Gürcüstan Demokratik Respublikası parlamentində təmsil olunan müsəlmanlar
Avqust 01, 2021
Gürcüstan Demokratik Respublikası parlamentində təmsil olunan müsəlmanlar — 1918-ci ilin 26 may tarixində Gürcüstan Milli Şurası (GMŞ) tərəfindən Gürcüstanın müstəqilliyi elan olunduqdan sonra 13 sentyabr 1918-ci il tarixli qanunla milli azlıqların nümayəndələrinə bu ilk qanunverici orqanda təmsilçilik kvotaları ayrılır. Buna uyğun olaraq Azərbaycan türklərinə 4 yer ayrılır. Qanuna görə, sözügedən kvotalar milli azlıqların Gürcüstan ərazisində fəaliyyət göstərən milli şuralarının nümayəndələri hesabına doldurulmalı idi. Buna uyğun olaraq, 29 sentyabr 1918-ci ildə Tiflisdə toplanan GMMŞ Əbdürrəhim Haqverdiyev, Əbdüləziz Şərifov və Mirzə Hüseyn Həsənzadə və Əliheydər Qarayevə parlamentdə təmsilçilik mandatını verir.
Gürcüstan müstəqillik aktının qəbul olunması 26 may 1918-ci il
Parlamentin yaradılması və fəaliyyəti
26 may 1918-ci il tarixində müstəqilliyini elan etmiş Gürcüstan Demokratik Respublikası (GDR) mövcud olduğu 33 aylıq dövr ərzində milli dövlət quruculuğu prosesinə böyük önəm verərək bu istiqamətdə bir sıra mühüm islahatlara imza atmışdır. Bu islahatlar çərçivəsində demokratik təsisatların yaradılmasına xüsusi diqqət ayrılmış, ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında gizli və azad səsvermə yolu ilə keçirilmiş ümumxalq seçkiləri nəticəsində ali qanunverici orqan – Müəssislər Məclisi və yerli özünüidarəetmə orqanları — "eroba"lar formalaşdırılmışdır.
Gürcüstanda ali qanunverici orqan rolunu oynayacaq Müəssislər Məclisinin çağırılması barədə ilk təşəbbüs 1917-ci ilin sonlarında, hakimiyyətdə və idarəetmədə boşluq yarananda irəli sürülsə də, bəzi səbəblərə görə təxirə salınmışdı. Gürcüstanın müstəqilliyi elan olunduqdan sonra bu məsələ yenidən aktuallaşaraq ölkə gündəminə daşınan ilk mövzulardan biri olur. Gürcüstan Milli Şurası (GMŞ) 1918-ci ilin yayında Müəssislər Məclisi seçimi qaydaları və seçki əsasnaməsinin hazırlanması üzərində işləməyə başlayır. 22 noyabr 1918-ci il tarixində o zaman artıq parlament adlanan GMŞ 10 bənddən və 119 maddədən ibarət "Müəssislər Məclisinə seçkilər barədə Əsasnamə"ni təsdiq edir. Əsasnaməyə görə, milliyətindən və cinsindən asılı olmayaraq 20 yaşı tamam olmuş Gürcüstan vətəndaşına seçkilərdə iştirak etmək hüququ verilirdi.
Parlamentə seçkilərin keçirilməsi
Parlament tərəfindən, həmçinin, seçkilərin təşkili üçün Parlament Mərkəzi Seçki Komissiyası (PMSK) yaradılır. PMSK-da hər bir seçki subyekti üçün ən azı 1 üzvlük mandatı nəzərdə tutulur, eyni zamanda parlament fraksiyalarına təmsilçilərinin sayına müvafiq olaraq müxtəlif sayda yerlər ayrılır. Parlamentin müsəlmanlar ("tatarlar") blokunu PMSK-da Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev təmsil edir. Qeyd edək ki, PMSK üzvlərinin eyni zamanda Müəssislər Məclisinə seçkilərə namizəd qismində iştirakına heç bir məhdudiyyət qoyulmamışdı və onların bir çoxunun adı müxtəlif siyasi təşkilatların namizədlər siyahısına salınmışdı. Parlamentin 10 yanvar 1919-cu il tarixli iclasında "Müəssislər məclisinə seçkilərin təyin olunması barədə" Qanun qəbul olunur. Qanuna görə, Müəssislər Məclisinə bir neçə mərhələdə keçiriləcək seçkilərin ilk günü 14 fevral 1919-cu il tarixinə təyin olunur.
