Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Aksolotl — Ambystoma cinsinə daxil olan quyruqlu suda-quruda yaşayan növü. Qeyri-adi haldır ki , suda-quruda yaşayanlar arasında o, metamorfoza məruz qalmadan yetkinlik yaşına çatır. Quruya çıxmaq əvəzinə, böyüklər suda qalır və gilli halda olur. Növ əvvəlcə indiki Meksika şəhərinin altındakı bir neçə göldə, məsələn Xochimilco və Chalco göllərində tapılıb. Bu göllər Aztek İmperatorluğunun fəthindən sonra İspan köçkünləri tərəfindən qurudulmuş və bu, aksolotun təbii yaşayış yerlərinin çoxunun məhvinə səbəb olmuşdur.
| Aksolotl | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: yoxdur{{Ambystoma mexicanum}}. parent və rang parametrlərini doldurun. Növ: Aksolotl | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Təsviri
18–27 aylıq yaşlarında cinsi yetkin bir aksolotun uzunluğu 15 ilə 45 sm (6 ilə 18 düym) arasında dəyişir, baxmayaraq ki, ölçüsü 23 sm-ə (9 düym) yaxındır və ən çox yayılmış və 30 sm-dən (12 düym ) böyükdür . Aksolotlar sürfələrinə xas xüsusiyyətlərə malikdirlər , həmçinin , xarici qəlpələr və başın arxasından ventilyasiya dəliyinə qədər uzanan quyruq üzgəci var. Aksolotl bu xüsusiyyəti qoruyub saxlasa da, salamandr növləri yetkinlik yaşına çatdıqda adətən xarici qəlpələrini itirir. Bu, onların neotenik təkamülü ilə əlaqədardır, burada aksolotllar digər salamandr növlərinə nisbətən daha çox suda yaşayır. Onların başları geniş, gözləri isə qapaqsızdır. Onların əzaları inkişaf etməmişdir və uzun, nazik rəqəmlərə sahib olur. Erkəklər papilla ilə örtülmüş şişkin kloakaları ilə müəyyən edilir, dişilər isə yumurtalarla dolu daha geniş bədənləri ilə nəzərə çarpır.
Heyvan yetişdiriciləri tez-tez variant rənglərini keçdiklərinə görə, ikiqat homozigot mutantlar, xüsusən albinos və leykistik xüsusiyyət üçün ikiqat homozigot mutant olan çəhrayı gözlü ağ/çəhrayı heyvanlar ticarətində geniş yayılmışdır. Aksolotlların melanoforlarının nisbi ölçüsünü və qalınlığını dəyişdirərək daha yaxşı kamuflyaj təmin etmək üçün rənglərini dəyişdirmək üçün bəzi məhdud imkanları var.
Yaşayış tərzi və ekologiyası
Aksolotlun vətəni yalnız Meksika vadisindəki və Çalko göllərinin şirin sularıdır. Xochimilkoda suyun temperaturu nadir hallarda 20 °C-dən (68 °F) yuxarı qalxır, baxmayaraq ki, qışda 6–7 °C (43–45 °F) və bəlkə də aşağı düşə bilər. 1998, 2003 və 2008-ci illərdə aparılan tədqiqatlarda onun Xochimilco gölünün yaşayış yerində hər kvadrat kilometrə müvafiq olaraq 6000, 1000 və 100 aksolotl tapıldığı qeyd olunub. 2013-cü ildə dörd ay davam edən axtarışlar nəticəsində vəhşi təbiətdə sağ qalan heç bir insan tapılmadı. Cəmi bir ay sonra Xochimilco-dan gedən kanallar şəbəkəsində iki vəhşi heyvan tapıldı.
Vəhşi əhali Mexiko şəhərinin böyüməsi ilə ağır təzyiq altında qaldı. Aksolotl hazırda Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının nəsli kəsilməkdə olan növlərin illik Qırmızı Siyahısındadır. Afrika tilapiyası və Asiya sazan kimi yerli olmayan balıqlar da sulara bu yaxınlarda gətirilib. Bu yeni balıqlar aksolotlların balalarını, həmçinin onların əsas qida mənbəyini yeyirlər.
Qidalanması
Aksolotl ətyeyəndir. Vəhşi təbiətdə molyuskalar, qurdlar, həşəratlar, digər buğumayaqlılar və kiçik balıqlar kimi kiçik yırtıcıları yeyir. Aksolotl qidanın yerini qoxuya görə təyin edir və hər hansı bir potensial yeməkdə "çarpacaq" və yeməyi vakuum gücü ilə mədələrinə sorur.
