexsi istiraki ve vesaiti ile ya da onun yaxindan komeyi ile yaradilmisdir Bundan elave Tagiyevin vesaiti hesabina 1885 ci ilde Bakinin esas qezeti olan Kaspi qezeti derc olunurdu 1896 ci ilde memar K B Skurevicin layihesi esasinda onun terefinden tikilen pasaj BUM bu gun de seherin en yaxsi ticaret merkezlerinden biridir 30 Ilk xeyriyye cemiyyeti 1905 ci ilde yaranmis Muselman Xeyriyye Cemiyyeti idi Bundan basqa Nesr ve maarif Nicat cemiyyetlerinin yaranmasinda da Haci Zeynalabdin Tagiyevin yaxindan komeyi olmusdur 31 O zamanlar dustaqlari Nargin adasinda saxlayirdilar Camaat ora gedib gelende yaman eziyyet cekirdi Axirda Zeynalabdine muraciet edirler ki bu isde bize komek ele derdimize bir care qil O da o zaman seherin ucqar yeri hesab edilen Quba Fuzuli meydani ile Komurcu meydani arasinda tikdirdiyi besmertebeli deyimani indiki sirniyyat fabrikini dustaqxana ucun verir Diger istinadlara esasen Bakiya yuksek rutbeli teze memur teyin edilir Haci onun gorusune gedir ve deyir ki size ne komek lazimsa utanmayin soyleyin men padsahliqdan hec ne muzayiqe eden deyilem Yuksek rutbeli sexs izah edir ki dustaqlari Nargin adasinda saxlayiriq isciler gedib qayitmaga cox vaxt serf edirler Hem de eziyyet cekirler mumkunse bu isde bize komek edin Haci Zeynalabdin tikilib qurtarmis deyirman binasini dustaqxana ucun hokumete verir Xaricden getirdiyi deyirman avadanligini toxuculuq fabriki yerlesen eraziye dasitdirir orda deyirman tikdirir Ozu ve ailesi yasamaq ucun fabrikin yaxinliginda xususi mulk tikdirmisdi ve vaxtasiri orda qalirdilar Baki Sollar su kemerinin tikintisi Redakte Sollar su kemerinin cekilisi ressam Cingiz Mehbaliyev Tagiyev hem de Baki Sollar su kemerinin tikintisi ucun sexsi vesaitinden pul ayirib Lindleyin xaricden devet etdiyi muhendislerden ibaret ekspedisiya qrupu Xudatdan simal serqe dogru mesede seffaf temiz bulaq suyu oldugunu askarlayir Buna baxmayaraq Baki sakinlerine serinlik ve firavanliq getirecek Sollar kemerinin cekilisi bir terefden lazimi vesaitin tapilmamasindan diger terefden ise layihenin eleyhdarlarinin apardiqlari ekstebligat sebebinden uzanirdi Yalniz car II Nikolayin 6 oktyabr 1909 cu il tarixli fermani ile Baki seherine 27 milyon rubldan cox olmamaq sertile istiqraz buraxilmasina icaze vermesinden sonra Sollar su kemeri layihesi feal tikinti merhelesine qedem qoyur 32 Layihenin muellifi Lindleyin qetiyyeti ve inadkarligi sayesinde kemerin cekilisi ucun lazim olan butun avadanliq xaricden alinib getirlir Hetta Birinci Dunya muharibesinin qizgin caginda bele tikinti isleri sengimir Kemerin anbarlarin seherdaxili sebekenin insasi anbaan suretlenir Nehayet V Lindleyin ve onun mutexessis komandasinin Baki Dumasinin ve onun azerbaycanli deputatlarinin seher idaresinin tikintide calisan minlerle Azerbaycan kendlisinin Baki fehlelerinin mohkem iradesi ve gergin emeyi hesabina 1916 ci ilin dekabrinda Sollar Baki su kemerinin birinci novbesi 1917 ci ilde bu gun Bakini en yaxsi icmeli su ile temin eden 160 kilometrlik su kemerinin cekilmesi basa catir 33 34 Vefati RedakteSovet Rusiyasinin 28 aprel 1920 ci ilde Azerbaycani isgal etmesi ile veziyyet kokunden deyisir Insanlarin mulkuyyeti elinden alinir milli kadrlar ve ziyalilar teqib edilmeye baslanir her sey Rusiyanin maraqlarina yonelir Yerli ehalinin xahisi ile yeni hakimiyyetin rehberlerinden biri olan Neriman Nerimanovun gosterisi ile Tagiyeve mulk secmek imkani verilir O ozunun artiq elinden alinmis kecmis mulkiyyetlerinden ancaq Merdekandaki bag evini secir Haci Zeynalabdin Tagiyev 1924 cu il sentyabrin 1 de axsam sekkizin yarisinda 101 yasinda bezi menbelere gore 86 yasinda vefat etmis ve sentyabrin 4 de defn edilmisdir Onun defnine cox boyuk izdiham toplanmisdi Insanlar yas merasimine butun Baki ve etraf kendlerden erzaq getirirdiler Neriman Nerimanovun komekliyi ile Bakinin Kommunist ve Bakinskiy rabociy qezetlerinde onunla bagli nekroloq cap edildi Teltif ve mukafatlari Redakte Muqeddes Stanislav ordeni Siri Xursid ordeniHemcinin bax RedakteTagiyevin qizlar mektebi Umid valsi balet Istinadlar Redakte Haci Zeynalabdin Tagiyev MAS Matbaacilik Istanbul 2010 seh 165 166 Redaktor Araz Abbasov Araz Abbasov 2010 Haci Zeynalabdin Tagiyev Istanbul MAS Matbaacilik seh 165 166 Haminin sevimlisi H Z Tagiyev haqqinda