PMSK həm zaman, həm də maliyyə məhdudiyyətinə baxmayaraq seçkilərin yüksək səviyyədə təşkil olunması üçün bütün imkanlarını səfərbər edir. PMSK-da tərcümə işləri müsəlmanların nümayəndəsi Ə.Haqverdiyev və daşnakların təmsilçisi D.Davitxanyanın rəhbərliyi altında yaradılmış komissiya tərəfindən həyata keçirilirdi. 22–26 yanvar 1919-cu il tarixlərində PMSK siyasi partiya və təşkilatların Müəssislər Məclisinə namizədlərinin siyahısını gözdən keçirir və 27 yanvarda qeydiyyat nömrələrinə uyğun olan ardıcıllıqla adları aşağıda çəkilən 15 seçki subyektinin seçkilərdə iştirakını təsdiq edir:
Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev
Gürcüstan Sosial-Demokrat Fəhlə Partiyası (GSDFP);
Gürcüstan Sosialist-Federalist İnqilabçı Partiyası (GSFİP);
Gürcüstan Müsəlmanları Milli Şurası;
Gürcüstan Radikal-Demokrat Kəndli Partiyası;
Gürcüstan Milli Partiyası;
Gürcüstan Solçu Sosialist-Federalist Partiyası;
Şota Rustaveli Qrupu;
Müstəqil (Partiyasızlar) İttifaqı;
Borçalı Qəzası Müsəlmanları Qrupu;
Rusiya Sosial-Demokrat Fəhlə Partiyası (RSDFP);
Vətənpərvərlərin Estetik Liqası;
Elinlərin (Yunanların) Demokratik Qrupu.
PMSK yuxarıda qeyd olunan seçki subyektlərinin namizədlərinin siyahısını da təsdiq edərək Gürcüstan Demokratik Respublikası (GDR) hökumətinin rəsmi yayın orqanı "Sakartvelos Respublika" qəzetinə göndərir. Sözügedən qəzetin 1 fevral 1919-cu il tarixli sayına əlavə olaraq dərc olunan siyahıdan bəlli olur ki, seçkidə iştirak etmək niyyətində olan siyasi partiya və təşkilatların irəli sürdüyü namizədlərin sayı bir-birindən kəskin fərqlənir. Belə ki, seçkilərdə iştirak edən ümumi 600 namizəddən (onlardan 26-sı qadın idi) sayca ən çoxu — 130 nəfər GSDFP-nin siyahısında yer alırdı, ən az namizədlər isə Şota Rustaveli Qrupundan cəmi 1 nəfər (yazıçı Yevgeni Dvali) seçkilərə qatılırdı.
Müsəlman namizədlər
Şota Rustaveli Qrupundan sonra seçkilərdə ən az namizəd sayı ilə, hərəsində 5 nəfər olmaqla Gürcüstan Müsəlmanları Milli Şurası və Borçalı Qəzası Müsəlmanları Qrupu iştirak edirdi.
Gürcüstan Müsəlmanları Milli Şurasının (GMMŞ) namizədlərinin adı:
Halay bəy Aslan ağa oğlu Bayramov;
Abbasqulu Cabbar oğlu Xanəhmədov;
Qasım Abbas oğlu Bayramov;
Əlimirzə Molla Məhəmməd oğlu Nərimanov;
İsmayıl İsa oğlu Xəlilov.
