Gəncənin yeraltı yolları və ya Gəncənin yeraltı fayton yolları — Gəncə şəhərində vaxtilə istifadə edilmiş, lakin sonralar baxımsızlıqdan yararsız hala düşmüş yeraltı fayton yolları.
Tarixi və inşası
Tarixi VIII əsrə qədər gedib çıxan bu yollar Aran memarlıq üslubunda inşa edilmişdir. Bəzi mənbələrə görə X əsrdə inşa olunmuş bu yollar 8 metr dərinlikdə idi. Yollar tağlarla hörülmüş, çirkab sularının axıdılması üçün xüsusi arxlar quraşdırılmış, fayton keçidi üçün geniş yerlər qoyulmuşdur.
Bu yolların inşası zamanı burada faytonların hərəkət etməsi də nəzərə alınmışdır.
Gəncənin yeraltı yollarına giriş Gəncə xan sarayından buradan başlayırdı. Sarayın yaxınlığında olan Çökək hamam ilə Şah Abbas məscidi arasından keçən bu yolun hər iki abidəyə də girişi olmuşdur.
Türkiyənin Amasiya şəhərində olan məscidin hasarı üzərindəki kitabədə Gəncənin yeraltı yollarını inşa edən və şəhərin monqol işğalından sonra vətənini tərk edərək Türkiyəyə köçmüş memar Mahmud oğlu Məhəmmədin adı qeyd olunmuşdur.
Görkəmli elm xadimi və tanınmış memar Şeyx Bəhaəddin Amuli 1606-cı ildə Gəncə şəhərində aparılan yenidənqurma işlərinə rəhbərlik etdiyi zaman yeraltı yollara xüsusi həssaslıqla yanaşmış, onların qorunmasını təmin etmişdir.
Sovet dövründə bu yollardan bəziləri bağlanılmışdır. Bəzilərindən isə həbsxana kimi istifadə edilmişdir.
Məqsədi
Yeraltı yollar əsasən döyüş zamanı hərbi strateji məqsədlər uçun istifadə olunmuşdur. Belə ki, yadellilərin şəhərə hücum və yürüşləri zamanı bu yollardan istifadə etməklə şəhərin mülki əhalisini qorumaq mümkün olmuşdur. Eyni zamanda, burada ərzaq və silah anbarları da yerləşdirilmişdir.
Tədqiqi və bərpası
Aparılmış tədqiqatlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, üç istiqamətdə tikilmiş bu yollar şəhərin demək olar ki, bütün ərazilərini biri-biri ilə birləşdirmişdir. Bəzi tədqiqatçılara görə burada hətta ikimərtəbəli fayton yolları da olmuşdur.
Aparılan tədqiqat işləri nəticəsində şəhərdəki bütün yeraltı yolların xəritəsi hazırlanmış və onun çox hissəsinin hazırda da yararlı vəziyyətdə olduğu müəyyən edilmişdir.
2010-cu illərdə Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyəti, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi və AMEA birgə tədbirlər planı təsdiq etmiş və Gəncənin yeraltı fayton yollarının bərpa edilərək muzey kimi istifadə olunması qərara alınmışdır. Bu tunellərdə tarixi muzeyin yaradılması məqsədilə Gəncə Regional Elmi Mərkəzinin Arxeologiya və Etnoqrafiya şöbəsi tərəfindən lazımi inventar və əşyalar toplanılmışdır.
2013-cü ilin fevral ayında ABŞ-ın Smitsan İnstitutunun Milli Muzeyinin rəhbəri Pol Maykl Teylor Gəncədə səfərdə olarkən, Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Elmar Vəliyev və Gəncə Regional Elmi Mərkəzinin direktoru Fuad Əliyevlə görüşmüşdür. Həmin görüşlər zamanı yeraltı yolların bərpası müzakirə olunmuşdur. Yolların bərpasında robotların iştirakı ilə bağlı layihə hazırlanmışdır; lakin sonradan bərpa işlərinə başlanılmamışdır.
“Qeyd olunan ərazidə heç bir yeraltı yoldan söhbət gedə bilməz. Yeraltı yol kimi təqdim olunan qurğular əslində əski binaların bir neçə mərtəbədən ibarət zirzəmiləridir”.