Baki 2012 seh 165 166 Teknur Muellif Esir Besiroglu Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi IX Baki 1986 seh 121 Baki milyoncusu H Z Tagiyevin heyati haqqinda Varliq ensiklopedik toplu Baki Zaman 1998 S 198 Muasirleri Haci Zeynalabdin Tagiyev haqqinda kitabi barede Palitra 2013 24 sentyabr S 15 Naile Velixanli 2013 Muasirleri Haci Zeynalabidin Tagiyev Haqqinda Baki Ziya NPM seh 4 Nerimanov N Haci Zeynalabdin Tagiyevin elliillik meiseti ve cemaete xidmetleri Muasirleri Haci Zeynalabdin Tagiyev haqqinda Tertib edeni F Cabbarov Baki 2013 seh 22 Ibragimov M Dzh Predprinimatelskaya deyatelnost G Z Tagieva Baku Azerbajdzhanskoj gos izd vo 1990 s 14 15 Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹildde IX ҹild Sputnik Fronton Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksijasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1986 sәһ 121 invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char script parameter Ilkin Q 2006 Baki ve bakililar Baki Nurlar 234 243 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 cildde IX cild Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasinin Bas redaksiyasi 1986 seh 121 122 1 2 3 Dilqem Ehmed 2018 Bir ilden yuz ile Baki TEAS Press seh 29 30 ISBN 978 9952 310 47 4 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 2007 Azerbaycan medeniyyeti maarifi ve iqtisadiyyatinin inkisafinda boyuk rolu olmus H Z Tagiyev haqqinda Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi seh 268 invisible char Y Ehmedova red P Qasimova N Esgerova 2016 El atasi Sumqayit Sumqayit seher Merkezi kitabxanasi seh 3 H Z Tagiyevin Kaspi ye etdiyi himayedarligi haqqinda Kaspi 2015 7 aprel S 3 Huseynov E 2002 XX esrin 100 gorkemli azerbaycanlisi Baki Sumqayit nesriyyati seh 140 141 Ismayil M Ibrahimov 1994 Gorkemli senayeci el agsaqqali Haci Zeynalabdin Tagiyev haqqinda Baki Azernesr seh 124 Ferecov S 2014 Haci Zeynalabdin Tagiyevin maliyye destesi ile Bakida acilan qiz mektebi haqqinda Baki Medeniyyet seh 13 Merdanov M 2011 Azerbaycan tehsil tarixi Baki Tehsil seh 115 144 Ehmedov S 2006 Azerbaycan tarixinden 100 sexsiyyet Baki Ayna Metbu Evi seh 151 153 Azerbaycan tarixi Baki Elm 2008 seh 231 234 Manaf Suleymanov 1996 Haci Zeynalabdin Tagiyev Baki Genclik seh 17 Dadasova S Baki tarixin sehifeleri Baki Serq Qerb Nesriyyat Evi 2013 S 42 44 Boyuk Iqtisadi Ensiklopediya 5 cildde V cild Baki Serq Qerb Nesriyyat Evi 2012 S 30 33 Ehmedov H 1997 Azerbaycanda xeyriyye cemiyyetlerinin maarifcilik fealiyyeti Baki Mutercim seh 38 47 XX esrin evvellerinde Azerbaycan medeniyyeti 2014 Azerbaycan tarixi Baki Baki Universiteti nesriyyati seh 234 Ilkin Q 1995 Sexsiyyet Baki Sur seh 3 25 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi 2 cildde II cild 2005 Tagiyev Haci Zeynalabdin Memmedtagi oglu 1823 1924 Baki Lider Nesriyyat seh 347 391 Seyidov Y 2014 Azerbaycan dili Boyuk mesenat ve xeyriyyeci H Z Tagiyevin heyati haqqinda Baki aki Universiteti nesriyyati seh 68 69 Ilkin Q 1991 1905 ci ilde Bakida H Z Tagiyev terefinden yaradilmis Muselman Xeyriyye Cemiyyeti ve 1906 ci ilde yaradilmis Nicat medeni maarif cemiyyeti haqqinda Baki Bereket H Z Tagiyevin Bakiya su kemerinin cekilmesinde olan boyuk rolu ve komeyi haqqinda Azerbaycan muellimi 2015 12 dekabr S 11 Nerimanov N 2004 Nerimanov N Secilmis eserleri H Z Tagiyevin 50 illiyi meisete ve cemaete xidmetleri Baki Lider nesriyyat seh 397 410 Ferecov S 2015 H Z Tagiyevin teklifi ve komeyi neticesinde Bakiya sollar su kemerinin cekilmesi haqqinda Baki Medeniyyet seh 15 Edebiyyat RedakteMisir Merdanov Azerbaycanin tehsil tarixi Tehsil nesriyyati 2011 ci il Baki I cild 295 s Xarici kecidler Redakte Vikisitatda Haci Zeynalabdin Tagiyev ile elaqeli melumatlar var Articles about Taghiyev in Azerbaijan International Sara Tagiyevanin sexsi arxivi Bakiya getirilib Payitaht Abdulhamid filmindeki saxta Haci Zeynalabidin Tagiyev sehnesi bele ifsa edildi Tarixi fakt Haci Zeynalabdin Tagiyevin Osmanli sultanina tarixi hediyyesi NIYE MISIRDEN GETIRILIB DEDILER Ereblinskini Tagiyev oldurtdurub IDDIALARA CAVAB VERILDI Zeynalabdin Tagiyevin heykelini zibilliye atdilar FOTOMenbe https az wikipedia org w index php title Haci Zeynalabdin Tagiyev amp oldid 6064470, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.