Borçalı Qəzası Müsəlmanları Qrupunun (BQMQ) namizədləri:
Gürcüstan Milli Tarix Arxivində saxlanılan sənədlərdən aydın olur ki, Gürcüstan Müsəlmanları Milli Şurası tərəfindən ilkin olaraq tərtib olunmuş və GMMŞ-nin sədr müavini Halay bəy Aslan ağa oğlu Bayramov (instruktor-aqronom) tərəfindən imzalanıb PMSK-ya göndərilmiş 6 nəfərlik siyahıda 1-ci sırada Halay bəyin özü, 2-ci sırada – GMMŞ-nin sədri Əbdürrəhim bəy Əsəd bəy oğlu Haqverdiyevin (Gürcüstan Parlamentinin üzvü), 3-cü sırada Ömər Faiq Nemanzadənin (jurnalist), 4-cü sırada Əlimirzə Nərimanovun (müəllim), 5-ci sırada İbrahim bəy Mursaqulovun, 6-cı sırada isə Mirzə Rza Əlizadənin (müəllim) adları əks olunurdu. Bu siyahının ardınca PMSK-ya GMMŞ sədri Ə.Haqverdiyevin imzasıyla əlavə namizədlərdən ibarət 5 nəfərlik başqa bir siyahı göndərilir. Bu əlavə siyahıda ardıcıllıqla Abbasqulu Xanəhmədovun (tacir), Fətəli bəy Rəşid bəy oğlu Axundovun (tələbə), Qasım Abbas oğlu Bayramovun (tramvay konduktoru), Məşədi Əli Bayram oğlu Quliyevin (tacir) və İsmayıl Xəlilovun (kiçik usta) adları qərarlaşırdı.
Borçalı Qəzası Müsəlmanlarının Qrupu da ilkin olaraq seçkilərə 15 nəfərlik fərqli siyahı ilə qatılmaq niyyətində olmuşdur. Qrupun 22 yanvar 1919-cu ildə tərtib etdiyi və PMSK-nın katibliyində 24 yanvar 1919-cu ildə (№ 151) qeydiyyata alınmış siyahısında bu şəxslərin adları yazılırdı:
Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin Gürcüstan Milli Şurasında çıxışı
Gürcüstan Milli Şurasının üzvü Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin Milli şuranın 19 dekabr 1918-ci ildə Tiflisdə keçirilən iclasındakı çıxışı. Həmin tarixdə Gürcüstan Ermənistan müharibəsi davam edirdi.
Vətəndaşlar, Parlamentin üzvləri
Bu tarixi anda mən Gürcüstan Respublikasının müsəlman vətəndaşları adıyla çıxış edirəm. Böyük Avropa müharibəsi bitdi. Biz əmin idik ki, bundan sonra xalqların yaxşı əlaqələri olacaq, ən əhəmiyyətlisi isə Zaqafqaziyada yaşayan xalqlar arasında. Ancaq bizim gözləntilərimiz olmadı. Qonşu respublika müharibə elan etdi. Bu müharibə üçün heç bir səbəb yox idi. Gürcülər və ermənilər arasında olan bütün məsələlər sülh yolu ilə həll oluna bilərdi. Bizim hökumət bu problemlərin həlli yollarını axtarırdı. Hansı ki bugün çap olunan depeşalardan da görünür. Ancaq bir erməni partiyası öz eqoist məqsədləri üçün bu müharibəyə başladı. Mən istəyirəm deyəm ki, əmin idim ki, 1905-ci ildə baş verənlər üçüncü şəxsin əli ilə olub, ancaq bugün buna şübhə edirəm. Biz müsəlmanlar parlamentə daxil olanda deklarasiya yayınladıq və bildirdik ki, Gürcüstan Respublikasında yaşayan müsəlmanlar bütün lazım olan ölçüdə düşmənlərdən ölkələrini qoruyacaqlar. Bu gün yenə bildiririk və təkrarlayırıq nə vaxt ki, sözdən işə keçmək lazımdır. 18-ci əsrin sonlarında Ağa Məhəmməd şah Şuşa qalasını muhasirəyə aldıqda Qarabağ xanı İbrahimə dəstək üçün Gürcü ordusu Aleksandre İrakli oğlunun başçılığıyla səfərə çıxdı. Hansı ki İran şahı sonra gürcülərə hücüm etdi. Borçalı mahalının müsəlmanları gürcü çarının əsgərlərinin yanında durdular və öz din qardaşlarına qarşı getdilər. Bu şərait bu gün də Borçalı mahalının müsəlmanlarının xatirəsində qalır. Artıq müsəlman razmi (hərbi birlik) təşkil olunub onlar Gürcüstan Respublikasının düşmənlərinə qarşı çıxırlar. Onlar təkcə Gürcüstanın müstəqilliyi üçün deyil bütün Zaqafqaziyanın mustəqilliyi üçün müharibə elan edirlər. Müstəqillik kimlər üçünsə dəyərlidir onlar hər imkanda onu qorumalıdırlar. Müsəlmanlar bunu anlayırlar və Gürcüstanın müstəqilliyini, Zaqafqaziyanın mütəqilliyini ayaqlar altına almaq istəyənlərə qarşı gedirlər. Borçalı müsəlmanları, mən inanıram ki, Gürcüstanın başqa mahalında yaşayan müsəlmanlar da: Siğnaği, Telavi, Axalçixe mahalı müsəlmanları hər şəraitdə öz ölkələrinin tərəfində dururlar. Bu mənim üçün böyük fəxrdir ki, parlamentə girəndə bildirəm - Yaşasın Gürcüstan.