Aksolotl həm də nahuatl dilində su heyvanı deməkdir. Onlar meksikalı muralist Dieqo Riveranın əsərlərində görünür. 2021-ci ildə Meksika kürəyində qarğıdalı və çini ilə birlikdə aksolotl olan 50 peso əskinas üçün yeni dizayn buraxdı.Beynəlxalq Bank Notları Cəmiyyəti tərəfindən "İlin banknotu" kimi tanınıb.HD 224693, bürcündə bir ulduz, 2019-cu ildə Aksolotl adlandırıldı.Pokémon Ruby və Sapphire (2002) filminə əlavə edilən Pokémon Mudkip və onun təkamülləri aksolotlardan bəzi vizual ilham alır. Bundan əlavə, Pokémon Gold, Silver and Crystal (1999) filminə əlavə olunan Pokemon Wooper birbaşa aksolotla əsaslanır. Əjdahanı necə öyrətmək olar filmlərindəki Dişsiz və Gecə Qəzəbi əjdahalarının görünüşü aksolotllara əsaslanır. Onlar həmçinin 2020-ci ildə Minecraft video oyununa əlavə edildi. Maarifləndirmək üçün Mojang Studios-un nəsli kəsilməkdə olan növlərin oyuna əlavə edilməsi tendensiyasını izləyir. Onlar həmçinin 2022-ci ildə Minecraft: Dungeons spin-off-a əlavə edildi və Lego Minecraft-da mövcuddur. Axo adlı antropomorfik Axolotl da 9 avqust 2020-ci ildə Fortnite Battle Royale-də satın alına bilən geyim kimi əlavə edildi.
Həmçinin bax
- Texas salamandrı
- Texas kor salamandrı
- Çubuqlu pələng salamandrı
Xarici keçidlər
- Indiana University Axolotl Colony
- The animal that’s everywhere and nowhere
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2001.
- San Francisco Examiner (San Francisco, California) 7 August 1887, page 9, authored by
- McIndoe, Rosemary; Smith, D. G., Seymour, Roger S. (redaktor), "Functional morphology of gills in larval amphibians", Respiration and metabolism of embryonic vertebrates: Satellite Symposium of the 29th International Congress of Physiological Sciences, Sydney, Australia, 1983, Perspectives in vertebrate science (ingilis), Dordrecht: Springer Netherlands, 1984, 55–69, doi:10.1007/978-94-009-6536-2_4, ISBN , İstifadə tarixi: 2021-05-13
- Kardong, Kenneth V. Vertebrates: comparative anatomy, function, evolution (English). McGraw-Hill Education. 2019. ISBN . OCLC 1053847969.
- Frost, Sally K.; Briggs, Fran; Malacinski, George M. "A color atlas of pigment genes in the Mexican axolotl (Ambystoma mexicanum)". Differentiation. 26 (1–3). 1984: 182–188. doi:10.1111/j.1432-0436.1984.tb01393.x.
- Pietsch, Paul; Schneider, Carl W. "Vision and the skin camouflage reactions of Ambystoma larvae: the effects of eye transplants and brain lesions". Brain Research. 340 (1). 1985: 37–60. doi:10.1016/0006-8993(85)90772-3. PMID 4027646.
- "Lake Xochimilco, Borough of Xochimilco in southern México City, 162 L • Biotope Aquarium". Biotope Aquarium (ingilis). 2021-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-30.
- Stevenson, M. "Mexico's 'water monster' may have disappeared". SFGate.com. Associated Press. 2014-01-28. 2014-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-29.
- "Endangered 'water monster' Axolotl found in Mexico City lake". The Independent (ingilis). 2014-02-24. 2017-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-02.
- "Mexico City's 'water monster' nears extinction". November 2008. 2011-07-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-06-28.
- "Ambystoma mexicanum (Salamandra ajolote)". Animal Diversity Web. 2023-08-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-04.
- Wainwright, P. C.; Sanford, C. P.; Reilly, S. M.; Lauder, G. V. "Evolution of motor patterns: aquatic feeding in salamanders and ray-finned fishes". Brain, Behavior and Evolution. 34 (6). 1989: 329–341. doi:10.1159/000116519. PMID 2611639.
- "Mexican axolotl will be the new image of the 50 peso bill". The Yucatan Times (ingilis). 2020-02-21. 2020-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-04.
- "Billete de 50 pesos de la familia G". www.banxico.org.mx (ispan). 2023-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-20.
- "Banknote of 2021 Nominations". www.theibns.org. 2023-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-20.
- "Approved names". www.nameexoworlds.iau.org (ingilis). 2019-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-02.