Həmin komissiyanın tərkibində AMEA-nın müxbir üzvü, tarix elmlər doktoru, professor Vəli Əliyev, tarix elmləri doktoru Qafar Cəbiyev, tarix üzrə fəlsəfə doktorları Abuzər Ələkbərov, Bəxtiyar Cəlilov və Müzəffər Hüseynov olmuşlar.
↑ Gəncədəki yeraltı fayton yolları bərpa olunduqdan sonra muzey kimi istifadə olunacaqdır 2020-08-07 at the Wayback Machine. azhistorymuseum.gov.az (azərb.)
↑ Gəncədəki yeraltı fayton yolları bərpa olunduqdan sonra muzey kimi istifadə olunacaqdır. azertag.az, 17.02.2013 (azərb.)
↑ Gəncənin yeraltı yollarının tədqiqinə başlanılıb. 525.az, 06.02.2013 (azərb.)
↑ Gəncə şəhərinin rus işğalına qədərki memarlığı. academia.edu (azərb.)
Gəncədə tapılan yeraltı yolların tarixi sirri - AMEA AÇIQLADI. publika.az, 28.08.2017 (azərb.)
Gəncənin yeraltı yolları bərpa olunacaq. trend.az, 13.02.2013 (azərb.)
↑ Gəncədə yeraltı yolları robotlar bərpa edəcək. xalqqazeti.com, 28.02.2013 (azərb.)
Komissiyanın 20 iyun 2012-ci il tarixli Arayışı, səh. 4. (azərb.)
Arif Məmmədov (Gəncə arxeoloji ekspedisiyasının rəhbəri, tarix elmləri doktoru, professor). Gəncə: uydurmalar və reallıqlar. Gəncə şəhərinin 4000 il yaşı və orada yeraltı fayton yolları yoxdur. azertag.az, 10.04.2013 (azərb.)
Xarici keçidlər
Mahmud Mahmudzadə- Gəncənin yeraltı yolları — YouTube(azərb.)
Avqust 07, 2021
gəncənin, yeraltı, yolları, gəncənin, yeraltı, fayton, yolları, gəncə, şəhərində, vaxtilə, istifadə, edilmiş, lakin, sonralar, baxımsızlıqdan, yararsız, hala, düşmüş, yeraltı, fayton, yolları, mündəricat, tarixi, inşası, məqsədi, tədqiqi, bərpası, əks, iddiala. Gencenin yeralti yollari ve ya Gencenin yeralti fayton yollari Gence seherinde vaxtile istifade edilmis lakin sonralar baximsizliqdan yararsiz hala dusmus yeralti fayton yollari 1 2 Mundericat 1 Tarixi ve insasi 2 Meqsedi 3 Tedqiqi ve berpasi 4 Eks iddialar 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerTarixi ve insasi RedakteTarixi VIII esre qeder gedib cixan 3 bu yollar Aran memarliq uslubunda insa edilmisdir 1 2 Bezi menbelere gore X esrde insa olunmus bu yollar 8 metr derinlikde idi Yollar taglarla horulmus cirkab sularinin axidilmasi ucun xususi arxlar qurasdirilmis fayton kecidi ucun genis yerler qoyulmusdur 4 Bu yollarin insasi zamani burada faytonlarin hereket etmesi de nezere alinmisdir 1 2 Gencenin yeralti yollarina giris Gence xan sarayindan buradan baslayirdi Sarayin yaxinliginda olan Cokek hamam ile Sah Abbas mescidi arasindan kecen bu yolun her iki abideye de girisi olmusdur Turkiyenin Amasiya seherinde olan mescidin hasari uzerindeki kitabede Gencenin yeralti yollarini insa eden ve seherin monqol isgalindan sonra vetenini terk ederek Turkiyeye kocmus memar Mahmud oglu Mehemmedin adi qeyd olunmusdur 4 Gorkemli elm xadimi ve taninmis memar Seyx Behaeddin Amuli 1606 ci ilde Gence seherinde aparilan yenidenqurma islerine rehberlik etdiyi zaman yeralti yollara xususi hessasliqla yanasmis onlarin qorunmasini temin etmisdir 5 4 Sovet dovrunde bu yollardan bezileri baglanilmisdir 3 Bezilerinden ise hebsxana kimi istifade edilmisdir 3 Meqsedi RedakteYeralti yollar esasen doyus zamani herbi strateji meqsedler ucun istifade olunmusdur Bele ki yadellilerin sehere hucum ve yurusleri zamani bu yollardan istifade etmekle seherin mulki ehalisini qorumaq mumkun olmusdur 1 2 Eyni zamanda burada erzaq ve silah anbarlari da