Fəxri Valehoğlu-Hacılar (22.08.2020). "Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin həyat salnaməsinin Gürcüstan səhifələri" (azərb.). 525-ci qəzet. 06.04.2021 tarixində . İstifadə tarixi: 06.04.2021.
"Professor Əziz Şərif və Gürcüstan Demokratik Respublikası" (azərb.). baymedia.az. 17.09.2020. 26.10.2020 tarixində . İstifadə tarixi: 06.04.2021.
↑ Fəxri Valehoğlu-Hacılar (25.05.2018). "Gürcüstanln demokratik yolla seçilmiş ilk parlamentinə - Müəssisələr Məclisin seçkilər. Qaraçöplü deputat Hüseynqulu Məmmədov" (azərb.). zirve.info. 19.08.2018 tarixində . İstifadə tarixi: 06.04.2021.
"Sakartvelos Respublika qazeti 1918-ci il" (PDF) (ge). dspace.nplg.gov.ge. 1918. 06.04.2021 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 06.04.2021.
Avqust 01, 2021
gürcüstan, demokratik, respublikası, parlamentində, təmsil, olunan, müsəlmanlar, 1918, ilin, tarixində, gürcüstan, milli, şurası, gmş, tərəfindən, gürcüstanın, müstəqilliyi, elan, olunduqdan, sonra, sentyabr, 1918, tarixli, qanunla, milli, azlıqların, nümayənd. Gurcustan Demokratik Respublikasi parlamentinde temsil olunan muselmanlar 1918 ci ilin 26 may tarixinde Gurcustan Milli Surasi GMS terefinden Gurcustanin musteqilliyi elan olunduqdan sonra 13 sentyabr 1918 ci il tarixli qanunla milli azliqlarin numayendelerine bu ilk qanunverici orqanda temsilcilik kvotalari ayrilir Buna uygun olaraq Azerbaycan turklerine 4 yer ayrilir Qanuna gore sozugeden kvotalar milli azliqlarin Gurcustan erazisinde fealiyyet gosteren milli suralarinin numayendeleri hesabina doldurulmali idi Buna uygun olaraq 29 sentyabr 1918 ci ilde Tiflisde toplanan GMMS Ebdurrehim Haqverdiyev Ebduleziz Serifov ve Mirze Huseyn Hesenzade ve Eliheyder Qarayeve parlamentde temsilcilik mandatini verir 1 2 Gurcustan musteqillik aktinin qebul olunmasi 26 may 1918 ci il Mundericat 1 Parlamentin yaradilmasi ve fealiyyeti 2 Parlamente seckilerin kecirilmesi 3 Muselman namizedler 4 Ebdurrehim bey Haqverdiyevin Gurcustan Milli Surasinda cixisi 5 Hemcinin bax 6 IstinadlarParlamentin yaradilmasi ve fealiyyeti Redakte26 may 1918 ci il tarixinde musteqilliyini elan etmis Gurcustan Demokratik Respublikasi GDR movcud oldugu 33 ayliq dovr erzinde milli dovlet quruculugu prosesine boyuk onem vererek bu istiqametde bir sira muhum islahatlara imza atmisdir Bu islahatlar cercivesinde demokratik tesisatlarin yaradilmasina xususi diqqet ayrilmis umumi beraber ve birbasa secki huququ esasinda gizli ve azad sesverme yolu ile kecirilmis umumxalq seckileri neticesinde ali qanunverici orqan Muessisler Meclisi ve yerli ozunuidareetme orqanlari eroba lar formalasdirilmisdir 3 Gurcustanda ali qanunverici orqan rolunu oynayacaq Muessisler Meclisinin cagirilmasi barede ilk tesebbus 1917 ci ilin sonlarinda hakimiyyetde ve idareetmede bosluq yarananda ireli surulse de bezi sebeblere gore texire salinmisdi Gurcustanin musteqilliyi elan olunduqdan sonra bu mesele yeniden aktuallasaraq olke gundemine dasinan ilk movzulardan biri olur Gurcustan Milli Surasi GMS 1918 ci ilin yayinda Muessisler Meclisi secimi