- "100 000s of People from 112 Countries Select Names for Exoplanet Systems In Celebration of IAU's 100th Anniversary". . December 17, 2019. 2022-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-02.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aksolotl Ambystoma cinsine daxil olan quyruqlu suda quruda yasayan novu Qeyri adi haldir ki suda quruda yasayanlar arasinda o metamorfoza meruz qalmadan yetkinlik yasina catir Quruya cixmaq evezine boyukler suda qalir ve gilli halda olur Nov evvelce indiki Meksika seherinin altindaki bir nece golde meselen Xochimilco ve Chalco gollerinde tapilib Bu goller Aztek Imperatorlugunun fethinden sonra Ispan kockunleri terefinden qurudulmus ve bu aksolotun tebii yasayis yerlerinin coxunun mehvine sebeb olmusdur Aksolotl Elmi tesnifat XETA taksonomik sablon yoxdur Ambystoma mexicanum parent ve rang parametrlerini doldurun Nov Aksolotl Beynelxalq elmi adi Ambystoma mexicanum G Shaw 1798 1 Sekil axtarisiITIS nbsp nbsp 586244NCBI nbsp nbsp 8296EOL nbsp nbsp 1019571Aksolotl Mundericat 1 Tesviri 2 Yasayis terzi ve ekologiyasi 2 1 Qidalanmasi 3 Hemcinin bax 4 Xarici kecidler 5 IstinadlarTesviriredakte18 27 ayliq yaslarinda cinsi yetkin bir aksolotun uzunlugu 15 ile 45 sm 6 ile 18 duym arasinda deyisir baxmayaraq ki olcusu 23 sm e 9 duym yaxindir ve en cox yayilmis ve 30 sm den 12 duym boyukdur Aksolotlar salamandr surfelerine xas xususiyyetlere malikdirler hemcinin xarici qelpeler ve basin arxasindan ventilyasiya deliyine qeder uzanan quyruq uzgeci var 2 3 Aksolotl bu xususiyyeti qoruyub saxlasa da salamandr novleri yetkinlik yasina catdiqda adeten xarici qelpelerini itirir 4 Bu onlarin neotenik tekamulu ile elaqedardir burada aksolotllar diger salamandr novlerine nisbeten daha cox suda yasayir Onlarin baslari genis gozleri ise qapaqsizdir Onlarin ezalari inkisaf etmemisdir ve uzun nazik reqemlere sahib olur Erkekler papilla ile ortulmus siskin kloakalari ile mueyyen edilir disiler ise yumurtalarla dolu daha genis bedenleri ile nezere carpir Heyvan yetisdiricileri tez tez variant renglerini kecdiklerine gore ikiqat homozigot mutantlar xususen albinos ve leykistik xususiyyet ucun ikiqat homozigot mutant olan cehrayi gozlu ag cehrayi heyvanlar ticaretinde genis yayilmisdir 5 Aksolotllarin melanoforlarinin nisbi olcusunu ve qalinligini deyisdirerek daha yaxsi kamuflyaj temin etmek ucun renglerini deyisdirmek ucun bezi mehdud imkanlari var 6 Yasayis terzi ve ekologiyasiredakteAksolotlun veteni yalniz Meksika vadisindeki Xocimilk ve Calko gollerinin sirin sularidir Xochimilkoda suyun temperaturu nadir hallarda 20 C den 68 nbsp F yuxari qalxir baxmayaraq ki qisda 6 7 C 43 45 nbsp F ve belke de asagi duse biler 7 1998 2003 ve 2008 ci illerde aparilan tedqiqatlarda onun Xochimilco golunun yasayis yerinde her kvadrat kilometre muvafiq olaraq 6000 1000 ve 100 aksolotl tapildigi qeyd olunub 8 2013 cu ilde dord ay davam eden axtarislar neticesinde vehsi tebietde sag qalan hec bir insan tapilmadi Cemi bir ay sonra Xochimilco dan geden kanallar sebekesinde iki vehsi heyvan tapildi 9 Vehsi ehali Mexiko seherinin boyumesi ile agir tezyiq altinda qaldi Aksolotl hazirda Beynelxalq Tebieti Muhafize Ittifaqinin nesli kesilmekde olan novlerin illik Qirmizi Siyahisindadir Afrika tilapiyasi ve Asiya sazan kimi yerli olmayan baliqlar da sulara bu yaxinlarda getirilib Bu yeni baliqlar aksolotllarin balalarini hemcinin onlarin esas qida menbeyini yeyirler 10 Qidalanmasiredakte Aksolotl etyeyendir Vehsi tebietde molyuskalar qurdlar heseratlar diger bugumayaqlilar ve kicik baliqlar kimi kicik yirticilari yeyir 11 Aksolotl qidanin yerini qoxuya gore teyin edir ve her hansi bir potensial yemekde carpacaq ve yemeyi vakuum gucu ile medelerine sorur 12 Aksolotl hem de nahuatl dilinde su heyvani demekdir Onlar meksikali muralist Dieqo Riveranin eserlerinde gorunur 2021 ci ilde Meksika kureyinde qargidali ve cini ile birlikde aksolotl olan 50 peso eskinas ucun yeni dizayn buraxdi 13 14 Beynelxalq Bank Notlari Cemiyyeti terefinden Ilin banknotu kimi