yerlesdirilmisdir Tedqiqi ve berpasi RedakteAparilmis tedqiqatlar neticesinde melum olmusdur ki uc istiqametde tikilmis bu yollar seherin demek olar ki butun erazilerini biri biri ile birlesdirmisdir 1 2 Bezi tedqiqatcilara gore burada hetta ikimertebeli fayton yollari da olmusdur 3 Aparilan tedqiqat isleri neticesinde seherdeki butun yeralti yollarin xeritesi hazirlanmis ve onun cox hissesinin hazirda da yararli veziyyetde oldugu mueyyen edilmisdir 1 2 2010 cu illerde Gence Seher Icra Hakimiyyeti Azerbaycan Respublikasinin Medeniyyet Nazirliyi ve AMEA birge tedbirler plani tesdiq etmis ve Gencenin yeralti fayton yollarinin berpa edilerek muzey kimi istifade olunmasi qerara alinmisdir 1 2 Bu tunellerde tarixi muzeyin yaradilmasi meqsedile Gence Regional Elmi Merkezinin Arxeologiya ve Etnoqrafiya sobesi terefinden lazimi inventar ve esyalar toplanilmisdir 6 2013 cu ilin fevral ayinda ABS in Smitsan Institutunun Milli Muzeyinin rehberi Pol Maykl Teylor Gencede seferde olarken Gence Seher Icra Hakimiyyetinin bascisi Elmar Veliyev ve Gence Regional Elmi Merkezinin direktoru Fuad Eliyevle gorusmusdur 7 Hemin gorusler zamani yeralti yollarin berpasi muzakire olunmusdur Yollarin berpasinda robotlarin istiraki ile bagli layihe hazirlanmisdir lakin sonradan berpa islerine baslanilmamisdir 7 Eks iddialar RedakteGence arxeoloji ekspedisiyasinin fealiyyetinin arasdirilmasi meqsedi ile AMEA nin prezidenti akademik Mahmud Kerimovun tapsirigi esasinda 19 iyun 2012 ci ilde AMEA Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutunun direktoru Maise Rehimovanin emri ile yaradilmis komissiya oz yekun reyinde bildirmisdir ki Qeyd olunan erazide hec bir yeralti yoldan sohbet gede bilmez Yeralti yol kimi teqdim olunan qurgular eslinde eski binalarin bir nece mertebeden ibaret zirzemileridir 8 9 Hemin komissiyanin terkibinde AMEA nin muxbir uzvu tarix elmler doktoru professor Veli Eliyev tarix elmleri doktoru Qafar Cebiyev tarix uzre felsefe doktorlari Abuzer Elekberov Bextiyar Celilov ve Muzeffer Huseynov olmuslar Hemcinin bax RedakteBakinin yeralti yollariIstinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 Gencedeki yeralti fayton yollari berpa olunduqdan sonra muzey kimi istifade olunacaqdir Arxivlesdirilib 2020 08 07 at the Wayback Machine azhistorymuseum gov az azerb 1 2 3 4 5 6 7 Gencedeki yeralti fayton yollari berpa olunduqdan sonra muzey kimi istifade olunacaqdir azertag az 17 02 2013 azerb 1 2 3 4 Gencenin yeralti yollarinin tedqiqine baslanilib 525 az 06 02 2013 azerb 1 2 3 Gence seherinin rus isgalina qederki memarligi academia edu azerb Gencede tapilan yeralti yollarin tarixi sirri AMEA ACIQLADI publika az 28 08 2017 azerb Gencenin yeralti yollari berpa olunacaq trend az 13 02 2013 azerb 1 2 Gencede yeralti yollari robotlar berpa edecek xalqqazeti com 28 02 2013 azerb Komissiyanin 20 iyun 2012 ci il tarixli Arayisi seh 4 azerb Arif Memmedov Gence arxeoloji ekspedisiyasinin rehberi tarix elmleri doktoru professor Gence uydurmalar ve realliqlar Gence seherinin 4000 il yasi ve orada yeralti fayton yollari yoxdur azertag az 10 04 2013 azerb Xarici kecidler RedakteMahmud Mahmudzade Gencenin yeralti yollari YouTube azerb Menbe https az wikipedia org w index php title Gencenin yeralti yollari amp oldid 5813535, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