qaydalari ve secki esasnamesinin hazirlanmasi uzerinde islemeye baslayir 22 noyabr 1918 ci il tarixinde o zaman artiq parlament adlanan GMS 10 bendden ve 119 maddeden ibaret Muessisler Meclisine seckiler barede Esasname ni tesdiq edir Esasnameye gore milliyetinden ve cinsinden asili olmayaraq 20 yasi tamam olmus Gurcustan vetendasina seckilerde istirak etmek huququ verilirdi 3 Parlamente seckilerin kecirilmesi RedakteParlament terefinden hemcinin seckilerin teskili ucun Parlament Merkezi Secki Komissiyasi PMSK yaradilir PMSK da her bir secki subyekti ucun en azi 1 uzvluk mandati nezerde tutulur eyni zamanda parlament fraksiyalarina temsilcilerinin sayina muvafiq olaraq muxtelif sayda yerler ayrilir Parlamentin muselmanlar tatarlar blokunu PMSK da Ebdurrehim bey Haqverdiyev temsil edir Qeyd edek ki PMSK uzvlerinin eyni zamanda Muessisler Meclisine seckilere namized qisminde istirakina hec bir mehdudiyyet qoyulmamisdi ve onlarin bir coxunun adi muxtelif siyasi teskilatlarin namizedler siyahisina salinmisdi Parlamentin 10 yanvar 1919 cu il tarixli iclasinda Muessisler meclisine seckilerin teyin olunmasi barede Qanun qebul olunur Qanuna gore Muessisler Meclisine bir nece merhelede kecirilecek seckilerin ilk gunu 14 fevral 1919 cu il tarixine teyin olunur 3 PMSK hem zaman hem de maliyye mehdudiyyetine baxmayaraq seckilerin yuksek seviyyede teskil olunmasi ucun butun imkanlarini seferber edir PMSK da tercume isleri muselmanlarin numayendesi E Haqverdiyev ve dasnaklarin temsilcisi D Davitxanyanin rehberliyi altinda yaradilmis komissiya terefinden heyata kecirilirdi 22 26 yanvar 1919 cu il tarixlerinde PMSK siyasi partiya ve teskilatlarin Muessisler Meclisine namizedlerinin siyahisini gozden kecirir ve 27 yanvarda qeydiyyat nomrelerine uygun olan ardicilliqla adlari asagida cekilen 15 secki subyektinin seckilerde istirakini tesdiq edir Ebdurrehim bey Haqverdiyev Gurcustan Sosial Demokrat Fehle Partiyasi GSDFP Gurcustan Milli Demokrat Partiyasi GMDP Gurcustan Sosialist Inqilabci Partiyasi GSIR Ermeni Inqilabci Partiyasi Dasnaksutyun Gurcustan Sosialist Federalist Inqilabci Partiyasi GSFIP Gurcustan Muselmanlari Milli Surasi Gurcustan Radikal Demokrat Kendli Partiyasi Gurcustan Milli Partiyasi Gurcustan Solcu Sosialist Federalist Partiyasi Sota Rustaveli Qrupu Musteqil Partiyasizlar Ittifaqi Borcali Qezasi Muselmanlari Qrupu Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi RSDFP Vetenperverlerin Estetik Liqasi Elinlerin Yunanlarin Demokratik Qrupu PMSK yuxarida qeyd olunan secki subyektlerinin namizedlerinin siyahisini da tesdiq ederek Gurcustan Demokratik Respublikasi GDR hokumetinin resmi yayin orqani Sakartvelos Respublika qezetine gonderir Sozugeden qezetin 1 fevral 1919 cu il tarixli sayina elave olaraq derc olunan siyahidan belli olur ki seckide istirak etmek niyyetinde olan siyasi partiya ve teskilatlarin ireli surduyu namizedlerin sayi bir birinden keskin ferqlenir Bele ki seckilerde istirak eden umumi 600 namizedden onlardan 26 si qadin idi sayca en coxu 130 nefer GSDFP nin siyahisinda yer