taninib 15 HD 224693 Cetus ekvator burcunde bir ulduz 2019 cu ilde Aksolotl adlandirildi 16 17 Pokemon Ruby ve Sapphire 2002 filmine elave edilen Pokemon Mudkip ve onun tekamulleri aksolotlardan bezi vizual ilham alir Bundan elave Pokemon Gold Silver and Crystal 1999 filmine elave olunan Pokemon Wooper birbasa aksolotla esaslanir Ejdahani nece oyretmek olar filmlerindeki Dissiz ve Gece Qezebi ejdahalarinin gorunusu aksolotllara esaslanir Onlar hemcinin 2020 ci ilde Minecraft video oyununa elave edildi Maariflendirmek ucun Mojang Studios un nesli kesilmekde olan novlerin oyuna elave edilmesi tendensiyasini izleyir Onlar hemcinin 2022 ci ilde Minecraft Dungeons spin off a elave edildi ve Lego Minecraft da movcuddur Axo adli antropomorfik Axolotl da 9 avqust 2020 ci ilde Fortnite Battle Royale de satin alina bilen geyim kimi elave edildi Hemcinin baxredakteTexas salamandri Texas kor salamandri Cubuqlu peleng salamandriXarici kecidlerredakteAmbystomatidae Indiana University Axolotl Colony The animal that s everywhere and nowhereIstinadlarredakte Integrated Taxonomic Information System nbsp ing 2001 San Francisco Examiner San Francisco California 7 August 1887 page 9 authored by Yda Addis McIndoe Rosemary Smith D G Seymour Roger S redaktor Functional morphology of gills in larval amphibians Respiration and metabolism of embryonic vertebrates Satellite Symposium of the 29th International Congress of Physiological Sciences Sydney Australia 1983 Perspectives in vertebrate science ingilis Dordrecht Springer Netherlands 1984 55 69 doi 10 1007 978 94 009 6536 2 4 ISBN nbsp 978 94 009 6536 2 Istifade tarixi 2021 05 13 Kardong Kenneth V Vertebrates comparative anatomy function evolution English McGraw Hill Education 2019 ISBN nbsp 978 1 259 70091 0 OCLC nbsp 1053847969 Frost Sally K Briggs Fran Malacinski George M A color atlas of pigment genes in the Mexican axolotl Ambystoma mexicanum Differentiation 26 1 3 1984 182 188 doi 10 1111 j 1432 0436 1984 tb01393 x Pietsch Paul Schneider Carl W Vision and the skin camouflage reactions of Ambystoma larvae the effects of eye transplants and brain lesions Brain Research 340 1 1985 37 60 doi 10 1016 0006 8993 85 90772 3 PMID nbsp 4027646 Lake Xochimilco Borough of Xochimilco in southern Mexico City 162 L Biotope Aquarium Biotope Aquarium ingilis 2021 05 13 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 04 30 Stevenson M Mexico s water monster may have disappeared SFGate com Associated Press 2014 01 28 2014 01 29 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 01 29 Endangered water monster Axolotl found in Mexico City lake The Independent ingilis 2014 02 24 2017 07 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 06 02 Mexico City s water monster nears extinction November 2008 2011 07 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 06 28 Ambystoma mexicanum Salamandra ajolote Animal Diversity Web 2023 08 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 10 04 Wainwright P C Sanford C P Reilly S M Lauder G V Evolution of motor patterns aquatic feeding in salamanders and ray finned fishes Brain Behavior and Evolution 34 6 1989 329 341 doi 10 1159 000116519 PMID nbsp 2611639 Mexican axolotl will be the new image of the 50 peso bill The Yucatan Times ingilis 2020 02 21 2020 03 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 03 04 Billete de 50 pesos de la familia G www banxico org mx ispan 2023 02 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 02 20 Banknote of 2021 Nominations www theibns org 2023 02 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 02 20 Approved names www nameexoworlds iau org ingilis 2019 12 19 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 01 02 100 000s of People from 112 Countries Select Names for Exoplanet Systems In Celebration of IAU s 100th Anniversary International Astronomical Union December 17 2019 2022 12 05 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 01 02 Menbe https az wikipedia org w index php title Aksolotl amp oldid 7900066