alirdi en az namizedler ise Sota Rustaveli Qrupundan cemi 1 nefer yazici Yevgeni Dvali seckilere qatilirdi 3 Muselman namizedler RedakteSota Rustaveli Qrupundan sonra seckilerde en az namized sayi ile heresinde 5 nefer olmaqla Gurcustan Muselmanlari Milli Surasi ve Borcali Qezasi Muselmanlari Qrupu istirak edirdi 3 Gurcustan Muselmanlari Milli Surasinin GMMS namizedlerinin adi Halay bey Aslan aga oglu Bayramov Abbasqulu Cabbar oglu Xanehmedov Qasim Abbas oglu Bayramov Elimirze Molla Mehemmed oglu Nerimanov Ismayil Isa oglu Xelilov Borcali Qezasi Muselmanlari Qrupunun BQMQ namizedleri Boyuk bey Aga bey oglu Axundov Mirze Rza Mahmudeli oglu Elizade Molla Abbas Haci Qasim oglu Memmedov Ibrahim bey Haci Hesen aga oglu Mursaqulov Qurban Hesen oglu Gurcustan Milli Tarix Arxivinde saxlanilan senedlerden aydin olur ki Gurcustan Muselmanlari Milli Surasi terefinden ilkin olaraq tertib olunmus ve GMMS nin sedr muavini Halay bey Aslan aga oglu Bayramov instruktor aqronom terefinden imzalanib PMSK ya gonderilmis 6 neferlik siyahida 1 ci sirada Halay beyin ozu 2 ci sirada GMMS nin sedri Ebdurrehim bey Esed bey oglu Haqverdiyevin Gurcustan Parlamentinin uzvu 3 cu sirada Omer Faiq Nemanzadenin jurnalist 4 cu sirada Elimirze Nerimanovun muellim 5 ci sirada Ibrahim bey Mursaqulovun 6 ci sirada ise Mirze Rza Elizadenin muellim adlari eks olunurdu Bu siyahinin ardinca PMSK ya GMMS sedri E Haqverdiyevin imzasiyla elave namizedlerden ibaret 5 neferlik basqa bir siyahi gonderilir Bu elave siyahida ardicilliqla Abbasqulu Xanehmedovun tacir Feteli bey Resid bey oglu Axundovun telebe Qasim Abbas oglu Bayramovun tramvay konduktoru Mesedi Eli Bayram oglu Quliyevin tacir ve Ismayil Xelilovun kicik usta adlari qerarlasirdi 3 Borcali Qezasi Muselmanlarinin Qrupu da ilkin olaraq seckilere 15 neferlik ferqli siyahi ile qatilmaq niyyetinde olmusdur Qrupun 22 yanvar 1919 cu ilde tertib etdiyi ve PMSK nin katibliyinde 24 yanvar 1919 cu ilde 151 qeydiyyata alinmis siyahisinda bu sexslerin adlari yazilirdi Israfil bey Yadigarov Boyuk aga Axundov Asagi Saral kendi Mirze Rza Elizade Faxrali kendi Molla Abbas Haci Qasim oglu Axli Mahmudlu kendi Israfil bey Hesen bey oglu Yadigarov Tekeli kendi Mehemmed Qarabaglioglu Lecbeddin kendi Elipasa aga Esger aga oglu Abbasov Tekeli Molla Isa Molla Nesib oglu Kepenekci kendi Ibrahim bey Mursaqulov Qizilhacili kendi Molla Qara Musa oglu Arixli kendi Hasan Molla Veli oglu Qacagan kendi Molla Xelil Sadaxli kendi Eli Deli Ehmed oglu Gorarxi kendi Tehmezqulu Dunyamali oglu Faxrali Qurban Hesen oglu Saracli kendi Cefer aga Eminov Demircihasanli Ebdurrehim bey Haqverdiyevin Gurcustan Milli Surasinda cixisi RedakteGurcustan Milli Surasinin uzvu Ebdurrehim bey Haqverdiyevin Milli suranin 19 dekabr 1918 ci ilde Tiflisde kecirilen iclasindaki cixisi Hemin tarixde Gurcustan Ermenistan muharibesi davam edirdi Vetendaslar Parlamentin uzvleri Bu tarixi anda men Gurcustan Respublikasinin muselman vetendaslari adiyla cixis edirem Boyuk Avropa muharibesi bitdi Biz emin idik ki bundan sonra xalqlarin yaxsi elaqeleri olacaq en ehemiyyetlisi ise Zaqafqaziyada yasayan xalqlar arasinda Ancaq bizim gozlentilerimiz olmadi Qonsu respublika muharibe elan etdi Bu muharibe ucun hec bir sebeb yox idi Gurculer ve ermeniler arasinda olan butun meseleler sulh yolu ile hell oluna bilerdi Bizim hokumet bu problemlerin helli yollarini axtarirdi Hansi ki bugun cap olunan depesalardan da gorunur Ancaq bir ermeni partiyasi oz eqoist meqsedleri ucun bu muharibeye basladi Men isteyirem deyem ki emin idim ki 1905 ci ilde bas verenler ucuncu sexsin eli ile olub ancaq bugun buna subhe edirem Biz muselmanlar parlamente daxil olanda deklarasiya yayinladiq ve bildirdik ki Gurcustan Respublikasinda yasayan muselmanlar butun lazim olan olcude dusmenlerden olkelerini qoruyacaqlar Bu gun yene bildiririk ve tekrarlayiriq ne vaxt ki sozden ise kecmek lazimdir 18 ci esrin sonlarinda Aga Mehemmed sah Susa qalasini muhasireye aldiqda Qarabag xani Ibrahime destek ucun Gurcu ordusu Aleksandre Irakli oglunun basciligiyla sefere cixdi Hansi ki Iran sahi sonra gurculere hucum etdi Borcali mahalinin muselmanlari gurcu carinin esgerlerinin yaninda durdular ve oz din qardaslarina qarsi getdiler Bu serait bu gun de Borcali mahalinin muselmanlarinin xatiresinde qalir Artiq muselman razmi herbi birlik teskil olunub onlar Gurcustan Respublikasinin dusmenlerine qarsi cixirlar Onlar tekce Gurcustanin musteqilliyi ucun deyil butun Zaqafqaziyanin musteqilliyi ucun muharibe elan edirler Musteqillik kimler ucunse deyerlidir onlar her imkanda onu qorumalidirlar Muselmanlar bunu anlayirlar ve Gurcustanin musteqilliyini Zaqafqaziyanin muteqilliyini ayaqlar altina almaq isteyenlere qarsi gedirler Borcali muselmanlari men inaniram ki Gurcustanin basqa mahalinda yasayan muselmanlar da Signagi Telavi Axalcixe mahali muselmanlari her seraitde oz olkelerinin terefinde dururlar Bu menim ucun boyuk fexrdir ki parlamente girende bildirem Yasasin Gurcustan 4 Hemcinin bax RedakteGurcustan azerbaycanlilari Gurcustan azerbaycanlilarinin siyahisi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Gurcustan elaqeleriIstinadlar Redakte Fexri Valehoglu Hacilar 22 08 2020 Ebdurrehim bey Haqverdiyevin heyat salnamesinin Gurcustan sehifeleri azerb 525 ci qezet 06 04 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 06 04 2021 Professor Eziz Serif ve Gurcustan Demokratik Respublikasi azerb baymedia az 17 09 2020 26 10 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 06 04 2021 1 2 3 4 5 6 Fexri Valehoglu Hacilar 25 05 2018 Gurcustanln demokratik yolla secilmis ilk parlamentine Muessiseler Meclisin seckiler Qaracoplu deputat Huseynqulu Memmedov azerb zirve info 19 08 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 06 04 2021 Sakartvelos Respublika qazeti 1918 ci il PDF ge dspace nplg gov ge 1918 06 04 2021 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 06 04 2021 Menbe https az wikipedia org w index php title Gurcustan Demokratik Respublikasi parlamentinde temsil olunan muselmanlar amp oldid 5955490, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
